1. ความปลอดภัยทางนิวเคลียร์ และ การกากับดูแล
โครงการฝึ กอบรมเชิงปฏิบัตการ
ิ
NT TAM Camp 2008
วราภรณ์ วัชรสุ รกุล
สานักงานปรมาณูเพือสันติ
่

2. เนื้อหาการบรรยาย
• ความปลอดภัยทางนิวเคลียร์
– ความหมายของความปลอดภัยทางนิวเคลียร์
– ทางวิศวกรรม
– ทางด้านบริ หารจัดการ
• แนวคิดด้านการกากับดูแลความปลอดภัยตามมาตรฐานสากล
• ตัวอย่างการกากับดูแลความปลอดภัยทางนิวเคลียร์ของต่างประเทศ
• การกากับดูแลความปลอดภัยทางนิวเคลียร์ของไทย

3. • ความปลอดภัยทางนิวเคลียร์ หมายถึง การดาเนินการให้เป็ นไปตาม
เงื่อนไขการเดินเครื่ อง(ปฏิกรณ์ปรมาณู/นิวเคลียร์) อย่างเหมาะสม โดยมี
มาตรการป้ องกันการเกิดอุบติเหตุ หรื อ การบรรเทาผลของอุบติเหตุ เพื่อ
ั ั
ป้ องกันมิให้ผปฏิบติงาน ประชาชน และสิ่ งแวดล้อม ได้รับผลกระทบที่
ู้ ั
เป็ นอันตรายจากรังสี

4. วัตถุประสงค์ ด้านความปลอดภัย
• วัตถุประสงค์ทวไปด้ านความปลอดภัยทางนิวเคลียร์
ั่
– เพือปองกันประชาชน สั งคม และ สิ่ งแวดล้อม จากผลกระทบ
่ ้
ทางรังสี โดยจัดให้ มีการปองกันและบารุงรักษาระบบต่ างๆเพือ
้ ่
กักเก็บสารกัมมันตรังสี ไม่ ให้ แพร่ กระจาย
• วัตถุประสงค์ด้านการปองกันรังสี
้
– เพือประกันว่ าการได้ รับรังสี ในทุกขั้นตอนของการเดินเครื่อง
่
ตามทีวางแผนไว้ เป็ นปริมาณน้ อยทีสุดเท่ าทีทาได้ และ อยู่
่ ่ ่
ภายใต้ ปริมาณที่กาหนด และมั่นใจได้ ว่ามีการบรรเทาผลกระทบ
ทางรังสี จากกรณีอุบัติเหตุ

5. วัตถุประสงค์ ด้านความปลอดภัย (ต่ อ)
• วัตถุประสงค์ด้านความปลอดภัยทางเทคนิค
– เพือนามาตรการต่ างๆทีสมเหตุสมผลมาใช้ ปองกันอุบัติเหตุใน
่ ่ ้
สถานปฏิบัติการทางนิวเคลียร์ และบรรเทาผลกระทบหากเกิด
อุบัติเหตุขึน
้
– เพือให้ มั่นใจว่าอุบัติเหตุท้งหมดทีอาจเกิดขึน ได้ ถูกนามา
่ ั ่ ้
พิจารณาตั้งแต่ ข้ันตอนการออกแบบ (รวมถึงอุบัติเหตุทมีโอกาส
ี่
เกิดขึนน้ อยมากๆ) มีผลกระทบทางรังสี น้อย และ อยู่ภายใต้
้
เกณฑ์ กาหนด
– เพือให้ มั่นใจว่าอุบัติเหตุรุนแรง และ มีผลกระทบทางรังสี มาก มี
่
โอกาสเกิดขึนได้ ยาก
้

6. แนวคิดพืนฐานด้ านความปลอดภัยทางนิวเคลียร์
้
• IAEA Safety Fundamentals, Safety Series No. 110, กาหนดขึน ้
เพื่อ ให้ มั่น ใจว่ า หน่ วยงานภาครั ฐ หน่ วยงานเดิ น เครื่ อ ง และสถาน
ปฏิบัติการทางนิวเคลียร์ มีการดาเนิ นการให้ บรรลุวัตถุประสงค์ ด้าน
ความปลอดภัย โดยอาศัยหลักการและข้ อกาหนดต่ างๆ ดังนี: ้
– กรอบกฎหมายและการกากับดูแล
– การบริหารจัดการด้ านความปลอดภัย
– มาตรการความปลอดภัยทางเทคนิค
– การทวนสอบด้ านความปลอดภัย

7. กฎหมายและการกากับดูแล
• ข้ อกาหนดทางกฎหมาย
– รัฐบาลต้ องตรากฎหมาย และ จัดตั้งหน่ วยงานกากับดูแลสถาน
ปฏิบัติการทางนิวเคลียร์ โดยมีการแบ่ งแยกหน้ าทีรับผิดชอบ
่
ระหว่ างหน่ วยงานกากับดูแล และ หน่ วยงานเดินเครื่องอย่ าง
ชัดเจน

8. กฎหมายและการกากับดูแล (ต่ อ)
• หน้ าทีรับผิดชอบของหน่ วยงานกากับดูแล
่
– ต้ องเป็ นหน่ วยงานอิสระทีไม่ ขึนกับหน่ วยงานเดินเครื่อง หรือ
่ ้
เกียวข้ องกับการใช้ ประโยชน์ จากพลังงานนิวเคลียร์
่
– มีหน้ าทีในการออกใบอนุญาต ตรวจสอบ และ บังคับให้ เป็ นไปตาม
่
กฎหมาย โดยต้ องมีอานาจหน้ าที่ สมรรถนะ และ ทรัพยากรอย่ าง
เพียงพอที่จะดาเนินการตามที่ได้ รับมอบหมาย และต้ องไม่ มีหน้ าที่
รับผิดชอบอืนที่ขัดต่ อหน้ าทีรับผิดชอบด้ านความปลอดภัย
่ ่

9. กฎหมายและการกากับดูแล (ต่ อ)
• หน้ าที่รับผิดชอบของหน่ วยงานเดินเครื่อง
– กาหนดให้ หน่ วยงานเดินเครื่อง เป็ นผู้รับผิดชอบด้ านความปลอดภัย
เบืองต้ นของเครื่องปฏิกรณ์
้

10. การบริหารจัดการด้ านความปลอดภัย
• ความรับผิดชอบในการบริหารจัดการ
• การประกันคุณภาพ
• ปัจจัยมนุษย์ (Human factor)
• การจัดการอุบติเหตุ และ การเตรียมความพร้ อม
ั
• วัฒนธรรมความปลอดภัย
• การประเมินตนเอง
• คณะกรรมการทบทวนจากภายนอก (Peer review)
• การปฏิบัตงานอย่ างยอดเยียม (Operational excellence)
ิ ่

11. มาตรการความปลอดภัยทางเทคนิค
• สถานทีต้ัง
่
• การออกแบบและก่อสร้ าง
– แนวคิดด้ านการปองกันเชิงลึกซึ่งมีความสาคัญเหมือนกับ
้
วัฒนธรรมความปลอดภัย
• การติดตั้งทดสอบ
• การเดินเครื่อง และ การซ่ อมบารุง
• การจัดการกากกัมมันตรังสี และ การเลิกดาเนินงาน
• การใช้ เทคโนโลยีที่เป็ นทียอมรับ
่

12. การทวนสอบด้ านความปลอดภัย
– หน่ วยงานเดินเครื่องต้ องมีการทวนสอบโดยการวิเคราะห์ ความ
ปลอดภัย เฝ้ าระวัง ทดสอบ ตรวจสอบ ว่ าสภาพปัจจุบันของถาน
ปฏิบัติการสามารถเดินเครื่องได้ ตามขีดจากัดและเงื่อนไขการ
เดินเครื่อง เป็ นไปตามข้ อกาหนดและรายงานวิเคราะห์ ความ
ปลอดภัย
– ต้ องมีการการประเมินความปลอดภัยซ้าอย่ างเป็ นระบบตลอดช่ วง
อายุการใช้ งานตามข้ อกาหนด โดยคานึงถึงประสบการณ์ การ
เดินเครื่อง และข้ อมูลด้ านความปลอดภัยจากหน่ วยงานทีเ่ กียวข้ อง
่

13. การกากับดูแลความปลอดภัย
เพื่อเป็ นหลักประกันด้ านความปลอดภัย
ของโรงไฟฟานิวเคลียร์ แก่ ประชาชนและ
้
สิ่งแวดล้ อม

14. วิธีทจะบรรลุถงความปลอดภัยโรงไฟฟ้ านิวเคลียร์
ี่ ึ
1. ด้านเทคโนโลยี
2. ด้านบริ หารจัดการ

15. การกากับดูแลโดยวิธีบริหารจัดการ
การประเมินความปลอดภัย
กระบวนการอนุญาต
• การคัดเลือกสถานที่ต้ งั
• การออกแบบและก่อสร้าง
• การเริ่ มดาเนินงาน (ทดสอบติดตั้ง)
• การเดินเครื่ องใช้งาน
• การเลิกดาเนินงาน (การรื้ อถอน)
การตรวจสอบและบังคับให้เป็ นไปตามกฎหมาย

16. กระบวนการกากับดูแลความปลอดภัย
• ประเมินความปลอดภัย
– สถานที่ต้ง
ั
– การออกแบบ
– ขั้นตอนต่ างๆในการอนุญาต
• ออกใบอนุญาต
– การก่ อสร้ าง
– การติดตั้งทดสอบก่ อนเดินเครื่อง
– การเดินเครื่องใช้ งานโรงไฟฟา
้
– การรื้อถอนเมื่อเลิกใช้ งาน

17. กระบวนการกากับดูแลความปลอดภัย (ต่ อ)
• ตรวจสอบและบังคับให้ เป็ นไปตามกฎหมาย
– ระหว่ างการก่ อสร้ าง
– ระหว่ างการทดสอบติดตั้ง
– ระหว่ างการเดินเครื่องโรงไฟฟา
้
– ภายหลังการเลิกใช้ งาน

18. หลักในการประเมินความเหมาะสมสถานที่ต้ ง
ั
• คานึงถึงองค์ ประกอบทีเ่ กียวข้ องซึ่งอาจกระทบต่ อความปลอดภัยสถาน
่
ปฏิบัติการ หรือ จากการดาเนินงานของสถานปฏิบัติการทางนิวเคลียร์
และ การดาเนินแผนกรณีฉุกเฉินทางนิวเคลียร์ /รังสี
• การพิจารณาต้ องประเมินไปจนชั่วอายุของสถานปฏิบัติการ และมีการ
ประเมินซ้าเป็ นระยะเพือประกันว่ าองค์ ประกอบทีเ่ กียวข้ องยังสามารถ
่ ่
ยอมรับได้

19. วัตถุประสงค์ของการพิจารณาความเหมาะสมสถานที่ต้ ง
ั
• เพือปองกันประชาชน และสิ่ งแวดล้อมจากผลกระทบทางรังสี ทั้งในการ
่ ้
เดินเครื่องปกติ หรือ จากอุบติเหตุ
ั
• เพือแสดงให้ เห็นว่ าสถานที่ต้งมีความเหมาะสมในแง่ ของความปลอดภัย
่ ั
โดยสะท้ อนออกมาในลักษณะการออกแบบ และ การเดินเครื่อง ให้
สอดคล้องกัน

20. การพิจารณาด้ านความปลอดภัย
ด้ านสถานที่ต้งโรงไฟฟานิวเคลียร์
ั ้
* ไม่ อยู่ในเขตที่เกิดภัยธรรมชาติ
* ห่ างจากคลังแสง คลังนามัน หรือ แนวขึนลงของเครื่องบิน
้ ้
หรือพิจารณาว่ ามีโรงงานนิวเคลียร์ อนในบริเวณใกล้ เคียงหรือไม่
ื่
* ประชากรไม่ หนาแน่ น
* ใกล้ แหล่ งนาขนาดใหญ่
้
* ลักษณะทางธรณีวทยาเหมาะสม
ิ

21. เทคโนโลยีความปลอดภัยโรงไฟฟานิวเคลียร์
้
• ปรัชญาการออกแบบอาศัยหลักพืนฐาน 3 ประการ:
้
– การควบคุมปฏิกริยา /การดับเครื่องปฏิกรณ์
ิ
– การระบายความร้ อนจากแกนปฏิกรณ์
– การกักเก็บสารกัมมันตรังสี
• การออกแบบเม็ดเชื้อเพลิง
• การออกแบบระบบเครื่องปฏิกรณ์
• การออกแบบอาคารคลุมเครื่องปฏิกรณ์
โดยรวมคุณลักษณะภายใน และ คุณลักษณะทีไม่ ต้องพึงพลังงานในระบบความ
่ ่
ปลอดภัย และระบบสนับสนุนทางวิศวกรรม
ระบบความปลอดภัย และระบบตรวจติดตาม เครื่องปฏิกรณ์ ต้ องมีระบบสารอง
ซึ่งแตกต่ างกัน และสามารถทางานได้ โดยอิสระไม่ ขึนแก่ กน
้ ั

22. การควบคุมปฏิกริยาลูกโซ่
ิ

24. การพิจารณาด้ านความปลอดภัย (ต่ อ)
อาศัยหลักการป้ องกันหลายขั้นตอน
- การปองกันเหตุผดปกติ
้ ิ
* การออกแบบให้ การเดินเครื่องมีความผิดพลาดน้ อยทีสุด
่
* การมีกฎระเบียบ และการตรวจสอบการดาเนินการ
* การเลือกใช้ วสดุอุปกรณ์ และการควบคุมคุณภาพ
ั
* การฝึ กอบรมเจ้ าหน้ าที่
- การควบคุม
* การออกแบบระบบให้ สามารถตรวจสอบความผิดปกติได้ อย่ างรวดเร็ว
* การออกแบบให้ ดบเครื่องอัตโนมัตกรณีเหตุฉุกเฉิน รวมทั้ง ECCS
ั ิ
* การตรวจสอบระบบอุปกรณ์ และ การซ่ อมบารุง ตามระยะเวลา
- การดาเนินการแก้ ไข (แผนฉุกเฉินกรณีอุบตเิ หตุและพิทกษ์ ความ
ั ั
ปลอดภัยวัสดุนิวเคลียร์ )

25. สรุปแผนภูมของการป้ องกันเชิงลึก (หลายขั้นตอน)
ิ

26. การออกแบบโรงไฟฟาและการก่ อสร้ าง
้
• โรงไฟฟาต้ องได้ รับการออกแบบให้ มีโครงสร้ างที่
้
แข็งแรง และเหมาะสมกับสภาพด้ อยของสถานที่ตง ั้
นันๆ
้
• หน่ วยงานกากับดูแลความปลอดภัยต้ องมีโปรแกรม
ตรวจสอบการก่ อสร้ างเป็ นระยะ เพื่อให้ เป็ นไปตามแบบ
ที่ได้ ผ่านการพิจารณาความปลอดภัยแล้ ว

27. การทดสอบเดินเครื่ อง
• ก่ อนการเดินเครื่ องใช้ งานจริงจะมีการทดสอบระบบ
ต่ างๆ ก่ อน เพื่อแสดงว่ าสามารถทางานได้ ตามการ
ออกแบบ และเพื่อกาหนดค่ าความปลอดภัยของระบบ
และอุปกรณ์ ต่างๆ เมื่อการทดสอบเดินเครื่องผ่ านการ
พิจารณาจากหน่ วยงานกากับดูแลความปลอดภัยแล้ ว
จึงจะใส่ เชือเพลิง เพื่อเดินเครื่ องใช้ งานจริง
้

28. การเดินเครื่ องใช้ งาน
• โรงไฟฟานิวเคลียร์ จะต้ องมีใบอนุญาตการเดินเครื่ อง
้
ซึ่งหน่ วยงานกากับดูแลความปลอดภัยจะเป็ นผู้พจารณา
ิ
ให้ ใบอนุญาต และระหว่ างอายุของใบอนุญาตจะมีการ
ตรวจสอบเป็ นระยะด้ วย

29. การรื อถอนโรงไฟฟาเมื่อเลิกใช้ งาน
้ ้
• เมื่อโรงไฟฟานิวเคลียร์ ถงเวลาปลดระวาง จะต้ อง
้ ึ
ทาแผนการรือถอนทังการดาเนินการและแผนการ
้ ้
จัดการกากกัมมันตรังสีให้ หน่ วยงานกากับดูแล
พิจารณาก่ อนการดาเนินการ

30. ตัวอย่ างกระบวนการกากับดูแลความปลอดภัย
และ กระบวนการต่ างๆ

31. ปัญหาทีมกถูกถามบ่ อยๆ
่ ั
• ใครเป็ นคนกากับดูแล
• หน่วยงานกากับดูแลฯ เป็ นหน่วยงานอิสระหรื อไม่
• ใครเป็ นผูออกใบอนุญาต
้
• กรอบภาระรับผิดชอบเป็ นอย่างไร
• มีกระบวนการควบคุมในการพิจารณาของหน่วยงานกากับดูแลอย่างไร

32. ตัวอย่ างกระบวนการกากับดูแลความปลอดภัย
ประเทศญีปน
่ ุ่

43. ตัวอย่ างกระบวนการกากับดูแลความปลอดภัย
ประเทศแคนาดา

45. กระบวนการกากับดูแลความปลอดภัยของไทย

46. การกากับดูแลความปลอดภัยทางนิวเคลียร์ และ รังสี
• พระราชบัญญัติพลังงานปรมาณูเพือสั นติ พ.ศ. ๒๕๐๔
่
• พระราชบัญญัติพลังงานปรมาณูเพือสั นติ (ฉบับที๒) พ.ศ. ๒๕๐๘
่ ่
– กฎกระทรวง ฉบับที่ ๑-๘
– กฎกระทรวงกาหนดเงื่อนไขวิธีการขอรับใบอนุญาต พ.ศ. ๒๕๔๖
– กฎกระทรวงว่าด้ วยการจัดการกากกัมมันตรังสี พ.ศ. ๒๕๔๖
– ร่ างกฎกระทรวงว่ าด้ วยวิธีการขอใบอนุญาต และ เงื่อนไขทีผู้รับในอนุญาต
่
ต้ องปฏิบัติ พ.ศ. ๒๕๕๐
• ระเบียบปฏิบัติ ประกาศคณะกรรมการ มาตรฐาน และแนวปฏิบติ ั

47. พระราชบัญญัติพลังงานปรมาณูเพื่อสันติ
• ให้ รัฐมนตรีมีอานาจ
– กาหนดเงือนไขและวิธีการขอรับใบอนุญาต
่
– กาหนดเงือนไขให้ ผู้รับใบอนุญาตปฏิบติตาม
่ ั
• คณะการการพลังงานปรมาณูเพือสั นติมอานาจ
่ ี
– ออกใบอนุญาต วางระเบียบ มาตรฐาน เพือควบคุมให้ เป็ นไปตามข้ อกาหนด/เงือนไข
่ ่
– ระงับการใช้ เพิกถอน สั่ งให้ แก้ ไข เพือความปลอดภัย
่
• พ.ร.บ. ห้ าม
– ผลิต มีไว้ ในครอบครอง และใช้ วสดุนิวเคลียร์ พเิ ศษ พลังงานปรมาณู วัสดุพลอยได้ หรือวัสดุ
ั
ต้ นกาลังซึ่งพ้นสภาพทีเ่ ป็ นอยู่ตามธรรมชาติในทางเคมี
– นาหรือส่ งออกนอกราชอาณาจักร นาหรือสั่ งเข้ ามาในราชอาณาจักร ซึ่งวัสดุนิวเคลียร์ พเิ ศษ
วัสดุพลอยได้ ฯลฯ
เว้ นแต่ ได้ รับใบอนุญาตจากคณะกรรมการฯ
# กาหนดหน้ าที่พนักงานเจ้ าหน้ าทีตรวจสอบความปลอดภัยฯ
่

48. กฎกระทรวง
• กาหนดวิธีการและเงื่อนไขการขอรับใบอนุญาต
• กาหนดเงื่อนไขทีผู้รับใบอนุญาตต้ องปฏิบติตาม
่ ั
• กาหนดปริมาณวัสดุต้นกาลังในสิ นแร่
• กาหนดเกณฑ์ ปริมาณรังสี สาหรับผู้ปฏิบตงาน และ ประชาชนทัวไป
ั ิ ่
• กาหนดให้ มีมาตรการปองกันรังสี การรักษาความมั่นคงปลอดภัย การ
้
พิทกษ์ วสดุนิวเคลียร์ พเิ ศษ การปองกันอัคคีภัย แผนฉุกเฉินทาง
ั ั ้
นิวเคลียร์ /รังสี ฯลฯ
• กาหนดมาตรการจัดการกากกัมมันตรังสี

49. บทบาทของสานักงานปรมาณูเพือสันติ
่
กาหนดมาตรการควบคุม ประเมิน และตรวจสอบการปฏิบติงานให้ เป็ นไปด้ วย
ั
ความปลอดภัย (โดยผ่ านกระบวนการออกใบอนุญาตตามมาตรฐานสากล
เพือมิให้ ส่งผลกระทบต่ อประชาชน และ สิ่ งแวดล้ อม)
่
- การพิจารณาความเหมาะสมสถานที่ต้ง ั
- การพิจารณาการออกแบบ
- การพิจารณารายงานการวิเคราะห์ ความปลอดภัย
- การตรวจสอบระหว่ างการก่ อสร้ าง ทดสอบเดินเครื่อง การเดินเครื่อง
ใช้ งาน และ การรื้อถอน รวมถึงความพร้ อมของเจ้ าหน้ าที่ และ การจัด
การกากกัมมันตรังสี ด้วย

50. Infrastructure of regulatory system
THAI ATOMIC ENERGY COMMISSION
18 Sub -Committees OFFICE OF ATOMS FOR PEACE (OAP)
Medical Application
Agricultural Application
Industrial Application
Licensing of Radioisotopes and Nuclear Materials (LRNMS)
Nuclear Law
Food Processing Technology
Reactor Safety (RSSC)
(Formation of Regulatory and Safety Standard for NPP and
Reactor Safety)
Etc.

51. Organization chart
Prime minister
Thai Atomic Energy Commission Ministry of Science and Technology
18 Sub-Committees Office of Atoms for Peace
Deputy Secretary General (1) Deputy Secretary General (2)
Bureau of Nuclear Safety Regulation Office of Secretary
Bureau of Radiation Safety Regulation Other Support groups
Bureau of Atomic Energy Administration
Bureau of Technical Support for Safety Regulation

53. การยอมรับโรงไฟฟ้ านิวเคลียร์ในแต่ละประเทศ GlobeScan Incorporate, 2005

55. sir_lop@yahoo.com