2. Ekosistemak
Ekosistema leku batean bizi diren izaki bizidun multzoak, eta
leku horretako ingurune fisikoa osatzen dute. Izaki bizidunen
arteko harremanak eratzen dira leku horretan.
3. Leku batean bizi diren izaki bizidunak eta ingurune fisikoak osatzen dute
ekosistema. Bertan haien harremanak sortzen dira. Bi ekosistema mota
daude.
Ekosfera: Lurreko ekosistema guztien multzoa da.
Izaki bizidun multzoek
osatua. Espezietan banatuta
daude. Flora eta Fauna
ekosistemen elementuak
Ingurune fisikoa
Osagai bizigabe guztiak:
airea, ura, lurra...
4. LEHORREKO EKOSISTEMAK
Izaki bizidunak lurzoruaren gainean daude, airez inguratuta, besteaz beste:
basoak, mendiko belardiak, basamortua eta estepa. Hurrengo hauek daude:
Basoak
Baso atlantikoa Baso mediterraneoa
Mendiko belardiak
Basamortuak eta estepak
5. BASO ATLANTIKOA
Hosto erorkorreko zuhaitzez osatuta dago: pagoz, haritzez eta
astigarrez, adibidez. Horrelako ekosistema klima hezeko eta
uda epeleko eremuetan izaten da. Besteak beste, animalia
hauek bizi dira: hartzak, otsoak, okil beltza eta basoilarra.
6. baso mediterraneoa
Hosto iraunkorreko zuhaitzez osatuta dago: artez eta artelatzez, adibidez.
Baso mediterraneoa klima lehorreko eta uda beroko eremuetan izaten da.
Besteak beste, animalia hauek bizi dira: katamotza, untxia, eguzki-arranoa eta
mika urdina.
7. MENDIKOBELARDIAK
Buruxkak dituzten
landareek, hirustek,
orkideek,
nartzisoek eta bioletek
osatzen dituzte.
Mendi-eremuetan daude,
negu hotzeko eta hezetasun
handiko lekuetan.
Belardietan bizi dira
tximeletak, matxinsaltoak,
marmotak, lursagu eta
hegaztiak (mendi-tuntunak,
kasu).
Belardietan, landare guztiak belarkarak dira; hau da, ez dute
zurtoin zurkararik. Lurzoru emankorreko eremu handiak izaten
dira belardiak, eta larre ugari hazten da haietan. Larre
horiek azienda elikatzeko erabili ohi dira.
9. basamortuaketaestepak
Ekosistema horietan daude eta ur eskasa dago. Tenperatura
ondorioz izaten diren baldintza gogorretara. Belarkiek eta
sastraka txikiak (adibidez, ezkaiak) dira nagusi. Klima
lehorreko eta erliebe lau edo uhinduko eremuetan izaten da.
Besteak beste, animalia hauek bizi dira: erbiak,
hegatxabalak, basoiloak, mirotzak, saguak eta muskerrak.
10. Uretako ekosistemak
Itsas ekosistemen ezaugarri nagusiak hauek dira: gazitasuna
eta uren etengabeko mugimendua, olatuen eta ur-lasterren
ondorioz. Urak gatz kantitate handia du disolbatuta;
horregatik da gazia itsasoko ura.
11. Uretakoekosistemak: Itsasekosistemak
-Hondartzak: eragiten duten faktoreak: itsasaldiek eta
olatuek. Hondartzan fauna ugaria du: itsas mikak,itsas-ardia
-Kostalde harritsuak: eremu horiek ez dira oso sakonak.
Eguzkiaren argia heltzen zaie eta algek fotosintesia egin
dezake. Ur horietan animalia ugari bizi dira: itsas izarra,
olagarroak, anemonak eta harrietan babesa duten arrain asko;
esaterako, mero zuriak, itsas sugeak eta krabarroka txikiak.
-Itsas zabalak: Ekosistema horiek kostatik urrun daude.
Eguzkiaren argia 100metroko inguruko sakonerako, eta hortik
behera jada ez dira alga mikroskopikoa aurkitzen. Ur horietan
bizi dira marmokak, itsas dortokak eta ugaztunak.
12.
13. Ibaiak: Hori dela eta ibaietako ekosistemetan ura mugitu egiten da etengabe.
Ekosistema horietan bizi direnak ur-lasterraren indarrera egokitu behar dute.
Goi-ibilbideko ur hotz eta bizietan hauek bizi dira: igarabak, amuarrainak
(harri handiek ibaiaren ohean uzten duten hutsuneetan babesten dira),hegaztiak
(adibidez, ur-zozoa; intsektuak harrapatzen ditu ibai bazterretan.
Urmaelak: Urmaeletan, ura ez da ia mugitzen. Sustraiak hondoan lurperatuta
dituzten belarkiak hazten dira; este baterako, zinta belarrak, lezkak eta
ihiak. Landaredi horren artean, hegaztiak daude: kopetazuriak, koartzak,
murgilak eta ahateak (adibidez, basahateak eta murgilariak). Halaber,
anfibioak bizi dira ( adibidez, zuhaitz-igel arrunta), suge gorbatadunak,
dortokak, uretako kakalardoak (ditiskoak, adibidez) eta burruntzien larbak.
ur gezako ekosistemak
14. Ur gezako ekosistemak dira, besteak beste,
ibaiak, aintzirak eta urmaelak. Ekosistema
horietan, urak ez du ia gatzik disolbatuta.
15. Basamortuak eta estepak: Nafarroa
Nafarroan basamortu bat dago: Errege Bardeak.
Nafarroako hegoaldean kokatzen dira.
