Lekts 5
- 1. Лекцийн товч агуулга №5
Мод боловсруулах уламжлалт технологи
• Модыг
хуурай
нэрж
боловсруулах
технологи
• Модыг
дулааны
аргаар
шатааж
боловсруулах
- 2. Модыг хуурай нэрж боловсруулах технологи
Агааргүй орчинд модыг хурай нэрэх,
дулааны аргаар шатааж, нүүрс, давирхайн
бүтээгдэхүүн, хусны деготь, шилмүүсний
эфирийн тос гаргаж авах зэрэг аргууд
байдаг.
Нүүрс:
Модны нүүрсийг 500 жилийн
тэртээгээс металл боловсруулах, дарь,
тэсрэх бодис үйлдвэрлэхэд ашиглажээ.
Модны
нүүрсэнд
төмөр
эдлэлийг
боловсруулах, хүхэр, фосфорын зүйлс бага
учраас чулуун нүүрснээс өндөр үнэлэгддэг.
- 3. Модон түүхий эдийг 120-150 С-д хатааж,
4500 С хүртэл халаахад 1 шоо метр тутмаас
90-105 кг нүүрс, 15-18 кг цууны хүчил, 35-40
кг давирхай, 2-3 литр модны спирт, 0.5кг
ацетон гэх мэт 200 орчим бодис ялгардаг.
- 4. Модны нүүрс
•
•
Модыг агааргүй орчинд халаан, түүнд агуулагдах ус,
дэгдэмхий бодисыг зайлуулан, нүүрстөрөгчийн
өндөр агууламжтай (нүүрст өрөгч 85-95 хувь), хар
өнгөтэй, хөнгөн, нүх сүвэрхэг, бутрамтгай үлдэгдэл
гаргаж авахыг “модны нүүрс” (Charcoal) гэж нэрлэдэг
байна. Модны нүүрс бэлтгэгчид бол дэлхийн хамгийн
анхны мэргэжлүүдийн нэг аж. Энэ ажил хүнд хэцүү ч,
ямар нэгэн мэргэшил шаардахгүй. Модны нүүрс
модыг бодвол хөнгөн, илчтэй. Бүр чулуун зэвсгийн
үед хүмүүс мод шатаан нүүрс гарган авдаг байсан
тухай түүхчид тэмдэглэсэн. Францын нэгэн агуйгаас
олдсон зургийг одоогоос 3000 жилийн тэртээ модны
нүүрсээр зурсан гэх таамаглал ч бий.
1200 хэмийн халуун илчийг бий болгож чаддаг уг
нүүрсийг зэс болон бусад металлыг хайлуулахад
ашигладаг байжээ. Аж үйлдвэржилтийн эхэн үед
модны нүүрсийг их хэмжээгээр хэрэглэж байсан нь
Европыг бараг ойгүй болгоход хүргэсэн гашуун түүх ч
бий. Тухайлбал, одоогийн Финландын ой 300 орчим
жилийн л настай. Техник, технологийн дэвшлийг
даган модны нүүрс хэрэглээнээс гарч, хүмүүс
түүнийг шорлог хийх, ходоодоо цэвэрлэх, янз бүрийн
хийнд хордсон тохиолдолд хорыг гадагшлуулах
зорилгоор хэрэглэх болов. Гэвч буурай, хөгжиж буй
орнуудад урьдын адил хэдэн сая тонн модны нүүрс
бэлтгэж байгаа билээ. Өдөр ирэх тусам өсөж буй хүн
амын хэрэгцээг хангахын тулд Ази, Африкийн хэдэн
зуун мянган талбайн ойг сүйтгэж, ховордсон ургамал,
амьтдыг амьдрах орчингүй болгож байна. Байгаль
хамгаалагчдын мэдээлж буйгаар хар тивд өдөр бүр
1000 гаруй га талбайн ой мод шатаагчдын гарт
хэлмэгддэг аж.
- 5. Модны нүүрс бол байгалийн гаралтай маш
сайн антисептик , бордоо, хөрс баяжуулагч,
илжрэлт ялзралтаас сэргийлдэг, хөрсний
чийгийг тохируулж зохицуулдаг, давс шүүж
авдаг, хөрсний бүтцийг сайжруулдаг.
