SlideShare a Scribd company logo

KABANATA-1 (1).pptx

•Download as PPTX, PDF•
•
A
annemoises2

Rizal Course

Education
1 of 229
GEC 9 – THE LIFE AND WORKS OF RIZAL KABANATA 1: BATAS RIZAL BLG. 1425 AT DAHILAN NG PAGKAKAPILI BILANG BAYANI JOBESAN YUSORES INSTRUCTOR
Aralin 1: ANG BATAS REPUBLIKA BLG. 1425
KASAYSAYAN NG BATAS  Ang Batas Republika Blg 1425 ay kilala sa tawag na Batas Rizal Pinagtibay noong Hunyo 12, 1956, ang nagbibigay ng mandato sa pagkuha ng kursong Rizal.  Si Sen. Claro M. Recto ang orihinal na may akda at unang naghain ng tinatawag na Senate Bill No. 438 sa Senado.
KASAYSAYAN NG BATAS  Nahirapang makalusot ang mga panukala dahil sa mga pagtutol ng Simbahang Katoliko. Ang nilalaman daw ng mga nobela ay labag sa ilang doktrina ng Simbahan at maaaring magpariwara sa Katolikong mambabasa. Sa huli, nagkaroon ng isang kompromiso nang dumaan ito sa Lupon ng Edukasyon ng Senado na pinamumunuan ni Sen. Jose Laurel. Isina-alang- alang sa kompromiso na hindi maaalanganin at
KASAYSAYAN NG BATAS  Nililiwanag sa puntong ito na ang tinutukoy sa probisyon ng batas ay paglaya sa sapilitang pagbasa ng mga nobela ni Rizal at hindi mula sa pagkuha ng kurso. Lahat pa rin ng mga mag- aaral, ano pa man ang relihiyon, ay kinakailangang kumuha ng kursong Rizal para makapagtapos sa kolehiyo.  Ang Batas Rizal ay ipinatupad ng Pambansang
MANDATO NG BATAS  Ang batas ay nagtatadhana ng pagsama sa kurikulum ng lahat ng paaralang pambayan at pansarili ng kursong nauukol sa buhay, mga ginawa at sinulat ni Jose Rizal lalo na ang kanyang mga nobelang Noli Me Tangere at El Filibusterismo.
NILALAMAN NG BATAS 1. Pagpapabilang ng kursong Rizal. Pagpapabilang ng kursong Rizal na saklaw ang buhay, mga gawain at mga sinulat ni Rizal, lalo na ang mga nobela niyang Noli Me Tangere at El Filibisterismo sa kurikulum ng lahat ng mga paaralang pampubliko at pribadong saklaw ng batas ng Pilipinas.
NILALAMAN NG BATAS 2. Pagbasa ng mga nobela ni Rizal. Pagpapabilang sa talaan ng mga aprubadong babasahin sa mga paaralan at ang paggamit nito sa mga programang pangkolehiyo sa anyong unexpurgated o orihinal at kumpletong bersyon ng mga nobela.
NILALAMAN NG BATAS 3. Pagkakaroon ng kopya ng mga lathalain kaugnay kay Rizal. Paglalagay sa mga silidaklatan ng sapat na mga kopya ng mga nobela ni Rizal sa orihinal kabilang ang iba pang mga lathalain ng mga ginawa at talambuhay ni Rizal.
NILALAMAN NG BATAS 4. Pagpapalimbag ng mga isinulat ni Rizal. Pagsalin sa Ingles, Filipino, ang mga pangunahing wika sa Pilipinas ng mga nobela at iba pang mga isinulat ni Rizal at mapalimbag ang mga ito nang mura at maipamahagi nang libre sa buong bansa.
NILALAMAN NG BATAS 5. Pagtakda ng walang paglabag. Nililinaw na ang mga ipinag-uutos ng Batas Rizal ay hindi dapat ipakahulugang pagpapawalang-bisa sa Section 927 ng Administrative Code na nagbabawal sa pagtalakay ng mga doktrinang pang-relihiyon sa lahat ng pampublikong paaralan.
LAYUNIN NG BATAS 1. Paggunita sa pabunyi sa mga bayani. Bagamat ang batas ay tumutuon sa pag-aaral kay Rizal, kabilang sa layunin ng batas ang pagpapabilang sa pagtalakay ng mga iniambag ng iba pang mga bayani. 2. Pagpapaigting sa nasyonalismo. Kalakip ng batas ang layuning payabungin at paigtingin ang diwa ng nasyonalismo para sa pagtataguyod at
LAYUNIN NG BATAS 3. Pagbuo ng pagkakakilanlan at katauhan. Pagbuo ng tuwid na pamumuhay, disiplina, sa sarili, at kahusayan sa mga gawaing magbubunsod sa pagkakakilanlang Pilipino. 4. Pagbuo ng kamalayang sibiko. Magkaraoon ng kabatiran at pag-unawa sa mga paksaing pampulitika, panlipunan, at pang-ekonomiya at pag-ukol ng mga kaisipan at aral ni Rizal sa mga
LAYUNIN NG BATAS 5. Pagpapahalaga sa kalayaan. Maipagtanggol at maitaguyod ang kalayaan sa pagpapalaya ng kaisipan, pagpapaunlad ng sarili, pagsasaliksik ng karunungan at pagsasagawa ng mga bagay na magdudulot ng pagbabago. 6. Paglinang sa pagkamamamayan. Linangin sa bawat tao ang mga tungkulin ng isang mamamayan at ang pagkakaroon ng malasakit sa kapwa, gayon din ang aktibong pagharap at
MGA EPEKTO NG BATAS RIZAL 1. Nangangahulugan na tagumpay ang liberalismo. 2. Naging simula ng puspusang pag-aaral sa buhay, gawa at sinulat ni Rizal. 3. Lubhang dumami ang bilang ng mga kapatiran at mga kasapi nito. 4. Lubhang dumami ang bilang ng mga manunulat tungkol kay Rizal
MGA BATAS NA KAUGNAY KAY RIZAL  Memorandum Order No. 247 Ipinalabas ni Pangulong Fidel V. Ramos noong ika-26 ng Disyembre 1994 na nag-uutos sa Kagawaran ng Edukasyon at Komisyon ng Mataas na Edukasyon na tiyaking tumatalima ang lahat ng mga paaralang saklaw ng R.A. 1425 at pagpapataw ng kaukulang parusa sa hindi pagsunod.
MGA BATAS NA KAUGNAY KAY RIZAL  Dekreto ni Aguinaldo Ipinag-utos ni Pangulong Emilio Aguinaldo ang paggunita sa Araw ni Rizal tuwing ika-30 ng Disyembre - araw ng kanyang kamatayan. Araw din ito ng pagdadalamhati ng buong bansa; walang pasok sa mga opisina ng pamahalaan at itinataas ang watawat sa kalahatian ng poste sa tanghali isang araw bago ang Araw ni Rizal.
MGA BATAS NA KAUGNAY KAY RIZAL  Republic Act No. 229 Isang lumang batas na nilagdaan noong Hunyo 9, 1948 ni Pangulong Elpidio Quirino na may bisa pa rin ngayon. Ipinagbabawal ng batas ang sugal, gaya ng sabong, karera ng kabayo, at jai alai sa araw ng paggunita sa kamatayan ni Rizal. Kasama sa ipinag-uutos ng batas ang pagtataas ng watawat ng Pilipinas sa kalahati ng poste sa lahat ng mga pampublikong gusali at mga sasakyang pandagat tuwing ika-30 ng
MGA BATAS NA KAUGNAY KAY RIZAL  Act No. 243 Isinabatas noong Setyembre 28, 1901, na nagtalaga sa paggamit sa pampublikong lupain ng Luneta sa Lungsod ng Maynila para tayuan ng bantayog ni Jose Rizal at paglagyan ng kanyang mga labi. Napili ang Luneta dahil sa kahalagahan sa kasaysayan ng lugar ng pagkamartir ni Rizal. Idineklara itong Pambansang Museo ng Pilipinas at isang “National Cultural Treasure” noong ika-30 ng
MGA BATAS NA KAUGNAY KAY RIZAL  Act No. 137 Batas na nagpabisa at bumuo sa Lalawigan ng Rizal noong Hunyo 11, 1901 bilang pagkilala sa pambansang bayani. Nabuo ang lalawigan ng Rizal nang pagsamahin ang mga bayan ng Maynila at distrito ng Morong.
Aralin 2: ANG PAMANTAYAN SA PAGPILI NG PAMBANSANG
PAMANTAYAN NG PAMBANSANG BAYANI Sa pamamagitan ng Executive Order No. 75, ipinag-utos ni dating Pangulong Fidel Ramos noong 1993 ang pagbuo ng Lupon para sa mga Pambansang Bayani. Ang layunin ng Lupon ay upang mag-aral, magsuri at magmungkahi ng mga hihiranging pambansang bayani.
PAMANTAYAN NI DR. ONOFRE D. CORPUZ 1. Ang mga bayani ay iyong may konsepto ng bayan at mula rito’y naghahangad at nagpupunyagi para sa kalayaan ng bayan. 2. Ang mga bayani ay iyong nagbibigay- kahulugan at nag-aambag sa isang sistema pamumuhay nang may kalayaan at kaayusan. 3. Ang mga bayani ay iyong nag-aambag sa kalamidad ng kabuhayan at tadhana ng
PAMANTAYAN NI DR. ALFREDO LAGMAY 1. Ang isang bayani ay bahagi ng ekspresyon ng mga tao. 2. Inaalala ng isang bayani ang kinabukasan, lalo na ng susunod na salinlahi. 3. Hindi lamang pagsasalaysay ng isang bahagi o mga pangyayari sa kasaysayan ang pagpili ng isang bayani, kundi ang kabuuang proseso na nagtuklas sa isang tao na maging bayani.
Sa mga pamantayan nina Corpuz at Lagmay, siyam na pangalan ang iminungkahi ng Lupong Teknikal ng Lupon para sa mga Pambansang Bayani: 1.Jose Rizal 2.Andres Bonifacio 3.Emilio Aguinaldo 4.Apolinario Mabini 5.Marcelo H. del Pilar 6. Sultan Dipatuan Kudarat 7. Juan Luna 8. Melchora Aquino 9. Gabriela Silang
Aralin 3: DAHILAN NG PAGKAKAHIRANG KAY RIZAL BILANG PAMBANSANG BAYANI
AMERICAN-SPONSORED O SARILING ATIN  Sinasabing ang mga Amerikano ang pumili at humirang kay Rizal bilang pambansang bayani ng mga Pilipino. Nangyari ito sa panahon ng Second Philippine Commission na kilala rin bilang Taft Commission na pinamumunuan ni William H. Taft noong 1901.
Pamantayan ng Taft Commission sa Pagpili ng Pambansang Bayani: 1. Isang Pilipino 2. Pumanaw na 3. Maigting ang Pagkamakabayan 4. Mahinahon
Pinagpilian ng Taft Commission: 1. Jose Rizal 2. Andres Bonifacio 3. Emilio Aguinaldo 4. Apolinario Mabini 5. Antonio Luna 6. Marcelo H. del Pilar.
 Tanggal na agad si Aguinaldo dahil buhay pa siya nang panahong iyon. Gusto ng mga Amerikano na pumanaw na ang isang hihirangin para wala nang maidulot na kasiraan sa kanyang pagkatao o pagkakataong magbago ang kanyang adhikain o di kaya ay kalabanin ang pamamahala ng Estados Unidos sa Pilipinas.  Si Del Pilar bagamat makabayan ay hindi raw kasing igting na gaya ni Rizal.
Alanganin ding mapili sina Bonifacio, Luna at Mabini na pawang naging bahagi ng himagsikan. Iwas ang mga Amerikano sa pagpili sa mga rebolusyonaryo sapagkat ito ay mapanganib sa pananatili ng mga Amerikano sa Pilipinas. Ang lahat ng pamantayan ng Komisyon ay nakita nila kay Rizal. Ang ginawa lamang ng mga Amerikano ay isang kumpirmasyon na si Rizal ang nakita nilang ipinagbubunyi ng mga Pilipino. Ang mga Pilipino
GEC 9 – THE LIFE AND WORKS OF RIZAL KABANATA 2: DR. JOSE RIZAL, ANG PAMBANSANG BAYANI JOBESAN YUSORES INSTRUCTOR
Aralin 1: ANG PAGSILANG
Kapanganakan at Pagsilang June 19, 1861 – araw ng kapanganakan. Calamba, Laguna – lugar ng kapanganakan. June 22, 1861 – araw ng binyag. Padre Rufino Collantes – nagbinyag kay Rizal. Padre Pedro Casañas – tumayong ninong sa binyag.
• Sinasabing malaki ang ulo ng sanggol na si Rizal na nagpahirap sa ina sa pagluwal sa kanya. • Naipangako ng ina ni Rizal sa Birheng Maria na dadalhin ang anak sa pilgrimage ni Nuestra Señora de la Paz y Buen Viaje (Ina ng Kapayapaan at Mabuting Paglalakbay) sa Simbahan ng Antipolo bilang pasasalamat sa ligtas na panganganak na muntik na niyang ikasawi. Ginawa ang pilgrimage pitong taon
Pangalan ni Rizal DR. JOSE PROTACIO MERCADO RIZAL Y ALONZO REALONDA Dr. – sapagkat pinag-aralan at naipasa niya ang lahat ng asignatura sa pagka-manggagamot sa Universidad Central de Madrid noong Hunyo 21, 1884. Ngunit, hindi niya naibigay ang kinakailangang tesis at kabayaran kaya’t hindi siya
DR. JOSE PROTACIO MERCADO RIZALY ALONZO REALONDA Jose – ipinangalan ng kanyang ina bilang pagbibigay-karangalan kay San Jose na isinilang noong ika-19 ng Marso. Protacio – ay buhat sa kalendaryo, sapagkat lahat ng isinilang sa ika-19 ng Hunyo ay may katumbas na pangalan sa kalendaryong katoliko na Gervaco y Protacio at Sta. Juliana Falconeri at noong panahon ng kastila ang pangalan ng bata
DR. JOSE PROTACIO MERCADO RIZALY ALONZO REALONDA Mercado – ginamit ng nuno na si Domingo Lam-co noong 1731. Ang apelyidong ito ay ayon sa kanyang panlasa sapagkat ang kanyang hanapbuhay ay pagtitinda. Ang Mercado ay nangangahulugan na pamilihan o palengke.
DR. JOSE PROTACIO MERCADO RIZALY ALONZO REALONDA Rizal – ay napili ni Don Francisco bilang pagtupad sa utos na ang mga Pilipino ay magbago ng apelyido. Ngunit walang naibigang apelyido si Don Francisco sa listahang ipinadala sa Calamba, kaya’t napagpasiyahan niyang gamitin ang Rizal. Ito ay nagbuhat sa kastilang “Ricial” na ang kahulugan ay “luntiang bukirin”. Napili niya ito sapagkat ang kanyang hanapbuhay ay pagsasaka.
DR. JOSE PROTACIO MERCADO RIZALY ALONZO REALONDA Realonda – buhat sa apelyidong ginagamit ng kanyang ina na kinuha naman sa ninang nito. Ang Realonda ay nangangahulugang, “dugong bughaw” o royal blood. Alonzo – ay matandang apelyido ng pamilya ng kanyang ina (apelyido sa pagkadalaga).
Aralin 2: ANG PAMILYA
Mga Ninuno sa Panig ng Ama Domingo Lam-co Ang unang ninuno sa panig ng ama ni Rizal na mula China na nangibang-bansa sa Pilipinas noong 1690. Pinaniniwalaan na ang mga magulang ni Domingo Lam-co na sina Siong-co at Jun-nio, ay mula sa mayamang angkan. Nagmula si Domingo Lam-co sa nayon ng Shangguo (Mandarin: Zhang Guo) sa lalawigan
Domingo Lam-co / Domingo Mercado Siya ay nabinyagang Katoliko sa Pilipinas noong 1697 na tumapat naman sa araw ng Linggo; kaya’t Domingo ang bigay na pangalan sa kanya. Domingo rin ang pangalan ng nagtatag Dominican order na nagbinyag sa kanya. Sa kalaunan, ipinalit ang apelyidong Mercado sa Lam-co noong 1731 sa kapanganakan ng unang anak na pinangalanang Francisco Mercado. Ito ay upang makaiwas sa pansin
Ines de la Rosa  Chinang mestiza mula Binondo, Manila na napangasawa ni Lam-co. Francisco Mercado  Lolo sa tuhod ni Rizal na naging gobernadorcillo ng Biñan. Juan Mercado
Francisco Mercado Ama ni Rizal. Kilala rin sa tawag na Don Kikoy. Nagtapos siya ng pag-aaral sa Colegio de San Jose sa Maynila. Nakakuha siya ng mauupahang sakahan ng asukal, mais, at palay sa Calamba, na pag-aari ng mga Dominikano. Kinasiyahan ng mga Dominikano ang pagpapaunlad ni Don Francisco sa ilang mga lupain sa pagsasaka. Kaya’t nang lumaon ay sa kanya na pinaupa ng karagdagang mga lupain at hindi pinabayaran sa kanya ang unang limang
Francisco Mercado Napangasawa ni Francisco Mercado noong 1848 ang 20-taong gulang na si Teodora Alonzo, na taga Santa Cruz Maynila at siyam na taong mas bata.
Mga Ninuno sa Panig ng Ina Eugenio Ursua Ang kanunu-nunuan ni Doña Teodora, na nagmula sa lahing Hapon at nakapangasawa ng katutubo sa Pilipinas.
Regina Ursua Lola sa tuhod ni Rizal. Siya ay nakapangasawa ng mestizong Tsino na nagngangalang Manuel de Quintos at kilalang abugado na nagtapos sa Unibersidad de Santo Tomas.
Brigida de Quintos Lola ni Rizal. Siya ay nakapangasawa ng mestizong Espanyol na nagngangalang Lorenzo Alberto Alonzo (1790-1854) na naging gobernadorcillo rin ng Biñan.
Teodora Alonso Ina ni Rizal. Anak ni Brigida de Quintos at Lorenzo Alberto Alonzo.
Pamilyang Mercado y Rizal Ang pamilya Rizal ay kabilang sa tinatawag na principalia. Ilan sa mga nasa angkan ni Rizal sa panig ng ama at ina ay naupong gobernadorcillo, isang puwesto sa pamahalaan na laan lamang sa mga kasapi ng principalia. Ang pamilyang Rizal ay isa sa pinakamayaman sa bayan ng Calamba.
Pamilyang Mercado y Rizal Bagamat hindi pag-aari ng pamilya Rizal ang lupang kinatatayuan ng kanilang bahay, sila naman ang natatanging pamilyang unang nakapagtayo ng bahay na bato sa Calamba. Ang bahay ng pamilya Rizal ay halos katabi ng simbahan sa bayan na noo’y magagawa lamang ng mayayaman sa lipunan. May mahigit 1,000 aklat na bumubuo sa silid aklatan ng bahay. Ang pamilya ay nagmamay-ari ng mga kabayo at
Pamilyang Mercado y Rizal Sa kabila ng yaman ng pamilya, hindi sila naging mapagmataas. Ang kanilang bahay ay bukas sa sinumang bisita mula sa lahat ng antas- pangkabuhayan at panlipunan. Maliban sa pagiging tanyag na mayaman sa lugar, maisalalarawan din ang pamliyang tradisyunal at debotong Katoliko, mahigpit ang samahan at ugnayan, at pinalaking magalang at disiplinado.
Pagsasalarawan sa Ama’t Ina Isinalarawan ni Rizal ang ama na sa pangkalahatan ay tahimik at maramdamin. Maituturing din itong huwaran ng mga ama sa pagiging maprinsipyo, tapat at masipag. Ang ina naman ay may pambihirang talino, mahusay sa wikang Espanyol at matematika at mahilig sa panitikan at pagbabasa. Tila higit na namana ni Rizal ang angking talino mula sa ina
Mga Anak nina Francisco at Teodora 1.Saturnina 2.Paciano 3.Narcisa 4.Olympia 5.Lucia 6.Maria 7. Jose 8. Concepcion 9. Josefa 10. Trinidad 11. Soledad
1. SATURNINA (1850-1913). Kilala rin sa palayaw na Neneng. Ang panganay sa mga magkakapatid at ikinasal kay Manuel Hidalgo ng Tanauan, Batangas. Tinulungan niya - kasama ang kanyang ina - na makaaral si Rizal at siya ang tumayong pangalawang ina ni Rizal noong nakulong ang kanilang ina.
2. PACIANO (1851-1939). Ang nag-iisang nakatatandang lalaki sa kapatid ni Rizal at naging heneral sa himagsikan. Siya at ang common law wife na si Severina Decena ay nagkaroon ng dalawang anak. Inalagaan niya si Rizal at tinulungan niyang makarating sa Europa. Habang nasa Europa si Rizal, pinadalhan niya ng pensiyon at sinulatan niya para mabalitaan si Jose tungkol sa mga nangyayari sa Pilipinas at sa kanilang
2. PACIANO Naging guro at kaibigan niya si Fr. Jose Burgos. Sumali at sinuportahan ni Paciano ang Propaganda Movement for social reforms at ang diyaryo ng kilusan, Diariong Tagalog. Sinuportahan din niya ang Katipunan sa pagkuha ng mga miyembro galing sa Laguna. Pagkamatay ni Jose Rizal, naging heneral si Paciano ng Revolutionary Army at naging military commander din ng revolutionary forces
3. NARCISA (1852-1939). Kilala rin sa palayaw na Sisa. Ang pinakamatulunging kapatid na babae ni Rizal. Tulad ni Saturnina, tumulong si Sisa sa pag-aaral ni Rizal sa Europa, isinangla niya ang kanyang mga alahas at ibinenta niya ang kanyang mga damit para lang matustusan ang pag-aaral ni Rizal. Lahat halos ng mga tula at isinulat ni Rizal ay kanyang naisaulo.
4. OLYMPIA (1855-1887). Kilala sa palayaw ni Ipia. Napangasawa si Silvestre Ubaldo ng Maynila at nagkaroon ng dalawang anak; ang isa ay pumanaw pagkasilang.
5. LUCIA (1857-1919). Napangasawa si Mariano Herbosa ng Calamaba, Laguna at nagkaroon ng walong anak. Naging kahati sa mga paghihirap ni Rizal. Siya ay pinagbintangan na nagsulsol sa kanyang mag kababayan na huwag magbayad ng upa sa kanilang mga lupa na nagdulot ng kaguluhan at silang mag-asawa ay minsan nang nahatulan na itapon sa ibang bansa kasama ang ibang miyembro ng pamilya Rizal.
6. MARIA (1859-1945). Kilala rin sa palayaw na Biang. Ikinasal kay Daniel Fautino Cruz ng Binan, Laguna at nagkaroon ng limang anak. Sinabi na si Maria daw ang kinausap ni Jose noong panahon na gusto ni Jose na pakasalan si Josephine Bracken.
7. JOSE (1861-1896). Kilala rin sa mga palayaw na Moy, Ute, at Pepe. Tinanggap na asawa si Josephine Bracken, isang Irish, at nagkaroon ng isang anak na pumanaw pagkasilang. Ang tanyag niyang palayaw na Pepe ay nagmula sa mga initials na P.P. na laan kay San Jose bilang pater putativus or “adoptive father” ni Jesus.
8. CONCEPCION (1862-1865). Kilala rin sa palayaw na Concha. Maagang pumanaw dulot ng isang sakit sa gulang na tatlo, kung saan nakadama ng unang pagdadalamhati si Rizal. Sinasabing sa lahat ng kapatid na babae, si Concha ang pinakapaborito ni Rizal na mas bata nang isang taon sa kanya. Magkalaro sila at laging kinukuwentuhan ni Rizal ang nakababatang kapatid. Sa kanya naramdaman ni Rizal ang kagandahan ng
9. JOSEFA (1865-1945). Kilala sa palayaw na Pangoy. Tumandang dalaga at kabilang sa 29 na unang mga kababaihan na tinanggap sa Katipunan, kung saan siya ay naging pangulo sa pangkat ng mga kababaihan. Noong si Rizal ay nasa Europa, siya ay nagsusulat para kay Josefa na ang laman ay pagpupuri niya sa kanyang kapatid dahil sa kanyang kaalaman sa Ingles.
9. JOSEFA Siya ay nagkaroon ng sakit na epilepsy ngunit sa kabila ng kanyang sakit, nagawa niya pa ring sumali sa Katipunan at maging isang Katipunera. Si Josefa ay nahalal bilang pangulo ng mga babae sa Katipunan. Isa siya sa mga orihinal na miyembro ng Katipunan kasama sila Gregoria de Jesus.
10. TRINIDAD (1868-1951). Kilala rin sa palayaw na Trining. Tumandang dalaga at pinakahuling pumanaw sa mga magkakapatid. Naging kaanib din ng Katipunan. Ang tagapagtago at tagapamahala ng pinakahuli at pinakatanyag na tula ni Rizal (Mi Ultimo Adios o Huling Paalam). Sumulat si Rizal kay Trining at isinasalaysay niya na ang mga babae sa Alemanya ay masisipag mag-aral. Pinayuhan niya si Trining na habang bata pa ito
10. TRINIDAD Pinangaralan niya ito na huwag hayaang ang katamaran ang mamayani dahil napuna ni Jose Rizal na wala sa loob nito ang pag-aaral. Sinabi niya na kaunting tiyaga lamang at siya ay magtatagumpay. Makaraan ang apat na taon ay nagulat na lamang si Jose Rizal nang makatanggap siya ng liham mula kay Trining. Ipinaalam nito na nakapagtapos ito ng Kolehiyo, dalawang taon at isa’t –kalahating buwan na ang
10. TRINIDAD Si Trinidad at ang kapatid na Josefa ay namuhay nang magkasama hanggang sila’y namayapa at parehong hindi nag-asawa. Noong 1883, si Trinidad ay naratay sa banig ng karamdaman, limang buwan mula Abril hanggang Agosto. Pabalik-balik ang kanyang lagnat at dinapuan pala siya ng sakit na malaria.
11. SOLEDAD (1870-1929). Kilala sa palayaw na Choleng at bunso sa magkakapatid. Si Rizal ay saludo sa kanya dahil siya ay isang guro at siya ang pinakaedukado sa kanilang magkakapatid. Si Choleng din ang pinakakontrobersyal na anak sa kanilang pamilya. Kumalat ang balita na hindi raw totoong anak ni Teodora at Francisco si Choleng kung ‘di kela Saturnina at Jose Alberto na kapatid ni Teodora.
Aralin 3: ANG KAMUSMUSAN
KABATAAN NI RIZAL  Ginugol ni Rizal ang malaking bahagi ng kaniyang kabataan sa bayan ng Calamba at Biñan. Ang kaniyang kabataan ay puspos ng magagandang alaala sapagkat ang kanilang tahanan sa Calamba ay malapit sa paanan ng Bundok ng Makiling at sa baybayin ng Lawa ng Laguna kung kaya’t naging makulay at kaibig-
KABATAAN NI RIZAL  May kaliitan at masasakitin si Jose kung kaya’t tatlong taon pa lamang siya ay ikinuha na siya ng isang yaya upang higit siyang mapangalagaan. Unang narinig ni Jose sa kaniyang yaya ang mga kuwentong tungkol sa mga aswang, nuno sa punso, mga maligno, tikbalang at iba pang kuwentong pambata. Sa kaniyang paglaki ay nakalagay niya ang
KABATAAN NI RIZAL  Simula pa sa kamusmusan ni Jose ay nabakas na sa kaniya ang likas na katalinuhan. Mapagtanong siya tungkol sa mga bagay-bagay na nakikita at napapansin niya sa kaniyang paligid. Apat na taon si Jose nang maranasan niya ang dalamhati dahil sa pagkamatay ng kaniyang nakababatang kapatid na sumunod sa kaniya – si
KABATAAN NI RIZAL Pagkatapos magdasal sa dambana ng Birhen ng Antipolo, nagtungo sila sa Maynila upang dalawin ang kaniyang kapatid na si Saturnina na nag-aaral noon sa Kolehiyo ng La Concordia sa Santa Ana. Ito ang kaniyang unang pagtungo sa Maynila. Isa sa pinakamasasayang alaala ni Rizal noong siya ay bata pa ay ang paglalakbay nila ng
KABATAAN NI RIZAL  Isa sa mga pinakaunang kwento na binasa ni Donya Teodora sa batang Rizal ang kwento ng gamu-gamo. Para kay Rizal, ang ningas ng lampara sa kwento ay kumakatawan sa isang mithiin sa buhay. Katulad ng gamu-gamo na napahamak sa paglapit sa ningas, isang karangalan para sa kanino mang tao ang mamatay para sa isang mithiin sa buhay. Mahal na mahal ni Rizal ang bayan ng Calamba kung kaya’t naisulat niya ang tulang
Kabanata III: PAG-AARAL AT PINAG- ARALAN Presented by: JOBESAN YUSORES
Aralin 1: CALAMBA  Sinasabing bata pa man ay nagpamalas na si Rizal ng likas na talino at talento. Ang mga unang pag-aaral ni Jose ay naganap sa bayan ng Calamba. Ang mga aralin doon ay nakatuon sa pagsulat, pagbilang, pagbasa, at pagsamba.  Si Donya Teodora ang unang naging guro ni Rizal. Sa kaniyang ina una niyang natutunan ang alpabeto. Impormal na Edukasyon
Aralin 1: CALAMBA  Maraming kalinangang natamo si Rizal sa kanyang tatlong tiyuhin: 1. Tiyo Jose Alberto – siya ang nag-impluwensiya kay Jose sa pagpapahalaga sa sining. Kagaya ng palarawang sining, iskultura at panitikan. Sa kaniya nagpapaturo ang batang Pepe kung paano magpinta o kaya umunawa ng mga tula. 2. Tiyo Manuel – palakasan naman ang naging impluwensiya nito. Tinuruan niya si Rizal ng mga paraan sa pagtatanggol sa sarili. 3. Tiyo Gregorio – ang nagpamulat kay Rizal sa kahalagahan ng pagbabasa ng mga aklat. Impormal na Edukasyon
Aralin 1: CALAMBA  Maliban sa kanyang ina at tatlong tiyuhin, kabilang din ang mga sumusunod sa mga naging unang guro ni Rizal: 1. Maestro Lucas Padua – nagturo sa kaniya ng kagandahang asal at wastong pag-uugali. 2. Maestro Leon Monroy – nagturo kay Rizal ng Aritmetika o pagbilang. Siya ay tumira sa bahay ng mga Mercado upang maging tutor ni Jose. Tinuruan niya rin ito ng Espanyol at Latin. 3. Maestro Celestino – isang pribadong guro o tutor ni Rizal na nagturo sa kaniyang sumulat. Impormal na Edukasyon
Aralin 2: BINAN  Sa gulang na siyam na taon, noong Hunyo 1870 ay pinag-aral si Rizal ng kanyang ama sa Binyang. Dito ay naging guro niya si Justiniano Aquino Cruz.  Pagkaraan ng ilang buwan ay pinagpayuhan siya ng kanyang guro na umuwi na sapagka’t natutuhan na niya ang lahat ng mga dapat ituro sa kanya. Ipinayo rin ni Don Cruz na ipagpatuloy niya sa Maynila ang pag-aaral. Pormal na Edukasyon
Aralin 2: BINAN  Nilisan ni Rizal ang Binyang noong Disyembre 17, 1871 matapos na tumigil doon ng isa at kalahating taon. Sakay siya ng bapor Talim, kasama ng Pranses na si Arturo Camps, isang kaibigan ng kanyang ama na tumingin sa kanya sa paglalakbay. Pormal na Edukasyon
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Tatlong paaralan lamang ang maaaring pagdalhan sa Maynila ng isang batang angat sa talino at galing sa pamilyang angat sa kabuhayan: Seminario de San Jose na pinasukan ni Paciano, Colegio de San Juan de Letran, at ang Ateneo Municipal de Manila. Napagpasiyahan ni Don Francisco na pag-aralin si Rizal sa Ateneo.  Ang Ateneo ay pinatatakbo ng orden sa Latin na Societas Jesus (Society of Jesus) na mas kilala sa tawag na Heswita. Itinatag ni San Ignacio Lopez ng Loyola, Espanya ang orden noong 1534. Edukasyong Sekundarya
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Ang sistema ng edukasyon sa Ateneo na sinusundan ng mga Heswita ay tinatawag na Ratio Studiorum (Plan of Studies) na binalangkas ng orden noong 1599 para magkaroon ng pamantayan, alituntunin, at gabay ng edukasyong Heswita.  Kabilang sa binibigyang halaga ang mga kurso sa classical humanities, gaya ng pilosopiya, teolohiya, Latin at Griyego. Karagdagang itinuturo ang kasaysayan, heograpiya, matematika, at mga likas na agham Ratio Studiorum
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Nakatuon naman ang pagkatuto ng mga mag-aaral sa tatlong diskarte ng pagtuturo sa Ateneo: 1. Disiplina – ang mga mag-aaral ay kailangang sumunod sa mahigpit na schedule ng mga gawain ayon sa alituntunin ng mga Heswita. 2. Paligsahan – ang kagalingan ng mga mag-aaral ay nailalabas sa loob ng isang competitive environment na pantay ang pagkakataon ng bawat isang magpakitang-gilas. Ratio Studiorum
Aralin 3: ATENEO DE MANILA 3. Insentibo – hinihikayat ang mga mag-aaral na paghusayan ang mga gawa at kusang paunlarin pa ang kakayahang kinikilala at pinararangalan sa pamamagitan ng mga premyo at gantimpala. Ratio Studiorum
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Lumuwas si Rizal ng Maynila upang kumuha ng pagsusulit sa pangsekundarya sa Colegio de San Juan de Letran. Isa ito sa mga lugar na pinagkukunan ng pagsusulit para sa iba’t ibang paaralang sekundarya sa Pilipinas. Ang segunda enseῆanza (secondary education) sa Pilipinas noon ay isinailalim ni Reyna Isabel II ng Espanya sa superbisyon ng mga Dominikano sa pangunguna ng Rektor ng Universidad de Santo Tomas. Kabilang sa pagsusulit ang pagbasa, aritmetika, at Doktrina Kristiyana na lahat ay ipinasa ni Rizal. Pagpapatala sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Bagamat pasado sa lahat ng asignatura sa pagsusulit, sa palagay ni Rizal ay tinanggihan siya ng head registrar ng Ateneo na si P. Magin Fernando. Nagkataong huli na ang aplikasyon ni Rizal sa Ateneo at tila nag-alinlangan ang pari sa kakayahan ng batang Rizal na mukhang sakitan at mahina ang pangangatawan.  Ngunit gumawa ng paraan si Paciano at hiningi ang tulong ng pamangkin ni P. Jose Burgos – si Manuel Jerez, isang doktor at kaibigan ng pamilya Rizal. Siya ang naglakad na makapasok si Rizal sa Ateneo. Pagpapatala sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Ipinatalang apelyido ni Jose sa Ateneo ay Rizal sa halip na Mercado upang wala ng tanong o problema pa ang maaaring idulot ng paggamit ng apelyidong Mercado. Naging matunog at kahina- hinala sa mga prayle at kinauukulan ang apelyidong Mercado na gamit ni Paciano nang maugnay siya sa martir na si P. Burgos. Pagpapatala sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Pumasok sa klase si Rizal sa Ateneo sa gulang na 11. Nanunuluyan siya nang libre sa bahay ng isang nagngangalang Titay sa Santa Cruz, Maynila bilang kabayaran sa utang na ₱300 ng matandang dalagang may ari ng bahay sa mga magulang ni Rizal. Mag 25 minuto ang nilalakad ni Rizal papasok sa Ateneo mula sa tinirhang bahay.  Ang mga mag-aaral ay hinahati sa 2 grupo: Carthaginian Empire (externo o non-boarder sa Ateneo) at Roman Empire (interno o boarder). Unang Taon sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Pumasok sa klase si Rizal sa Ateneo sa gulang na 11. Nanunuluyan siya nang libre sa bahay ng isang nagngangalang Titay sa Santa Cruz, Maynila bilang kabayaran sa utang na ₱300 ng matandang dalagang may ari ng bahay sa mga magulang ni Rizal. Mag 25 minuto ang nilalakad ni Rizal papasok sa Ateneo mula sa tinirhang bahay.  Ang mga mag-aaral ay hinahati sa 2 grupo: Carthaginian Empire (externo o non-boarder sa Ateneo) at Roman Empire (interno o boarder). Unang Taon sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Bilang externo at huli nang dumagdag sa klase, ibinilang siya ng kanyang unang guro na si P. Jose Bech sa pangkat ng Imperyo ng Carthage at inilagay sa pinakahulihan ng kanyang pangkat.  Ang wika ng pagtuturo ng unang taon sa klase ay Kastila at dahil hirap si Rizal, minabuti niyang kumuha ng mga tutorial lessons sa Kastila sa halagang ₱3 bawat aralin sa Colegio de Santa Isabel na malapit sa Ateneo at nasa loob din ng Intramuros. Unang Taon sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Sa pagtatapos ng unang taon ni Rizal sa Ateneo, wala siyang nakuhang medalya ngunit ang nakuha niyang grado sa lahat ng kurso ay sobresaliente.  Sistema ng grado sa Ateneo: Sobresaliente (excellent) ang pinakamataas, sumunod ang notable (very good), bueno (good), aprobado (passed), at suspendido (failed). Unang Taon sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Nakatanggap lamang ng medalya ang isang mag-aaral kapag siya ay nakakuha ng primer premio (1st place/prize) o segundo premio (2nd place/prize) sa alinmang academic subject o comportamiento (conduct) at aplicacion (effort). May medalya rin para sa mga natatanging parangal. Unang Taon sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Ang unang taon ni Rizal ay panahon ng pag-angkop sa buhay Maynila para sa isang probinsyano. Gayon din ang pag-aangkop sa sekundaryong edukasyon lalo pa at siya hirap pa sa Kastila. Nakadagdag sa kanyang pagkalumbay ang mawalay muli sa pamilya at matatandaan ding nasa bilangguan pa ang ina na kanyang dinalaw noong bakasyon ng tag-init. Unang Taon sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Nang sumunod na akademikong taon ng 1873, lumipat si Rizal ng tirahan sa mas malapit sa Ateneo na isang boarding house na pinangangasiwaan ng isang Donya Pepay de Ampuero sa Calle Magallanes ng Intramuros.  Sa panahong iyon sa Ateneo naging palabasa si Rizal ng maraming aklat.  Natapos ni Rizal ang ikalawang taon sa Ateneo na panlima sa klase. Ikalawang Taon sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Bakasyon muli ng tag-init nang dinalaw ni Rizal ang ina sa bilanggunan at sa pagkakataong iyon naikuwento ng ina ang napanaginipan na ipinakahuluigan ni Rizal na paglaya ng ina matapos ang tatlong buwan. At nangyari nga ito nang halos kauumpisa pa lamang ng akademikong taon sa Ateneo noong 1874. Ikalawang Taon sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Nakapasok si Rizal sa panibagong akademikong taon noong 1874 nang palayain na rin ang kanyang ina mula sa pagkakabilanggo ng dalawa at kalahating taon.  Sakto sa paglaya ng ina, nang isulat ni Rizal ang unang tula sa Ateneo na pinamagatang Mi Primera Inspiracion (My First Inspiration) na handog sa kaarawan ng ina.  Sa katapusan ng akademikong taon, nag-uwi si Rizal ng medalya sa pangunguna niya sa Latin. Sa pagkakataong ito, si Rizal ay ikalawa na sa pangkalahatan sa klase. Ikatlong Taon sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Napagpasiyahan ng mga magulang ni Rizal na gawin siyang interno sa Ateneo upang suportahan ang masidhi nitong pagnanais na gumaling pa lao at malagpasan ang mga katunggali sa klase.  Nang sumunod na akademikong taon, si Rizal ay kabilang na sa Imperyo ng Roma at tumira sa loob ng Ateneo sa ilalim ng disiplina at malapit na pangangasiwa ng mga Heswita. Ikaapat na Taon sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Napagpasiyahan ng mga magulang ni Rizal na gawin siyang interno sa Ateneo upang suportahan ang masidhi nitong pagnanais na gumaling pa lao at malagpasan ang mga katunggali sa klase.  Nang sumunod na akademikong taon, si Rizal ay kabilang na sa Imperyo ng Roma at tumira sa loob ng Ateneo sa ilalim ng disiplina at malapit na pangangasiwa ng mga Heswita. Ikaapat na Taon sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Ayon kay Rizal, walang mga mapang-api mula sa mga mag-aaral sa Ateneo sapagkat ang pagmamataas ay dinadaan sa tagisan ng katalinuhan sa klase sa halip na pananakot o panunudyo. Maliban sa iilan, ang mga kasamahan ni Rizal na interno ay mabuti, payak, relihiyoso, magiliw, at mapagkaibigan.  Sa panahong ito umigting ang pagkahilig ni Rizal sa panitikan dahil sa paghihimok, paglinang, at gabay na rin ng kinalulugdan niyang guro na si Padre Francisco Paula de Sanchez. Dahil sa pari, humusay nang husto si Rizal sa paggawa ng mga tula. Ikaapat na Taon sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Nakatulong nang husto ang pagiging interno ni Rizal kaya sa katapusan ng akademikong taon ay nakapag-uwi siya na apat na medalya at nanguna na sa pangkalahatan sa klase. Ikaapat na Taon sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Nagsimula ang panibagong akademikong taon sa Ateneo noong 1876. Si Rizal ay isa pa ring interno na nasa kanyang ikalima at huling taon sa sekundarya.  Hindi maikakaila ang talinong ipinamalas ni Rizal nang magtapos siya na may pangkalahatang gradong sobresaliente. Huling Taon at Pagtatapos sa Ateneo
Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Natapos ang huling araw ng klase ng akademikong taon sa Ateneo noong Marso 14, 1877. Walang duda na si Rizal ang nanguna sa mga nagtapos.  Ang diploma na may titulong Bachiller en Artes ay ipinagkaloob ng Universidad de Santo Tomas na may pangalang Universidad de Filipinas kalakip ang lagda ng rekto na si Fr. Jose Cueto. Huling Taon at Pagtatapos sa Ateneo
Aralin 4: UNIBERSIDAD NG SANTO TOMAS  Kinikilala sa Pilipinas at sa Asya na pinakamatandang pamantasan ang Santo Tomas.  Ang pamantasan ay pinangangasiwaan ng Ordo Praedecatorum (Order of Preachers) na mas kilala bilang mga Dominikano. Edukasyong Pamantasan
Aralin 4: UNIBERSIDAD NG SANTO TOMAS  Kung si Donya Teodora ang nasunod, hindi na sana nakapagpatuloy sa mataas na edukasyon si Rizal. Nanghinayang si Don Francisco sa kanyang talino kaya’t pinag-aral pa rin siya sa Maynila. Hinimok ni Paciano si Rizal na huwag kumuha ng abugasya sapagkat ayon sa kanya, maraming abugado sa panahon na iyon sa Pilipinas ang hindi ganap na nakapagtatrabaho bilang abugado. Isa pa, ang tungkulin ng abugado na ipagtanggol maging ang mga mali, sa palagay ni Paciano ay taliwas sa tuntunin ni Rizal. Filosofia y Letras
Aralin 4: UNIVERSIDAD DE SANTO TOMAS  Sa Universidad de Santo Tomas kumuha si Rizal ng programang filosofia y letras (philosophy and letters) sapagkat iyon ang programa na napili ng ama.  Muling nagpamalas ng kagalingan si Rizal sa unang taon sa pamantasan sa mga asignatura na ang lahat ng grado ay sobresaliente. Filosofia y Letras
Aralin 4: UNIVERSIDAD DE SANTO TOMAS  Matatandaang isa sa mga pinagpipilian ni Rizal ang medisina bagamat hindi pa siya sigurado noong una.  Sinulatan niya ang rector ng Ateneo na si P. Pablo Ramon, upang konsultahin. Pinayuhan siya nito na kumuha ng medisina. At sa pagnanais ni Rizal na maoperahan ang ina na nabubulag sanhi ng dobleng katarata, nabuo ang kanyang pasya na kumuha ng medisina. Medisina
Aralin 4: UNIVERSIDAD DE SANTO TOMAS  24 na mag-aaral ang pumasok sa unang taon sa medisina. Sa huling taon, walang Kastilang estudyante ang nakapasa. Anim naman na Pilipino, kabilang si Rizal, sa mga nakapagtapos ng kurso. Medisina
Kabanata IV: UNANG PAGLALAKBAY SA IBANG BANSA Presented by: JOBESAN YUSORES
Introduksyon  Nakita ni Paciano ang kanyang sarili sa progresibo at liberal na kapatid. Sa gulang na 31, inako na ni Paciano mula sa ama ang pamamahala sa mga lupaing sakahan kung kaya’t inilaan sa nakababatang kapatid na si Rizal ang makapag-aral sa Europa.  Nagtungo si Rizal sa Madrid na may pakay para sa isang dakilang layunin. Nais ni Rizal na makilahok at gumawa ng mga bagay na kapaki-pakinabang para sa pagbabago at pagsusulong ng Pilipinas. Paglisan ng Walang Paalam
Introduksyon  Inilihim nina Paciano at Rizal mula sa mga magulang ang balak sapagkat tiyak na hindi ito papayag.  Matatandaang ayaw sana ni Donya Teodora na pag-aralin si Rizal sa Maynila, lalo pa at sa mas malayo at mas liberal na Espanya.  Kaunti lang ang nakakaalam ng pag-alis ni Rizal. Ang kanyang tiyo na si Antonio Rivera, ama ni Leonor Rivera, ang isa sa mga naglakad ng pasaporte ni Rizal. Paglisan ng Walang Paalam
Introduksyon  Ang apelyidong Rizal ay pinaghihinalaan ng mga kinauukulan dahil sa makabayang pagpapamalas ni Rizal dulot na rin ng kanyang kontrobersyal na tulang A la Juventud Filipina.  Ang apelyidong Mercado ang ipinagamit sa pasaporte ni Jose sa pag-alis upang hindi makatawag-pansin sa mga kinauukulan. Paglisan ng Walang Paalam
Introduksyon 1. Pinuntahan si Saturnina upang kunin ang singsing na diamante ngunit siya ay natutulog. 2. Dinalaw ang mga propesor sa Ateneo at siya ay binigyan ng liham rekomendasyon para sa mga paring Heswita sa Barcelona. 3. Pinuntahan si Pedro A. Paterno at siya ay binigyan ng liham rekomendasyon para sa kaibigan nitong si Esquivel. Mga Ginawa Bago Umalis
Introduksyon 4. Pinuntahan si Henry na isang Pranses at may-ari ng Bazar Pilipino upang kunin ang kanyang tiket sa paglalakbay. Kasama ni Jose si Antonio Rivera. 5. Pinasyalan si Leonor Rivera ngunit hindi binanggit ang kanyang pag-alis. 6. Nagsimba sa simbahan ng Sto. Domingo. Mga Ginawa Bago Umalis
Aralin 1: SINGAPORE at COLOMBO  Hindi na nahatid ni Paciano si Rizal. Pinabaunan niya ang kanyang kapatid ng ₱356.  Ang kanyang tiyo Antonio Rivera kasama ang dalawa pang kaibigan, ang sumama kay Rizal na makasakay sa barko.  Mayo 3, 1882 ng lisanin ni Rizal ang Maynila lulan ng Bapor Salvadora. Paglalakbay sa Dagat
Aralin 1: SINGAPORE at COLOMBO  Mayo 9, 1882 ng makarating sila ng Singapore (kolonya ng mga Ingles). Inabot ng 6 na araw ang paglalakbay.  Tumuloy si Rizal sa Hotel de la Paz na kinatatayuan ngayon ng Peninsula-Excelsior Hotel sa Singapore.  Nagtagal si Rizal ng 2 araw sa Singapore at namasyal sa isla. Paglalakbay sa Dagat
Aralin 1: SINGAPORE at COLOMBO  Pinuntahan niya ang Botanical Gardens na matatagpuan pa rin sa Singapore. Namangha si Rizal sa mga kalsadang may mga puno sa magkabilang dako. Ganoon pa rin ang makikita sa Singapore hanggang sa ngayon. Paglalakbay sa Dagat
Aralin 1: SINGAPORE at COLOMBO  SS Djemnah – barkong Pranses na sinakyan ni Rizal patungong Europa na umalis noong Mayo 11,1882.  Mayo 17,1882 – nakarating sa Point de Galle, isang pwerto sa isla ng Ceylon (Sri Lanka).  Tumuloy si Rizal sa Oriental Hotel para malibot ang lugar habang kinabukasan pa muli ito maglalayag. Paglalakbay sa Dagat
Aralin 1: SINGAPORE at COLOMBO  Mayo 18, 1882 – pangalawang hinto ng bapor sa puwerto ng Colombo, Ceylon kung saan nagkaroon din ang mga pasahero tulad ni Rizal ng pagkakataon para bumaba.  Mayo 27, 1882 – pangatlong hinto sa puwerto ng Aden, Yemen.  Hunyo 7, 1882 – ikaapat na hinto sa Port Said, Egypt. Paglalakbay sa Dagat
 Hunyo 11, 1882 – dumaong sa pwerto ng Naples sa Italy. Ito ang unang lunsod at bansa sa Europa na narating at napasyalan ni Rizal. Si Maximo Viola ang naging kasa-kasama niya sa paglalakbay sa mga lungsod ng Europa.  Hunyo 12, 1882 – narating ang pwerto ng Marseilles, France. Dito nagtapos ang yugto ng paglalayag ni Rizal sa karagatan.  Sa loob ng 40 araw ang naging paglalakbay ni Rizal sa karagatan. Aralin 2: Naples at Marseilles
 Hotel Noailles – tinuluyan ni Rizal. Nilibot niya ang lunsod kung saan napabilang sa napuntahan niya ang Chateau d’If na nabanggit sa nobelang Count of Montecristo.  Hunyo 15, 1882 – nagtungo sa lunsod ng Barcelona sa Espanya lulan ng tren.  Ayon kay Rizal, ang Marseilles ang pinakamatandang lungsod ng kalakalan. Kanyang hingaaan ang pagiging masigla ng mga tao at kagandahan ng mga tanawin. Aralin 2: Naples at Marseilles
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Hunyo 16, 1882 ng dumating si Rizal sa Barcelona.  Tag-init sa Espanya sa buwan ng Hunyo hanggang Agosto kung kaya’t nakabakasyon ang mga paaralan nang dumating si Rizal sa Barcelona.  Tumuloy siya sa hotel na Fonda de Espaῆa.  Isang salu-salo ang mainit na isinalubong ng mga dating kamag- aral ni Rizal sa Ateneo. Buhay sa Espanya
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Setyembre 12, 1882 – Mayo 1883 – unang nanirahan si Rizal malapit sa Universidad Central de Madrid kasama ang isang matagal ng kaibigan ni Rizal sa Ateneo, si Vicente Gonzales. Mangilang beses ding nagpapalit ng pamahayan si Rizal sa kanyang paninirahan sa Madrid kasama ang ilang mga kaibigang naghahati sa mga bayarin sa tinitirahan. Buhay sa Espanya
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Natagpuan ni Rizal sa Madrid na maraming mga tao ang may maling akala tungkol sa Pilipinas at hindi nakakabatid ng pagkakakilanlang Pilipino.  Madalas na pagkamalang mga Tsino ang mga Pilipino at marami sa mga kabataang mag-aaral ang hindi nakakaalam kung ang Pilipinas ay kabilang sa Ingles o Espanyol.  Naikuwento pa ni Rizal sa liham niya sa kapatid na si Trinidad na minsan may nagtanong kung ang Pilipinas ay malayo sa Maynila. Buhay sa Espanya
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Mahal mamuhay sa Madrid. Doble kumpara sa Barcelona at dahil dito, natutunan ni Rizal na pagkasyahin ang tinatanggap niyang ₱50 na buwanang panustos na ipinapadala sa kanya ng pamilya mula sa Pilipinas.  Namuhay si Rizal nang matipid at may disiplina sa paggastos. Sa isang liham ni Rizal kay Paciano, isinalarawan ni Rizal ang gastos ng pamumuhay sa Madrid sa panustos na ₱50. Buhay sa Espanya
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Maituturing lamang na kanyang luho ang pagbili ng maraming libro at bisyo naman ay ang paminsan-minsang pagtaya sa loterya.  Nabanggit ni Rizal sa liham niya sa kapatid na si Maria na wala pa siyang ligo magmula kalagitnaan ng Agosto dahil sa sobrang ginaw at mahal na bayad na 35 sentimo bawat paligo.  Katumbas ng humigit-kumulang ₱4,000 ngayon ang ₱35 noon. Buhay sa Espanya
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagkalat ng Salot – Mga 40 hanggang 45 araw bago makarating ang mga liham sa pagitan ng Espanya at Pilipinas. Ilan sa mga unang balita na natanggap ni Rizal sa Espanya ay ang pagkakaroon ng kolera sa Maynila na nabanggit ni Paciano sa liham kay Rizal. Sa mga sumunod na liham ng pamilya kay Rizal, naibalita ang patuloy na pagkalat ng salot sa mga kalapit lalawigan at ang mga naitalang kaso ng beriberi. Sa liham, nasabing may 15 tao ang namamatay mula sa kolera araw-araw. Mga Suliranin ng Pamilya
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Krisis sa Asukal – Isang taon makalipas pagdating ni Rizal sa Europa, bumagsak ang presyo ng asukal sa pandaigdigang pamilihan noong 1883. Lubos na naapektuhan ang mga magsasaka ng asukal na galing sa tubo sa Pilipinas at sa iba pang panig ng mundo. Isa na sa mga naapektuhan nito ang pamilyang Rizal. Maraming asukal na tubo ang hindi naibenta ng pamilyang Rizal dahil sa mababang pangangailangan sa pamilihan. Mga Suliranin ng Pamilya
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagtaas ng Upa sa Lupa – Hindi lamang ang pagbagsak sa presyo ng asukal ang nakaapekto sa hanap-buhay sa sakahan kundi pati na rin ang pinsala sa mga pananim dulot ng bagyo. Nakadagdag pa sa suliraning pananalapi ng pamilyang Rizal ang pahirap na pagsabay sa pagtaas ng upa sa sakahan. Dahil sa suliraning pananalapi, lumiit ang buwanang padal ng pamilya kay Rizal sa ₱30 mula sa karaniwang ₱50. Mga Suliranin ng Pamilya
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagtaas ng Upa sa Lupa – Madalas ring matagal na naaantala ang pagpapadala ng panustos habang lumilikom ng sapat na pera. Iyon ay madalas na daing din ni Rizal sa kanyang mga liham sa pamilya lalo pa at may mag pagkakataong buong araw na hindi kumakain si Rizal dahil walang pambili. Kahit namamaga ang mga paa, naglalakad na lamang si Rizal dahil walang pamasahe. Mga Suliranin ng Pamilya
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Suliraning Pananalapi – Sa panahong iyon ng matinding kagipitan sa pananalapi, may isang mayamang Pilipinong nagngangalang Valentin Ventura na naninirahan sa Madrid na kaibigan ni Rizal ang napag-uutangan niya. Maging ang mga Heswita doon ay napag- uutangan din niya. Maging ang pamilya ni Rizal ay nabaon sa utang na ₱4,000 mula sa pagbili ng kailangang makinarya sa pagsasaka at mga pagkalugi ng mahigit na ₱3,000. Mga Suliranin ng Pamilya
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Suliraning Pananalapi – kanya-kanyang pamamaraan sa pag- ambag ang mga kapatid ni Rizal upang mapadalhan siya. Nariyan ang pagpapadala ni Saturnina ng kanyang diyamanteng singsing para maisangla ni Rizal. Nabanggit din ng kanyang kuya Paciano ang pagbebenta ng kabayo ni Rizal sa halagang ₱200. Mga Suliranin ng Pamilya
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Suliraning Pananalapi – Maging si Rizal ay masigasig na naghanap ng pagkakakitaan para mapunuan ang kakulangan sa panggastos. Nasabi ni Rizal sa kanyang liham na may tatlong buwan nang hindi siya napadalhan ng panustos. Nagpresenta na si Rizal sa pamilyang umuwi na lamang siya sa Pilipinas upang hindi na maging pabigat pa sa suliranin sa pananalapi at upang magtrabaho at makatulong sa pamilya. Mga Suliranin ng Pamilya
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pag-ibig sa Tinubuang Lupa – Sa Barcelona isinulat ni Rizal ang kanyang kaunahang sanaysay mula sa ibayong bansa. Isinulat niya ang “Amor Patrio” (Pag-ibig sa Tinubuang Lupa) sa kubling pangalang Laong Laan na ipinadala ni Rizal sa Pilipinas kung saan inilathala sa pahayagang Diariong Tagalog noong Agosto 20, 1882. Nais iparating ng Amor Patrio ang pagpapahalaga at pagmamahal sa bayan. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pag-ibig sa Tinubuang Lupa – Sinundan ito ng pagkakalathala ng isa pang artikulong may pamagat na Las Viajes at ang hindi na umabot sa paglathala sana ng isa pa na ipinadalang artikulong may pamagat na Revista de Madrid (Pagbabalik Pananaw sa Madrid) dahil nagsara na ang pahayagan. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Sirkulo ng mga Espanyol at Pilipino – Noong 1882, sumapi si Rizal sa isang grupo ng mga liberal na Espanyol at mga mag-aaral na Pilipino sa Madrid na tinawag na Circulo Hispano Filipino sa pangunguna ng isang dating opisyal ng Hukbong Espanyol sa Pilipinas na nagngangalang Juan Atayde. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Sirkulo ng mga Espanyol at Pilipino – Ang mga pagtitipon at pulong na iyon ay tumatalakay sa iba’t ibang mga suliranin at mga paksaing pulitikal tungkol sa kalagayan at ikabubuti ng Pilipinas.  Naglabas din ng isang magazine ang samahang tinawag na Revista del Circulo Hispano Filipino. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Sirkulo ng mga Espanyol at Pilipino  Nakilala ni Rizal ang dalawang anak ni Don Pablo Ortiga na sina Pilar at Consuelo. Si Consuelo ay maaaring sabihing “crush ng bayan” ng mga binatang Pilipinong mag-aaral kabilang si Rizal. Sa katunayan, marami sa kanila ang nanligaw sa 18-taong gulang na si Consuelo.  Isang meztisong Espanyol na nagngangalang Eduardo de Lete ang nakatunggali ni Rizal sa panliligaw. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Sirkulo ng mga Espanyol at Pilipino  Ang pinili ni Consuelo ay si Eduardo de Lete na lihim na naging kaaway ni Rizal. Dalawang taon ang nakalipas, hindi ito maintindihan ni Rizal kaya’t nang tanungin niya si Consuelo kung ano ang pagtingin sa kanya, sinagot siya nito na bilang magkaibigan at may pahabol na tanong ang babae kung nais ba ni Rizal ng higit pa doon. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Sirkulo ng mga Espanyol at Pilipino  Ipinahayag ni Rizal ang damdamin para kay Consuelo sa isinulat niya na tulang “A la Seῆorita C.O. y R.” (Kay Binibining Consuelo Ortiga y Rey).  Sa liham ni Rizal sa kaibigang si Jose “Chenggoy” Cecilio, itinanong nito kung sino sa dalawang Leonor sa Pilipinas ang dapat piliin na makasama sa buhay. At sa sumunod na liham ni Chenggoy mababatid ang pagbati nito kay Rizal sa pasiya na pagpili kay Leonor Rivera sa halip na si Leonor Valenzuela. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Sirkulo ng mga Espanyol at Pilipino  Sinabihan ni Rizal si Chenggoy sa isang liham na pakasalan na lang ni Chenggoy si Leonor Rivera kesa makita na ikasal ito sa ibang lalaki.  Nalansag kalaunan ang Circulo Hispano-Filipino dahil sa kawalan ng pondo at hindi maayos na pamamalakad. Walang malinaw na patutunguhan dulot na rin ng magkakaibang pananaw at paninindigan sa mga paksain na pampulitikal at magkakasalungat na pasya ang mga dahilan ng pagkawasak nito. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Tagay sa Tagumpay  Ipinagdiwang nina Rizal ang pagkapanalo ng dalawang Pilipinong pintor na sina Juan Luna at Felix Resurrreccion Hidalgo mula sa patimpalakang Exposicion Nacional de Bellas Artes sa Madrid.  Nagwagi ng unang gantimpala ang ang pinta ni Luna na Spoliarium.  Ikalawang gantimpala naman ang Virgenes Christianas Expuestas al Populacho ni Hidalgo. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Tagay sa Tagumpay  Isang pag-inom sa karangalan (toast) ang inihandog ni Rizal at nagbigay ng talumpati bilang pagpupugay sa nakamit na tagumpay ng mga ikinararangal na Pilipino sa larangan ng pagpinta.  Iyon ang unang pagkakataong nagbigay siya ng talumpati sa harap ng publiko. Iyon na rin ang pagkakataong muling makakain si Rizal sapagkat wala pa siyang kain ng almusal at tanghalian nang araw na iyon dahil saw ala siyang pambili ng pagkain. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Ang talumpating iyon na may halong pulitikal na mensahe ay nabanggit sa pahayagang El Liberal at naipamalita maging sa Pilipinas. Umani ito ng mga batikos at matinding reaksiyon mula sa mga prayle at mga konserbatibong mga Espanyol.  Naapektuhan si Donya Teodora sa mga hindi kaayaayang mga balita patungkol kay Rizal. Nagdulot iyon ng matinding kalungkutan sa ina ni Rizal na hirap makatulog at hindi nakakain ng isang lingo hanggang sa nanghina at bumagsak ang kalusugan. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pakiusap ng ina kay Rizal na huwag nang manghimasok sa mga bagay na magdudulot ng sakit at kalungkutan sa kanya at iwasang sumulat at magsalita ng ikaaayaw at ikagagalit ng mga prayle at mga konserbatibong Espanyol. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Kapatiran sa Masonriya  Sumapi si Rizal sa masonriya (Freemasonry), isa sa mga pinakaprestihiyoso, pinakamatagal, pinakamalaki at malawak na kapatiran sa mundo hanggang sa ngayon. Maraming Pilipinong tulad ni Rizal ang sumali sa kapatiran dahil sa mga kaisipang liberal na ipinamamalas ng samahan. Nais niya ring makakuha ng mahahalagang impormasyon para sa kanyang pag-aaral sa kultura, industriya, at pamahalaan ng Europa. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Kapatiran sa Masonriya  Pinagtutuunan ng kapatiran sa mga kasapi ang sariling pag-aaral, pagpapaunlad at pagpapabuti ng sarili at lipunan sa pamamagitan na rin ng mga gawaing pilantropiya o mga mabubuting gawain para sa kapakinabangan ng sangkatuhan. At bagamat hindi isang samahang pampulitikal, aktibo ang mga kasapi nito sa mga usapin at adhikaing pampulitikal. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Kapatiran sa Masonriya  Mariin na ipinagbabawal ng simbahan ang pagsali ng isang Katoliko sa Masonriya. Bagamat maganda ang hangarin at pangkalahatang ginagawa ng kapatiran, tutol naman ang simbahan sa mga pananaw nitong salungat sa mga doktrina ng Simbahan lalo na ang pangingibabaw sa katuwiran higit sa pananampalataya. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pangingibabaw ng Katwiran  Ibinilin ni Donya Teodora kay Rizal na huwag makaligta sa mga tungkulin niya bilang tunay na Kristiyano. Mas ninanais iyon ng ina para kay Rizal kesa sa pagtatamo ng maraming kaalaman. Punahin man ni Rizal ang mga bagay sa relihiyon o di man gampanan ang lahat ng tungkulin ukol sa relihiyon, hindi nangangahulugang hindi na niya itinuturing ang sarili bilang Katoliko. Nasyonalismo ng mga Indio
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagpapatuloy ng Pag-aaral  Halos tatlong buwan lumagi si Rizal sa Barcelona bago tumulak sa Madrid at nagpatala sa Universidad Central de Madrid noong Setyembre 12, 1882 upang ipagpatuloy ang mga kursong pilosopiya at letras pati na medisina.  Nais ipagpatuloy ni Rizal ang pag-aaral sa UCM upang magpakadalubhasa pa sa medisina at dahil na rin sa kabiguan ng Sistema ng edukasyon sa Pilipinas. Dayuhang Mag-aaral
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagpapatuloy ng Pag-aaral  Nagpatala siya sa Colegio de San Carlos ng nasabing pamantasan, dalubhasaan ng medisina.  Isa sa mga propesor sa pamantasang ito si Dr. Miguel Morayta, isang liberal na Espanyol na kasundo at kakampi ng mga mag-aaral na Pilipino.  Natuto din siyang magsalita ng Ingles, Pranses at Aleman. Dayuhang Mag-aaral
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Aktibista at Kilos-Protesta  Sumiklab ang kaguluhan sa pamantasan at naikuwento ni Rizal sa mga magulang ang nasaksihan noong Nobyembre 20, 1884.  Nagkagulo nang itiniwalag ng Obispo si Propesor Miguel Morayta dahil sa kanyang talumpati tungkol sa pagtatanggol sa kalayaang akademiko at agham. Dayuhang Mag-aaral
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Aktibista at Kilos-Protesta  Sinundan iyon ng malakihang kilos-protesta ng mga mag-aaral na pinagsasaktan at pinaghuhuli ng mga pulis. Nilusob din ng mga pulis ang Pamantasan habang nasa klase si Rizal. Dinakip ang rektor na si Francisco de la Pisa Pajares at isa pang propesor. Ang mga propesor ay hinamak.  Ayon kay Rizal, marami sa mga mag-aaral ang sugutan at duguan. Isinara ang Pamantasan at nang magbukas, naglipana ang mga pulis ayon sa utos ng bagong rektor. Puno ng mga mag-aaral ang bilangguan. Dayuhang Mag-aaral
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Aktibista at Kilos-Protesta  Maging si Rizal at ang kaibigang si Valentin Ventura ay muntikan nang makulog kung hindi lamang nakatakas. Ang itinalagang kapalit na rektor na si Dr. Juan Creus y Munso ay kinamumuhian ng lahat maging ni Rizal. Dayuhang Mag-aaral
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagtatapos at Pagkapasa  Noong Hunyo 21, 1884, unang natapos ni Rizal sa programa para sa Licenciado en Medisina na may pangkalahatang gradong Aprobado (Fair/3.00).  Hunyo 19, 1885 naman niya natapos ang kanyang programa para sa Licenciado en Filisofia y Letras na may pangkalahatang gradong Sobresaliente (Excellent/1.00). Dayuhang Mag-aaral
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagtatapos at Pagkapasa  Noong Hunyo 21, 1884, unang natapos ni Rizal sa programa para sa Licenciado en Medisina na may pangkalahatang gradong Aprobado (Fair/3.00).  Hunyo 19, 1885 naman niya natapos ang kanyang programa para sa Licenciado en Filisofia y Letras na may pangkalahatang gradong Sobresaliente (Excellent/1.00). Dayuhang Mag-aaral
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagtatapos at Pagkapasa  Sa kakulangan ng pera, hindi na kinaya ni Rizal ang mga kaukulang bayarin sa pagtatapos ng pag-aaral sa pagkadoktorado sa medisina kung kaya’t hindi na rin nagpresenta si Rizal ng thesis na kailangan upang makatapos ng pagkadoktorado sa medisina. Hinayaan na lang iyon ni Rizal sapagkat hindi na naging mahalaga sa kanya ang pagkadoktorado dahil maaari pa rin naman siya makapanggamot kahit wala ito. Dayuhang Mag-aaral
Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagtatapos at Pagkapasa  Ang naging mahalaga kay Rizal ay ang pagkakaroon ng pagdadalubhasa sa optalmolohiya o paggagamot sa mata. Ang kagandahan lang ng pagkakaroon ng doktorado ay ang dagdag na karunungan at pagkakataong makapagturo sa dalubhasaan ng medisina na wala rin naman balak si Rizal. Dayuhang Mag-aaral
 Pagpapakadalubhasa sa Paris  Dumalaw si Rizal sa ilang mga ospital para magmasid at matuto. Kabilang sa mga ito ang Ospital Laennec at Ospital Lariboisiere. Nagmasid si Rizal sa mga kagamitan at paraan ng panggagamot at pagsusuri sa iba’t ibang kaso ng mga pasyente sa mga ospital na ito. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
 Pagpapakadalubhasa sa Paris  Sa panahon ni Rizal, ang pagdadalubhasa sa optalmolohiya ay hindi kabilang sa mga programa o pornal na pinagaaralan sa dalubhasaan sa medisina. Ang isang ganap na manggagamot ay maaaring maging isang ganap na optalmolohiko sa ilalim ng pagtuturo, pagsasanay at mahigpit na pagsubaybay ng isang mahusay na optalmolohiko. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
 Pagpapakadalubhasa sa Paris  Si Rizal ay maituturing na isa sa pinakamahusay na optalmolohiko ng kanyang panahon dahil ang kanyang tagapagturo ay isa sa mga nangungunang optalmolohiko sa Europa na si Dr. Louis de Wecker.  Kilala si Dr. Wecker sa kanyang natatanging husay at kaibang kapamaraanan sa larangan ng panggagamot sa mata. Siya ay tagapanguna rin ng maraming kapamaraanan sa pagtitistis sa mata. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
 Pagpapakadalubhasa sa Paris  Nobyembre 1885 – Pebrero 1886. Nagsanay si Rizal bilang apprentice at katulong sa pag-oopera ng mga mata ng mga pasyente sa Klinika Crugen ni Dr. Wecker.  Ayon kay Rizal, may mga 50 hanggang 100 pasyente ang nagpupunta sa klinika ni Dr. Wecker at may mga araw na kasing dami ng 10 ang kanilang inooperahan. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
 Pagpapakadalubhasa sa Paris  Nagsanay din si Rizal sa klinika ng isa pang kilalang optalmolohiko sa Paris na si Dr. Xavier Galezowski na mula sa bansang Poland at isa sa mga nangunguna sa larangan ng optalmolohiya. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
 Pagtira sa Heidelberg  Matapos ang apat na buwang pagsasanay sa optalmolohiya sa Pransya, nagtungo si Rizal sa Alemanya na kilala noong ika-19 na siglo na isa sa mga sentro ng agham at teknolohiya sa mundo.  Sa liham ni Rizal kay Trinidad, inilarawan niya ang mga babaeng Aleman na higit na pinahahalagahan ang edukasyon, masipag, ata seryoso na inihambing sa mga babaeng Pilipinong mas pinagtutuunan ang panlabas na kagandahan. Gayon pa man, pinuri din ni Rizal ang katangiang magiliw at masipag ang mga Pilipino. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
 Pagpapakadalubhasa sa Heidelberg  Bagamat hindi nagpatala sa Universitat Heidelberg, dumalo si Rizal sa mga paanyayang lektura ng mga sumusunod:  Dr. Otto Heinrich Becker (Alemang optalmolohiko)  Dr. Wilhelm Kuhne (espesyalista sa chemical physiology) Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
 Pebrero – Agosto 1886. Nagsanay si Rizal sa Augenklinik (Eye Clinic) ng pamantasan sa ilalim ng tagapamahala nitong si Dr. Becker. Dito nagsanay si Rizal sa pagsusuri at pagtukoy sa iba’t ibang mga karamdaman sa mata na siyang kadalubhasaan ni Dr. Becker. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
 Sa Mga Bulaklak ng Heidelberg  Bagamat malugod ang naging pagtira ni Rizal sa Heidelberg, nakaramdam din siya ng pangungulila sa kanyang sariling bayan. Habang naglalakad sa tabi ng Ilog Neckar, nakagiliwan ni Rizal ang mga tanawin at nadadaanang kumpol ng asul na bulaklak na tinatawag sa wikang Aleman na vergissmeinnicht (foget-me-not). Nangulila siya sa bayan ng Calamba. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
 Sa Mga Bulaklak ng Heidelberg  Dito isinulat ni Rizal ang A las Flores de Heidelberg (Sa mga Bulaklak ng Heidelberg). Mababakas sa tula ang pangungulila ni Rizal bilang dayo sa malayong bansa at pag-alala sa sariling bansang Pilipinas. Mababasa sa tula ang pagkausap ni Rizal sa mga bulaklak na pumaroon sa Pilipinas at iparating ang kanyang pagmamahal at pananabik sa sariling bansa. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
 Sa Mga Bulaklak ng Heidelberg  Agosto 15, 1886 nanuluyan si Rizal sa lunsod ng Leipzig.  Sa dalawang buwang paglagi ni Rizal sa lunsod, isinalin niya sa Tagalog ang kuwento na William Tell ni Friedrich Schiller at ang mga kuwento sa Fairy Tales ni Hans Christian Anderson.  Nakilala ni Rizal sa Universitat Leipzig ang batikang Alemang geographer at ethnographer na si Propesor Friedrich Ratzel at ang geographer rin at ethnologist na si Dr. Hans Meyer. Aralin 5: LEIPZIG AT DRESDEN
 Pagtira sa Dresden  Oktubre 29, 1886 dumating si Rizal sa Dresden at tumuloy sa Hotel Vier Jahreszeiten.  Oktubre 31, 1886. Binisita ni Rizal ang Zoological, Anthropological and Ethnographic Museum at sa pamamagitan ng liham ng pagpapakilala mula kay Dr. Blumentritt, nakilala ni Rizal ang director nitong si Adolf Bernhard Meyer. Aralin 5: LEIPZIG AT DRESDEN
 Pagtira sa Dresden  Nakapaglimbag si Dr. A.B. Meyer ng libro tungkol sa distribusyon ng mga Negritos at ilang mga artikulo ng pagsasaliksik tungkol sa mga wika sa Pilipinas. Nakapunta si Dr. Meyer ng Luzon at Mindanao sa kanyang mga pagsasaliksik. Aralin 5: LEIPZIG AT DRESDEN
 Pagtira sa Berlin  Nobyembre 2, 1886. Dumating sa lunsod ng Berlin, kabisera ng bansang Alemanya. Pansamantalang tumuloy si Rizal sa primera klaseng Central Hotel.  Sa Berlin, muntikan siyang ipatapon ng mga awtoridad dahil pinaghinalaan siyang espiya. Pinaghinalaan siya dahil sa mga ginagawa niyang pagpunta sa iba’t ibang mga lunsod at kanyang pagiging mausisa sa maraming bagay sa mga lugar na pinupuntahan. Aralin 6: BERLIN AT LEITMERITZ
 Pagtira sa Berlin  Namasukan si Rizal bilang katulong na mangagamot sa klinika ng optalmolohiko na si Dr. Karl Ernst Theodore Schweigger.  Sa pamamagitan ng liham ng pagpapakilala mula kay Dr. Blumentritt, nakilala ni Rizal sa Berlin ang Alemang etnolohista na si Dr. Jagor na may akda ng aklat na Reisen in den Philippinen (Mga Paglalakbay sa Pilipinas) na nabasa ni Rizal noong sekundarya siya sa Ateneo. Aralin 6: BERLIN AT LEITMERITZ
 Pagtira sa Berlin  Ipinakilala ni Dr. Jagor si Rizal sa itinuturing na “Ama ng Cellular Pathology” na si Dr. Rudolf Virchow. Aralin 6: BERLIN AT LEITMERITZ
 Sa lunsod ng Berlin natapos ni Rizal noong Pebrero 21, 1887 ang pagsasaayos at pagwawasto ng manuskrito ng Noli Me Tangere.  Isinulat sa Espanya ang una at kalahati ng nobela.  Isinulat sa Pransya ang sangkapat.  Ang huling isang sangkapat ay tinapos sa Alemanya.  Muntikan nang itapon at sunugin ni Rizal ang manuskrito dahil sa pagkasiphayong maipalimbag pa ito bunsod ng kawalan ng salapi at mga hirap na dinaraanan niya. Aralin 6: BERLIN AT LEITMERITZ
 Pinakamalala ang sinapit na kalagayan ni Rizal sa panahon ng taglamig sa Berlin na kumakain na lamang siya ng isang beses sa isang araw at ang kinakain lamang ay isang tinapay na may kasamang tubig o di kaya ay sabaw. Upang hindi mahalata sa kanyang tinutuluyan na wala siya makain at hindi siya magmukhang kaawa-awa sa kasera ng kanyang tinutuluyan, lumalabas si Rizal sa oras ng pananghalian at hapunan para kunwari ay kakain ngunit para lamang maglakad-lakad habang nagpapalipas ng gutom. Aralin 6: BERLIN AT LEITMERITZ
 Disyembre 1886 nang dumating sa Berlin ang isang mayamang kababayan at matalik na kaibigan ni Rizal na nagngangalang Maximo Viola. Katatapos pa lamang ni Viola ng pag-aaral sa medisina mula sa Barcelona, Espanya nang matagpuan si Rizal na malubha na ang karamdaman. Sinamahan niya si Rizal na magpatingin sa espesyalista upang matiyak ang palagay ni Rizal na mayroon siyang tuberkolosis. Aralin 6: BERLIN AT LEITMERITZ
 Sa lungsod ng Berlin napili ni Rizal na ipalimbag ang Noli Me Tangere at ang napiling palimbagan ay ang Berliner Buchdruckerei Actien Gesellschaft (Berlin Book Printing Press Company). Lumabas ang unang dalawang libo ng kopya na nobela noong Marso 12, 1887. Aralin 6: BERLIN AT LEITMERITZ
 Prague  Vienna  Linz  Geneva  Vatican, Italy – Huling lugar sa Europa na nilibot ni Rizal.  May 3, 1882 – Hulyo 3, 1887 (Inilagi ni Rizal sa Europa) Aralin 7-8
Kabanata V: UNANG PAG-UWI NI DR. JOSE RIZAL SA PILIPINAS Presented by: JOBESAN YUSORES
Napagpasyahan ni Rizal na panahon nang makauwi siya sa Pilipinas upang: 1. Maoperahan ang mga mata ng kanyang ina. 2. Makatulong sa suliraning pananalapi ng kanyang pamilya. 3. Maglingkod sa mga kababayan. Aralin 1: Desisyong Umuwi sa Sariling Bayan
Nais din ni Rizal malaman ang dalawang bagay: 1. Ang epekto ng kanyang nobela. (gusto ni Rizal na ipakitang hindi totoong matapang lamang siya sa pagsulat ng nobela dahil siya ay nasa malayo) 2. Ang dahilan ng di pagsulat ng kanyang sinisintang si Leonor Rivera. (Gusto rin niyang ipaalam na hindi pa niya nakakalimutan si Leonor Rivera) Aralin 1: Desisyong Umuwi sa Sariling Bayan
 Bagamat tinutulan ng kanyang kuya Paciano ang kanyang pasyang umuwi dahil sa banta ng mga kaaway dulot ng kanyang kontrobersyal na nobela, buo ang loob ni Rizal na may pagkasabik ang mga magulang at mga kapatid.  Hulyo 3, 1887 – Umalis ng Marseilles, France sakay ng barkong SS Djemnah. Aralin 1: Desisyong Umuwi sa Sariling Bayan
 Agosto 2, 1887 – Nilisan ni Rizal ang Singapore lulan ng barkong Haiphong (Hayfong).  Tatlong araw ang inilagi ni Rizal sa Maynila upang dalawin ang ilang mga kaibigan, kabilang ang mga Heswitang naging guro niya sa Ateneo. Aralin 2: Paglalakbay Patungong Maynila
 Bayang Pinaglingkuran  Agosto 8, 1887 – nakauwi rin si Rizal sa Calamba. Sa tagal na nahiwalay si Rizal nang walang paalam sa mga magulang at mga kapatid na babae, ganoon na lamang na napaluha na may halong saya ang pagpapakita ni Rizal sa kanyang pagdating sa bahay. Aralin 2: Paglalakbay Patungong Maynila
 Bayang Pinaglingkuran  Subalit isang buwan makalipas ng pagdating ni Rizal sa Calamba, isang malungkot na pangyayari ang dumating sa pamilya nang pumanaw ang kapatid na si Olympia dahil sa komplikasyon sa panganganak. Aralin 2: Paglalakbay Patungong Maynila
 Bayang Pinaglingkuran  Nang mapagtagumpayan ang operasyon sa mga mata ng kanyang ina, kumalat ang balita ng kanyang husay bilang manggagamot.  Nagbukas si Rizal ng klinika upang makatulong sa suliraning pananalapi ng pamilya, bagamat walang singil sa mga mahihirap na walang pambayad.  Binansagan si Rizal na Doktor Uliman (Aleman). Aralin 2: Paglalakbay Patungong Maynila
 Bayang Pinaglingkuran  Maliban sa pagbukas ni Rizal ng klinika, nagbukas din siya ng isang gymnasium para ilayo ang mga kababayan niya sa Calamba mula sa mga bisyo at sa halip ay mahimok sila sa mga ipinakilala ni Rizal na pampalakasan mula sa Europa.  Bilang manggagamot, mahalaga para kay Rizal na maikintal sa mga tao ang kahalagahan ng pagpapanatili ng mabuting pangangatawan at kalusugan sa pamamagitan ng ehersisyo at pagsasanay sa mga pampalakasan. Aralin 2: Paglalakbay Patungong Maynila
 Pagpapatawag sa Malacaῆan  Tatlong linggo matapos dumating si Rizal sa Pilipinas, ipinatawag siya ng Gobernador Heneral Emilio Terrero upang makuha ang panig niya tungkol sa reklamo ng mga prayle sa kanyang nobela.  Binalaan siya ni P. Federico Faura at ng mga paring Heswita na ikamamatay ni Rizal ang kanyang nobela. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
 Pagpapatawag sa Malacaῆan  Walang makita ang liberal na si Terrero na masama sa nobela at hinimok ang mga prayleng sampahan si Rizal ng kaso kung may nalabag siyang batas.  Alam ni Terrero na hindi tatantanan ng mga may kapangyarihang prayle si Rizal, kaya minabuti niyang magtalaga ng bodyguard para dito sa katauhan ni Tenyente Jose Taviel de Andrade upang mabantayan ang mga kilos ni Rizal bilang pagtitiyak na wala itong lalabaging batas. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
 Pagsuri sa Nobela  Sa reklamo ng Arsobispo ng Maynila na si Fr. Pedro Payo, sa nobela ni Rizal, inatasan ang rector ng Universidad de Santo Tomas na si Fr. Gregorio Echavarria, na bumuo ng lupon na magsasagawa ng pagsusuri sa nobela.  Ang lupon ay binubuo ng mga dominikanong propesor ng UST na sina Fr. Matias Gomez, Fr. Norberto del Prado, at Fr. Evaristo Fernandez Arias. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
 Pagsuri sa Nobela  Nakitaan ng lupon ang nobelang naglalaman ng mga taliwas at laban sa mga doktrina at aral ng Simbahan, paglapastangan sa relilhiyong Katoliko, paninirang-puri sa mga religious orders, mapanira at banta umano sa kaayusang panlipunan at pamahalaan at laban sa bayan. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
“Sa pagsasauli ng kopya na ipinadala mo sa amin, nilagyan namin ng tanda gamit ang pulang lapis ang mga pahayag laban sa Espanya, sa Pamahalaan, at kanyang mga kinatawan sa mga Islang ito. Gamit ang asul o itim na lapis naman sa ibang mga pahayag na kawalang- galang sa Diyos, taliwas sa mga doktrina at aral ng Simbahan, kasiraang – puri o tinututulan para sa ibang mga dahilan. Lahat ng salaysay, sa kabuuan at mga bahagi ng mga mahahalaga at di- mahalagang pangyayari, ay laban sa doktrina, laban sa Simbahan, Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
“laban sa mga ordo panrelihiyon, at laban sa mga institusyon, sibil, military, panlipunan at pampulitikal na itinatag ng Pamahalaan ng Espanya sa mga islang ito. Ang Noli Me Tangere ni J. Rizal inilimbag sa Berlin, kung palalaganapin sa Pilipinas ay magdudulot ng pinakamalalang panganib sa pananampalataya at kabutihang asal, mababawasan o mapapawi ang pag-ibig ng mga katutubo sa Espanya at gigisingin ang mga damdamin ng mga naninirahan sa bansa, at magdudulot ng mga malulungkot na araw para sa inang bayan.” Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
 Sa paniniwala na may pagkiling ang ulat ng mga Dominikano, minabuti ng gobernador-heneral na isangguni ang ulat sa puno ng Comisiồn Permanente de Censura (Pirmahan na Lupon ng Sensura) na si Fr. Salvador Font, upang repasuhin ang ulat at kunan ng tagubilin.  Itinaguyod ng Lupon ng Sensura ang mga natuklasan ng naunang lupon na sumuri sa nobela at itinagubilin sa gobernador-heneral ang lubos na pagbabawal sa pagpapakalat ng nobela. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
 Bagamat hindi bumigay si Gobernador-Heneral Terrero sa pamimilit ng mga prayle na ipakulong si Rizal, napilitan siya na ipagbawal ang pagpapakalat ng nobela, kabilang na dito ang pagmamay-ari, pagbabasa, pag-angkat, pagkopya, pagbenta at pamamahagi ng nobela dahil sumasalungat daw ito sa simbahan at pamahalaan.  Inilathala ng mga pahayagan sa Pilipinas ang ulat ng Lupon ng Sensura upang malaman ng mga tao ang pagbabawal. Sa halip na makasira sa nobela ang pagbabawal, mas lalo pa ito nakapukaw ng interes at pagnanais na makakuha ng kopya at mabasa ito. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
 Sa kataasan at kainitan ng kontrobersya sa nobela, ang dating ibinibenta sa limang peseta ay ibinenta ng hanggang ₱50 dahil sa dami ng gsutong makakuha ng kopya, ngunit pahirapan pa ring makakuha ng kopya nito. Dahil patago ang bentahan at pagpamahagi ng mga kopya ng nobela, sinasabing nagpapakalat ng mga espiya ang mga prayle upang isumbong at samsamin o kaya ay pakyawin ang mga kopya upang sunugin. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
 Tuligsa ng mga Prayle  Nakatanggap si Rizal ng mga liham ng pagbabanta at pagtutuligsa. Isa sa mga natanggap niya ay isang sulat na galing sa nagpakilalang “Un Fraile” (Isang Prayle) na tinawag si Rizal na walang utang na loob. Marami itong ipinakalat na mga tsismis at paninira kabilang ang pagsasabing siya ay isang espiya ng mga Aleman. Sa kabilang banda, kumalat din ang mga sabi-sabing Protestante siya, mangkukulam at pinuna ang kanyang pagiging Mason. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
 Tuligsa ng mga Prayle  Isa sa mga masugid sa pamumuno at paninira kay Rizal at sa kanyang nobela ay isang Agustinong prayle na si Fr. Jose Rodriquez. Nagbababala ito sa pagkakasala sa pagbasa ng nobela ni Rizal.  Iisang Batangueῆong may alias na “V. Caraig” ang sumulat ng pagtatanggol kay Rizal mula sa panunuligsa ni Fr. Rodriquez. Napag-alamang ito ay isang paring Pilipinong si P. Vicente Garcia. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
 Tuligsa ng mga Prayle  Sa paglilinaw ni P. Garcia, sinabi niyang hindi inatake ni Rizal ang pamahalaan at Simbahan kundi ang mga masasamang mga opisyal at mga prayle, maliban na lamang kung ang pagiging sobrang pagsanggalang ni F. Rodriquez ay tanda ng pag-amin ng kasamaan. At panghuli, ibinalik kay F. Rodriquez ang pahayag na pagkakasala ang pagbasa sa nobela ni Rizal dahil ito ay nabasa rin naman ng prayle. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
 Ang Noli Me Tangere ay pinagdiskitahan nang matind ng mga kaaway ni Rizal. Sa katunayan, ito ay naging paksa ng debate sa senado ng mga Korte ng Espanya.  Sa kabilang dako, ito ay ipinatanggol naman nina Marcelo H. del Pilar, Dr. Antonio Ma. Regidor, Graciano Lopez Jaena, Mariano Ponce, at iba pang repormistang Pilipino.  Ipinagtanggol din ito ng ilang Espanyol na naging propesor ni Rizal sa Ateneo gaya nina Don Segismundo Moret, Dr. Miguel Morayta, at ni Propesor Blumentritt. Aralin 4: Mga Tagapagtanggol ng Noli Me Tangere
Ang pinakamainam na depensa sa Noli Me Tangere ay buhat kay P. Vicente Garcia. Ang depensa niya ay nailathala sa Singapore bilang bahagi ng apendiks ng isang polyeto: 1. Hindi isang ignorante si Rizal kagaya ng gustong palabasin ni Padre Rodriguez sapagkat siya ay nakapagtapos sa mga pinagpipitaganang pamantasan ng Espanya at nakatanggap siya roon ng samot-saring pagkilala. Aralin 4: Mga Tagapagtanggol ng Noli Me Tangere
2. Hindi kinalaban ni Rizal ang simbahan at ang Espanya gaya ng iginigiit ni Padre Rodriguez sapagkat ang mga inilagay ni Rizal sa Noli ay ang masasamang opisyal na Kastila at mga abusadong prayle, hindi ang simbahan. 3. Sinabi ni Padre Rodriguez na makasalanan o nakagawa ng mabigat na kasalanan ang mga nakabasa na ng Noli; yamang nabasa na rin niya ang nobela, malinaw na nakagawa rin siya ng isang kasalanang mortal. Aralin 4: Mga Tagapagtanggol ng Noli Me Tangere
 Sa kabila ng tumitinding mga argumento tungkol sa nobela, kampante pa rin si Rizal dahil sa tulong na ibinibigay sa kaniya ng Gobernador Heneral Terrero na nagtalaga pa ng personal na guwardiya (Jose Taviel de Andrade).  Ang masasayang araw ni Rizal ay nabahiran ng panibugho dahil sa pagkamatay ng nakatatandang kapatid na si Olympia. Idagdag pa rito, samot-sari din ang naging paratang sa kaniya na siya umano ay isang “espiya ng mga Aleman, isang Protestante, isang Mason, mangkukulam, at kaluluwang walang kaligtasan.” Aralin 4: Mga Tagapagtanggol ng Noli Me Tangere
 Kasaysayan ng Hacienda  Ang unang nagmay-ari ng mga lupaing ito ay ang mga Heswita noong 1759. Tinawag itong Hacienda de San Juan Bautista.  Subalit, ipag-utos ni Haring Carlos III ng Espanya ang pagpapalayas sa mga Heswita mula sa Pilipinas at sa buong imperyo noong 1767, Napasakamay ang hacienda sa pamahalaang kolonyal Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Kasaysayan ng Hacienda  Pinalayas ang mga Heswita dahil sa paratang na paggamit ng yaman at kapangyarihan sa pag impluwensya sa pulitika at ekonomiya laban sa interes ng monarkiya.  Nangyari ang pagpapalayas na ito sa mga Heswita sa Imperyo ng Espanya pati sa mga bansang Katoliko at mga sakop na teritoryo ng kanilang imperyo. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Kasaysayan ng Hacienda  Pinaupahan ng pamahalaang kolonyal ang mga lupain sa Calamba sa ilang mga pribadong indibidwal hanggang sa naibenta ang mga ito sa isang Don Clemente de Azansa.  Sa paglaon, hindi naipagpatuloy ang natitirang kabayaran kung kaya’t binawi ng pamahalaan ang hacienda at pinasubasta ito noong 1832. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Kasaysayan ng Hacienda  Ang Corporacion de Padres Dominicos de Filipinas, na korporasyon ng mga Dominikano, ang nakabili ng hacienda sa halagang ₱51, 263 para sa kabuuan na 16,4242 na hektaryang ng mga lupang bumubuo sa Hacienda de San Juan Bautista na tinawag kalaunan na Hacienda de Calamba.  Pinauupahan ng mga Dominikano ang mga lupain sa Hacienda sa mga masigasig na mga magpapayabong ng mga lupa. Isa na sa mga ito ang ama ni Rizal na mula sa karatig na bayan ng Biῆan. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Protesta at Reklamo ng mga Magsasaka  Sa palagay ng mga magsasaka, sila ay pinagiinitan at pinagsasamantalahan ng mga Dominikanong nagmamay-ari ng mga lupang pinagsasakahan nila, lalo na sa idinadaing nilang hindi makatarungang mataas na upa sa lupa.  Sa loob lamang ng ilang taon, tumaas mula ₱45 hanggang ₱900 ang upa. Maliban sa bayad na upa, sinisingil din sila ng karagdagang bayad tuwing may mga itinatayong mga istraktura o ipinaaayos sa lupain. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Protesta at Reklamo ng mga Magsasaka  Kinakailangan ring magbayad tuwing anihan. Kapag nais isauli ang isang lupa dahil sa bigat ng mga bayarin o dahil mahirap gawing kapaki-pakinabang ito, pagbabantaan ang magsasaka ng pagbawi ng iba pa niyang lupain. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Protesta at Reklamo ng mga Magsasaka  Dahil sa hinalang hindi tama ang ibinabayad na buwis ng mga Dominikano, naglunsad ang pamahalaan ng pagsisiyasat sa mga lupang sakahan sa Calamba. Inusisa ang upang ibinabayad ng mga magsasaka at ginamit iyon ng mga magsasaka upang isiwalat ang mga gawain ng mga prayle. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Protesta at Reklamo ng mga Magsasaka  Sa ginawang paglalahad ni Rizal na nilagdaan ng mga magsasaka noong 1888 ng Enero, isaisa niya inilatag ang mga sumusunod na katotohanan para sa kabatiran ng pamahalaan bilang tulong sa pagsisiyasat sa mga Dominikanong prayle: 1. Pag-aari ng mga Dominikano hindi lamang sa mga lupain na nakapaligid sa labas ng Calamba kundi sa buong bayan ng Calamba; Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Protesta at Reklamo ng mga Magsasaka 2. Patuloy ang paglaki ng kita ng mga Dominikano mula sa walang habas na pagtaas ng upa sa kabila ng lagpas na tatlong taon nang patuloy na pagliit ng kita ng mga magsasaka; 3. Sa kabila ng mga kinikita ng mga Dominikanong tagapamahala ng lupa, wala silang naiambag para sa agrikultura o anuman, tulad ng edukasyon, fiesta at iba pa; Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Protesta at Reklamo ng mga Magsasaka 4. Binawian ng lupa ang ilang mga magsasaka dahil sa mga mababaw na kadahilanan; at 5. Sinamsam ang lupa ng ilang mga magsasaka kapag hindi sila nakapagbayad sa upa at pinapatawan ng mataas na tubo ang huling pagbabayad. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Protesta at Reklamo ng mga Magsasaka  Naniniwala rin ang mga magsasakang hindi lehitimo ang mga lupain sa Calamba na pinanghahawakan ng mga Dominikano. Samakatuwid, wala ring batayan ang mga ginagawang pagsingil sa kanila. Bilang protesta sa hindi makatwirang labis na singil ng upa, minabuti ng mga magsasakang hindi na magbayad ng upa simula Pebrero 1888. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Tugon sa Protesta at mga Reklamo  Buong akala ni Rizal, hindi palalagpasin ng gobernador-heneral ang lantarang pagsasamantala sa mga kaawa-awang mga magsasakang walang ibang pakay kundi ang maghanap-buhay. Pinili ni Gobernador-Heneral Terrero na manahimik sa paksa dahil mahirap kalabanin ang mga prayle.  Isang taon matapos ang hindi pagbabayad ng upa ang mga magsasaka, idinulog ng mga tagapamahalang Dominikano ang sigalot sa katarungang-bayan ng Calamba. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Tugon sa Protesta at mga Reklamo  Tugon ng mga tagapamahala, ang kita mula sa singil sa upa ay hindi naman ikakayaman ng mga Dominikano, kundi napupunta sa pagpapanatili ng iba’t ibang mga institusyon gaya ng mga simbahan, paaralan, at seminaryo na pinatatakbo ng mga prayle at sa pagtaguyod sa mga gawaing pangrelihiyon at misyon. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Tugon sa Protesta at mga Reklamo  Katwiran ng mga tagapamahala, marapat lamang ang mga pagtataas ng singil sa upa dahil sa pagtaas ng mga ginastos at ipinupuhunan ng mga Dominikano sa pagpapayabong sa mga lupa na pinakinabangan din naman ng mga magsasaka. Iginiit din ng mga prayleng binibigyan ng sobra sa sapat na palugit ang mga magsasaka sa pagbabayad. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Tugon sa Protesta at mga Reklamo  Natalo ang mga tagapamahalang Dominikano sa katarungang- bayan ng Calamba subalit iniakyat ang kaso sa hukumang- lalawigan hanggang sa Audiencia Real.  Parehong binaliktad ang naunang disposisyon ng hukumang- bayan. Nag-apela ang mga magsasaka sa Mataas na Hukuman sa Espanya ngunit ganoon din ang naging hatol at ipinahintulot ang pagpapaalis sa mga ayaw pa ring magbayad. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Tugon sa Protesta at mga Reklamo  Sinuway ng mga magsasaka ang pagpapaalis sa kanila, na humantong sa sapilitang pagpapalayas at pagwasak o pagsamsam ng kanilang mga ari-arian. Ang sapilitang pagpapaalis sa mga magsasaka, kabilang ang pamilya ni Rizal, ay nangyari makalipas ang 12 taong pananatili ni Rizal sa Europa noong 1890. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
 Muling Paglisan  Hindi tinantanan ng mga prayle ang gobernador-heneral na ipaaresto si Rizal. Pinayuhan si Rizal ni Terrero, bilang kaibigan, na makabubuti para sa kanya at para sa kanyang pamilya na lisanin na lang ang bansa para hindi na lumala pa ang galit ng mga prayle at para humupa ang anumang sigalot.  Sa katotohanan, iniiwasan ni Terrero na tumindi ang kaguluhan sa Calamba at kumalat sa iba pang mga hacienda sa Pilipinas na magdudulot ng mas malaking suliranin. Aralin 6: Pamamaalam sa Calamba
 Muling Paglisan  Sa takot ng mga magulang ni Rizal sa mga banta sa kanyang buhay, hindi siya pinapayagang dumalo sa mga paanyaya ng mga tao maging mga kumain sa labas o lumabas nang walang kasama. Pinakiusapan na rin siya ng kanyang pamilya at ng mga kaibigang lisanin muna ang bansa para sa katahimikan at kaligtasan ng lahat. Bagamat ayaw nang lumisan pa muli, pinagbigyan na ni Rizal sa pagkakataong ito ang mga magulang. Aralin 6: Pamamaalam sa Calamba
 Muling Paglisan  Sa takot ng mga magulang ni Rizal sa mga banta sa kanyang buhay, hindi siya pinapayagang dumalo sa mga paanyaya ng mga tao maging mga kumain sa labas o lumabas nang walang kasama. Pinakiusapan na rin siya ng kanyang pamilya at ng mga kaibigang lisanin muna ang bansa para sa katahimikan at kaligtasan ng lahat. Bagamta ayaw nang lumisan pa muli, pinagbigayn na ni Rizal sa pagkakataong ito ang mga magulang. Aralin 6: Pamamaalam sa Calamba
 Muling Paglisan  Para magkaroon na saysay ang paglisan muli ng bansa, inisip ni Rizal na ipagpatuloy habang nasa Europa, ang kanyang mga adhikain at mga isinusulong na reporma sa Pilipinas. Masusubaybayan niya ang takbo ng kaso na iniakyat ng mga magsasaka ng Calamba sa Mataas na Hukuman sa Espanya. Aralin 6: Pamamaalam sa Calamba
 Muling Paglisan  Hindi na nagawa ni Rizal na makita pa ang kasintahang si Leonor Rivera sapagkat mahigpit na ipinagbawal ng mga magulang ni Rizal ang pagpunta niya sa malayong lugar para sa kanyang kaligtasan. Nakatira na sa Pangasinan si Leonor at kanyang magulang. Tutol rin ang mga magulang ni Leonor sa ugnayan at pagkikita ng dalawa. Aralin 6: Pamamaalam sa Calamba
 Muling Paglisan  Walang natatanggap si Rizal na liham mula kay Leonor dahil hinaharang na ina nito ang mga liham ng dalawa. May petsang ika- 30 ng Marso 1884 ang huling liham na natanggap ni Leonor mula kay Rizal.  Makalipas ang halos anim na buwang pananatili ni Rizal sa Calamba simula nang dumating noong Agosto 5, 1887, napilitan siyang lisanin muli ang bansa gamit ang sariling salapi na kinita mula sa pangagamot. Aralin 6: Pamamaalam sa Calamba
 Muling Paglisan  Bago lisanin ang Calamba, hiniling ng kanyang mga kaibigang taga-Lipa, Batangas na sumulat ng tula na aawitin sa pagdiriwang dahil sa pagiging lungsod nito noong 1888. Sinulat niya ang tulang “Himno Al Trabajo” (Awit sa Paggawa) na inihandog niya sa masisipag na tao ng Lipa. Ito’y pinadala niya bago nilisan ang Calamba. Aralin 6: Pamamaalam sa Calamba

Recommended

Kabanata XIII Si Rizal sa Estados Unidos
Kabanata XIII Si Rizal sa Estados Unidos Kabanata XIII Si Rizal sa Estados Unidos
Kabanata XIII Si Rizal sa Estados Unidos krissylovess
 
Kabanata 25 rizal
Kabanata 25 rizalKabanata 25 rizal
Kabanata 25 rizalMelty Francisco
 
ARALIN 1 BATAS-RIZAL-R.A.-1425.pptx
ARALIN 1 BATAS-RIZAL-R.A.-1425.pptxARALIN 1 BATAS-RIZAL-R.A.-1425.pptx
ARALIN 1 BATAS-RIZAL-R.A.-1425.pptxRocineGallego
 
Mga repormista
Mga repormista Mga repormista
Mga repormista Jared Ram Juezan
 
Sa mga kababayang dalaga sa malolos
Sa mga kababayang dalaga sa malolosSa mga kababayang dalaga sa malolos
Sa mga kababayang dalaga sa malolosPrinzton Agcaoili
 
Chapter 1
Chapter 1Chapter 1
Chapter 1Eduardo Cudia,ECE, ECT
 
RURAL DANCES OF THE PHILIPPINES.pptx
RURAL DANCES OF THE PHILIPPINES.pptxRURAL DANCES OF THE PHILIPPINES.pptx
RURAL DANCES OF THE PHILIPPINES.pptxRamHSaraus
 
Rizal Childhood Years in Calamba & Biñan
Rizal Childhood Years in Calamba & BiñanRizal Childhood Years in Calamba & Biñan
Rizal Childhood Years in Calamba & BiñanEdmundo Dantes
 

Recommended

Kabanata XIII Si Rizal sa Estados Unidos
Kabanata XIII Si Rizal sa Estados Unidos Kabanata XIII Si Rizal sa Estados Unidos
Kabanata XIII Si Rizal sa Estados Unidos krissylovess
 
Kabanata 25 rizal
Kabanata 25 rizalKabanata 25 rizal
Kabanata 25 rizalMelty Francisco
 
ARALIN 1 BATAS-RIZAL-R.A.-1425.pptx
ARALIN 1 BATAS-RIZAL-R.A.-1425.pptxARALIN 1 BATAS-RIZAL-R.A.-1425.pptx
ARALIN 1 BATAS-RIZAL-R.A.-1425.pptxRocineGallego
 
Mga repormista
Mga repormista Mga repormista
Mga repormista Jared Ram Juezan
 
Sa mga kababayang dalaga sa malolos
Sa mga kababayang dalaga sa malolosSa mga kababayang dalaga sa malolos
Sa mga kababayang dalaga sa malolosPrinzton Agcaoili
 
Chapter 1
Chapter 1Chapter 1
Chapter 1Eduardo Cudia,ECE, ECT
 
RURAL DANCES OF THE PHILIPPINES.pptx
RURAL DANCES OF THE PHILIPPINES.pptxRURAL DANCES OF THE PHILIPPINES.pptx
RURAL DANCES OF THE PHILIPPINES.pptxRamHSaraus
 
Rizal Childhood Years in Calamba & Biñan
Rizal Childhood Years in Calamba & BiñanRizal Childhood Years in Calamba & Biñan
Rizal Childhood Years in Calamba & BiñanEdmundo Dantes
 
The enlightenment, deism, and rizal
The enlightenment, deism, and rizalThe enlightenment, deism, and rizal
The enlightenment, deism, and rizalDean Ruffel Flandez
 
Poems of rizal
Poems of rizalPoems of rizal
Poems of rizalmariannevenice
 
Rizal
Rizal Rizal
Rizal John Orly Orque
 
Kabanata 14: Si Rizal Sa London, By: Frances Obias-Turiano
Kabanata 14: Si Rizal Sa London, By: Frances Obias-TurianoKabanata 14: Si Rizal Sa London, By: Frances Obias-Turiano
Kabanata 14: Si Rizal Sa London, By: Frances Obias-TurianoEF Tea
 
Life and Works of Rizal (Kabanata 25)
Life and Works of Rizal (Kabanata 25)Life and Works of Rizal (Kabanata 25)
Life and Works of Rizal (Kabanata 25)Zeagal Agam
 
Unit 2: RIZAL- HIS FAMILY AND CHILDHOOD
Unit 2: RIZAL- HIS FAMILY AND CHILDHOODUnit 2: RIZAL- HIS FAMILY AND CHILDHOOD
Unit 2: RIZAL- HIS FAMILY AND CHILDHOODSamar State university
 
Chapter 3
Chapter 3Chapter 3
Chapter 3Eduardo Cudia,ECE, ECT
 
Dr. Jose Rizal's Family
Dr. Jose Rizal's FamilyDr. Jose Rizal's Family
Dr. Jose Rizal's Family'Kaykie Calamba
 
Life, works, and writings of Dr. jose rizal
Life, works, and writings of Dr. jose rizalLife, works, and writings of Dr. jose rizal
Life, works, and writings of Dr. jose rizalRaulCalungsod
 
THE LIFE, WORKS AND WRITINGS OF RIZAL by Jonacel Gloria
THE LIFE, WORKS AND WRITINGS OF RIZAL by Jonacel GloriaTHE LIFE, WORKS AND WRITINGS OF RIZAL by Jonacel Gloria
THE LIFE, WORKS AND WRITINGS OF RIZAL by Jonacel GloriaCey Gloria
 
Departure for spain
Departure for spainDeparture for spain
Departure for spainMary Elhaine
 
Talambuhay ni rizal
Talambuhay ni rizalTalambuhay ni rizal
Talambuhay ni rizalAnnex
 
Week1
Week1Week1
Week1Bless Villegas
 
Rizal chapter1
Rizal chapter1Rizal chapter1
Rizal chapter1Ruel Baltazar
 
Pe lesson 1 physical fitness
Pe lesson 1 physical fitnessPe lesson 1 physical fitness
Pe lesson 1 physical fitnessMaria Imelda Lonoy-Casurra
 
Kabanata 24 buhay ni jose rizal
Kabanata 24 buhay ni jose rizalKabanata 24 buhay ni jose rizal
Kabanata 24 buhay ni jose rizalGuro/ Pharmacy muse/ isang mamayan ng PIlipinas/ Social Scientist
 
kabanata_5_jose_rizal.pptx.pdf
kabanata_5_jose_rizal.pptx.pdfkabanata_5_jose_rizal.pptx.pdf
kabanata_5_jose_rizal.pptx.pdfKylerAdejer
 
MGA GANTIMPALANG NATAMO NI RIZAL SA ATENEO
MGA GANTIMPALANG NATAMO NI RIZAL SA ATENEOMGA GANTIMPALANG NATAMO NI RIZAL SA ATENEO
MGA GANTIMPALANG NATAMO NI RIZAL SA ATENEOErwin Ted
 
Chapter 9 his life in europe (rizal)
Chapter 9 his life in europe (rizal)Chapter 9 his life in europe (rizal)
Chapter 9 his life in europe (rizal)Kristine Panis
 
Rizal In Japan and Romance with O-sei-san
Rizal In Japan and Romance with O-sei-sanRizal In Japan and Romance with O-sei-san
Rizal In Japan and Romance with O-sei-sanCharmainetupaz
 
module-1.pdf
module-1.pdfmodule-1.pdf
module-1.pdfBooDang1
 
Mga Likas na Yaman ng Asya SILANGAN KANLURAN AT TIMOG SILANGANG ASYA.pptx
Mga Likas na Yaman ng Asya SILANGAN KANLURAN AT TIMOG SILANGANG ASYA.pptxMga Likas na Yaman ng Asya SILANGAN KANLURAN AT TIMOG SILANGANG ASYA.pptx
Mga Likas na Yaman ng Asya SILANGAN KANLURAN AT TIMOG SILANGANG ASYA.pptxJackeline Abinales
 

More Related Content

What's hot

The enlightenment, deism, and rizal
The enlightenment, deism, and rizalThe enlightenment, deism, and rizal
The enlightenment, deism, and rizalDean Ruffel Flandez
 
Kabanata 14: Si Rizal Sa London, By: Frances Obias-Turiano
Kabanata 14: Si Rizal Sa London, By: Frances Obias-TurianoKabanata 14: Si Rizal Sa London, By: Frances Obias-Turiano
Kabanata 14: Si Rizal Sa London, By: Frances Obias-TurianoEF Tea
 
Life and Works of Rizal (Kabanata 25)
Life and Works of Rizal (Kabanata 25)Life and Works of Rizal (Kabanata 25)
Life and Works of Rizal (Kabanata 25)Zeagal Agam
 
Unit 2: RIZAL- HIS FAMILY AND CHILDHOOD
Unit 2: RIZAL- HIS FAMILY AND CHILDHOODUnit 2: RIZAL- HIS FAMILY AND CHILDHOOD
Unit 2: RIZAL- HIS FAMILY AND CHILDHOODSamar State university
 
Life, works, and writings of Dr. jose rizal
Life, works, and writings of Dr. jose rizalLife, works, and writings of Dr. jose rizal
Life, works, and writings of Dr. jose rizalRaulCalungsod
 
THE LIFE, WORKS AND WRITINGS OF RIZAL by Jonacel Gloria
THE LIFE, WORKS AND WRITINGS OF RIZAL by Jonacel GloriaTHE LIFE, WORKS AND WRITINGS OF RIZAL by Jonacel Gloria
THE LIFE, WORKS AND WRITINGS OF RIZAL by Jonacel GloriaCey Gloria
 
Departure for spain
Departure for spainDeparture for spain
Departure for spainMary Elhaine
 
Talambuhay ni rizal
Talambuhay ni rizalTalambuhay ni rizal
Talambuhay ni rizalAnnex
 
kabanata_5_jose_rizal.pptx.pdf
kabanata_5_jose_rizal.pptx.pdfkabanata_5_jose_rizal.pptx.pdf
kabanata_5_jose_rizal.pptx.pdfKylerAdejer
 
MGA GANTIMPALANG NATAMO NI RIZAL SA ATENEO
MGA GANTIMPALANG NATAMO NI RIZAL SA ATENEOMGA GANTIMPALANG NATAMO NI RIZAL SA ATENEO
MGA GANTIMPALANG NATAMO NI RIZAL SA ATENEOErwin Ted
 
Chapter 9 his life in europe (rizal)
Chapter 9 his life in europe (rizal)Chapter 9 his life in europe (rizal)
Chapter 9 his life in europe (rizal)Kristine Panis
 
Rizal In Japan and Romance with O-sei-san
Rizal In Japan and Romance with O-sei-sanRizal In Japan and Romance with O-sei-san
Rizal In Japan and Romance with O-sei-sanCharmainetupaz
 

What's hot (20)

The enlightenment, deism, and rizal
The enlightenment, deism, and rizalThe enlightenment, deism, and rizal
The enlightenment, deism, and rizal
 
Poems of rizal
Poems of rizalPoems of rizal
Poems of rizal
 
Rizal
Rizal Rizal
Rizal
 
Kabanata 14: Si Rizal Sa London, By: Frances Obias-Turiano
Kabanata 14: Si Rizal Sa London, By: Frances Obias-TurianoKabanata 14: Si Rizal Sa London, By: Frances Obias-Turiano
Kabanata 14: Si Rizal Sa London, By: Frances Obias-Turiano
 
Life and Works of Rizal (Kabanata 25)
Life and Works of Rizal (Kabanata 25)Life and Works of Rizal (Kabanata 25)
Life and Works of Rizal (Kabanata 25)
 
Unit 2: RIZAL- HIS FAMILY AND CHILDHOOD
Unit 2: RIZAL- HIS FAMILY AND CHILDHOODUnit 2: RIZAL- HIS FAMILY AND CHILDHOOD
Unit 2: RIZAL- HIS FAMILY AND CHILDHOOD
 
Chapter 3
Chapter 3Chapter 3
Chapter 3
 
Dr. Jose Rizal's Family
Dr. Jose Rizal's FamilyDr. Jose Rizal's Family
Dr. Jose Rizal's Family
 
Life, works, and writings of Dr. jose rizal
Life, works, and writings of Dr. jose rizalLife, works, and writings of Dr. jose rizal
Life, works, and writings of Dr. jose rizal
 
THE LIFE, WORKS AND WRITINGS OF RIZAL by Jonacel Gloria
THE LIFE, WORKS AND WRITINGS OF RIZAL by Jonacel GloriaTHE LIFE, WORKS AND WRITINGS OF RIZAL by Jonacel Gloria
THE LIFE, WORKS AND WRITINGS OF RIZAL by Jonacel Gloria
 
Departure for spain
Departure for spainDeparture for spain
Departure for spain
 
Talambuhay ni rizal
Talambuhay ni rizalTalambuhay ni rizal
Talambuhay ni rizal
 
Week1
Week1Week1
Week1
 
Rizal chapter1
Rizal chapter1Rizal chapter1
Rizal chapter1
 
Pe lesson 1 physical fitness
Pe lesson 1 physical fitnessPe lesson 1 physical fitness
Pe lesson 1 physical fitness
 
Kabanata 24 buhay ni jose rizal
Kabanata 24 buhay ni jose rizalKabanata 24 buhay ni jose rizal
Kabanata 24 buhay ni jose rizal
 
kabanata_5_jose_rizal.pptx.pdf
kabanata_5_jose_rizal.pptx.pdfkabanata_5_jose_rizal.pptx.pdf
kabanata_5_jose_rizal.pptx.pdf
 
MGA GANTIMPALANG NATAMO NI RIZAL SA ATENEO
MGA GANTIMPALANG NATAMO NI RIZAL SA ATENEOMGA GANTIMPALANG NATAMO NI RIZAL SA ATENEO
MGA GANTIMPALANG NATAMO NI RIZAL SA ATENEO
 
Chapter 9 his life in europe (rizal)
Chapter 9 his life in europe (rizal)Chapter 9 his life in europe (rizal)
Chapter 9 his life in europe (rizal)
 
Rizal In Japan and Romance with O-sei-san
Rizal In Japan and Romance with O-sei-sanRizal In Japan and Romance with O-sei-san
Rizal In Japan and Romance with O-sei-san
 

Similar to KABANATA-1 (1).pptx

module-1.pdf
module-1.pdfmodule-1.pdf
module-1.pdfBooDang1
 
Mga Likas na Yaman ng Asya SILANGAN KANLURAN AT TIMOG SILANGANG ASYA.pptx
Mga Likas na Yaman ng Asya SILANGAN KANLURAN AT TIMOG SILANGANG ASYA.pptxMga Likas na Yaman ng Asya SILANGAN KANLURAN AT TIMOG SILANGANG ASYA.pptx
Mga Likas na Yaman ng Asya SILANGAN KANLURAN AT TIMOG SILANGANG ASYA.pptxJackeline Abinales
 
Ikalawang Paglalakbay ni Rizal.pdf
Ikalawang Paglalakbay ni Rizal.pdfIkalawang Paglalakbay ni Rizal.pdf
Ikalawang Paglalakbay ni Rizal.pdfMarionLacreMacalalad
 
Assignment sosc6 rizal
Assignment sosc6 rizalAssignment sosc6 rizal
Assignment sosc6 rizalpriam1
 
BUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYAN
BUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYANBUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYAN
BUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYANjezzatambauan437
 
Ang pamahalaang komonwelt cot.pptx
Ang pamahalaang komonwelt cot.pptxAng pamahalaang komonwelt cot.pptx
Ang pamahalaang komonwelt cot.pptxBrizol Castillo
 
Rizal Notes_Midterm
Rizal Notes_MidtermRizal Notes_Midterm
Rizal Notes_MidtermRhenzel
 
Araling Panlipunan 6 Hand out- Mga Pangyayari sa Pag-Usbong ng Nasyonalismong...
Araling Panlipunan 6 Hand out- Mga Pangyayari sa Pag-Usbong ng Nasyonalismong...Araling Panlipunan 6 Hand out- Mga Pangyayari sa Pag-Usbong ng Nasyonalismong...
Araling Panlipunan 6 Hand out- Mga Pangyayari sa Pag-Usbong ng Nasyonalismong...JENNBMIRANDA
 
Kabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga Filipina
Kabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga FilipinaKabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga Filipina
Kabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga FilipinaRownel Cerezo Gagani
 
ANG Panitikan ng ilocano sa ilocos norte region
ANG Panitikan ng ilocano sa ilocos norte regionANG Panitikan ng ilocano sa ilocos norte region
ANG Panitikan ng ilocano sa ilocos norte regiontagudjameslervyctecp
 
Pag unlad ng panitikan
Pag unlad ng panitikanPag unlad ng panitikan
Pag unlad ng panitikanRhea
 
PAGSUSURI SA MGA AKDANG MAPANGHIMAGSIK SA PANITIKANG FILIPINO
PAGSUSURI SA MGA AKDANG MAPANGHIMAGSIK SA PANITIKANG FILIPINOPAGSUSURI SA MGA AKDANG MAPANGHIMAGSIK SA PANITIKANG FILIPINO
PAGSUSURI SA MGA AKDANG MAPANGHIMAGSIK SA PANITIKANG FILIPINONimpha Gonzaga
 
Panahon_ng_Himagsikan_sa_Pilipinas_101.pptx
Panahon_ng_Himagsikan_sa_Pilipinas_101.pptxPanahon_ng_Himagsikan_sa_Pilipinas_101.pptx
Panahon_ng_Himagsikan_sa_Pilipinas_101.pptxAprilLumagbas
 

Similar to KABANATA-1 (1).pptx (20)

module-1.pdf
module-1.pdfmodule-1.pdf
module-1.pdf
 
Mga Likas na Yaman ng Asya SILANGAN KANLURAN AT TIMOG SILANGANG ASYA.pptx
Mga Likas na Yaman ng Asya SILANGAN KANLURAN AT TIMOG SILANGANG ASYA.pptxMga Likas na Yaman ng Asya SILANGAN KANLURAN AT TIMOG SILANGANG ASYA.pptx
Mga Likas na Yaman ng Asya SILANGAN KANLURAN AT TIMOG SILANGANG ASYA.pptx
 
Ikalawang Paglalakbay ni Rizal.pdf
Ikalawang Paglalakbay ni Rizal.pdfIkalawang Paglalakbay ni Rizal.pdf
Ikalawang Paglalakbay ni Rizal.pdf
 
Assignment sosc6 rizal
Assignment sosc6 rizalAssignment sosc6 rizal
Assignment sosc6 rizal
 
BUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYAN
BUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYANBUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYAN
BUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYAN
 
Ang pamahalaang komonwelt cot.pptx
Ang pamahalaang komonwelt cot.pptxAng pamahalaang komonwelt cot.pptx
Ang pamahalaang komonwelt cot.pptx
 
Rizal Notes_Midterm
Rizal Notes_MidtermRizal Notes_Midterm
Rizal Notes_Midterm
 
Araling Panlipunan 6 Hand out- Mga Pangyayari sa Pag-Usbong ng Nasyonalismong...
Araling Panlipunan 6 Hand out- Mga Pangyayari sa Pag-Usbong ng Nasyonalismong...Araling Panlipunan 6 Hand out- Mga Pangyayari sa Pag-Usbong ng Nasyonalismong...
Araling Panlipunan 6 Hand out- Mga Pangyayari sa Pag-Usbong ng Nasyonalismong...
 
AP_6_Q1_WEEK_1.pptx
AP_6_Q1_WEEK_1.pptxAP_6_Q1_WEEK_1.pptx
AP_6_Q1_WEEK_1.pptx
 
Filipino-Group 5
Filipino-Group 5Filipino-Group 5
Filipino-Group 5
 
Kabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga Filipina
Kabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga FilipinaKabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga Filipina
Kabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga Filipina
 
Balagtasan
BalagtasanBalagtasan
Balagtasan
 
Ang talambuhay ni manuel l. quezon
Ang talambuhay ni manuel l. quezonAng talambuhay ni manuel l. quezon
Ang talambuhay ni manuel l. quezon
 
Rizal-Copy.pptx
Rizal-Copy.pptxRizal-Copy.pptx
Rizal-Copy.pptx
 
1
11
1
 
Filipino presentation
Filipino presentationFilipino presentation
Filipino presentation
 
ANG Panitikan ng ilocano sa ilocos norte region
ANG Panitikan ng ilocano sa ilocos norte regionANG Panitikan ng ilocano sa ilocos norte region
ANG Panitikan ng ilocano sa ilocos norte region
 
Pag unlad ng panitikan
Pag unlad ng panitikanPag unlad ng panitikan
Pag unlad ng panitikan
 
PAGSUSURI SA MGA AKDANG MAPANGHIMAGSIK SA PANITIKANG FILIPINO
PAGSUSURI SA MGA AKDANG MAPANGHIMAGSIK SA PANITIKANG FILIPINOPAGSUSURI SA MGA AKDANG MAPANGHIMAGSIK SA PANITIKANG FILIPINO
PAGSUSURI SA MGA AKDANG MAPANGHIMAGSIK SA PANITIKANG FILIPINO
 
Panahon_ng_Himagsikan_sa_Pilipinas_101.pptx
Panahon_ng_Himagsikan_sa_Pilipinas_101.pptxPanahon_ng_Himagsikan_sa_Pilipinas_101.pptx
Panahon_ng_Himagsikan_sa_Pilipinas_101.pptx
 

Recently uploaded

MGA KABABAIHAN NG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA
MGA KABABAIHAN NG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYAMGA KABABAIHAN NG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA
MGA KABABAIHAN NG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYARonalynGatelaCajudo
 
Kalakalang Panlabas ng Pilipinas (Canva).pptx
Kalakalang Panlabas ng Pilipinas (Canva).pptxKalakalang Panlabas ng Pilipinas (Canva).pptx
Kalakalang Panlabas ng Pilipinas (Canva).pptxLucy Datuin
 
paggamit ng pangungusap sa ibat iabng sitwasyonCOT-Q3-FIL6-2022 - Copy.pptx f...
paggamit ng pangungusap sa ibat iabng sitwasyonCOT-Q3-FIL6-2022 - Copy.pptx f...paggamit ng pangungusap sa ibat iabng sitwasyonCOT-Q3-FIL6-2022 - Copy.pptx f...
paggamit ng pangungusap sa ibat iabng sitwasyonCOT-Q3-FIL6-2022 - Copy.pptx f...FairyLouMejia1
 
Grade 9,.Quarter 4 Module 1 Konsepto at palatandaan ng Pambansang Kaunlaran p...
Grade 9,.Quarter 4 Module 1 Konsepto at palatandaan ng Pambansang Kaunlaran p...Grade 9,.Quarter 4 Module 1 Konsepto at palatandaan ng Pambansang Kaunlaran p...
Grade 9,.Quarter 4 Module 1 Konsepto at palatandaan ng Pambansang Kaunlaran p...mtmedel20in0037
 
Presentation4.pptx filipino 9 4th quarter
Presentation4.pptx filipino 9 4th quarterPresentation4.pptx filipino 9 4th quarter
Presentation4.pptx filipino 9 4th quarterssuser181c5c
 
ESP- PAMILYA SA ISANG MAPAYAPANG KOMUNIDAD.pptx
ESP- PAMILYA SA ISANG MAPAYAPANG KOMUNIDAD.pptxESP- PAMILYA SA ISANG MAPAYAPANG KOMUNIDAD.pptx
ESP- PAMILYA SA ISANG MAPAYAPANG KOMUNIDAD.pptxChristineJaneWaquizM
 
DLL_Araling Panlipunan ..k to 12 curriculum
DLL_Araling Panlipunan ..k to 12 curriculumDLL_Araling Panlipunan ..k to 12 curriculum
DLL_Araling Panlipunan ..k to 12 curriculumVALERIEYDIZON
 
IBAT IBANG IDEOLOHIYA SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA
IBAT IBANG IDEOLOHIYA SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYAIBAT IBANG IDEOLOHIYA SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA
IBAT IBANG IDEOLOHIYA SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYANaennylMTanuban
 
ARALING PANLIPUNAN 6 QUARTER 4 WEEK 2 MELC
ARALING PANLIPUNAN 6 QUARTER 4 WEEK 2 MELCARALING PANLIPUNAN 6 QUARTER 4 WEEK 2 MELC
ARALING PANLIPUNAN 6 QUARTER 4 WEEK 2 MELCRichardProtasio1
 
Presentation epp 5.pptx for Grade 5 learners to help them for an effective le...
Presentation epp 5.pptx for Grade 5 learners to help them for an effective le...Presentation epp 5.pptx for Grade 5 learners to help them for an effective le...
Presentation epp 5.pptx for Grade 5 learners to help them for an effective le...jourlyngabasa001
 
Part 2 Pagkakakilalanlan ng Kulturang Asyano Batay sa Kontribusyon Nito.pptx
Part 2 Pagkakakilalanlan ng Kulturang Asyano Batay sa Kontribusyon Nito.pptxPart 2 Pagkakakilalanlan ng Kulturang Asyano Batay sa Kontribusyon Nito.pptx
Part 2 Pagkakakilalanlan ng Kulturang Asyano Batay sa Kontribusyon Nito.pptxEVELYNGRACETADEO1
 
isyung-moral-tungkol-sa-seksuwalidad.pptx
isyung-moral-tungkol-sa-seksuwalidad.pptxisyung-moral-tungkol-sa-seksuwalidad.pptx
isyung-moral-tungkol-sa-seksuwalidad.pptxLornaBajarOliva
 
Simuno at Panaguri.pptxSimuno at Panaguri.pptx
Simuno at Panaguri.pptxSimuno at Panaguri.pptxSimuno at Panaguri.pptxSimuno at Panaguri.pptx
Simuno at Panaguri.pptxSimuno at Panaguri.pptxChristineJaneWaquizM
 
Grade_7_-_Nasyonalismo_sa_Tsina .pptx
Grade_7_-_Nasyonalismo_sa_Tsina .pptxGrade_7_-_Nasyonalismo_sa_Tsina .pptx
Grade_7_-_Nasyonalismo_sa_Tsina .pptxmesibasan
 
GAWAING METAL (kasaysayan,kasanayan, materyales, kasangkapan .pptx
GAWAING METAL (kasaysayan,kasanayan, materyales, kasangkapan .pptxGAWAING METAL (kasaysayan,kasanayan, materyales, kasangkapan .pptx
GAWAING METAL (kasaysayan,kasanayan, materyales, kasangkapan .pptxRobinsonBaclaan
 
Pagsusuri-sa-awit-Presentasyon.pptx Mga teorya sa panitikan
Pagsusuri-sa-awit-Presentasyon.pptx Mga teorya sa panitikanPagsusuri-sa-awit-Presentasyon.pptx Mga teorya sa panitikan
Pagsusuri-sa-awit-Presentasyon.pptx Mga teorya sa panitikanJohairaAcot
 
Baitang 8 Tungkol sa Florante at Laura.pptx
Baitang 8 Tungkol sa Florante at Laura.pptxBaitang 8 Tungkol sa Florante at Laura.pptx
Baitang 8 Tungkol sa Florante at Laura.pptxGerlynSojon
 
AP 6 PPT Q4 W6 Day 4 - Mga Isyung Pangkapaligiran (Climate Change, Atbp).pptx
AP 6 PPT Q4 W6 Day 4 - Mga Isyung Pangkapaligiran (Climate Change, Atbp).pptxAP 6 PPT Q4 W6 Day 4 - Mga Isyung Pangkapaligiran (Climate Change, Atbp).pptx
AP 6 PPT Q4 W6 Day 4 - Mga Isyung Pangkapaligiran (Climate Change, Atbp).pptxRanjellAllainBayonaT
 
Konsepto at Katuturan ng pagkamamayan (Citizenship)
Konsepto at Katuturan ng pagkamamayan (Citizenship)Konsepto at Katuturan ng pagkamamayan (Citizenship)
Konsepto at Katuturan ng pagkamamayan (Citizenship)RonalynGatelaCajudo
 
FILILIPINO-PPT PAGPAPANTIG NG MAHAHABANG SALITADAY1.pptx
FILILIPINO-PPT PAGPAPANTIG NG MAHAHABANG SALITADAY1.pptxFILILIPINO-PPT PAGPAPANTIG NG MAHAHABANG SALITADAY1.pptx
FILILIPINO-PPT PAGPAPANTIG NG MAHAHABANG SALITADAY1.pptxellamaycatipun17
 

Recently uploaded (20)

MGA KABABAIHAN NG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA
MGA KABABAIHAN NG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYAMGA KABABAIHAN NG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA
MGA KABABAIHAN NG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA
 
Kalakalang Panlabas ng Pilipinas (Canva).pptx
Kalakalang Panlabas ng Pilipinas (Canva).pptxKalakalang Panlabas ng Pilipinas (Canva).pptx
Kalakalang Panlabas ng Pilipinas (Canva).pptx
 
paggamit ng pangungusap sa ibat iabng sitwasyonCOT-Q3-FIL6-2022 - Copy.pptx f...
paggamit ng pangungusap sa ibat iabng sitwasyonCOT-Q3-FIL6-2022 - Copy.pptx f...paggamit ng pangungusap sa ibat iabng sitwasyonCOT-Q3-FIL6-2022 - Copy.pptx f...
paggamit ng pangungusap sa ibat iabng sitwasyonCOT-Q3-FIL6-2022 - Copy.pptx f...
 
Grade 9,.Quarter 4 Module 1 Konsepto at palatandaan ng Pambansang Kaunlaran p...
Grade 9,.Quarter 4 Module 1 Konsepto at palatandaan ng Pambansang Kaunlaran p...Grade 9,.Quarter 4 Module 1 Konsepto at palatandaan ng Pambansang Kaunlaran p...
Grade 9,.Quarter 4 Module 1 Konsepto at palatandaan ng Pambansang Kaunlaran p...
 
Presentation4.pptx filipino 9 4th quarter
Presentation4.pptx filipino 9 4th quarterPresentation4.pptx filipino 9 4th quarter
Presentation4.pptx filipino 9 4th quarter
 
ESP- PAMILYA SA ISANG MAPAYAPANG KOMUNIDAD.pptx
ESP- PAMILYA SA ISANG MAPAYAPANG KOMUNIDAD.pptxESP- PAMILYA SA ISANG MAPAYAPANG KOMUNIDAD.pptx
ESP- PAMILYA SA ISANG MAPAYAPANG KOMUNIDAD.pptx
 
DLL_Araling Panlipunan ..k to 12 curriculum
DLL_Araling Panlipunan ..k to 12 curriculumDLL_Araling Panlipunan ..k to 12 curriculum
DLL_Araling Panlipunan ..k to 12 curriculum
 
IBAT IBANG IDEOLOHIYA SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA
IBAT IBANG IDEOLOHIYA SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYAIBAT IBANG IDEOLOHIYA SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA
IBAT IBANG IDEOLOHIYA SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA
 
ARALING PANLIPUNAN 6 QUARTER 4 WEEK 2 MELC
ARALING PANLIPUNAN 6 QUARTER 4 WEEK 2 MELCARALING PANLIPUNAN 6 QUARTER 4 WEEK 2 MELC
ARALING PANLIPUNAN 6 QUARTER 4 WEEK 2 MELC
 
Presentation epp 5.pptx for Grade 5 learners to help them for an effective le...
Presentation epp 5.pptx for Grade 5 learners to help them for an effective le...Presentation epp 5.pptx for Grade 5 learners to help them for an effective le...
Presentation epp 5.pptx for Grade 5 learners to help them for an effective le...
 
Part 2 Pagkakakilalanlan ng Kulturang Asyano Batay sa Kontribusyon Nito.pptx
Part 2 Pagkakakilalanlan ng Kulturang Asyano Batay sa Kontribusyon Nito.pptxPart 2 Pagkakakilalanlan ng Kulturang Asyano Batay sa Kontribusyon Nito.pptx
Part 2 Pagkakakilalanlan ng Kulturang Asyano Batay sa Kontribusyon Nito.pptx
 
isyung-moral-tungkol-sa-seksuwalidad.pptx
isyung-moral-tungkol-sa-seksuwalidad.pptxisyung-moral-tungkol-sa-seksuwalidad.pptx
isyung-moral-tungkol-sa-seksuwalidad.pptx
 
Simuno at Panaguri.pptxSimuno at Panaguri.pptx
Simuno at Panaguri.pptxSimuno at Panaguri.pptxSimuno at Panaguri.pptxSimuno at Panaguri.pptx
Simuno at Panaguri.pptxSimuno at Panaguri.pptx
 
Grade_7_-_Nasyonalismo_sa_Tsina .pptx
Grade_7_-_Nasyonalismo_sa_Tsina .pptxGrade_7_-_Nasyonalismo_sa_Tsina .pptx
Grade_7_-_Nasyonalismo_sa_Tsina .pptx
 
GAWAING METAL (kasaysayan,kasanayan, materyales, kasangkapan .pptx
GAWAING METAL (kasaysayan,kasanayan, materyales, kasangkapan .pptxGAWAING METAL (kasaysayan,kasanayan, materyales, kasangkapan .pptx
GAWAING METAL (kasaysayan,kasanayan, materyales, kasangkapan .pptx
 
Pagsusuri-sa-awit-Presentasyon.pptx Mga teorya sa panitikan
Pagsusuri-sa-awit-Presentasyon.pptx Mga teorya sa panitikanPagsusuri-sa-awit-Presentasyon.pptx Mga teorya sa panitikan
Pagsusuri-sa-awit-Presentasyon.pptx Mga teorya sa panitikan
 
Baitang 8 Tungkol sa Florante at Laura.pptx
Baitang 8 Tungkol sa Florante at Laura.pptxBaitang 8 Tungkol sa Florante at Laura.pptx
Baitang 8 Tungkol sa Florante at Laura.pptx
 
AP 6 PPT Q4 W6 Day 4 - Mga Isyung Pangkapaligiran (Climate Change, Atbp).pptx
AP 6 PPT Q4 W6 Day 4 - Mga Isyung Pangkapaligiran (Climate Change, Atbp).pptxAP 6 PPT Q4 W6 Day 4 - Mga Isyung Pangkapaligiran (Climate Change, Atbp).pptx
AP 6 PPT Q4 W6 Day 4 - Mga Isyung Pangkapaligiran (Climate Change, Atbp).pptx
 
Konsepto at Katuturan ng pagkamamayan (Citizenship)
Konsepto at Katuturan ng pagkamamayan (Citizenship)Konsepto at Katuturan ng pagkamamayan (Citizenship)
Konsepto at Katuturan ng pagkamamayan (Citizenship)
 
FILILIPINO-PPT PAGPAPANTIG NG MAHAHABANG SALITADAY1.pptx
FILILIPINO-PPT PAGPAPANTIG NG MAHAHABANG SALITADAY1.pptxFILILIPINO-PPT PAGPAPANTIG NG MAHAHABANG SALITADAY1.pptx
FILILIPINO-PPT PAGPAPANTIG NG MAHAHABANG SALITADAY1.pptx
 

KABANATA-1 (1).pptx

  • 1. GEC 9 – THE LIFE AND WORKS OF RIZAL KABANATA 1: BATAS RIZAL BLG. 1425 AT DAHILAN NG PAGKAKAPILI BILANG BAYANI JOBESAN YUSORES INSTRUCTOR
  • 3. KASAYSAYAN NG BATAS  Ang Batas Republika Blg 1425 ay kilala sa tawag na Batas Rizal Pinagtibay noong Hunyo 12, 1956, ang nagbibigay ng mandato sa pagkuha ng kursong Rizal.  Si Sen. Claro M. Recto ang orihinal na may akda at unang naghain ng tinatawag na Senate Bill No. 438 sa Senado.
  • 4. KASAYSAYAN NG BATAS  Nahirapang makalusot ang mga panukala dahil sa mga pagtutol ng Simbahang Katoliko. Ang nilalaman daw ng mga nobela ay labag sa ilang doktrina ng Simbahan at maaaring magpariwara sa Katolikong mambabasa. Sa huli, nagkaroon ng isang kompromiso nang dumaan ito sa Lupon ng Edukasyon ng Senado na pinamumunuan ni Sen. Jose Laurel. Isina-alang- alang sa kompromiso na hindi maaalanganin at
  • 5. KASAYSAYAN NG BATAS  Nililiwanag sa puntong ito na ang tinutukoy sa probisyon ng batas ay paglaya sa sapilitang pagbasa ng mga nobela ni Rizal at hindi mula sa pagkuha ng kurso. Lahat pa rin ng mga mag- aaral, ano pa man ang relihiyon, ay kinakailangang kumuha ng kursong Rizal para makapagtapos sa kolehiyo.  Ang Batas Rizal ay ipinatupad ng Pambansang
  • 6. MANDATO NG BATAS  Ang batas ay nagtatadhana ng pagsama sa kurikulum ng lahat ng paaralang pambayan at pansarili ng kursong nauukol sa buhay, mga ginawa at sinulat ni Jose Rizal lalo na ang kanyang mga nobelang Noli Me Tangere at El Filibusterismo.
  • 7. NILALAMAN NG BATAS 1. Pagpapabilang ng kursong Rizal. Pagpapabilang ng kursong Rizal na saklaw ang buhay, mga gawain at mga sinulat ni Rizal, lalo na ang mga nobela niyang Noli Me Tangere at El Filibisterismo sa kurikulum ng lahat ng mga paaralang pampubliko at pribadong saklaw ng batas ng Pilipinas.
  • 8. NILALAMAN NG BATAS 2. Pagbasa ng mga nobela ni Rizal. Pagpapabilang sa talaan ng mga aprubadong babasahin sa mga paaralan at ang paggamit nito sa mga programang pangkolehiyo sa anyong unexpurgated o orihinal at kumpletong bersyon ng mga nobela.
  • 9. NILALAMAN NG BATAS 3. Pagkakaroon ng kopya ng mga lathalain kaugnay kay Rizal. Paglalagay sa mga silidaklatan ng sapat na mga kopya ng mga nobela ni Rizal sa orihinal kabilang ang iba pang mga lathalain ng mga ginawa at talambuhay ni Rizal.
  • 10. NILALAMAN NG BATAS 4. Pagpapalimbag ng mga isinulat ni Rizal. Pagsalin sa Ingles, Filipino, ang mga pangunahing wika sa Pilipinas ng mga nobela at iba pang mga isinulat ni Rizal at mapalimbag ang mga ito nang mura at maipamahagi nang libre sa buong bansa.
  • 11. NILALAMAN NG BATAS 5. Pagtakda ng walang paglabag. Nililinaw na ang mga ipinag-uutos ng Batas Rizal ay hindi dapat ipakahulugang pagpapawalang-bisa sa Section 927 ng Administrative Code na nagbabawal sa pagtalakay ng mga doktrinang pang-relihiyon sa lahat ng pampublikong paaralan.
  • 12. LAYUNIN NG BATAS 1. Paggunita sa pabunyi sa mga bayani. Bagamat ang batas ay tumutuon sa pag-aaral kay Rizal, kabilang sa layunin ng batas ang pagpapabilang sa pagtalakay ng mga iniambag ng iba pang mga bayani. 2. Pagpapaigting sa nasyonalismo. Kalakip ng batas ang layuning payabungin at paigtingin ang diwa ng nasyonalismo para sa pagtataguyod at
  • 13. LAYUNIN NG BATAS 3. Pagbuo ng pagkakakilanlan at katauhan. Pagbuo ng tuwid na pamumuhay, disiplina, sa sarili, at kahusayan sa mga gawaing magbubunsod sa pagkakakilanlang Pilipino. 4. Pagbuo ng kamalayang sibiko. Magkaraoon ng kabatiran at pag-unawa sa mga paksaing pampulitika, panlipunan, at pang-ekonomiya at pag-ukol ng mga kaisipan at aral ni Rizal sa mga
  • 14. LAYUNIN NG BATAS 5. Pagpapahalaga sa kalayaan. Maipagtanggol at maitaguyod ang kalayaan sa pagpapalaya ng kaisipan, pagpapaunlad ng sarili, pagsasaliksik ng karunungan at pagsasagawa ng mga bagay na magdudulot ng pagbabago. 6. Paglinang sa pagkamamamayan. Linangin sa bawat tao ang mga tungkulin ng isang mamamayan at ang pagkakaroon ng malasakit sa kapwa, gayon din ang aktibong pagharap at
  • 15. MGA EPEKTO NG BATAS RIZAL 1. Nangangahulugan na tagumpay ang liberalismo. 2. Naging simula ng puspusang pag-aaral sa buhay, gawa at sinulat ni Rizal. 3. Lubhang dumami ang bilang ng mga kapatiran at mga kasapi nito. 4. Lubhang dumami ang bilang ng mga manunulat tungkol kay Rizal
  • 16. MGA BATAS NA KAUGNAY KAY RIZAL  Memorandum Order No. 247 Ipinalabas ni Pangulong Fidel V. Ramos noong ika-26 ng Disyembre 1994 na nag-uutos sa Kagawaran ng Edukasyon at Komisyon ng Mataas na Edukasyon na tiyaking tumatalima ang lahat ng mga paaralang saklaw ng R.A. 1425 at pagpapataw ng kaukulang parusa sa hindi pagsunod.
  • 17. MGA BATAS NA KAUGNAY KAY RIZAL  Dekreto ni Aguinaldo Ipinag-utos ni Pangulong Emilio Aguinaldo ang paggunita sa Araw ni Rizal tuwing ika-30 ng Disyembre - araw ng kanyang kamatayan. Araw din ito ng pagdadalamhati ng buong bansa; walang pasok sa mga opisina ng pamahalaan at itinataas ang watawat sa kalahatian ng poste sa tanghali isang araw bago ang Araw ni Rizal.
  • 18. MGA BATAS NA KAUGNAY KAY RIZAL  Republic Act No. 229 Isang lumang batas na nilagdaan noong Hunyo 9, 1948 ni Pangulong Elpidio Quirino na may bisa pa rin ngayon. Ipinagbabawal ng batas ang sugal, gaya ng sabong, karera ng kabayo, at jai alai sa araw ng paggunita sa kamatayan ni Rizal. Kasama sa ipinag-uutos ng batas ang pagtataas ng watawat ng Pilipinas sa kalahati ng poste sa lahat ng mga pampublikong gusali at mga sasakyang pandagat tuwing ika-30 ng
  • 19. MGA BATAS NA KAUGNAY KAY RIZAL  Act No. 243 Isinabatas noong Setyembre 28, 1901, na nagtalaga sa paggamit sa pampublikong lupain ng Luneta sa Lungsod ng Maynila para tayuan ng bantayog ni Jose Rizal at paglagyan ng kanyang mga labi. Napili ang Luneta dahil sa kahalagahan sa kasaysayan ng lugar ng pagkamartir ni Rizal. Idineklara itong Pambansang Museo ng Pilipinas at isang “National Cultural Treasure” noong ika-30 ng
  • 20. MGA BATAS NA KAUGNAY KAY RIZAL  Act No. 137 Batas na nagpabisa at bumuo sa Lalawigan ng Rizal noong Hunyo 11, 1901 bilang pagkilala sa pambansang bayani. Nabuo ang lalawigan ng Rizal nang pagsamahin ang mga bayan ng Maynila at distrito ng Morong.
  • 21. Aralin 2: ANG PAMANTAYAN SA PAGPILI NG PAMBANSANG
  • 22. PAMANTAYAN NG PAMBANSANG BAYANI Sa pamamagitan ng Executive Order No. 75, ipinag-utos ni dating Pangulong Fidel Ramos noong 1993 ang pagbuo ng Lupon para sa mga Pambansang Bayani. Ang layunin ng Lupon ay upang mag-aral, magsuri at magmungkahi ng mga hihiranging pambansang bayani.
  • 23. PAMANTAYAN NI DR. ONOFRE D. CORPUZ 1. Ang mga bayani ay iyong may konsepto ng bayan at mula rito’y naghahangad at nagpupunyagi para sa kalayaan ng bayan. 2. Ang mga bayani ay iyong nagbibigay- kahulugan at nag-aambag sa isang sistema pamumuhay nang may kalayaan at kaayusan. 3. Ang mga bayani ay iyong nag-aambag sa kalamidad ng kabuhayan at tadhana ng
  • 24. PAMANTAYAN NI DR. ALFREDO LAGMAY 1. Ang isang bayani ay bahagi ng ekspresyon ng mga tao. 2. Inaalala ng isang bayani ang kinabukasan, lalo na ng susunod na salinlahi. 3. Hindi lamang pagsasalaysay ng isang bahagi o mga pangyayari sa kasaysayan ang pagpili ng isang bayani, kundi ang kabuuang proseso na nagtuklas sa isang tao na maging bayani.
  • 25. Sa mga pamantayan nina Corpuz at Lagmay, siyam na pangalan ang iminungkahi ng Lupong Teknikal ng Lupon para sa mga Pambansang Bayani: 1.Jose Rizal 2.Andres Bonifacio 3.Emilio Aguinaldo 4.Apolinario Mabini 5.Marcelo H. del Pilar 6. Sultan Dipatuan Kudarat 7. Juan Luna 8. Melchora Aquino 9. Gabriela Silang
  • 26. Aralin 3: DAHILAN NG PAGKAKAHIRANG KAY RIZAL BILANG PAMBANSANG BAYANI
  • 27. AMERICAN-SPONSORED O SARILING ATIN  Sinasabing ang mga Amerikano ang pumili at humirang kay Rizal bilang pambansang bayani ng mga Pilipino. Nangyari ito sa panahon ng Second Philippine Commission na kilala rin bilang Taft Commission na pinamumunuan ni William H. Taft noong 1901.
  • 28. Pamantayan ng Taft Commission sa Pagpili ng Pambansang Bayani: 1. Isang Pilipino 2. Pumanaw na 3. Maigting ang Pagkamakabayan 4. Mahinahon
  • 29. Pinagpilian ng Taft Commission: 1. Jose Rizal 2. Andres Bonifacio 3. Emilio Aguinaldo 4. Apolinario Mabini 5. Antonio Luna 6. Marcelo H. del Pilar.
  • 30.  Tanggal na agad si Aguinaldo dahil buhay pa siya nang panahong iyon. Gusto ng mga Amerikano na pumanaw na ang isang hihirangin para wala nang maidulot na kasiraan sa kanyang pagkatao o pagkakataong magbago ang kanyang adhikain o di kaya ay kalabanin ang pamamahala ng Estados Unidos sa Pilipinas.  Si Del Pilar bagamat makabayan ay hindi raw kasing igting na gaya ni Rizal.
  • 31. Alanganin ding mapili sina Bonifacio, Luna at Mabini na pawang naging bahagi ng himagsikan. Iwas ang mga Amerikano sa pagpili sa mga rebolusyonaryo sapagkat ito ay mapanganib sa pananatili ng mga Amerikano sa Pilipinas. Ang lahat ng pamantayan ng Komisyon ay nakita nila kay Rizal. Ang ginawa lamang ng mga Amerikano ay isang kumpirmasyon na si Rizal ang nakita nilang ipinagbubunyi ng mga Pilipino. Ang mga Pilipino
  • 32. GEC 9 – THE LIFE AND WORKS OF RIZAL KABANATA 2: DR. JOSE RIZAL, ANG PAMBANSANG BAYANI JOBESAN YUSORES INSTRUCTOR
  • 34. Kapanganakan at Pagsilang June 19, 1861 – araw ng kapanganakan. Calamba, Laguna – lugar ng kapanganakan. June 22, 1861 – araw ng binyag. Padre Rufino Collantes – nagbinyag kay Rizal. Padre Pedro Casañas – tumayong ninong sa binyag.
  • 35. • Sinasabing malaki ang ulo ng sanggol na si Rizal na nagpahirap sa ina sa pagluwal sa kanya. • Naipangako ng ina ni Rizal sa Birheng Maria na dadalhin ang anak sa pilgrimage ni Nuestra Señora de la Paz y Buen Viaje (Ina ng Kapayapaan at Mabuting Paglalakbay) sa Simbahan ng Antipolo bilang pasasalamat sa ligtas na panganganak na muntik na niyang ikasawi. Ginawa ang pilgrimage pitong taon
  • 36. Pangalan ni Rizal DR. JOSE PROTACIO MERCADO RIZAL Y ALONZO REALONDA Dr. – sapagkat pinag-aralan at naipasa niya ang lahat ng asignatura sa pagka-manggagamot sa Universidad Central de Madrid noong Hunyo 21, 1884. Ngunit, hindi niya naibigay ang kinakailangang tesis at kabayaran kaya’t hindi siya
  • 37. DR. JOSE PROTACIO MERCADO RIZALY ALONZO REALONDA Jose – ipinangalan ng kanyang ina bilang pagbibigay-karangalan kay San Jose na isinilang noong ika-19 ng Marso. Protacio – ay buhat sa kalendaryo, sapagkat lahat ng isinilang sa ika-19 ng Hunyo ay may katumbas na pangalan sa kalendaryong katoliko na Gervaco y Protacio at Sta. Juliana Falconeri at noong panahon ng kastila ang pangalan ng bata
  • 38. DR. JOSE PROTACIO MERCADO RIZALY ALONZO REALONDA Mercado – ginamit ng nuno na si Domingo Lam-co noong 1731. Ang apelyidong ito ay ayon sa kanyang panlasa sapagkat ang kanyang hanapbuhay ay pagtitinda. Ang Mercado ay nangangahulugan na pamilihan o palengke.
  • 39. DR. JOSE PROTACIO MERCADO RIZALY ALONZO REALONDA Rizal – ay napili ni Don Francisco bilang pagtupad sa utos na ang mga Pilipino ay magbago ng apelyido. Ngunit walang naibigang apelyido si Don Francisco sa listahang ipinadala sa Calamba, kaya’t napagpasiyahan niyang gamitin ang Rizal. Ito ay nagbuhat sa kastilang “Ricial” na ang kahulugan ay “luntiang bukirin”. Napili niya ito sapagkat ang kanyang hanapbuhay ay pagsasaka.
  • 40. DR. JOSE PROTACIO MERCADO RIZALY ALONZO REALONDA Realonda – buhat sa apelyidong ginagamit ng kanyang ina na kinuha naman sa ninang nito. Ang Realonda ay nangangahulugang, “dugong bughaw” o royal blood. Alonzo – ay matandang apelyido ng pamilya ng kanyang ina (apelyido sa pagkadalaga).
  • 42. Mga Ninuno sa Panig ng Ama Domingo Lam-co Ang unang ninuno sa panig ng ama ni Rizal na mula China na nangibang-bansa sa Pilipinas noong 1690. Pinaniniwalaan na ang mga magulang ni Domingo Lam-co na sina Siong-co at Jun-nio, ay mula sa mayamang angkan. Nagmula si Domingo Lam-co sa nayon ng Shangguo (Mandarin: Zhang Guo) sa lalawigan
  • 43. Domingo Lam-co / Domingo Mercado Siya ay nabinyagang Katoliko sa Pilipinas noong 1697 na tumapat naman sa araw ng Linggo; kaya’t Domingo ang bigay na pangalan sa kanya. Domingo rin ang pangalan ng nagtatag Dominican order na nagbinyag sa kanya. Sa kalaunan, ipinalit ang apelyidong Mercado sa Lam-co noong 1731 sa kapanganakan ng unang anak na pinangalanang Francisco Mercado. Ito ay upang makaiwas sa pansin
  • 44. Ines de la Rosa  Chinang mestiza mula Binondo, Manila na napangasawa ni Lam-co. Francisco Mercado  Lolo sa tuhod ni Rizal na naging gobernadorcillo ng Biñan. Juan Mercado
  • 45. Francisco Mercado Ama ni Rizal. Kilala rin sa tawag na Don Kikoy. Nagtapos siya ng pag-aaral sa Colegio de San Jose sa Maynila. Nakakuha siya ng mauupahang sakahan ng asukal, mais, at palay sa Calamba, na pag-aari ng mga Dominikano. Kinasiyahan ng mga Dominikano ang pagpapaunlad ni Don Francisco sa ilang mga lupain sa pagsasaka. Kaya’t nang lumaon ay sa kanya na pinaupa ng karagdagang mga lupain at hindi pinabayaran sa kanya ang unang limang
  • 46. Francisco Mercado Napangasawa ni Francisco Mercado noong 1848 ang 20-taong gulang na si Teodora Alonzo, na taga Santa Cruz Maynila at siyam na taong mas bata.
  • 47. Mga Ninuno sa Panig ng Ina Eugenio Ursua Ang kanunu-nunuan ni Doña Teodora, na nagmula sa lahing Hapon at nakapangasawa ng katutubo sa Pilipinas.
  • 48. Regina Ursua Lola sa tuhod ni Rizal. Siya ay nakapangasawa ng mestizong Tsino na nagngangalang Manuel de Quintos at kilalang abugado na nagtapos sa Unibersidad de Santo Tomas.
  • 49. Brigida de Quintos Lola ni Rizal. Siya ay nakapangasawa ng mestizong Espanyol na nagngangalang Lorenzo Alberto Alonzo (1790-1854) na naging gobernadorcillo rin ng Biñan.
  • 50. Teodora Alonso Ina ni Rizal. Anak ni Brigida de Quintos at Lorenzo Alberto Alonzo.
  • 51. Pamilyang Mercado y Rizal Ang pamilya Rizal ay kabilang sa tinatawag na principalia. Ilan sa mga nasa angkan ni Rizal sa panig ng ama at ina ay naupong gobernadorcillo, isang puwesto sa pamahalaan na laan lamang sa mga kasapi ng principalia. Ang pamilyang Rizal ay isa sa pinakamayaman sa bayan ng Calamba.
  • 52. Pamilyang Mercado y Rizal Bagamat hindi pag-aari ng pamilya Rizal ang lupang kinatatayuan ng kanilang bahay, sila naman ang natatanging pamilyang unang nakapagtayo ng bahay na bato sa Calamba. Ang bahay ng pamilya Rizal ay halos katabi ng simbahan sa bayan na noo’y magagawa lamang ng mayayaman sa lipunan. May mahigit 1,000 aklat na bumubuo sa silid aklatan ng bahay. Ang pamilya ay nagmamay-ari ng mga kabayo at
  • 53. Pamilyang Mercado y Rizal Sa kabila ng yaman ng pamilya, hindi sila naging mapagmataas. Ang kanilang bahay ay bukas sa sinumang bisita mula sa lahat ng antas- pangkabuhayan at panlipunan. Maliban sa pagiging tanyag na mayaman sa lugar, maisalalarawan din ang pamliyang tradisyunal at debotong Katoliko, mahigpit ang samahan at ugnayan, at pinalaking magalang at disiplinado.
  • 54. Pagsasalarawan sa Ama’t Ina Isinalarawan ni Rizal ang ama na sa pangkalahatan ay tahimik at maramdamin. Maituturing din itong huwaran ng mga ama sa pagiging maprinsipyo, tapat at masipag. Ang ina naman ay may pambihirang talino, mahusay sa wikang Espanyol at matematika at mahilig sa panitikan at pagbabasa. Tila higit na namana ni Rizal ang angking talino mula sa ina
  • 55. Mga Anak nina Francisco at Teodora 1.Saturnina 2.Paciano 3.Narcisa 4.Olympia 5.Lucia 6.Maria 7. Jose 8. Concepcion 9. Josefa 10. Trinidad 11. Soledad
  • 56. 1. SATURNINA (1850-1913). Kilala rin sa palayaw na Neneng. Ang panganay sa mga magkakapatid at ikinasal kay Manuel Hidalgo ng Tanauan, Batangas. Tinulungan niya - kasama ang kanyang ina - na makaaral si Rizal at siya ang tumayong pangalawang ina ni Rizal noong nakulong ang kanilang ina.
  • 57. 2. PACIANO (1851-1939). Ang nag-iisang nakatatandang lalaki sa kapatid ni Rizal at naging heneral sa himagsikan. Siya at ang common law wife na si Severina Decena ay nagkaroon ng dalawang anak. Inalagaan niya si Rizal at tinulungan niyang makarating sa Europa. Habang nasa Europa si Rizal, pinadalhan niya ng pensiyon at sinulatan niya para mabalitaan si Jose tungkol sa mga nangyayari sa Pilipinas at sa kanilang
  • 58. 2. PACIANO Naging guro at kaibigan niya si Fr. Jose Burgos. Sumali at sinuportahan ni Paciano ang Propaganda Movement for social reforms at ang diyaryo ng kilusan, Diariong Tagalog. Sinuportahan din niya ang Katipunan sa pagkuha ng mga miyembro galing sa Laguna. Pagkamatay ni Jose Rizal, naging heneral si Paciano ng Revolutionary Army at naging military commander din ng revolutionary forces
  • 59. 3. NARCISA (1852-1939). Kilala rin sa palayaw na Sisa. Ang pinakamatulunging kapatid na babae ni Rizal. Tulad ni Saturnina, tumulong si Sisa sa pag-aaral ni Rizal sa Europa, isinangla niya ang kanyang mga alahas at ibinenta niya ang kanyang mga damit para lang matustusan ang pag-aaral ni Rizal. Lahat halos ng mga tula at isinulat ni Rizal ay kanyang naisaulo.
  • 60. 4. OLYMPIA (1855-1887). Kilala sa palayaw ni Ipia. Napangasawa si Silvestre Ubaldo ng Maynila at nagkaroon ng dalawang anak; ang isa ay pumanaw pagkasilang.
  • 61. 5. LUCIA (1857-1919). Napangasawa si Mariano Herbosa ng Calamaba, Laguna at nagkaroon ng walong anak. Naging kahati sa mga paghihirap ni Rizal. Siya ay pinagbintangan na nagsulsol sa kanyang mag kababayan na huwag magbayad ng upa sa kanilang mga lupa na nagdulot ng kaguluhan at silang mag-asawa ay minsan nang nahatulan na itapon sa ibang bansa kasama ang ibang miyembro ng pamilya Rizal.
  • 62. 6. MARIA (1859-1945). Kilala rin sa palayaw na Biang. Ikinasal kay Daniel Fautino Cruz ng Binan, Laguna at nagkaroon ng limang anak. Sinabi na si Maria daw ang kinausap ni Jose noong panahon na gusto ni Jose na pakasalan si Josephine Bracken.
  • 63. 7. JOSE (1861-1896). Kilala rin sa mga palayaw na Moy, Ute, at Pepe. Tinanggap na asawa si Josephine Bracken, isang Irish, at nagkaroon ng isang anak na pumanaw pagkasilang. Ang tanyag niyang palayaw na Pepe ay nagmula sa mga initials na P.P. na laan kay San Jose bilang pater putativus or “adoptive father” ni Jesus.
  • 64. 8. CONCEPCION (1862-1865). Kilala rin sa palayaw na Concha. Maagang pumanaw dulot ng isang sakit sa gulang na tatlo, kung saan nakadama ng unang pagdadalamhati si Rizal. Sinasabing sa lahat ng kapatid na babae, si Concha ang pinakapaborito ni Rizal na mas bata nang isang taon sa kanya. Magkalaro sila at laging kinukuwentuhan ni Rizal ang nakababatang kapatid. Sa kanya naramdaman ni Rizal ang kagandahan ng
  • 65. 9. JOSEFA (1865-1945). Kilala sa palayaw na Pangoy. Tumandang dalaga at kabilang sa 29 na unang mga kababaihan na tinanggap sa Katipunan, kung saan siya ay naging pangulo sa pangkat ng mga kababaihan. Noong si Rizal ay nasa Europa, siya ay nagsusulat para kay Josefa na ang laman ay pagpupuri niya sa kanyang kapatid dahil sa kanyang kaalaman sa Ingles.
  • 66. 9. JOSEFA Siya ay nagkaroon ng sakit na epilepsy ngunit sa kabila ng kanyang sakit, nagawa niya pa ring sumali sa Katipunan at maging isang Katipunera. Si Josefa ay nahalal bilang pangulo ng mga babae sa Katipunan. Isa siya sa mga orihinal na miyembro ng Katipunan kasama sila Gregoria de Jesus.
  • 67. 10. TRINIDAD (1868-1951). Kilala rin sa palayaw na Trining. Tumandang dalaga at pinakahuling pumanaw sa mga magkakapatid. Naging kaanib din ng Katipunan. Ang tagapagtago at tagapamahala ng pinakahuli at pinakatanyag na tula ni Rizal (Mi Ultimo Adios o Huling Paalam). Sumulat si Rizal kay Trining at isinasalaysay niya na ang mga babae sa Alemanya ay masisipag mag-aral. Pinayuhan niya si Trining na habang bata pa ito
  • 68. 10. TRINIDAD Pinangaralan niya ito na huwag hayaang ang katamaran ang mamayani dahil napuna ni Jose Rizal na wala sa loob nito ang pag-aaral. Sinabi niya na kaunting tiyaga lamang at siya ay magtatagumpay. Makaraan ang apat na taon ay nagulat na lamang si Jose Rizal nang makatanggap siya ng liham mula kay Trining. Ipinaalam nito na nakapagtapos ito ng Kolehiyo, dalawang taon at isa’t –kalahating buwan na ang
  • 69. 10. TRINIDAD Si Trinidad at ang kapatid na Josefa ay namuhay nang magkasama hanggang sila’y namayapa at parehong hindi nag-asawa. Noong 1883, si Trinidad ay naratay sa banig ng karamdaman, limang buwan mula Abril hanggang Agosto. Pabalik-balik ang kanyang lagnat at dinapuan pala siya ng sakit na malaria.
  • 70. 11. SOLEDAD (1870-1929). Kilala sa palayaw na Choleng at bunso sa magkakapatid. Si Rizal ay saludo sa kanya dahil siya ay isang guro at siya ang pinakaedukado sa kanilang magkakapatid. Si Choleng din ang pinakakontrobersyal na anak sa kanilang pamilya. Kumalat ang balita na hindi raw totoong anak ni Teodora at Francisco si Choleng kung ‘di kela Saturnina at Jose Alberto na kapatid ni Teodora.
  • 72. KABATAAN NI RIZAL  Ginugol ni Rizal ang malaking bahagi ng kaniyang kabataan sa bayan ng Calamba at Biñan. Ang kaniyang kabataan ay puspos ng magagandang alaala sapagkat ang kanilang tahanan sa Calamba ay malapit sa paanan ng Bundok ng Makiling at sa baybayin ng Lawa ng Laguna kung kaya’t naging makulay at kaibig-
  • 73. KABATAAN NI RIZAL  May kaliitan at masasakitin si Jose kung kaya’t tatlong taon pa lamang siya ay ikinuha na siya ng isang yaya upang higit siyang mapangalagaan. Unang narinig ni Jose sa kaniyang yaya ang mga kuwentong tungkol sa mga aswang, nuno sa punso, mga maligno, tikbalang at iba pang kuwentong pambata. Sa kaniyang paglaki ay nakalagay niya ang
  • 74. KABATAAN NI RIZAL  Simula pa sa kamusmusan ni Jose ay nabakas na sa kaniya ang likas na katalinuhan. Mapagtanong siya tungkol sa mga bagay-bagay na nakikita at napapansin niya sa kaniyang paligid. Apat na taon si Jose nang maranasan niya ang dalamhati dahil sa pagkamatay ng kaniyang nakababatang kapatid na sumunod sa kaniya – si
  • 75. KABATAAN NI RIZAL Pagkatapos magdasal sa dambana ng Birhen ng Antipolo, nagtungo sila sa Maynila upang dalawin ang kaniyang kapatid na si Saturnina na nag-aaral noon sa Kolehiyo ng La Concordia sa Santa Ana. Ito ang kaniyang unang pagtungo sa Maynila. Isa sa pinakamasasayang alaala ni Rizal noong siya ay bata pa ay ang paglalakbay nila ng
  • 76. KABATAAN NI RIZAL  Isa sa mga pinakaunang kwento na binasa ni Donya Teodora sa batang Rizal ang kwento ng gamu-gamo. Para kay Rizal, ang ningas ng lampara sa kwento ay kumakatawan sa isang mithiin sa buhay. Katulad ng gamu-gamo na napahamak sa paglapit sa ningas, isang karangalan para sa kanino mang tao ang mamatay para sa isang mithiin sa buhay. Mahal na mahal ni Rizal ang bayan ng Calamba kung kaya’t naisulat niya ang tulang
  • 77. Kabanata III: PAG-AARAL AT PINAG- ARALAN Presented by: JOBESAN YUSORES
  • 78. Aralin 1: CALAMBA  Sinasabing bata pa man ay nagpamalas na si Rizal ng likas na talino at talento. Ang mga unang pag-aaral ni Jose ay naganap sa bayan ng Calamba. Ang mga aralin doon ay nakatuon sa pagsulat, pagbilang, pagbasa, at pagsamba.  Si Donya Teodora ang unang naging guro ni Rizal. Sa kaniyang ina una niyang natutunan ang alpabeto. Impormal na Edukasyon
  • 79. Aralin 1: CALAMBA  Maraming kalinangang natamo si Rizal sa kanyang tatlong tiyuhin: 1. Tiyo Jose Alberto – siya ang nag-impluwensiya kay Jose sa pagpapahalaga sa sining. Kagaya ng palarawang sining, iskultura at panitikan. Sa kaniya nagpapaturo ang batang Pepe kung paano magpinta o kaya umunawa ng mga tula. 2. Tiyo Manuel – palakasan naman ang naging impluwensiya nito. Tinuruan niya si Rizal ng mga paraan sa pagtatanggol sa sarili. 3. Tiyo Gregorio – ang nagpamulat kay Rizal sa kahalagahan ng pagbabasa ng mga aklat. Impormal na Edukasyon
  • 80. Aralin 1: CALAMBA  Maliban sa kanyang ina at tatlong tiyuhin, kabilang din ang mga sumusunod sa mga naging unang guro ni Rizal: 1. Maestro Lucas Padua – nagturo sa kaniya ng kagandahang asal at wastong pag-uugali. 2. Maestro Leon Monroy – nagturo kay Rizal ng Aritmetika o pagbilang. Siya ay tumira sa bahay ng mga Mercado upang maging tutor ni Jose. Tinuruan niya rin ito ng Espanyol at Latin. 3. Maestro Celestino – isang pribadong guro o tutor ni Rizal na nagturo sa kaniyang sumulat. Impormal na Edukasyon
  • 81. Aralin 2: BINAN  Sa gulang na siyam na taon, noong Hunyo 1870 ay pinag-aral si Rizal ng kanyang ama sa Binyang. Dito ay naging guro niya si Justiniano Aquino Cruz.  Pagkaraan ng ilang buwan ay pinagpayuhan siya ng kanyang guro na umuwi na sapagka’t natutuhan na niya ang lahat ng mga dapat ituro sa kanya. Ipinayo rin ni Don Cruz na ipagpatuloy niya sa Maynila ang pag-aaral. Pormal na Edukasyon
  • 82. Aralin 2: BINAN  Nilisan ni Rizal ang Binyang noong Disyembre 17, 1871 matapos na tumigil doon ng isa at kalahating taon. Sakay siya ng bapor Talim, kasama ng Pranses na si Arturo Camps, isang kaibigan ng kanyang ama na tumingin sa kanya sa paglalakbay. Pormal na Edukasyon
  • 83. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Tatlong paaralan lamang ang maaaring pagdalhan sa Maynila ng isang batang angat sa talino at galing sa pamilyang angat sa kabuhayan: Seminario de San Jose na pinasukan ni Paciano, Colegio de San Juan de Letran, at ang Ateneo Municipal de Manila. Napagpasiyahan ni Don Francisco na pag-aralin si Rizal sa Ateneo.  Ang Ateneo ay pinatatakbo ng orden sa Latin na Societas Jesus (Society of Jesus) na mas kilala sa tawag na Heswita. Itinatag ni San Ignacio Lopez ng Loyola, Espanya ang orden noong 1534. Edukasyong Sekundarya
  • 84. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Ang sistema ng edukasyon sa Ateneo na sinusundan ng mga Heswita ay tinatawag na Ratio Studiorum (Plan of Studies) na binalangkas ng orden noong 1599 para magkaroon ng pamantayan, alituntunin, at gabay ng edukasyong Heswita.  Kabilang sa binibigyang halaga ang mga kurso sa classical humanities, gaya ng pilosopiya, teolohiya, Latin at Griyego. Karagdagang itinuturo ang kasaysayan, heograpiya, matematika, at mga likas na agham Ratio Studiorum
  • 85. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Nakatuon naman ang pagkatuto ng mga mag-aaral sa tatlong diskarte ng pagtuturo sa Ateneo: 1. Disiplina – ang mga mag-aaral ay kailangang sumunod sa mahigpit na schedule ng mga gawain ayon sa alituntunin ng mga Heswita. 2. Paligsahan – ang kagalingan ng mga mag-aaral ay nailalabas sa loob ng isang competitive environment na pantay ang pagkakataon ng bawat isang magpakitang-gilas. Ratio Studiorum
  • 86. Aralin 3: ATENEO DE MANILA 3. Insentibo – hinihikayat ang mga mag-aaral na paghusayan ang mga gawa at kusang paunlarin pa ang kakayahang kinikilala at pinararangalan sa pamamagitan ng mga premyo at gantimpala. Ratio Studiorum
  • 87. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Lumuwas si Rizal ng Maynila upang kumuha ng pagsusulit sa pangsekundarya sa Colegio de San Juan de Letran. Isa ito sa mga lugar na pinagkukunan ng pagsusulit para sa iba’t ibang paaralang sekundarya sa Pilipinas. Ang segunda enseῆanza (secondary education) sa Pilipinas noon ay isinailalim ni Reyna Isabel II ng Espanya sa superbisyon ng mga Dominikano sa pangunguna ng Rektor ng Universidad de Santo Tomas. Kabilang sa pagsusulit ang pagbasa, aritmetika, at Doktrina Kristiyana na lahat ay ipinasa ni Rizal. Pagpapatala sa Ateneo
  • 88. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Bagamat pasado sa lahat ng asignatura sa pagsusulit, sa palagay ni Rizal ay tinanggihan siya ng head registrar ng Ateneo na si P. Magin Fernando. Nagkataong huli na ang aplikasyon ni Rizal sa Ateneo at tila nag-alinlangan ang pari sa kakayahan ng batang Rizal na mukhang sakitan at mahina ang pangangatawan.  Ngunit gumawa ng paraan si Paciano at hiningi ang tulong ng pamangkin ni P. Jose Burgos – si Manuel Jerez, isang doktor at kaibigan ng pamilya Rizal. Siya ang naglakad na makapasok si Rizal sa Ateneo. Pagpapatala sa Ateneo
  • 89. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Ipinatalang apelyido ni Jose sa Ateneo ay Rizal sa halip na Mercado upang wala ng tanong o problema pa ang maaaring idulot ng paggamit ng apelyidong Mercado. Naging matunog at kahina- hinala sa mga prayle at kinauukulan ang apelyidong Mercado na gamit ni Paciano nang maugnay siya sa martir na si P. Burgos. Pagpapatala sa Ateneo
  • 90. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Pumasok sa klase si Rizal sa Ateneo sa gulang na 11. Nanunuluyan siya nang libre sa bahay ng isang nagngangalang Titay sa Santa Cruz, Maynila bilang kabayaran sa utang na ₱300 ng matandang dalagang may ari ng bahay sa mga magulang ni Rizal. Mag 25 minuto ang nilalakad ni Rizal papasok sa Ateneo mula sa tinirhang bahay.  Ang mga mag-aaral ay hinahati sa 2 grupo: Carthaginian Empire (externo o non-boarder sa Ateneo) at Roman Empire (interno o boarder). Unang Taon sa Ateneo
  • 91. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Pumasok sa klase si Rizal sa Ateneo sa gulang na 11. Nanunuluyan siya nang libre sa bahay ng isang nagngangalang Titay sa Santa Cruz, Maynila bilang kabayaran sa utang na ₱300 ng matandang dalagang may ari ng bahay sa mga magulang ni Rizal. Mag 25 minuto ang nilalakad ni Rizal papasok sa Ateneo mula sa tinirhang bahay.  Ang mga mag-aaral ay hinahati sa 2 grupo: Carthaginian Empire (externo o non-boarder sa Ateneo) at Roman Empire (interno o boarder). Unang Taon sa Ateneo
  • 92. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Bilang externo at huli nang dumagdag sa klase, ibinilang siya ng kanyang unang guro na si P. Jose Bech sa pangkat ng Imperyo ng Carthage at inilagay sa pinakahulihan ng kanyang pangkat.  Ang wika ng pagtuturo ng unang taon sa klase ay Kastila at dahil hirap si Rizal, minabuti niyang kumuha ng mga tutorial lessons sa Kastila sa halagang ₱3 bawat aralin sa Colegio de Santa Isabel na malapit sa Ateneo at nasa loob din ng Intramuros. Unang Taon sa Ateneo
  • 93. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Sa pagtatapos ng unang taon ni Rizal sa Ateneo, wala siyang nakuhang medalya ngunit ang nakuha niyang grado sa lahat ng kurso ay sobresaliente.  Sistema ng grado sa Ateneo: Sobresaliente (excellent) ang pinakamataas, sumunod ang notable (very good), bueno (good), aprobado (passed), at suspendido (failed). Unang Taon sa Ateneo
  • 94. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Nakatanggap lamang ng medalya ang isang mag-aaral kapag siya ay nakakuha ng primer premio (1st place/prize) o segundo premio (2nd place/prize) sa alinmang academic subject o comportamiento (conduct) at aplicacion (effort). May medalya rin para sa mga natatanging parangal. Unang Taon sa Ateneo
  • 95. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Ang unang taon ni Rizal ay panahon ng pag-angkop sa buhay Maynila para sa isang probinsyano. Gayon din ang pag-aangkop sa sekundaryong edukasyon lalo pa at siya hirap pa sa Kastila. Nakadagdag sa kanyang pagkalumbay ang mawalay muli sa pamilya at matatandaan ding nasa bilangguan pa ang ina na kanyang dinalaw noong bakasyon ng tag-init. Unang Taon sa Ateneo
  • 96. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Nang sumunod na akademikong taon ng 1873, lumipat si Rizal ng tirahan sa mas malapit sa Ateneo na isang boarding house na pinangangasiwaan ng isang Donya Pepay de Ampuero sa Calle Magallanes ng Intramuros.  Sa panahong iyon sa Ateneo naging palabasa si Rizal ng maraming aklat.  Natapos ni Rizal ang ikalawang taon sa Ateneo na panlima sa klase. Ikalawang Taon sa Ateneo
  • 97. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Bakasyon muli ng tag-init nang dinalaw ni Rizal ang ina sa bilanggunan at sa pagkakataong iyon naikuwento ng ina ang napanaginipan na ipinakahuluigan ni Rizal na paglaya ng ina matapos ang tatlong buwan. At nangyari nga ito nang halos kauumpisa pa lamang ng akademikong taon sa Ateneo noong 1874. Ikalawang Taon sa Ateneo
  • 98. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Nakapasok si Rizal sa panibagong akademikong taon noong 1874 nang palayain na rin ang kanyang ina mula sa pagkakabilanggo ng dalawa at kalahating taon.  Sakto sa paglaya ng ina, nang isulat ni Rizal ang unang tula sa Ateneo na pinamagatang Mi Primera Inspiracion (My First Inspiration) na handog sa kaarawan ng ina.  Sa katapusan ng akademikong taon, nag-uwi si Rizal ng medalya sa pangunguna niya sa Latin. Sa pagkakataong ito, si Rizal ay ikalawa na sa pangkalahatan sa klase. Ikatlong Taon sa Ateneo
  • 99. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Napagpasiyahan ng mga magulang ni Rizal na gawin siyang interno sa Ateneo upang suportahan ang masidhi nitong pagnanais na gumaling pa lao at malagpasan ang mga katunggali sa klase.  Nang sumunod na akademikong taon, si Rizal ay kabilang na sa Imperyo ng Roma at tumira sa loob ng Ateneo sa ilalim ng disiplina at malapit na pangangasiwa ng mga Heswita. Ikaapat na Taon sa Ateneo
  • 100. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Napagpasiyahan ng mga magulang ni Rizal na gawin siyang interno sa Ateneo upang suportahan ang masidhi nitong pagnanais na gumaling pa lao at malagpasan ang mga katunggali sa klase.  Nang sumunod na akademikong taon, si Rizal ay kabilang na sa Imperyo ng Roma at tumira sa loob ng Ateneo sa ilalim ng disiplina at malapit na pangangasiwa ng mga Heswita. Ikaapat na Taon sa Ateneo
  • 101. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Ayon kay Rizal, walang mga mapang-api mula sa mga mag-aaral sa Ateneo sapagkat ang pagmamataas ay dinadaan sa tagisan ng katalinuhan sa klase sa halip na pananakot o panunudyo. Maliban sa iilan, ang mga kasamahan ni Rizal na interno ay mabuti, payak, relihiyoso, magiliw, at mapagkaibigan.  Sa panahong ito umigting ang pagkahilig ni Rizal sa panitikan dahil sa paghihimok, paglinang, at gabay na rin ng kinalulugdan niyang guro na si Padre Francisco Paula de Sanchez. Dahil sa pari, humusay nang husto si Rizal sa paggawa ng mga tula. Ikaapat na Taon sa Ateneo
  • 102. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Nakatulong nang husto ang pagiging interno ni Rizal kaya sa katapusan ng akademikong taon ay nakapag-uwi siya na apat na medalya at nanguna na sa pangkalahatan sa klase. Ikaapat na Taon sa Ateneo
  • 103. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Nagsimula ang panibagong akademikong taon sa Ateneo noong 1876. Si Rizal ay isa pa ring interno na nasa kanyang ikalima at huling taon sa sekundarya.  Hindi maikakaila ang talinong ipinamalas ni Rizal nang magtapos siya na may pangkalahatang gradong sobresaliente. Huling Taon at Pagtatapos sa Ateneo
  • 104. Aralin 3: ATENEO DE MANILA  Natapos ang huling araw ng klase ng akademikong taon sa Ateneo noong Marso 14, 1877. Walang duda na si Rizal ang nanguna sa mga nagtapos.  Ang diploma na may titulong Bachiller en Artes ay ipinagkaloob ng Universidad de Santo Tomas na may pangalang Universidad de Filipinas kalakip ang lagda ng rekto na si Fr. Jose Cueto. Huling Taon at Pagtatapos sa Ateneo
  • 105. Aralin 4: UNIBERSIDAD NG SANTO TOMAS  Kinikilala sa Pilipinas at sa Asya na pinakamatandang pamantasan ang Santo Tomas.  Ang pamantasan ay pinangangasiwaan ng Ordo Praedecatorum (Order of Preachers) na mas kilala bilang mga Dominikano. Edukasyong Pamantasan
  • 106. Aralin 4: UNIBERSIDAD NG SANTO TOMAS  Kung si Donya Teodora ang nasunod, hindi na sana nakapagpatuloy sa mataas na edukasyon si Rizal. Nanghinayang si Don Francisco sa kanyang talino kaya’t pinag-aral pa rin siya sa Maynila. Hinimok ni Paciano si Rizal na huwag kumuha ng abugasya sapagkat ayon sa kanya, maraming abugado sa panahon na iyon sa Pilipinas ang hindi ganap na nakapagtatrabaho bilang abugado. Isa pa, ang tungkulin ng abugado na ipagtanggol maging ang mga mali, sa palagay ni Paciano ay taliwas sa tuntunin ni Rizal. Filosofia y Letras
  • 107. Aralin 4: UNIVERSIDAD DE SANTO TOMAS  Sa Universidad de Santo Tomas kumuha si Rizal ng programang filosofia y letras (philosophy and letters) sapagkat iyon ang programa na napili ng ama.  Muling nagpamalas ng kagalingan si Rizal sa unang taon sa pamantasan sa mga asignatura na ang lahat ng grado ay sobresaliente. Filosofia y Letras
  • 108. Aralin 4: UNIVERSIDAD DE SANTO TOMAS  Matatandaang isa sa mga pinagpipilian ni Rizal ang medisina bagamat hindi pa siya sigurado noong una.  Sinulatan niya ang rector ng Ateneo na si P. Pablo Ramon, upang konsultahin. Pinayuhan siya nito na kumuha ng medisina. At sa pagnanais ni Rizal na maoperahan ang ina na nabubulag sanhi ng dobleng katarata, nabuo ang kanyang pasya na kumuha ng medisina. Medisina
  • 109. Aralin 4: UNIVERSIDAD DE SANTO TOMAS  24 na mag-aaral ang pumasok sa unang taon sa medisina. Sa huling taon, walang Kastilang estudyante ang nakapasa. Anim naman na Pilipino, kabilang si Rizal, sa mga nakapagtapos ng kurso. Medisina
  • 110. Kabanata IV: UNANG PAGLALAKBAY SA IBANG BANSA Presented by: JOBESAN YUSORES
  • 111. Introduksyon  Nakita ni Paciano ang kanyang sarili sa progresibo at liberal na kapatid. Sa gulang na 31, inako na ni Paciano mula sa ama ang pamamahala sa mga lupaing sakahan kung kaya’t inilaan sa nakababatang kapatid na si Rizal ang makapag-aral sa Europa.  Nagtungo si Rizal sa Madrid na may pakay para sa isang dakilang layunin. Nais ni Rizal na makilahok at gumawa ng mga bagay na kapaki-pakinabang para sa pagbabago at pagsusulong ng Pilipinas. Paglisan ng Walang Paalam
  • 112. Introduksyon  Inilihim nina Paciano at Rizal mula sa mga magulang ang balak sapagkat tiyak na hindi ito papayag.  Matatandaang ayaw sana ni Donya Teodora na pag-aralin si Rizal sa Maynila, lalo pa at sa mas malayo at mas liberal na Espanya.  Kaunti lang ang nakakaalam ng pag-alis ni Rizal. Ang kanyang tiyo na si Antonio Rivera, ama ni Leonor Rivera, ang isa sa mga naglakad ng pasaporte ni Rizal. Paglisan ng Walang Paalam
  • 113. Introduksyon  Ang apelyidong Rizal ay pinaghihinalaan ng mga kinauukulan dahil sa makabayang pagpapamalas ni Rizal dulot na rin ng kanyang kontrobersyal na tulang A la Juventud Filipina.  Ang apelyidong Mercado ang ipinagamit sa pasaporte ni Jose sa pag-alis upang hindi makatawag-pansin sa mga kinauukulan. Paglisan ng Walang Paalam
  • 114. Introduksyon 1. Pinuntahan si Saturnina upang kunin ang singsing na diamante ngunit siya ay natutulog. 2. Dinalaw ang mga propesor sa Ateneo at siya ay binigyan ng liham rekomendasyon para sa mga paring Heswita sa Barcelona. 3. Pinuntahan si Pedro A. Paterno at siya ay binigyan ng liham rekomendasyon para sa kaibigan nitong si Esquivel. Mga Ginawa Bago Umalis
  • 115. Introduksyon 4. Pinuntahan si Henry na isang Pranses at may-ari ng Bazar Pilipino upang kunin ang kanyang tiket sa paglalakbay. Kasama ni Jose si Antonio Rivera. 5. Pinasyalan si Leonor Rivera ngunit hindi binanggit ang kanyang pag-alis. 6. Nagsimba sa simbahan ng Sto. Domingo. Mga Ginawa Bago Umalis
  • 116. Aralin 1: SINGAPORE at COLOMBO  Hindi na nahatid ni Paciano si Rizal. Pinabaunan niya ang kanyang kapatid ng ₱356.  Ang kanyang tiyo Antonio Rivera kasama ang dalawa pang kaibigan, ang sumama kay Rizal na makasakay sa barko.  Mayo 3, 1882 ng lisanin ni Rizal ang Maynila lulan ng Bapor Salvadora. Paglalakbay sa Dagat
  • 117. Aralin 1: SINGAPORE at COLOMBO  Mayo 9, 1882 ng makarating sila ng Singapore (kolonya ng mga Ingles). Inabot ng 6 na araw ang paglalakbay.  Tumuloy si Rizal sa Hotel de la Paz na kinatatayuan ngayon ng Peninsula-Excelsior Hotel sa Singapore.  Nagtagal si Rizal ng 2 araw sa Singapore at namasyal sa isla. Paglalakbay sa Dagat
  • 118. Aralin 1: SINGAPORE at COLOMBO  Pinuntahan niya ang Botanical Gardens na matatagpuan pa rin sa Singapore. Namangha si Rizal sa mga kalsadang may mga puno sa magkabilang dako. Ganoon pa rin ang makikita sa Singapore hanggang sa ngayon. Paglalakbay sa Dagat
  • 119. Aralin 1: SINGAPORE at COLOMBO  SS Djemnah – barkong Pranses na sinakyan ni Rizal patungong Europa na umalis noong Mayo 11,1882.  Mayo 17,1882 – nakarating sa Point de Galle, isang pwerto sa isla ng Ceylon (Sri Lanka).  Tumuloy si Rizal sa Oriental Hotel para malibot ang lugar habang kinabukasan pa muli ito maglalayag. Paglalakbay sa Dagat
  • 120. Aralin 1: SINGAPORE at COLOMBO  Mayo 18, 1882 – pangalawang hinto ng bapor sa puwerto ng Colombo, Ceylon kung saan nagkaroon din ang mga pasahero tulad ni Rizal ng pagkakataon para bumaba.  Mayo 27, 1882 – pangatlong hinto sa puwerto ng Aden, Yemen.  Hunyo 7, 1882 – ikaapat na hinto sa Port Said, Egypt. Paglalakbay sa Dagat
  • 121.  Hunyo 11, 1882 – dumaong sa pwerto ng Naples sa Italy. Ito ang unang lunsod at bansa sa Europa na narating at napasyalan ni Rizal. Si Maximo Viola ang naging kasa-kasama niya sa paglalakbay sa mga lungsod ng Europa.  Hunyo 12, 1882 – narating ang pwerto ng Marseilles, France. Dito nagtapos ang yugto ng paglalayag ni Rizal sa karagatan.  Sa loob ng 40 araw ang naging paglalakbay ni Rizal sa karagatan. Aralin 2: Naples at Marseilles
  • 122.  Hotel Noailles – tinuluyan ni Rizal. Nilibot niya ang lunsod kung saan napabilang sa napuntahan niya ang Chateau d’If na nabanggit sa nobelang Count of Montecristo.  Hunyo 15, 1882 – nagtungo sa lunsod ng Barcelona sa Espanya lulan ng tren.  Ayon kay Rizal, ang Marseilles ang pinakamatandang lungsod ng kalakalan. Kanyang hingaaan ang pagiging masigla ng mga tao at kagandahan ng mga tanawin. Aralin 2: Naples at Marseilles
  • 123. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Hunyo 16, 1882 ng dumating si Rizal sa Barcelona.  Tag-init sa Espanya sa buwan ng Hunyo hanggang Agosto kung kaya’t nakabakasyon ang mga paaralan nang dumating si Rizal sa Barcelona.  Tumuloy siya sa hotel na Fonda de Espaῆa.  Isang salu-salo ang mainit na isinalubong ng mga dating kamag- aral ni Rizal sa Ateneo. Buhay sa Espanya
  • 124. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Setyembre 12, 1882 – Mayo 1883 – unang nanirahan si Rizal malapit sa Universidad Central de Madrid kasama ang isang matagal ng kaibigan ni Rizal sa Ateneo, si Vicente Gonzales. Mangilang beses ding nagpapalit ng pamahayan si Rizal sa kanyang paninirahan sa Madrid kasama ang ilang mga kaibigang naghahati sa mga bayarin sa tinitirahan. Buhay sa Espanya
  • 125. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Natagpuan ni Rizal sa Madrid na maraming mga tao ang may maling akala tungkol sa Pilipinas at hindi nakakabatid ng pagkakakilanlang Pilipino.  Madalas na pagkamalang mga Tsino ang mga Pilipino at marami sa mga kabataang mag-aaral ang hindi nakakaalam kung ang Pilipinas ay kabilang sa Ingles o Espanyol.  Naikuwento pa ni Rizal sa liham niya sa kapatid na si Trinidad na minsan may nagtanong kung ang Pilipinas ay malayo sa Maynila. Buhay sa Espanya
  • 126. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Mahal mamuhay sa Madrid. Doble kumpara sa Barcelona at dahil dito, natutunan ni Rizal na pagkasyahin ang tinatanggap niyang ₱50 na buwanang panustos na ipinapadala sa kanya ng pamilya mula sa Pilipinas.  Namuhay si Rizal nang matipid at may disiplina sa paggastos. Sa isang liham ni Rizal kay Paciano, isinalarawan ni Rizal ang gastos ng pamumuhay sa Madrid sa panustos na ₱50. Buhay sa Espanya
  • 127. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Maituturing lamang na kanyang luho ang pagbili ng maraming libro at bisyo naman ay ang paminsan-minsang pagtaya sa loterya.  Nabanggit ni Rizal sa liham niya sa kapatid na si Maria na wala pa siyang ligo magmula kalagitnaan ng Agosto dahil sa sobrang ginaw at mahal na bayad na 35 sentimo bawat paligo.  Katumbas ng humigit-kumulang ₱4,000 ngayon ang ₱35 noon. Buhay sa Espanya
  • 128. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagkalat ng Salot – Mga 40 hanggang 45 araw bago makarating ang mga liham sa pagitan ng Espanya at Pilipinas. Ilan sa mga unang balita na natanggap ni Rizal sa Espanya ay ang pagkakaroon ng kolera sa Maynila na nabanggit ni Paciano sa liham kay Rizal. Sa mga sumunod na liham ng pamilya kay Rizal, naibalita ang patuloy na pagkalat ng salot sa mga kalapit lalawigan at ang mga naitalang kaso ng beriberi. Sa liham, nasabing may 15 tao ang namamatay mula sa kolera araw-araw. Mga Suliranin ng Pamilya
  • 129. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Krisis sa Asukal – Isang taon makalipas pagdating ni Rizal sa Europa, bumagsak ang presyo ng asukal sa pandaigdigang pamilihan noong 1883. Lubos na naapektuhan ang mga magsasaka ng asukal na galing sa tubo sa Pilipinas at sa iba pang panig ng mundo. Isa na sa mga naapektuhan nito ang pamilyang Rizal. Maraming asukal na tubo ang hindi naibenta ng pamilyang Rizal dahil sa mababang pangangailangan sa pamilihan. Mga Suliranin ng Pamilya
  • 130. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagtaas ng Upa sa Lupa – Hindi lamang ang pagbagsak sa presyo ng asukal ang nakaapekto sa hanap-buhay sa sakahan kundi pati na rin ang pinsala sa mga pananim dulot ng bagyo. Nakadagdag pa sa suliraning pananalapi ng pamilyang Rizal ang pahirap na pagsabay sa pagtaas ng upa sa sakahan. Dahil sa suliraning pananalapi, lumiit ang buwanang padal ng pamilya kay Rizal sa ₱30 mula sa karaniwang ₱50. Mga Suliranin ng Pamilya
  • 131. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagtaas ng Upa sa Lupa – Madalas ring matagal na naaantala ang pagpapadala ng panustos habang lumilikom ng sapat na pera. Iyon ay madalas na daing din ni Rizal sa kanyang mga liham sa pamilya lalo pa at may mag pagkakataong buong araw na hindi kumakain si Rizal dahil walang pambili. Kahit namamaga ang mga paa, naglalakad na lamang si Rizal dahil walang pamasahe. Mga Suliranin ng Pamilya
  • 132. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Suliraning Pananalapi – Sa panahong iyon ng matinding kagipitan sa pananalapi, may isang mayamang Pilipinong nagngangalang Valentin Ventura na naninirahan sa Madrid na kaibigan ni Rizal ang napag-uutangan niya. Maging ang mga Heswita doon ay napag- uutangan din niya. Maging ang pamilya ni Rizal ay nabaon sa utang na ₱4,000 mula sa pagbili ng kailangang makinarya sa pagsasaka at mga pagkalugi ng mahigit na ₱3,000. Mga Suliranin ng Pamilya
  • 133. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Suliraning Pananalapi – kanya-kanyang pamamaraan sa pag- ambag ang mga kapatid ni Rizal upang mapadalhan siya. Nariyan ang pagpapadala ni Saturnina ng kanyang diyamanteng singsing para maisangla ni Rizal. Nabanggit din ng kanyang kuya Paciano ang pagbebenta ng kabayo ni Rizal sa halagang ₱200. Mga Suliranin ng Pamilya
  • 134. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Suliraning Pananalapi – Maging si Rizal ay masigasig na naghanap ng pagkakakitaan para mapunuan ang kakulangan sa panggastos. Nasabi ni Rizal sa kanyang liham na may tatlong buwan nang hindi siya napadalhan ng panustos. Nagpresenta na si Rizal sa pamilyang umuwi na lamang siya sa Pilipinas upang hindi na maging pabigat pa sa suliranin sa pananalapi at upang magtrabaho at makatulong sa pamilya. Mga Suliranin ng Pamilya
  • 135. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pag-ibig sa Tinubuang Lupa – Sa Barcelona isinulat ni Rizal ang kanyang kaunahang sanaysay mula sa ibayong bansa. Isinulat niya ang “Amor Patrio” (Pag-ibig sa Tinubuang Lupa) sa kubling pangalang Laong Laan na ipinadala ni Rizal sa Pilipinas kung saan inilathala sa pahayagang Diariong Tagalog noong Agosto 20, 1882. Nais iparating ng Amor Patrio ang pagpapahalaga at pagmamahal sa bayan. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 136. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pag-ibig sa Tinubuang Lupa – Sinundan ito ng pagkakalathala ng isa pang artikulong may pamagat na Las Viajes at ang hindi na umabot sa paglathala sana ng isa pa na ipinadalang artikulong may pamagat na Revista de Madrid (Pagbabalik Pananaw sa Madrid) dahil nagsara na ang pahayagan. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 137. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Sirkulo ng mga Espanyol at Pilipino – Noong 1882, sumapi si Rizal sa isang grupo ng mga liberal na Espanyol at mga mag-aaral na Pilipino sa Madrid na tinawag na Circulo Hispano Filipino sa pangunguna ng isang dating opisyal ng Hukbong Espanyol sa Pilipinas na nagngangalang Juan Atayde. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 138. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Sirkulo ng mga Espanyol at Pilipino – Ang mga pagtitipon at pulong na iyon ay tumatalakay sa iba’t ibang mga suliranin at mga paksaing pulitikal tungkol sa kalagayan at ikabubuti ng Pilipinas.  Naglabas din ng isang magazine ang samahang tinawag na Revista del Circulo Hispano Filipino. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 139. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Sirkulo ng mga Espanyol at Pilipino  Nakilala ni Rizal ang dalawang anak ni Don Pablo Ortiga na sina Pilar at Consuelo. Si Consuelo ay maaaring sabihing “crush ng bayan” ng mga binatang Pilipinong mag-aaral kabilang si Rizal. Sa katunayan, marami sa kanila ang nanligaw sa 18-taong gulang na si Consuelo.  Isang meztisong Espanyol na nagngangalang Eduardo de Lete ang nakatunggali ni Rizal sa panliligaw. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 140. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Sirkulo ng mga Espanyol at Pilipino  Ang pinili ni Consuelo ay si Eduardo de Lete na lihim na naging kaaway ni Rizal. Dalawang taon ang nakalipas, hindi ito maintindihan ni Rizal kaya’t nang tanungin niya si Consuelo kung ano ang pagtingin sa kanya, sinagot siya nito na bilang magkaibigan at may pahabol na tanong ang babae kung nais ba ni Rizal ng higit pa doon. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 141. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Sirkulo ng mga Espanyol at Pilipino  Ipinahayag ni Rizal ang damdamin para kay Consuelo sa isinulat niya na tulang “A la Seῆorita C.O. y R.” (Kay Binibining Consuelo Ortiga y Rey).  Sa liham ni Rizal sa kaibigang si Jose “Chenggoy” Cecilio, itinanong nito kung sino sa dalawang Leonor sa Pilipinas ang dapat piliin na makasama sa buhay. At sa sumunod na liham ni Chenggoy mababatid ang pagbati nito kay Rizal sa pasiya na pagpili kay Leonor Rivera sa halip na si Leonor Valenzuela. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 142. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Sirkulo ng mga Espanyol at Pilipino  Sinabihan ni Rizal si Chenggoy sa isang liham na pakasalan na lang ni Chenggoy si Leonor Rivera kesa makita na ikasal ito sa ibang lalaki.  Nalansag kalaunan ang Circulo Hispano-Filipino dahil sa kawalan ng pondo at hindi maayos na pamamalakad. Walang malinaw na patutunguhan dulot na rin ng magkakaibang pananaw at paninindigan sa mga paksain na pampulitikal at magkakasalungat na pasya ang mga dahilan ng pagkawasak nito. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 143. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Tagay sa Tagumpay  Ipinagdiwang nina Rizal ang pagkapanalo ng dalawang Pilipinong pintor na sina Juan Luna at Felix Resurrreccion Hidalgo mula sa patimpalakang Exposicion Nacional de Bellas Artes sa Madrid.  Nagwagi ng unang gantimpala ang ang pinta ni Luna na Spoliarium.  Ikalawang gantimpala naman ang Virgenes Christianas Expuestas al Populacho ni Hidalgo. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 144. Aralin 3: BARCELONA at MADRID Nasyonalismo ng mga Indio
  • 145. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Tagay sa Tagumpay  Isang pag-inom sa karangalan (toast) ang inihandog ni Rizal at nagbigay ng talumpati bilang pagpupugay sa nakamit na tagumpay ng mga ikinararangal na Pilipino sa larangan ng pagpinta.  Iyon ang unang pagkakataong nagbigay siya ng talumpati sa harap ng publiko. Iyon na rin ang pagkakataong muling makakain si Rizal sapagkat wala pa siyang kain ng almusal at tanghalian nang araw na iyon dahil saw ala siyang pambili ng pagkain. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 146. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Ang talumpating iyon na may halong pulitikal na mensahe ay nabanggit sa pahayagang El Liberal at naipamalita maging sa Pilipinas. Umani ito ng mga batikos at matinding reaksiyon mula sa mga prayle at mga konserbatibong mga Espanyol.  Naapektuhan si Donya Teodora sa mga hindi kaayaayang mga balita patungkol kay Rizal. Nagdulot iyon ng matinding kalungkutan sa ina ni Rizal na hirap makatulog at hindi nakakain ng isang lingo hanggang sa nanghina at bumagsak ang kalusugan. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 147. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pakiusap ng ina kay Rizal na huwag nang manghimasok sa mga bagay na magdudulot ng sakit at kalungkutan sa kanya at iwasang sumulat at magsalita ng ikaaayaw at ikagagalit ng mga prayle at mga konserbatibong Espanyol. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 148. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Kapatiran sa Masonriya  Sumapi si Rizal sa masonriya (Freemasonry), isa sa mga pinakaprestihiyoso, pinakamatagal, pinakamalaki at malawak na kapatiran sa mundo hanggang sa ngayon. Maraming Pilipinong tulad ni Rizal ang sumali sa kapatiran dahil sa mga kaisipang liberal na ipinamamalas ng samahan. Nais niya ring makakuha ng mahahalagang impormasyon para sa kanyang pag-aaral sa kultura, industriya, at pamahalaan ng Europa. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 149. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Kapatiran sa Masonriya  Pinagtutuunan ng kapatiran sa mga kasapi ang sariling pag-aaral, pagpapaunlad at pagpapabuti ng sarili at lipunan sa pamamagitan na rin ng mga gawaing pilantropiya o mga mabubuting gawain para sa kapakinabangan ng sangkatuhan. At bagamat hindi isang samahang pampulitikal, aktibo ang mga kasapi nito sa mga usapin at adhikaing pampulitikal. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 150. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Kapatiran sa Masonriya  Mariin na ipinagbabawal ng simbahan ang pagsali ng isang Katoliko sa Masonriya. Bagamat maganda ang hangarin at pangkalahatang ginagawa ng kapatiran, tutol naman ang simbahan sa mga pananaw nitong salungat sa mga doktrina ng Simbahan lalo na ang pangingibabaw sa katuwiran higit sa pananampalataya. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 151. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pangingibabaw ng Katwiran  Ibinilin ni Donya Teodora kay Rizal na huwag makaligta sa mga tungkulin niya bilang tunay na Kristiyano. Mas ninanais iyon ng ina para kay Rizal kesa sa pagtatamo ng maraming kaalaman. Punahin man ni Rizal ang mga bagay sa relihiyon o di man gampanan ang lahat ng tungkulin ukol sa relihiyon, hindi nangangahulugang hindi na niya itinuturing ang sarili bilang Katoliko. Nasyonalismo ng mga Indio
  • 152. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagpapatuloy ng Pag-aaral  Halos tatlong buwan lumagi si Rizal sa Barcelona bago tumulak sa Madrid at nagpatala sa Universidad Central de Madrid noong Setyembre 12, 1882 upang ipagpatuloy ang mga kursong pilosopiya at letras pati na medisina.  Nais ipagpatuloy ni Rizal ang pag-aaral sa UCM upang magpakadalubhasa pa sa medisina at dahil na rin sa kabiguan ng Sistema ng edukasyon sa Pilipinas. Dayuhang Mag-aaral
  • 153. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagpapatuloy ng Pag-aaral  Nagpatala siya sa Colegio de San Carlos ng nasabing pamantasan, dalubhasaan ng medisina.  Isa sa mga propesor sa pamantasang ito si Dr. Miguel Morayta, isang liberal na Espanyol na kasundo at kakampi ng mga mag-aaral na Pilipino.  Natuto din siyang magsalita ng Ingles, Pranses at Aleman. Dayuhang Mag-aaral
  • 154. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Aktibista at Kilos-Protesta  Sumiklab ang kaguluhan sa pamantasan at naikuwento ni Rizal sa mga magulang ang nasaksihan noong Nobyembre 20, 1884.  Nagkagulo nang itiniwalag ng Obispo si Propesor Miguel Morayta dahil sa kanyang talumpati tungkol sa pagtatanggol sa kalayaang akademiko at agham. Dayuhang Mag-aaral
  • 155. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Aktibista at Kilos-Protesta  Sinundan iyon ng malakihang kilos-protesta ng mga mag-aaral na pinagsasaktan at pinaghuhuli ng mga pulis. Nilusob din ng mga pulis ang Pamantasan habang nasa klase si Rizal. Dinakip ang rektor na si Francisco de la Pisa Pajares at isa pang propesor. Ang mga propesor ay hinamak.  Ayon kay Rizal, marami sa mga mag-aaral ang sugutan at duguan. Isinara ang Pamantasan at nang magbukas, naglipana ang mga pulis ayon sa utos ng bagong rektor. Puno ng mga mag-aaral ang bilangguan. Dayuhang Mag-aaral
  • 156. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Aktibista at Kilos-Protesta  Maging si Rizal at ang kaibigang si Valentin Ventura ay muntikan nang makulog kung hindi lamang nakatakas. Ang itinalagang kapalit na rektor na si Dr. Juan Creus y Munso ay kinamumuhian ng lahat maging ni Rizal. Dayuhang Mag-aaral
  • 157. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagtatapos at Pagkapasa  Noong Hunyo 21, 1884, unang natapos ni Rizal sa programa para sa Licenciado en Medisina na may pangkalahatang gradong Aprobado (Fair/3.00).  Hunyo 19, 1885 naman niya natapos ang kanyang programa para sa Licenciado en Filisofia y Letras na may pangkalahatang gradong Sobresaliente (Excellent/1.00). Dayuhang Mag-aaral
  • 158. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagtatapos at Pagkapasa  Noong Hunyo 21, 1884, unang natapos ni Rizal sa programa para sa Licenciado en Medisina na may pangkalahatang gradong Aprobado (Fair/3.00).  Hunyo 19, 1885 naman niya natapos ang kanyang programa para sa Licenciado en Filisofia y Letras na may pangkalahatang gradong Sobresaliente (Excellent/1.00). Dayuhang Mag-aaral
  • 159. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagtatapos at Pagkapasa  Sa kakulangan ng pera, hindi na kinaya ni Rizal ang mga kaukulang bayarin sa pagtatapos ng pag-aaral sa pagkadoktorado sa medisina kung kaya’t hindi na rin nagpresenta si Rizal ng thesis na kailangan upang makatapos ng pagkadoktorado sa medisina. Hinayaan na lang iyon ni Rizal sapagkat hindi na naging mahalaga sa kanya ang pagkadoktorado dahil maaari pa rin naman siya makapanggamot kahit wala ito. Dayuhang Mag-aaral
  • 160. Aralin 3: BARCELONA at MADRID  Pagtatapos at Pagkapasa  Ang naging mahalaga kay Rizal ay ang pagkakaroon ng pagdadalubhasa sa optalmolohiya o paggagamot sa mata. Ang kagandahan lang ng pagkakaroon ng doktorado ay ang dagdag na karunungan at pagkakataong makapagturo sa dalubhasaan ng medisina na wala rin naman balak si Rizal. Dayuhang Mag-aaral
  • 161.  Pagpapakadalubhasa sa Paris  Dumalaw si Rizal sa ilang mga ospital para magmasid at matuto. Kabilang sa mga ito ang Ospital Laennec at Ospital Lariboisiere. Nagmasid si Rizal sa mga kagamitan at paraan ng panggagamot at pagsusuri sa iba’t ibang kaso ng mga pasyente sa mga ospital na ito. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
  • 162.  Pagpapakadalubhasa sa Paris  Sa panahon ni Rizal, ang pagdadalubhasa sa optalmolohiya ay hindi kabilang sa mga programa o pornal na pinagaaralan sa dalubhasaan sa medisina. Ang isang ganap na manggagamot ay maaaring maging isang ganap na optalmolohiko sa ilalim ng pagtuturo, pagsasanay at mahigpit na pagsubaybay ng isang mahusay na optalmolohiko. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
  • 163.  Pagpapakadalubhasa sa Paris  Si Rizal ay maituturing na isa sa pinakamahusay na optalmolohiko ng kanyang panahon dahil ang kanyang tagapagturo ay isa sa mga nangungunang optalmolohiko sa Europa na si Dr. Louis de Wecker.  Kilala si Dr. Wecker sa kanyang natatanging husay at kaibang kapamaraanan sa larangan ng panggagamot sa mata. Siya ay tagapanguna rin ng maraming kapamaraanan sa pagtitistis sa mata. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
  • 164.  Pagpapakadalubhasa sa Paris  Nobyembre 1885 – Pebrero 1886. Nagsanay si Rizal bilang apprentice at katulong sa pag-oopera ng mga mata ng mga pasyente sa Klinika Crugen ni Dr. Wecker.  Ayon kay Rizal, may mga 50 hanggang 100 pasyente ang nagpupunta sa klinika ni Dr. Wecker at may mga araw na kasing dami ng 10 ang kanilang inooperahan. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
  • 165.  Pagpapakadalubhasa sa Paris  Nagsanay din si Rizal sa klinika ng isa pang kilalang optalmolohiko sa Paris na si Dr. Xavier Galezowski na mula sa bansang Poland at isa sa mga nangunguna sa larangan ng optalmolohiya. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
  • 166.  Pagtira sa Heidelberg  Matapos ang apat na buwang pagsasanay sa optalmolohiya sa Pransya, nagtungo si Rizal sa Alemanya na kilala noong ika-19 na siglo na isa sa mga sentro ng agham at teknolohiya sa mundo.  Sa liham ni Rizal kay Trinidad, inilarawan niya ang mga babaeng Aleman na higit na pinahahalagahan ang edukasyon, masipag, ata seryoso na inihambing sa mga babaeng Pilipinong mas pinagtutuunan ang panlabas na kagandahan. Gayon pa man, pinuri din ni Rizal ang katangiang magiliw at masipag ang mga Pilipino. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
  • 167.  Pagpapakadalubhasa sa Heidelberg  Bagamat hindi nagpatala sa Universitat Heidelberg, dumalo si Rizal sa mga paanyayang lektura ng mga sumusunod:  Dr. Otto Heinrich Becker (Alemang optalmolohiko)  Dr. Wilhelm Kuhne (espesyalista sa chemical physiology) Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
  • 168.  Pebrero – Agosto 1886. Nagsanay si Rizal sa Augenklinik (Eye Clinic) ng pamantasan sa ilalim ng tagapamahala nitong si Dr. Becker. Dito nagsanay si Rizal sa pagsusuri at pagtukoy sa iba’t ibang mga karamdaman sa mata na siyang kadalubhasaan ni Dr. Becker. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
  • 169.  Sa Mga Bulaklak ng Heidelberg  Bagamat malugod ang naging pagtira ni Rizal sa Heidelberg, nakaramdam din siya ng pangungulila sa kanyang sariling bayan. Habang naglalakad sa tabi ng Ilog Neckar, nakagiliwan ni Rizal ang mga tanawin at nadadaanang kumpol ng asul na bulaklak na tinatawag sa wikang Aleman na vergissmeinnicht (foget-me-not). Nangulila siya sa bayan ng Calamba. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
  • 170.  Sa Mga Bulaklak ng Heidelberg  Dito isinulat ni Rizal ang A las Flores de Heidelberg (Sa mga Bulaklak ng Heidelberg). Mababakas sa tula ang pangungulila ni Rizal bilang dayo sa malayong bansa at pag-alala sa sariling bansang Pilipinas. Mababasa sa tula ang pagkausap ni Rizal sa mga bulaklak na pumaroon sa Pilipinas at iparating ang kanyang pagmamahal at pananabik sa sariling bansa. Aralin 4: PARIS AT HEIDELBERG
  • 171.  Sa Mga Bulaklak ng Heidelberg  Agosto 15, 1886 nanuluyan si Rizal sa lunsod ng Leipzig.  Sa dalawang buwang paglagi ni Rizal sa lunsod, isinalin niya sa Tagalog ang kuwento na William Tell ni Friedrich Schiller at ang mga kuwento sa Fairy Tales ni Hans Christian Anderson.  Nakilala ni Rizal sa Universitat Leipzig ang batikang Alemang geographer at ethnographer na si Propesor Friedrich Ratzel at ang geographer rin at ethnologist na si Dr. Hans Meyer. Aralin 5: LEIPZIG AT DRESDEN
  • 172.  Pagtira sa Dresden  Oktubre 29, 1886 dumating si Rizal sa Dresden at tumuloy sa Hotel Vier Jahreszeiten.  Oktubre 31, 1886. Binisita ni Rizal ang Zoological, Anthropological and Ethnographic Museum at sa pamamagitan ng liham ng pagpapakilala mula kay Dr. Blumentritt, nakilala ni Rizal ang director nitong si Adolf Bernhard Meyer. Aralin 5: LEIPZIG AT DRESDEN
  • 173.  Pagtira sa Dresden  Nakapaglimbag si Dr. A.B. Meyer ng libro tungkol sa distribusyon ng mga Negritos at ilang mga artikulo ng pagsasaliksik tungkol sa mga wika sa Pilipinas. Nakapunta si Dr. Meyer ng Luzon at Mindanao sa kanyang mga pagsasaliksik. Aralin 5: LEIPZIG AT DRESDEN
  • 174.  Pagtira sa Berlin  Nobyembre 2, 1886. Dumating sa lunsod ng Berlin, kabisera ng bansang Alemanya. Pansamantalang tumuloy si Rizal sa primera klaseng Central Hotel.  Sa Berlin, muntikan siyang ipatapon ng mga awtoridad dahil pinaghinalaan siyang espiya. Pinaghinalaan siya dahil sa mga ginagawa niyang pagpunta sa iba’t ibang mga lunsod at kanyang pagiging mausisa sa maraming bagay sa mga lugar na pinupuntahan. Aralin 6: BERLIN AT LEITMERITZ
  • 175.  Pagtira sa Berlin  Namasukan si Rizal bilang katulong na mangagamot sa klinika ng optalmolohiko na si Dr. Karl Ernst Theodore Schweigger.  Sa pamamagitan ng liham ng pagpapakilala mula kay Dr. Blumentritt, nakilala ni Rizal sa Berlin ang Alemang etnolohista na si Dr. Jagor na may akda ng aklat na Reisen in den Philippinen (Mga Paglalakbay sa Pilipinas) na nabasa ni Rizal noong sekundarya siya sa Ateneo. Aralin 6: BERLIN AT LEITMERITZ
  • 176.  Pagtira sa Berlin  Ipinakilala ni Dr. Jagor si Rizal sa itinuturing na “Ama ng Cellular Pathology” na si Dr. Rudolf Virchow. Aralin 6: BERLIN AT LEITMERITZ
  • 177.  Sa lunsod ng Berlin natapos ni Rizal noong Pebrero 21, 1887 ang pagsasaayos at pagwawasto ng manuskrito ng Noli Me Tangere.  Isinulat sa Espanya ang una at kalahati ng nobela.  Isinulat sa Pransya ang sangkapat.  Ang huling isang sangkapat ay tinapos sa Alemanya.  Muntikan nang itapon at sunugin ni Rizal ang manuskrito dahil sa pagkasiphayong maipalimbag pa ito bunsod ng kawalan ng salapi at mga hirap na dinaraanan niya. Aralin 6: BERLIN AT LEITMERITZ
  • 178.  Pinakamalala ang sinapit na kalagayan ni Rizal sa panahon ng taglamig sa Berlin na kumakain na lamang siya ng isang beses sa isang araw at ang kinakain lamang ay isang tinapay na may kasamang tubig o di kaya ay sabaw. Upang hindi mahalata sa kanyang tinutuluyan na wala siya makain at hindi siya magmukhang kaawa-awa sa kasera ng kanyang tinutuluyan, lumalabas si Rizal sa oras ng pananghalian at hapunan para kunwari ay kakain ngunit para lamang maglakad-lakad habang nagpapalipas ng gutom. Aralin 6: BERLIN AT LEITMERITZ
  • 179.  Disyembre 1886 nang dumating sa Berlin ang isang mayamang kababayan at matalik na kaibigan ni Rizal na nagngangalang Maximo Viola. Katatapos pa lamang ni Viola ng pag-aaral sa medisina mula sa Barcelona, Espanya nang matagpuan si Rizal na malubha na ang karamdaman. Sinamahan niya si Rizal na magpatingin sa espesyalista upang matiyak ang palagay ni Rizal na mayroon siyang tuberkolosis. Aralin 6: BERLIN AT LEITMERITZ
  • 180.  Sa lungsod ng Berlin napili ni Rizal na ipalimbag ang Noli Me Tangere at ang napiling palimbagan ay ang Berliner Buchdruckerei Actien Gesellschaft (Berlin Book Printing Press Company). Lumabas ang unang dalawang libo ng kopya na nobela noong Marso 12, 1887. Aralin 6: BERLIN AT LEITMERITZ
  • 181.  Prague  Vienna  Linz  Geneva  Vatican, Italy – Huling lugar sa Europa na nilibot ni Rizal.  May 3, 1882 – Hulyo 3, 1887 (Inilagi ni Rizal sa Europa) Aralin 7-8
  • 182. Kabanata V: UNANG PAG-UWI NI DR. JOSE RIZAL SA PILIPINAS Presented by: JOBESAN YUSORES
  • 183. Napagpasyahan ni Rizal na panahon nang makauwi siya sa Pilipinas upang: 1. Maoperahan ang mga mata ng kanyang ina. 2. Makatulong sa suliraning pananalapi ng kanyang pamilya. 3. Maglingkod sa mga kababayan. Aralin 1: Desisyong Umuwi sa Sariling Bayan
  • 184. Nais din ni Rizal malaman ang dalawang bagay: 1. Ang epekto ng kanyang nobela. (gusto ni Rizal na ipakitang hindi totoong matapang lamang siya sa pagsulat ng nobela dahil siya ay nasa malayo) 2. Ang dahilan ng di pagsulat ng kanyang sinisintang si Leonor Rivera. (Gusto rin niyang ipaalam na hindi pa niya nakakalimutan si Leonor Rivera) Aralin 1: Desisyong Umuwi sa Sariling Bayan
  • 185.  Bagamat tinutulan ng kanyang kuya Paciano ang kanyang pasyang umuwi dahil sa banta ng mga kaaway dulot ng kanyang kontrobersyal na nobela, buo ang loob ni Rizal na may pagkasabik ang mga magulang at mga kapatid.  Hulyo 3, 1887 – Umalis ng Marseilles, France sakay ng barkong SS Djemnah. Aralin 1: Desisyong Umuwi sa Sariling Bayan
  • 186.  Agosto 2, 1887 – Nilisan ni Rizal ang Singapore lulan ng barkong Haiphong (Hayfong).  Tatlong araw ang inilagi ni Rizal sa Maynila upang dalawin ang ilang mga kaibigan, kabilang ang mga Heswitang naging guro niya sa Ateneo. Aralin 2: Paglalakbay Patungong Maynila
  • 187.  Bayang Pinaglingkuran  Agosto 8, 1887 – nakauwi rin si Rizal sa Calamba. Sa tagal na nahiwalay si Rizal nang walang paalam sa mga magulang at mga kapatid na babae, ganoon na lamang na napaluha na may halong saya ang pagpapakita ni Rizal sa kanyang pagdating sa bahay. Aralin 2: Paglalakbay Patungong Maynila
  • 188.  Bayang Pinaglingkuran  Subalit isang buwan makalipas ng pagdating ni Rizal sa Calamba, isang malungkot na pangyayari ang dumating sa pamilya nang pumanaw ang kapatid na si Olympia dahil sa komplikasyon sa panganganak. Aralin 2: Paglalakbay Patungong Maynila
  • 189.  Bayang Pinaglingkuran  Nang mapagtagumpayan ang operasyon sa mga mata ng kanyang ina, kumalat ang balita ng kanyang husay bilang manggagamot.  Nagbukas si Rizal ng klinika upang makatulong sa suliraning pananalapi ng pamilya, bagamat walang singil sa mga mahihirap na walang pambayad.  Binansagan si Rizal na Doktor Uliman (Aleman). Aralin 2: Paglalakbay Patungong Maynila
  • 190.  Bayang Pinaglingkuran  Maliban sa pagbukas ni Rizal ng klinika, nagbukas din siya ng isang gymnasium para ilayo ang mga kababayan niya sa Calamba mula sa mga bisyo at sa halip ay mahimok sila sa mga ipinakilala ni Rizal na pampalakasan mula sa Europa.  Bilang manggagamot, mahalaga para kay Rizal na maikintal sa mga tao ang kahalagahan ng pagpapanatili ng mabuting pangangatawan at kalusugan sa pamamagitan ng ehersisyo at pagsasanay sa mga pampalakasan. Aralin 2: Paglalakbay Patungong Maynila
  • 191.  Pagpapatawag sa Malacaῆan  Tatlong linggo matapos dumating si Rizal sa Pilipinas, ipinatawag siya ng Gobernador Heneral Emilio Terrero upang makuha ang panig niya tungkol sa reklamo ng mga prayle sa kanyang nobela.  Binalaan siya ni P. Federico Faura at ng mga paring Heswita na ikamamatay ni Rizal ang kanyang nobela. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
  • 192.  Pagpapatawag sa Malacaῆan  Walang makita ang liberal na si Terrero na masama sa nobela at hinimok ang mga prayleng sampahan si Rizal ng kaso kung may nalabag siyang batas.  Alam ni Terrero na hindi tatantanan ng mga may kapangyarihang prayle si Rizal, kaya minabuti niyang magtalaga ng bodyguard para dito sa katauhan ni Tenyente Jose Taviel de Andrade upang mabantayan ang mga kilos ni Rizal bilang pagtitiyak na wala itong lalabaging batas. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
  • 193.  Pagsuri sa Nobela  Sa reklamo ng Arsobispo ng Maynila na si Fr. Pedro Payo, sa nobela ni Rizal, inatasan ang rector ng Universidad de Santo Tomas na si Fr. Gregorio Echavarria, na bumuo ng lupon na magsasagawa ng pagsusuri sa nobela.  Ang lupon ay binubuo ng mga dominikanong propesor ng UST na sina Fr. Matias Gomez, Fr. Norberto del Prado, at Fr. Evaristo Fernandez Arias. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
  • 194.  Pagsuri sa Nobela  Nakitaan ng lupon ang nobelang naglalaman ng mga taliwas at laban sa mga doktrina at aral ng Simbahan, paglapastangan sa relilhiyong Katoliko, paninirang-puri sa mga religious orders, mapanira at banta umano sa kaayusang panlipunan at pamahalaan at laban sa bayan. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
  • 195. “Sa pagsasauli ng kopya na ipinadala mo sa amin, nilagyan namin ng tanda gamit ang pulang lapis ang mga pahayag laban sa Espanya, sa Pamahalaan, at kanyang mga kinatawan sa mga Islang ito. Gamit ang asul o itim na lapis naman sa ibang mga pahayag na kawalang- galang sa Diyos, taliwas sa mga doktrina at aral ng Simbahan, kasiraang – puri o tinututulan para sa ibang mga dahilan. Lahat ng salaysay, sa kabuuan at mga bahagi ng mga mahahalaga at di- mahalagang pangyayari, ay laban sa doktrina, laban sa Simbahan, Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
  • 196. “laban sa mga ordo panrelihiyon, at laban sa mga institusyon, sibil, military, panlipunan at pampulitikal na itinatag ng Pamahalaan ng Espanya sa mga islang ito. Ang Noli Me Tangere ni J. Rizal inilimbag sa Berlin, kung palalaganapin sa Pilipinas ay magdudulot ng pinakamalalang panganib sa pananampalataya at kabutihang asal, mababawasan o mapapawi ang pag-ibig ng mga katutubo sa Espanya at gigisingin ang mga damdamin ng mga naninirahan sa bansa, at magdudulot ng mga malulungkot na araw para sa inang bayan.” Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
  • 197.  Sa paniniwala na may pagkiling ang ulat ng mga Dominikano, minabuti ng gobernador-heneral na isangguni ang ulat sa puno ng Comisiồn Permanente de Censura (Pirmahan na Lupon ng Sensura) na si Fr. Salvador Font, upang repasuhin ang ulat at kunan ng tagubilin.  Itinaguyod ng Lupon ng Sensura ang mga natuklasan ng naunang lupon na sumuri sa nobela at itinagubilin sa gobernador-heneral ang lubos na pagbabawal sa pagpapakalat ng nobela. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
  • 198.  Bagamat hindi bumigay si Gobernador-Heneral Terrero sa pamimilit ng mga prayle na ipakulong si Rizal, napilitan siya na ipagbawal ang pagpapakalat ng nobela, kabilang na dito ang pagmamay-ari, pagbabasa, pag-angkat, pagkopya, pagbenta at pamamahagi ng nobela dahil sumasalungat daw ito sa simbahan at pamahalaan.  Inilathala ng mga pahayagan sa Pilipinas ang ulat ng Lupon ng Sensura upang malaman ng mga tao ang pagbabawal. Sa halip na makasira sa nobela ang pagbabawal, mas lalo pa ito nakapukaw ng interes at pagnanais na makakuha ng kopya at mabasa ito. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
  • 199.  Sa kataasan at kainitan ng kontrobersya sa nobela, ang dating ibinibenta sa limang peseta ay ibinenta ng hanggang ₱50 dahil sa dami ng gsutong makakuha ng kopya, ngunit pahirapan pa ring makakuha ng kopya nito. Dahil patago ang bentahan at pagpamahagi ng mga kopya ng nobela, sinasabing nagpapakalat ng mga espiya ang mga prayle upang isumbong at samsamin o kaya ay pakyawin ang mga kopya upang sunugin. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
  • 200.  Tuligsa ng mga Prayle  Nakatanggap si Rizal ng mga liham ng pagbabanta at pagtutuligsa. Isa sa mga natanggap niya ay isang sulat na galing sa nagpakilalang “Un Fraile” (Isang Prayle) na tinawag si Rizal na walang utang na loob. Marami itong ipinakalat na mga tsismis at paninira kabilang ang pagsasabing siya ay isang espiya ng mga Aleman. Sa kabilang banda, kumalat din ang mga sabi-sabing Protestante siya, mangkukulam at pinuna ang kanyang pagiging Mason. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
  • 201.  Tuligsa ng mga Prayle  Isa sa mga masugid sa pamumuno at paninira kay Rizal at sa kanyang nobela ay isang Agustinong prayle na si Fr. Jose Rodriquez. Nagbababala ito sa pagkakasala sa pagbasa ng nobela ni Rizal.  Iisang Batangueῆong may alias na “V. Caraig” ang sumulat ng pagtatanggol kay Rizal mula sa panunuligsa ni Fr. Rodriquez. Napag-alamang ito ay isang paring Pilipinong si P. Vicente Garcia. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
  • 202.  Tuligsa ng mga Prayle  Sa paglilinaw ni P. Garcia, sinabi niyang hindi inatake ni Rizal ang pamahalaan at Simbahan kundi ang mga masasamang mga opisyal at mga prayle, maliban na lamang kung ang pagiging sobrang pagsanggalang ni F. Rodriquez ay tanda ng pag-amin ng kasamaan. At panghuli, ibinalik kay F. Rodriquez ang pahayag na pagkakasala ang pagbasa sa nobela ni Rizal dahil ito ay nabasa rin naman ng prayle. Aralin 3: Kaguluhang Gawa ng Noli Me Tangere
  • 203.  Ang Noli Me Tangere ay pinagdiskitahan nang matind ng mga kaaway ni Rizal. Sa katunayan, ito ay naging paksa ng debate sa senado ng mga Korte ng Espanya.  Sa kabilang dako, ito ay ipinatanggol naman nina Marcelo H. del Pilar, Dr. Antonio Ma. Regidor, Graciano Lopez Jaena, Mariano Ponce, at iba pang repormistang Pilipino.  Ipinagtanggol din ito ng ilang Espanyol na naging propesor ni Rizal sa Ateneo gaya nina Don Segismundo Moret, Dr. Miguel Morayta, at ni Propesor Blumentritt. Aralin 4: Mga Tagapagtanggol ng Noli Me Tangere
  • 204. Ang pinakamainam na depensa sa Noli Me Tangere ay buhat kay P. Vicente Garcia. Ang depensa niya ay nailathala sa Singapore bilang bahagi ng apendiks ng isang polyeto: 1. Hindi isang ignorante si Rizal kagaya ng gustong palabasin ni Padre Rodriguez sapagkat siya ay nakapagtapos sa mga pinagpipitaganang pamantasan ng Espanya at nakatanggap siya roon ng samot-saring pagkilala. Aralin 4: Mga Tagapagtanggol ng Noli Me Tangere
  • 205. 2. Hindi kinalaban ni Rizal ang simbahan at ang Espanya gaya ng iginigiit ni Padre Rodriguez sapagkat ang mga inilagay ni Rizal sa Noli ay ang masasamang opisyal na Kastila at mga abusadong prayle, hindi ang simbahan. 3. Sinabi ni Padre Rodriguez na makasalanan o nakagawa ng mabigat na kasalanan ang mga nakabasa na ng Noli; yamang nabasa na rin niya ang nobela, malinaw na nakagawa rin siya ng isang kasalanang mortal. Aralin 4: Mga Tagapagtanggol ng Noli Me Tangere
  • 206.  Sa kabila ng tumitinding mga argumento tungkol sa nobela, kampante pa rin si Rizal dahil sa tulong na ibinibigay sa kaniya ng Gobernador Heneral Terrero na nagtalaga pa ng personal na guwardiya (Jose Taviel de Andrade).  Ang masasayang araw ni Rizal ay nabahiran ng panibugho dahil sa pagkamatay ng nakatatandang kapatid na si Olympia. Idagdag pa rito, samot-sari din ang naging paratang sa kaniya na siya umano ay isang “espiya ng mga Aleman, isang Protestante, isang Mason, mangkukulam, at kaluluwang walang kaligtasan.” Aralin 4: Mga Tagapagtanggol ng Noli Me Tangere
  • 207.  Kasaysayan ng Hacienda  Ang unang nagmay-ari ng mga lupaing ito ay ang mga Heswita noong 1759. Tinawag itong Hacienda de San Juan Bautista.  Subalit, ipag-utos ni Haring Carlos III ng Espanya ang pagpapalayas sa mga Heswita mula sa Pilipinas at sa buong imperyo noong 1767, Napasakamay ang hacienda sa pamahalaang kolonyal Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 208.  Kasaysayan ng Hacienda  Pinalayas ang mga Heswita dahil sa paratang na paggamit ng yaman at kapangyarihan sa pag impluwensya sa pulitika at ekonomiya laban sa interes ng monarkiya.  Nangyari ang pagpapalayas na ito sa mga Heswita sa Imperyo ng Espanya pati sa mga bansang Katoliko at mga sakop na teritoryo ng kanilang imperyo. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 209.  Kasaysayan ng Hacienda  Pinaupahan ng pamahalaang kolonyal ang mga lupain sa Calamba sa ilang mga pribadong indibidwal hanggang sa naibenta ang mga ito sa isang Don Clemente de Azansa.  Sa paglaon, hindi naipagpatuloy ang natitirang kabayaran kung kaya’t binawi ng pamahalaan ang hacienda at pinasubasta ito noong 1832. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 210.  Kasaysayan ng Hacienda  Ang Corporacion de Padres Dominicos de Filipinas, na korporasyon ng mga Dominikano, ang nakabili ng hacienda sa halagang ₱51, 263 para sa kabuuan na 16,4242 na hektaryang ng mga lupang bumubuo sa Hacienda de San Juan Bautista na tinawag kalaunan na Hacienda de Calamba.  Pinauupahan ng mga Dominikano ang mga lupain sa Hacienda sa mga masigasig na mga magpapayabong ng mga lupa. Isa na sa mga ito ang ama ni Rizal na mula sa karatig na bayan ng Biῆan. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 211.  Protesta at Reklamo ng mga Magsasaka  Sa palagay ng mga magsasaka, sila ay pinagiinitan at pinagsasamantalahan ng mga Dominikanong nagmamay-ari ng mga lupang pinagsasakahan nila, lalo na sa idinadaing nilang hindi makatarungang mataas na upa sa lupa.  Sa loob lamang ng ilang taon, tumaas mula ₱45 hanggang ₱900 ang upa. Maliban sa bayad na upa, sinisingil din sila ng karagdagang bayad tuwing may mga itinatayong mga istraktura o ipinaaayos sa lupain. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 212.  Protesta at Reklamo ng mga Magsasaka  Kinakailangan ring magbayad tuwing anihan. Kapag nais isauli ang isang lupa dahil sa bigat ng mga bayarin o dahil mahirap gawing kapaki-pakinabang ito, pagbabantaan ang magsasaka ng pagbawi ng iba pa niyang lupain. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 213.  Protesta at Reklamo ng mga Magsasaka  Dahil sa hinalang hindi tama ang ibinabayad na buwis ng mga Dominikano, naglunsad ang pamahalaan ng pagsisiyasat sa mga lupang sakahan sa Calamba. Inusisa ang upang ibinabayad ng mga magsasaka at ginamit iyon ng mga magsasaka upang isiwalat ang mga gawain ng mga prayle. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 214.  Protesta at Reklamo ng mga Magsasaka  Sa ginawang paglalahad ni Rizal na nilagdaan ng mga magsasaka noong 1888 ng Enero, isaisa niya inilatag ang mga sumusunod na katotohanan para sa kabatiran ng pamahalaan bilang tulong sa pagsisiyasat sa mga Dominikanong prayle: 1. Pag-aari ng mga Dominikano hindi lamang sa mga lupain na nakapaligid sa labas ng Calamba kundi sa buong bayan ng Calamba; Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 215.  Protesta at Reklamo ng mga Magsasaka 2. Patuloy ang paglaki ng kita ng mga Dominikano mula sa walang habas na pagtaas ng upa sa kabila ng lagpas na tatlong taon nang patuloy na pagliit ng kita ng mga magsasaka; 3. Sa kabila ng mga kinikita ng mga Dominikanong tagapamahala ng lupa, wala silang naiambag para sa agrikultura o anuman, tulad ng edukasyon, fiesta at iba pa; Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 216.  Protesta at Reklamo ng mga Magsasaka 4. Binawian ng lupa ang ilang mga magsasaka dahil sa mga mababaw na kadahilanan; at 5. Sinamsam ang lupa ng ilang mga magsasaka kapag hindi sila nakapagbayad sa upa at pinapatawan ng mataas na tubo ang huling pagbabayad. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 217.  Protesta at Reklamo ng mga Magsasaka  Naniniwala rin ang mga magsasakang hindi lehitimo ang mga lupain sa Calamba na pinanghahawakan ng mga Dominikano. Samakatuwid, wala ring batayan ang mga ginagawang pagsingil sa kanila. Bilang protesta sa hindi makatwirang labis na singil ng upa, minabuti ng mga magsasakang hindi na magbayad ng upa simula Pebrero 1888. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 218.  Tugon sa Protesta at mga Reklamo  Buong akala ni Rizal, hindi palalagpasin ng gobernador-heneral ang lantarang pagsasamantala sa mga kaawa-awang mga magsasakang walang ibang pakay kundi ang maghanap-buhay. Pinili ni Gobernador-Heneral Terrero na manahimik sa paksa dahil mahirap kalabanin ang mga prayle.  Isang taon matapos ang hindi pagbabayad ng upa ang mga magsasaka, idinulog ng mga tagapamahalang Dominikano ang sigalot sa katarungang-bayan ng Calamba. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 219.  Tugon sa Protesta at mga Reklamo  Tugon ng mga tagapamahala, ang kita mula sa singil sa upa ay hindi naman ikakayaman ng mga Dominikano, kundi napupunta sa pagpapanatili ng iba’t ibang mga institusyon gaya ng mga simbahan, paaralan, at seminaryo na pinatatakbo ng mga prayle at sa pagtaguyod sa mga gawaing pangrelihiyon at misyon. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 220.  Tugon sa Protesta at mga Reklamo  Katwiran ng mga tagapamahala, marapat lamang ang mga pagtataas ng singil sa upa dahil sa pagtaas ng mga ginastos at ipinupuhunan ng mga Dominikano sa pagpapayabong sa mga lupa na pinakinabangan din naman ng mga magsasaka. Iginiit din ng mga prayleng binibigyan ng sobra sa sapat na palugit ang mga magsasaka sa pagbabayad. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 221.  Tugon sa Protesta at mga Reklamo  Natalo ang mga tagapamahalang Dominikano sa katarungang- bayan ng Calamba subalit iniakyat ang kaso sa hukumang- lalawigan hanggang sa Audiencia Real.  Parehong binaliktad ang naunang disposisyon ng hukumang- bayan. Nag-apela ang mga magsasaka sa Mataas na Hukuman sa Espanya ngunit ganoon din ang naging hatol at ipinahintulot ang pagpapaalis sa mga ayaw pa ring magbayad. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 222.  Tugon sa Protesta at mga Reklamo  Sinuway ng mga magsasaka ang pagpapaalis sa kanila, na humantong sa sapilitang pagpapalayas at pagwasak o pagsamsam ng kanilang mga ari-arian. Ang sapilitang pagpapaalis sa mga magsasaka, kabilang ang pamilya ni Rizal, ay nangyari makalipas ang 12 taong pananatili ni Rizal sa Europa noong 1890. Aralin 5: Problemang Agraryo ng Calamba
  • 223.  Muling Paglisan  Hindi tinantanan ng mga prayle ang gobernador-heneral na ipaaresto si Rizal. Pinayuhan si Rizal ni Terrero, bilang kaibigan, na makabubuti para sa kanya at para sa kanyang pamilya na lisanin na lang ang bansa para hindi na lumala pa ang galit ng mga prayle at para humupa ang anumang sigalot.  Sa katotohanan, iniiwasan ni Terrero na tumindi ang kaguluhan sa Calamba at kumalat sa iba pang mga hacienda sa Pilipinas na magdudulot ng mas malaking suliranin. Aralin 6: Pamamaalam sa Calamba
  • 224.  Muling Paglisan  Sa takot ng mga magulang ni Rizal sa mga banta sa kanyang buhay, hindi siya pinapayagang dumalo sa mga paanyaya ng mga tao maging mga kumain sa labas o lumabas nang walang kasama. Pinakiusapan na rin siya ng kanyang pamilya at ng mga kaibigang lisanin muna ang bansa para sa katahimikan at kaligtasan ng lahat. Bagamat ayaw nang lumisan pa muli, pinagbigyan na ni Rizal sa pagkakataong ito ang mga magulang. Aralin 6: Pamamaalam sa Calamba
  • 225.  Muling Paglisan  Sa takot ng mga magulang ni Rizal sa mga banta sa kanyang buhay, hindi siya pinapayagang dumalo sa mga paanyaya ng mga tao maging mga kumain sa labas o lumabas nang walang kasama. Pinakiusapan na rin siya ng kanyang pamilya at ng mga kaibigang lisanin muna ang bansa para sa katahimikan at kaligtasan ng lahat. Bagamta ayaw nang lumisan pa muli, pinagbigayn na ni Rizal sa pagkakataong ito ang mga magulang. Aralin 6: Pamamaalam sa Calamba
  • 226.  Muling Paglisan  Para magkaroon na saysay ang paglisan muli ng bansa, inisip ni Rizal na ipagpatuloy habang nasa Europa, ang kanyang mga adhikain at mga isinusulong na reporma sa Pilipinas. Masusubaybayan niya ang takbo ng kaso na iniakyat ng mga magsasaka ng Calamba sa Mataas na Hukuman sa Espanya. Aralin 6: Pamamaalam sa Calamba
  • 227.  Muling Paglisan  Hindi na nagawa ni Rizal na makita pa ang kasintahang si Leonor Rivera sapagkat mahigpit na ipinagbawal ng mga magulang ni Rizal ang pagpunta niya sa malayong lugar para sa kanyang kaligtasan. Nakatira na sa Pangasinan si Leonor at kanyang magulang. Tutol rin ang mga magulang ni Leonor sa ugnayan at pagkikita ng dalawa. Aralin 6: Pamamaalam sa Calamba
  • 228.  Muling Paglisan  Walang natatanggap si Rizal na liham mula kay Leonor dahil hinaharang na ina nito ang mga liham ng dalawa. May petsang ika- 30 ng Marso 1884 ang huling liham na natanggap ni Leonor mula kay Rizal.  Makalipas ang halos anim na buwang pananatili ni Rizal sa Calamba simula nang dumating noong Agosto 5, 1887, napilitan siyang lisanin muli ang bansa gamit ang sariling salapi na kinita mula sa pangagamot. Aralin 6: Pamamaalam sa Calamba
  • 229.  Muling Paglisan  Bago lisanin ang Calamba, hiniling ng kanyang mga kaibigang taga-Lipa, Batangas na sumulat ng tula na aawitin sa pagdiriwang dahil sa pagiging lungsod nito noong 1888. Sinulat niya ang tulang “Himno Al Trabajo” (Awit sa Paggawa) na inihandog niya sa masisipag na tao ng Lipa. Ito’y pinadala niya bago nilisan ang Calamba. Aralin 6: Pamamaalam sa Calamba