Η Δυναστεία των Παλαιολόγων - Βυζαντινή Αυτοκρατορία
χριστουγεννιατικα εθιμα
1. Έθιμο Παραμονής Χριστουγέννων
• Την παραμονή των Χριστουγέννων το βράδυ όλη η
οικογένεια μαζεύεται γύρω από το τραπέζι.
• Το τραπέζι πρέπει να είναι γεμάτο με φαγητά (στα
πιο παλιά χρόνια τα φαγητά έπρεπε να είναι
νηστήσιμα).
• Ο μεγαλύτερος σε ηλικία από την οικογένεια
κρατάει ένα θυμιατό και θυμιάζει όλα τα φαγητά.
• Μετά κάθονται και τρώνε και αυτό το έθιμο γίνεται
για να είναι το τραπέζι όλο το χρόνο γεμάτο.
• ΕΛΛΗ
3. ΕΘΙΜΟ ΤΩΝ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ ΣΤΑ
ΠΗΓΑΔΙΑ ΞΑΝΘΗΣ
Το έθιμο των Θεοφανείων στα Πηγάδια είναι ιδιαίτερο. Τον τίμιο
Σταυρό που τον έφεραν οι πρόγονοι, δεν τον ρίχνουν σε λίμνη,
θάλασσα, ποτάμι ή δεξαμενή για να τον πιάσουν κολυμβητές. Τον
τοποθετούν σε ένα ψωμάκι ανάμεσα σε πολλά άλλα.
Τα ψωμάκια αυτά μοιράζονται μέσα στην εκκλησία. Ένας από κάθε
οικογένεια παίρνει ένα ψωμάκι με την ελπίδα ότι θα βρει τον Σταυρό.
Αυτός που θα τον βρει ονομάζεται νονός και τον έχει στο σπίτι του όλο
τον Χρόνο ανάβοντας την καντήλα. Στο τέλος του έτους γυρίζει όλο το
χωριό με τον Σταυρό φωνάζοντας ΚΥΡΙΕ ΕΛΕΗΣΟΝ και τον παραδίδει για
να τον τοποθετήσουν σε νέο ψωμάκι.
Μετά το τέλος της λειτουργίας ο παλιός πλέον νονός κερνάει
μεσημεριανό σε όσους θέλουν να παραβρεθούν.
4. Τα Ρουγκάτσια
Τα Ρουγκάτσια
Στη Θράκη, τα μικρά παιδιά έβγαιναν στους δρόμους του χωριού για να πουν τα "κόλιαντα"
μια μέρα νωρίτερα απο την παραμονή των Χριστουγέννων, δηλαδή στις 25 Δεκεμβρίου.Οι
ομάδες αυτές των παιδιών είχαν την ονομασία Ρουγκάτσια.
Τα αγοράκια απο νωρίς το πρωί, ξεχύνονταν στα σοκάκια του χωριού και φώναζαν:Κόλιντα
μπάμπου τσικ, τσικ, τσικ...Ανήμερα τα Χριστούγεεννα τα παλικάρια, του χωριού χωρίζονταν σε
μικρές ομάδες και γύριζαν όλα τα σπίτια.Την κάθε ομάδα την αποτελούσαν τέσσερα άτομα.Στο
δρομο λέγανε τραγούδια του δρόμου και μέσα στο σπίτι το : << Σαράντα μέρες έχουμε Χριστό
που καρτερούμε...>>. Όταν θα 'ρχόνταν τα Ρουγκάτσια στο σπίτι έπρεπε όλα τα μέλη της
οικογένειας να βρίσκονται εκεί.
5. Μωμόγεροι
• Το έθιμο των Μωμόγερων είναι ένα ποντιακό
έθιμο που γινόταν σε περιοχές του Πόντου κατά
την αρχαιότητα και διατηρείται έως τις μέρες μας.
Το έθιμο είναι κατά βάση σατιρικό και συνηθίζετε
κατά τη διάρκεια της περιόδου των
Χριστουγέννων μέχρι τα μέσα Ιανουαρίου.
Μερικές φορές το έθιμο συνεχίζεται μέχρι τον
μήνα του Φεβρουαρίου. Λόγω της γεωγραφικής
απομόνωσης των Ποντίων, το έθιμο ήταν μια
μορφή αναγνώρισης της Ελληνικής προέλευσής
τους, και ένας τρόπος για να ξεχαστούν από την
Τουρκική δουλεία, και τις βίαιες εξισλαμίσεις.
• Το έθιμο Μωμόγεροι παραμένει ζωντανό ακόμα
και σήμερα σε διάφορα μέρη της Ελλάδας όπου οι
Πόντιοι κατοικούν σε μεγάλους αριθμούς. Στην
εβδομάδα πριν από το νέο έτος, τα άτομα
ντύνονται με διάφορα κοστούμια, όπου κάθε
κοστούμι συμβολίζει ένα μέρος του πολιτισμού
και της λαογραφίας των Ποντίων. Η αρκούδα
συμβολίζει τη δύναμη, η ηλικιωμένη γυναίκα ένα
σύμβολο του παρελθόντος, η νύφη για το μέλλον,
το άλογο για την ανάπτυξη, ο γιατρός για την
υγεία, ο στρατιώτης για την υπεράσπιση, την αίγα
(κατσίκα) για τα τρόφιμα και ο Άγιος Βασίλης
συμβολίζει το νέο έτος που θα φτάσει σε μερικές
μέρες. Σήμερα το έθιμο είναι περισσότερο
ψυχαγωγικό, ενώ στο παρελθόν ήταν μαγικό.
6. ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΜΕΡΟΣ
Πριν από τα Χριστούγεννα προηγείται τεσσαρακονθήμερος νηστεία κατά την
οποία οι πιστοί νηστεύουν το κρέας και τα γαλακτοκομικά τρώγοντας όμως ψάρι
μέχρι τις 17 Δεκεμβρίου (εκτός φυσικά Τετάρτης και Παρασκευής). Από τις 17 έως τις
23 Δεκεμβρίου δεν καταλύεται το ψάρι. Την Παραμονή των Χριστουγέννων δεν
καταλύεται λάδι και κρασί (εκτός αν πέσει Σάββατο ή Κυριακή). Από τα Χριστούγεννα
έως τα καταλύονται τα πάντα, ακόμα και Τετάρτη και Παρασκευή, εκτός από την
παραμονή των Θεοφανίων, όπου δεν καταλύεται λάδι και κρασί (εκτός αν πέσει
Σάββατο ή Κυριακή). Σε πολλές Εκκλησίες επίσης τελείται το Σαρανταλείτουργο (40
Θείες Λειτουργίες πριν τα Χριστούγεννα).
Στην Ελλάδα που κύριο χριστουγεννιάτικο έδεσμα είναι το χοιρινό, απαντάται και το
έθιμο με το χριστουγεννιάτικο καραβάκι που όμως στη Χίο αποτελεί τοπικό έθιμο της
Πρωτοχρονιάς με ομοιώματα πλοίων.Επίσης οι εξώστες, τα παράθυρα, οι κήποι,
αλλά και οι χώροι γύρω από το τζάκι σφύζουν από ανάλογη διακόσμηση γιορτινής
ατμόσφαιρας.
Η πίτα που ετοιμάζεται με τον ερχομό του νέου έτους, η , Βασιλόπιτα περιέχει ένα
φλουρί», που σύμφωνα με την παράδοση, θα φέρει καλή τύχη σ΄ αυτόν που θα το
βρει. Στα δε Θεοφάνια που εορτάζεται η Βάπτιση του Χριστού καθαγιάζονται τα
ύδατα με ρίψεις του «σταυρού» στο υγρό στοιχείο και ανέλκυσή του από
κολυμβητές, με αγιασμό των σπιτιών από ιερείς και με ιδιαίτερα κατά τόπο έθιμα.
7. ΠΑΡΑΞΕΝΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ
ΕΘΙΜΟ ΗΠΕΙΡΟΥ
• Γεια σας, ήρθαμε να σας κάψουμε….
• Επόμενος προορισμός η Ήπειρος. Εδώ έχουμε να κάνουμε
με ένα έθιμο παράξενο αλλά και επικίνδυνο συνάμα.
Βασισμένο σε μια παλιά παράδοση που λέει πως όταν
γεννήθηκε ο Χριστός πήγαν βοσκοί να προσκυνήσουν και
επειδή ήτανε νύχτα σκοτεινή, πήρε ο καθένας από ένα
κλαδί στο χέρι, του έβαλε φωτιά και γέμισε το σκοτεινό
βουνό χαρούμενες φωτιές, τριξίματα και κρότους.
• Έτσι στα χωριά της Άρτας όποιος πάει στον γείτονα να
ευχηθεί τα χρόνια πολλά ή ακόμα και τα παιδιά που πάνε
για να φιλήσουν το χέρι της μάνας τους και του πατέρα
τους, κρατάνε στα χέρια τους ένα κλαρί πουρνάρι η ξύλο
αναμμένο που τρίζει, ενώ γεμίζουν τα δρομάκια του
χωριού με φωτιές και κρότους.