2. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
Lehen irakurgaia
Colunbrete irla jatorri bolkanikoa duen uhartedia da. Castelloko itsasertzetik 52 km ingurura dago.
Columbretes izenak colubraria hitza du oinarrian, sugea hitza esan nahi duen latindar hitza da, eta
izen hori hartu zuen irlan asko zeudelako. Ekosistema berezia zen, sastraka oparoaz estalita
dago eta espezie endemiko ugari daude. XIX. mendearen erdialdean, uhartediaren irla handienean,
Grossa irlan, itsasargi bat eraiki zuten eta familia batzuk bertara joan ziren bizitzera, itsasargiaren
mantentze lanak ondo egiteko. Farozainen familiak mende batean baino gehiagoan bizi izan ziren
bertan, oso egoera prekarioan eta penintsularekin ia inolako harremanik izan gabe.
Garai hartan uhartedia azkar kaltetu zen. Grossa irlari su eman zioten sugeekin amaitu ahal izateko,
sastrakak desagerrarazi ziren su-egurra erabiltzeko eta baratza eta
indipikondoak jartzeko, eta etxeko animaliak sartu zituzten, untxiak,
ahuntzak eta zerriak besteak beste. Urte gutxian, lehiakiderik eta
harrapakaririk ez izateak, sartutako hainbat espezie izurri bihurtzea egin
zuen, untxiekin gertatu zen hori adibidez. Animalia horiek ateratzen ari
ziren sastraka berriak jaten zituzten eta horiek bersortzea galarazten
zuten.
neurriak ziurtatu
1975ean itsasargia automatiko
egin zuten eta farozainek eta
haien familiek irla utzi zuten. Ordudanik eta 1982ra arte, militarrek tiro egiteko
erabili zituzten irla horiek, maniobrak egiteko. Horrek uhartedia are gehiago
kaltetzea eragin zuen. Kontrolik gabeko bisitak eta isilpeko arrantza ere gehitu
zitzaizkion. Horrek hainbat espezie desagertzea egin zuen, itsas txakur
mediterraneoa besteak beste.
1988an ekosistema hori babesteari garrantzia eman zioten, eta irla multzoa itsaslur parke natural izendatu zuten. Harrezkero uhartedia babesteko
dira, bai eta lurreko zein itsasoko ingurumena babesteko ere.
AURREKOA
IRTEN
3. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
Edukien eskema
Ekosistemaren
egitura
Lehorreko ingurunea
Ingurumena
Ezaugarriak
Ingurumen faktoreak
Faktoreak
Egokitzapenak
Uretako ingurunea
Faktoreak
Egokitzapenak
Elikadura ekosistemetan
Biosfera, ekosistemak eta biomak
Osagaiak
Biomak
Maila trofikoak
Harreman trofikoak
Piramide trofikoak
Habitata eta txokoa
Habitata
Txoko ekologikoa
Uraren ekosistemak
Lurzorua ekosistema gisa
Osagaiak
Biozenosia
Biotopoa
Eraketa
Suntsikera
Ibaiak
Aintzirak
Hezeguneak
Itsasguneak
Lehorreko ekosistemak
Baso atlantikoa
Baso mediterranoa
AURREKOA
IRTEN
HASIERA
4. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
Unitatea azaltzeko baliabideak
HASIERA
Ingurumenaren
ezaugarriak
Ingurumen
faktoreak
Lehorreko
faktoreak
Lehorrerako
moldaerak
Uretako
faktoreak
Uretarako
moldaerak
Ekosistemen
osagarriak
Biomak
Maila trofikoak
Harreman
trofikoak
Piramide
trofikoak
Habitata
Txoko
ekologikoa
Ibaiak
Aintzirak
Hezeguneak
Itsasguneak
Baso atlantikoa
Baso
mediterranoa
Lurraren
osagaiak
Lurzoruko
biozenosia
Lurzoruko
biotopoa
Lurzoruaren
eraketa eta
garapena
Lurzoruaren
suntsikera eta
galera
Loturak
AURREKOA
IRTEN
8. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
Ingurumen faktoreak
Faktore
abiotikoak
ESPEZIE BARNEKO
HARREMANAK
ESPEZIE ARTEKO
HARREMANAK
Factores
Faktore
bióticos
biotikoak
AURREKOA
IRTEN
9. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
Faktore biotikoak: espezie barneko harremanak
Kolonia bidezko elkartzea
Talde bidezko elkartzea
Gizarte elkartzea
Familia bidezko elkartzea
AURREKOA
IRTEN
ITZULI
10. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
Faktore biotikoak: espezie arteko harremanak
Komentsalismoa
Lehiakortasuna
Parasitismoa
Inkilinismoa
Mutualismoa
Depredazioa
AURREKOA
IRTEN
ITZULI
11. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
Lehorreko inguruneko faktore determinatzaileak
Hezetasun
atmosferikoa
Argia
Tenperatura
AURREKOA
IRTEN
13. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
Lehorrerako moldaerak
HEZETASUN
ATMOSFERIKOA
ARGIA
ARGIA
Estratifikazioa
TEMPERATURA
Jarduera
AURREKOA
IRTEN
ITZULI
14. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
Lehorrerako moldaerak
HEZETASUN
ATMOSFERIKOA
Haziak
LUZ
Homeotermoak
Poikilotermoak
Jarduera
TENPERATURA
TENPERATURA
ITZULI
AURREKOA
IRTEN
15. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
Lehorrerako moldaerak
ATMOSFERAREN
HEZETASUN
ATMOSFERIKOA
HEZETASUNA
Ilea
ARGIA
Landare hidrofilak
Ezkatak
Exoeskeletoa
TEMPERATURA
Landare xerofiloak
AURREKOA
IRTEN
ITZULI
16. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
Uretako inguruneko faktore determinatzaileak
• Argia
• Tenperatura
• Gazitasuna
• Oxigenoa
• Presio hidrostatikoa
• Dentsitatea
•Uraren mugimenduak
Uretako organismo
motak
AURREKOA
IRTEN
17. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
Uretako inguruneko faktore determinatzaileak
Uretako organismo
motak
ITZULI
Planktona
Nektona
Uretako organismo
Bentosak
motak
AURREKOA
IRTEN
19. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
Uretarako moldaerak
Argira
egokitzapenak
Banaketa
ARGIA
GAZITASUNA
KORRONTEAK
DENTSITATEA
PRESIO
HIDROSTATIKOA
Bioluminiszentzia
AURREKOA
IRTEN
20. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
Uretarako moldaerak
Presio hidrostatikora
moldatzea
Puxika
igerilaria
Itxura laua
ARGIA
GAZITASUNA
KORRONTEAK
DENTSITATEA
PRESIO
HIDROSTATIKOA
AURREKOA
IRTEN
21. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
Uretarako moldaerak
Gazitasunera
egokitzapenak
Barne
erregulazioa
ARGIA
GAZITASUNA
KORRONTEAK
DENTSITATEA
PRESIO
HIDROSTATIKOA
AURREKOA
IRTEN
22. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
Uretarako moldaerak
Dentsitatera eta biskositatera moldatzea
Gorputz
azalera
ARGIA
GAZITASUNA
KORRONTEAK
DENTSITATEA
PRESIO
HIDROSTATIKOA
Airez
betetako
maskuriak
Propultsioa
AURREKOA
IRTEN
23. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
Uretarako moldaerak
Ur-lasterretara
moldatzea
Hondora eustea
ARGIA
GAZITASUNA
KORRONTEAK
DENTSITATEA
PRESIO
HIDROSTATIKOA
Zurtoin
malguak
AURREKOA
IRTEN
24. HASI
ESKEMA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
BALIABIDEAK
Ekosistemen osagaiak
Biotopoa:
Atmosfera, geosfera, hidrosfera
Biotopoa: alde
ez-organikoa
Biozenosia:
Biotopoa
Ekosfera
Biozenosisa: izaki
bizidunen multzoa
AURREKOA
IRTEN
26. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
Maila trofikoak
Kontsumitzaile
tertziarioak
Kontsumitzaile
tertziarioak
Kontsumitzaile
sekundarioak
Kontsumitzaile
primarioak
Deskonposatzaileak
Ekoizleak
AURREKOA
IRTEN
28. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
Piramide trofikoak
Energiaren piramidea
Norbanako
kopurua
Kopuruen piramidea
Bildutako
energia
Biomasa
Biomasaren piramidea
AURREKOA
IRTEN
34. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
Itsasguneak
Kantabriako eta atlantikoko itsasertzea
Mediterranear itsasertzea
Posidonia
AURREKOA
IRTEN
39. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
Lurzoruko biotopoa
Lurraren ezaugarriak ondokoen
araberakoak dira:
• Klima
• Topografia edo erliebea
• Tenperatura
• Argia
• Gas-konposizioa
• Gatzen kontzentrazioa
AURREKOA
IRTEN
41. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
Lurzoruaren eraketa eta garapena
Lurra sortzeko etapa
nagusiak
1. Harri-amaren
meteorizazio fisikoa
2. Lurra osatzen
laguntzen zuten izaki
bizidunak jartzen
zituzten
3. Lurraren komunitate
biologikoa handitzen
da
4. Muga ezberdinak
dituen lur heldua
ITZULI
AURREKOA
IRTEN
42. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
INTERNET
Lurzoruaren suntsikera eta galera
1
2
Nekazaritza
jarduera ez
iraunkorrak
Baso mozketa
edo suteak
3
4
Gehiegizko
larratzea edo
larreen gehiegizko
kontsumoa
Erosio hidrikoa
eta eolikoa
AURREKOA
IRTEN
43. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBH
Ekosistemaren egitura
Lotura interesgarriak
Biosferaren antolaketa
Lurraren ekosistemak
SARTU WEB
ORRI
HONETARA
SARTU WEB
ORRI
HONETARA
HASIERA
AURREKOA
IRTEN
