2. Чытаем па-беларуску!
• Прадстаўленыя зборнікі і творы мастацкай беларускай літаратуры
ў 2016 годзе адзначаюць юбілеі з дня напісання.
• Аўтары – вядомыя беларускія пісьменнікі і паэты. Яны класікі
нашай літаратуры.
• Гэтыя творы чыталі ў мінулым, будуць чытаць у будучыне.
• А юбілейная дата – добрая нагода ўспомніць і прачытаць сёння…
3. 170 гадоў
першаму выданню кнігі
«Шляхціц Завальня,
або Беларусь у
фантастычных
апавяданнях»
Яна Баршчэўскага
Асноўным тварэннем аўтара з'яўляецца
зборнік фантастычных твораў з жыцця
беларускай глыбінкі «Шляхціц Завальня, або
Беларусь у фантастычных апавяданнях» у 4-х
тамах. Творы напісаныя пад відавочным
уплывам беларускага народнага фальклору.
Баршчэўскі выкарыстаў сюжэты казак і легенд
«дзікага паўночнага краю Беларусі»,
апаэтызаваў родныя мясціны, у тым ліку і
возера Нешчарда, каля якога знаходзілася
вёска Мурагі, дзе прайшло яго дзяцінства.
Апавяданні Баршчэўскага нагадваюць па сваім
містычным настроем творы Гогаля.
Чытаць
http://knihi.com/Jan_Barsceuski/
4. 170 гадоў
таму надрукавны
драматычны твор
В.Дуніна-Марцінкевіча
«Ідылія»
У п'есы В. Дунiна-Марцiнкевiча «Iдылiя»
(іншая назва - «Сялянка») шчаслiвы лёс.
Напiсаная ў 1846 р., яна і ў нашы днi з
поспехам ставiцца на сцэнах многiх тэатраў,
карыстаецца папулярнасцю ў гледачоў. У
аснове сюжэта п'есы – актуальная для таго
часу праблема ўзаемаадносiн селянiна і
пана. Падзеi адбываюцца ў маёнтку Кароля
Лятальскага - легкадумнага маладога пана,
якi вялікі час праводзiць у забавах,
прыемных вандроўках, «лётаючы» па свеце.
Вярнуўшыся з Францыi ў свой спадчынны
маёнтак, Лятальскi з жахам думае аб тым, як
можна жыць у гэтым нецывiлiзаваным краi
сярод мужыкоў…
Чытаць
http://knihi.com/Vincent_Dunin-Marcinkievic/Idylija.html#1
5. 125 гадоў
таму выйшаў зборнік
Францішка Багушэвіча
«Дудка беларуская»
У 1891 г. у Кракаве пад псеўданімам Мацей
Бурачок выйшаў першы паэтычны зборнік Ф.
Багушэвіча «Дудка беларуская». Да зборніка Ф.
Багушэвіч напісаў прадмову, у якой гаварыў пра
багатую гісторыю і культуру беларусаў,
абгрунтоўваў права беларускага народа на
развіццё сваёй мовы. «Братцы мілыя, дзеці
Зямлі-маткі маей! Вам афяруючы працу сваю,
мушу з вамі пагаварыць трохі аб нашай долі-
нядолі, аб нашай бацькавай спрадвечнай мове,
каторую мы самі, да і не адны мы, а ўсе людзі
цёмныя «мужыцкай» завуць, а завецца яна
«беларускай», — такімі словамі пачынаецца
прадмова. Аўтар падкрэслівае спрадвечнасць
бацькоўскай мовы, якая такая ж «людская і
панская, як і французская, альбо нямецкая,
альбо і іншая якая». «Наша мова для нас
святая, — піша Ф. Багушэвіч, — бо яна нам ад
Бога даная»
Чытаць
http://knihi.com/Francisak_Bahusevic/Dudka_bielaruskaja.html
6. 110 гадоў
з выхаду зборнікаў
Цёткі (Элаізы Пашкевіч)
«Скрыпка беларуская» і
«Хрэст на свабоду»
У праграмным вершы “Скрыпка” (1906)
Цётка вызначыла ўласную творчую місію і
высакароднае прызначэнне паэзіі, акрэсліла
эстэтычныя мэты творчасці і разнастайныя
функцыі літаратуры — пазнавальную,
выхаваўчую, асветніцкую.
На думку Цёткі, мастацкае слова ў першую
чаргу павінна выказваць трывогі, перажыванні і
клопаты людзей, іх боль, усё тое, што
непакоіць, “што на сэрцы накіпела”. Паэзія
мусіць апяваць прыгажосць прыроды і быцця,
абуджаць у сэрцах людзей лепшыя пачуцці,
выказваць мары аб шчасці і лепшай долі,
убіраць у сябе мелодыі матчыных песень,
праспяваных над калыскай, і ўсё багацце
роднай зямлі.Чытаць
https://be.wikisource.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D0%B0_%28%D0%A6%D
1%91%D1%82%D0%BA%D0%B0%29
7. 90 год
зборніку Якуба Коласа
«На прасторах жацця»
У зборнік увайшлі 11 апавяданняў, сярод
якіх "Хаім Рыбс", "Курская анамалія", "Царскія
грошы", "На прасторы жыцця" і інш. Аўтару
ўдалося стварыць галерэю людскіх тыпаў, якія
займалі прыкметнае месца ў
паслярэвалюцыйнай рэчаіснасці. Гэта "былыя"
людзі, якія сталі савецкімі службоўцамі, але
чакаюць вяртання мінулых парадкаў.
Чытаць
http://knihi.com/Jakub_Kolas/Na_prastorach_zyccia_mp3.zip.html
8. 70 гадоў
першаму выданню
зборніка Янкі Брыля
«Апавяданні»
Першая кніга «Апавяданні» выйшла ў 1946 годзе.
Складзена яна з апавяданняў і аповесці «У сям’і».
... Зімовымі вечарамі, калі пасядзенькі мужчын
канчаліся, ён, завесіўшы акно саламянаю матай,
садзіўся за абжыты, калісьці кухонны стол і пры
хісткім агеньчыку газніцы пісаў, выкладваў на
паперы тое, што накапілася ў галаве і на сэрцы,
даймала сваім зыркім бляскам і чорнымі ценямі.
Сям'я, радасць дзяцінства і вайна, няволя
спрачаліся за першынство, і з-пад пяра выходзілі
вясёлыя апавяданні —«Ветэрынар», «Пасынак»,
«Цуды ў хаціне», аповесці «Сірочы хлеб», «У
сям'і», а паміж імі ўрываліся замалёўкі і аповесці
пра службу ў войску, пачатак вайны і палон. «У
сям'і» —аповесць аўтабіяграфічная ў найлепшым
сэнсе гэтага слова. У аснове яе ляжыць жыццё
сям'і пісьменніка, але гэта не хроніка. Як заўжды ў
Брыля, твор не капіруе жыццё, а перадусім
асэнсоўвае, разважае над яго сэнсам, прымервае
Чытаць
http://knihi.com/Janka_Bryl/
9. 55 гадоў
аповесці Васіля Быкава
«Трэццяя ракета»
Шырокая вядомасць прыйшла да Быкава
пасля публікацыі аповесцей «Трэццяя ракета»
(1961) і «Абеліск» (1971), у якіх раскрыта тэма
чалавека на вайне. Станоўчыя героі гэтых
твораў у жорсткіх умовах вайны трапляюць у
такія сітуацыі, калі неабходна праявіць
мужнасць, непакорнасць. Для іх паняцці
чалавечай сумленнасці, справядлівасці,
адказнасці перад людзьмі вышэй за жыццё.
Настаўнік Алесь Мароз (аповесць «Абеліск»),
свядома ахвяруючы жыццём, аддаў сябе ў рукі
ворагаў, каб духоўна падтрымаць сваіх вучняў і
выкрыць хлусню акупантаў.Звычайным
працаўнікам вайны, радавым вялікай бітвы, якія
сваёй крывёй і жыццём прыбліжалі перамогу,
проціпастаўляюцца розныя прыстасаванцы і
палахліўцы. В. Быкаў выкрывае псіхалогію
здрадніцтва такіх, як Задарожны з «Трэцяй
65 гадоў
аповесці Васіля Быкава
«Абеліск»
Чытаць
http://knihi.com/Vasil_Bykau/Treciaja_rakieta.html
http://mreadz.com/new/index.php?id=284447&pages=1
10. 55 гадоў
зборніку Пятруся Броўкі
«А дні ідуць…»
Чатаць:
http://brouka.ru/vershy
Вяршынным дасягненнем творчасці П.Броўкі
сталі зборнікі “А дні ідуць…”, “Пахне чабор” i
інш. За кнiгу «А днi iдуць...» Пятрусь Броўка
стаў лаўрэатам Ленiнскай прэмii. П. Броўка —
мастак з ярка выражанай рамантычнай
патэтыкай і песенна-лірычнай накіраванасцю, а
яго паэзіі ўласціва адкрытая публіцыстычнасць і
народнасць мастацкага мыслення. Многія
творы прасякнуты пачуццямі роднасці з
айчыннай культурай, з вечнымі каштоўнасцямі
народнага жыцця.
11. 50 год
2-й часткі «Палескай хронікі»
«Подых
навальніцы»
івана Мележа
Працяг рамана "Людзі на балоце" –
прысвечаны тэме сацыяльна-эканамічных
пераўтварэнняў беларускай вёскі 20-х гг. ХХ ст.
Драматычныя калізіі жыццяў герояў рамана
разгортваюцца на фоне драмы народнай.
Чытаць
http://mreadz.com/new/index.php?id=272151
12. 50 гадоў
з часу першай публікацыі
зборніка «Неруш»
Рыгора Барадуліна
Неруш — зборнік лірыкі Рыгора
Барадуліна. Па розных дарогах прайшоў
паэт: ад няскоранай цытадэлі Брэста да
туманных берагоў Японскага мора, ад самых
паўночных на зямлі гарадскіх агнёў да
суровых перавалаў Паміра. Але дзе б ні
праходзілі паэтавы дарогі — сэрца ягонае
заставалася і застаецца на беларускай, на
азёрнай, на партызанскай, на прапахлай
жывіцай і порахам ушацкай зямлі.
Чытаць
http://kamunikat.org/plany.html?pubid=19468
13. 50 гадоў
зборніку
Міхася Стральцова
«Сена на асфальце»
У зборніку «Сена на асфальце» (1966)
М.Стральцоў раскрыў псіхалагічнае і эстэтычнае
ўжыванне нядаўняга вяскоўца ў гарадскую стыхію,
магчымасці гарманічнага спалучэння ў чалавеку
эмацыянальнага і інтэлектуальнага пачаткаў.
Чытаць
http://knihi.com/Michas_Stralcou/Siena_na_asfalcie.html
14. 45 гадоў
пастаноўцы песы
Андрэя Макаёнка
«Зацюканы апостал»
Андрэй Макаёнк (1920 – 1982) – адзін з
самых яркіх беларускіх драматургаў. Актыўная
грамадзянская пазіцыя, ваяўнічая непрымірымасць
да адмоўных жыццёвых з’яў, вострасюжэтнасць,
дынамізм, па-народнаму сакавіты гумар – усё гэта
характэрна для твораў драматурга. Напрыклад, калі
мы ў школе чыталі п’есу “Зацюканы апостал”, то
разважалі менавіта пра мараль, пра тое, дзе і як яе
голас гучыць у паўсядзённасці, дзе, здавалася б,
усё проста і зразумела. Але заўсёды ёсць выбар.
Для Малога, які расце ў сям’і са складанымі
адносінамі, гэты выбар у тым, як уратаваць свет. Ён
усё бачыць і разумее, адчувае, што вакол шмат
несправядлівасці і пры гэтым — сваю нейкую
выбранасць. Нават не ў адной канкрэтнай сям’і. Ён
адчувае сваю выбранасць у свеце. І ён, здаецца,
ведае, як зрабіць яго лепшым. Гэта, у прынцыпе,
могуць зрабіць тыя, хто пры ўладзе…Чытаць
http://www.rv-blr.com/litaratura/view/132
15. Адна з самых трагічных тэм у творчасці І.
Шамякіна — тэма вайны. Няма нічога больш
жахлівага, чым вайна, на якой гінуць людзі, а яшчэ
горш — дзеці і жанчыны. Менавіта праблема
«жанчына і вайна» асэнсоўваецца пісьменнікам у
аповесці «Гандлярка і паэт». «Аповесць
заглыблена ў не кранутыя яшчэ літаратурай
пласты народнага жыцця. Яна адкрывае такія
сітуацыі і падзеі, якія амаль не заўважаліся
папярэдняй прозай, таму і вырашэнне самой
праблемы набывае глыбейшы сацыяльны падтэкст
і вялікі гуманістычны пафас», — адзначае В.
Каваленка. Пісьменнік паставіў перад сабой
складаную задачу — на прыкладзе чалавека зусім
не гераічнай прафесіі, праз лёс камароўскай
гандляркі паказаць народны характар барацьбы ў
тыле ворага, на акупаванай тэрыторыі.
40 гадоў
аповесці
Івана Шамякіна
«Гандлярка і паэт»
Чытаць
http://knihi.com/Ivan_Samiakin/Handlarka_i_paet.html
16. 35 год
з дня пастаноўкі
п’есы Аляксея Дударава
«Парог»
П'еса “Парог” лічыцца пачаткам
драматургічнага жыцця Аляксея Дударава. У ёй
драматург на прыкладзе жыцця Андрэя Бусла
праводзіць маральнае і сацыяльнае
даследаванне алкагалізму, яго прычын і вынікаў.
Андрэй Буслай, галоўны герой драмы "Парог",
унутрана супярэчлівы, дзівакаваты і злавесны
адначасова, прынёс першы відавочны поспех
Аляксею Дудараву як драматургу.
Некаторыя крытыкі не ўхвалялі выбар галоўнага
героя. Не маглі зразумець, чаму ў якасці рэзанёра
і філосафа выступае алкаголік Буслай,
дэмаралізаваная, разбэшчаная, цынічная асоба?
Адзначалася і пэўная запазычанасць фабулы:
гісторыя з уваскрэсеннем нябожчыка.Чытаць
http://knihi.com/Alaksiej_Dudarau/Paroh.html#1
