MGZ 1. ebaluazioa lana

1. ILARGIA
Jon Mentxaka – Aitor Camacho

2. ILARGIAREN JATORRIA
Ilargiaren
konposizioa
Lurraren
berdina
da,
horregatik
esaten
da
Ilargia Lurretik datorrela.
Sinesten da Ilargia duela
4500 milioi urte sortu zela
talka handi bati esker,
gure Lurra eta Theia-ren
(orbita berdinean zegoen
zeruko gorputza, Marte
tamaina
berberakoa)
artekoan.
Lurraren
inguruan
geratutako
materiala bat egin zen
Ilargia sortuz.

3. ILARGIAREN EZAUGARRIAK
Luna hitza latinetik dator eta argia edo argitu egiten
duena esan nahi du
•Ilargia da lurraren satelite
natural bakarra.
•3476 km-ko diametroa du
eta handi xamarra da
lurrarekin alderatuta; soilik
4 aldiz txikiagoa eta 8 aldiz
arinagoa.

4. ILARGIAREN AZALERA
• Ilargiaren gainazala mendi, krater
eta haranez osaturik dago.
• Ilargiko itsasoak 9.140m-ko
altuerara iritsi daitezkeen
mendilerroz inguraturik daude.
• Itsasoak, ordokitzat hartu arren,
ez dira guztiz lauak eta eta
krater, horma eta amildegiz josita
daude.

5. ILARGIAREN AURPEGIAK
ikusgarri
ezkutu
Ilargiak bi aurpegitan banatzen dugu:
• Alde ikusgarria (beti ikusten duguna)
• Ezkutuko aldea (inoiz ez ikusten dena), argazkia egin
zioten lehen aldia 1959ko azaroaren 10ean Lunik 3
sobietar zundak egina. Ezkutuko aldea ikusgarria dena
baino malkartsuagoa da.

6. ILARGIAREN
MUGIMENDUAK
• Bere ardatzarekiko errotazio Ilargiak 27 egun, 7 ordu, 43
minutu eta 11,5 segundu behar ditu bere ardatzaren inguruan
bira oso bat emateko.
• Traslazioa
lurraren inguruan
orbita eliptikoa
eginez.29
egun
12
ordu
44
minutu
eta
3
segundu
beahr
ditu lurrari bira
bat emateko
• Ilargiak denbora berdina behar izaten duenez lurrari buelta
emateko eta bere ardartzaren inguruan biratzeko, beti ikusten
dugu ilargiaren aurpegi bera.

7. ILARGIAREN FASEAK
Ilargiak lurraren inguruan hartzen dituen faseei
deritze, hauen arabera lau fase bereizi ditzakegu
• Ilberria:
Ilargia Lurra eta Eguzkiaren artean kokatzean
gertatzen da. Ondorioz ez dugu argitutako aurpegia ikusten.
• Ilgora: Lurretik ilargiarenazaleraren erdia ikusten dugu
argiturik.
• Ilbetea: Lurra Ilargia eta Eguzkiaren artean egotean gertatzen
da.Ilargiaren aurpegi ikusgarria guztiz argitzen da.
• Ilbehera: Ilgoran bezalaxe ilargiaren erdia ikusten dugu soilik
argituta, baina kasu honetan ilgoran ilun zegoena.

8. MAREAK
• Ilargiaren
grabitazio
indarrak
itsas-mailan
sortzen
dituen
gorakadak
eta
beherakadak
dira.
Eguzkiak eragina dauka
mareak
sortzerako
orduan, baina ez da
Ilargiak sortzen duen
indarra bezain handia.
• Ilargiak gertuen daukan
ura
erakartzen
du.
Argazkian
ikus
dezakegunez, ozeanoak
Ilargiara
hurbiltzen
dira, eta Lurreko beste
aldean
ondorioa
alderantzizkoa
da,
Ilargitik aldentzen dira.
• Ilberria eta Ilbetea dagoenean;
Eguzkia,
Lurra
eta
Ilargia
lerrokatzen dira, marea handiagoak
sortuz.
• Ilberria dagoenean marea biziak
gertatzen dira.

9. ILARGI EKLIPSEAK
Eklipse hitza grekoaren Έκλειψις (Ekleipsis) hizetik dator, zeinen
esanahia desagertzea esan nahi du, horregatik Ilargi eklipsea
Ilargiaren desagerpena da. Ilbetea dagoenean gertatzen dira.
Zergatik?
Ilargia
Lurrak sortzen duen
itzalean
sartzen
delako, eta Eguzkia,
Lurra eta Ilargia lerro
zuzenean
daudenan
eklipsea
sortzen,
argazkian ikusten den
eraz.
Ilargi eklipseak hirutan banandu ditzakegu: partzialak (Ilargiaren
zati bat bakarrik ezkutazen da), totalak (Ilargiaren azalera osoa
Lurraren itzal konoan sartzen da, eta ilunantzekoak (Ilargiaren zati
bat Lurraren itzalaren konoaren zati batean sartzen da).

10. ILARGIAREN ATMOSFERA
• Ilargiaren atmosfera ia nulua da, bere grabitate indarra oso
txikia baita (Lurrarena baino 6 aldiz txikiagoa). Honek gas
molekulek gainazaletik erraz ihes egitea eragiten du.
• Sasiatmosfera hau nagusiki argon, neon, amoniako, metano eta
karbono dioxido kantitate txikiz osatuta dago; baita potasio eta
sodio ioiz ere. Gas hauen jatorria normalean Ilargia beraren
barrualdea da.
• Airearen eta ondorioz haizearen gabeziak Ilargiaren gainazala
higatzea galarazten du; ezerk ez baitu hondarra eta area
mugiarazten.
• Airearen faltak soinu uhinen hedapena ere ekiditen du.
• Atmosfera ezak Ilargiak babesik ez izatea dakar ere. Hau dela
eta eguzkiaren erradiazio ultrabioletak eta infragorriakoso
ugariak dira, baita kometa eta asteroide txikien talkak ere.

11. GIZONA ILARGIAN
• Ilargia zeruko gorputz barrakarra
da,
zeinetan
gizakia
jaitsiera
tripulatua egin duen.
• 1969ko
uztailaren
20ean
Neil
Armstrong bilakatu zen lehenengo
gizakia Ilargia zapaltzen zuena,
Apollo XI proiektuarekin.
http://expedienteoculto.blogspot.com.es
/2012/03/por-que-el-hombre-no-havuelto-la-luna.html

12. URA ILARGIAN
• Ur likidoaren existentzia ia ezinezkoa da, Ilargiaren gainazalak
daukan tenperatura altuengatik (100º C).
• Aurkitutako ur hori hein
handi
batean
ilargiak
jasotzen
dituen
erradiazioek
sorturiko
erreakzio
kimikoen
produktu da: Ilargiaren
gainazaleko
materialen
hidrogeno
ioiek
hidroxidoa (OH)- eta ura
(H2O)
ekoiztuko
lituzkete.
• Ilargi kratereetan aurkitutako izotzari dagokionez, jatorri
magmatikoko ura dela uste da, ur horrek ez baitu ez
erradiaziorik ez berorik jasotzen lurazpian dagoenez gero.

13. Jon Mentxaka
Aitor Camacho