jeotermal enerji nedeir ve jeotermalde ne arıyoruz?

1. Jeotermal Energy
• 2014

2. 1. Dünyada ve Türkiyede Enerji
2. Türkiyede Jeotermal Enerjinin Yeri
3. Jeotermal Enerji de neyi Arıyoruz
4. Jeotermal Enerjinin Mevzuat ve
uygulama sorunları
5. Sonuçlar
Sunum Planı

3. Dünyada ve Türkiyede Enerji
• Sahra Altında 509 milyon , Asyanın güneyinde ise 713 milyon
insanın elektiriğe erişimi yoktur
• Brezilya enerjisinin %83ünü ,Kanada ise%58ini hydrodan sağlar
• ABD enerjisinin %91ini, UK ise %96sını ve Çin ise %82sini fosil
ve nükleer yakıtlardan sağlar
• Avustralya enerjisinin %92 sini fosil yakıtlardan sağlar
• Yeni Zellanda enerjisinin %68ini Hydro ve Geotermal enerjiden
sağlar
• Norveç enerjisinin %98 ini hydro enerjiden sağlar
• İzlanda enerjisnin %100ünü hydro ve geotermal enerjiden
sağlar

4. Primary Consumption per Capita 2012_toe
BP,2013
OECD
Kurucu Üyeler (1961)
Sonradan Üye olan Ülkeler
Enerji toe=tonnes oil equivalent

5. Population, Income and Energy Growth
BP,2013
Energy Outlook 2030
NON-OECD is growing faster

6. Primary Energy Consumption Growth_2035

7. Türkiye’de Jeotermal Enerjinin Yeri

8. Primary Energy Consumption by Type
Turkey
• 2011 yılı büyüme hızımız %8.8
• 1996 sonrası birincil enerji talebinde artış %4.6
• 2020 yılına kadar elektrik talebindeki yıllık artış
oranı:
• Senaryo1: %6.7
• Senaryo 2:%7.5
• Enerji dışa bağımlılığımız :%72
• %98 Doğal Gaz, %92 Oil, %20 Kömür
Source: ETKB

9. Turkey’s Present Situation by Type
Source:ETKB

10. Worlds Major Geotermal Sites
• Jeotermal kaynaklar genellikle yenilenebilr olarak kabul edilirler
• Yenilenebilir ama ısı artışı veya yeraltı suyunun ısısı yavaş artar
• Enerji sürekliliği açısından tam yenilenebilir
• Zaman olarak (100-300 yıl) PP alışılagelmiş geri ödeme süresi olan 30-
50 yıldan fazla
• Petrol gibi yenilenemez yanıcı kaynakların oluşumundan daha kısa
sürede oluşuyor
• Sürdürebilir enerji kaynağı ve doğaya dost
• 2010 yılının sonunda Dünyada
jeotermal kaynaklı PP kurulu
kapasitesi yaklaşık 10715 MW
• Bunlar 87 milyar kWh/y elektrik
üretiliyor
• 2050 dünya hedefi 150.000 MW
kurulu güç
• 52.000 GWh/y jeotermal enerji
direk olarak ısınma, termal spalar
ve seralarda kullanıllıyor.
• Dünyada jeotermal elektrik üretiminde
ilk 5 ülke:
• ABD, Filipinler,Endonezya,
Meksika ve İtalya
• Dünyada jeotermal ısı ve kaplıca
uygulamalrında ilk 5 ülke:
• ABD,Çin, ;sveç, Türkiye ve
Almaya

11. Turkey’s Geotermal Potential

12. Turkey’s Geotermal Source
• > 30oC ~ 600 kaynak, 282 saha
• Elektrik üretimine uygun alan 28
• Entegre kullanımla ısı üretebilecek 136 alan
• MTA nın açtığı kuyu sayısı 532
• Jeotermal elektrik enerjisi potansiyleli MTA tarafından 600MW olarak hesaplanmaktadır.
• Toplam ~800 kuyu
• 532 kuyunun üretim değerine göre potansiyeli 4241 MW
• Artezyen çıkışlarlın potansiyeli 600 MWdır
Sıcaklık
oC
Kuyu Sayısı Alan Sayısı
failed 38 26
< 30 17 14
30-50 147 97
50-110 241 91
>110 89 28
Toplam 532 256
Source: Rıfat Göksu,2011
• Elektrik üretimine uygun ~ 110-287oC
• Konut-Sera ısıtmasına uygun~ 50-110oC
• Termal Turizm ve balneoloji uygun~ <50oC

13. Geotermal Sites for Electricity Production
Yer Saha Adı
Sıcaklık
oC
Ruhsat Durum
Denizli
Kızıldere 242 Zorlu Üretimde
Tekkehamam 168
Bölmekaya 147
Karataş 137 MTA
Sarayköy-Gerali 114 MTA Üretimde
Aydın
Germencik -
Ömerbeyli
232 Gürmat Üretimde
Yılmazköy 192 MAREN
Pamukören 188 Çelikler
Salavatlı 171 Ege En. Üretimde
Umurlu 155 Karkey
Hıdırbeyli 146 MAREN Üretim
Lisanslı
Sultanhisar 145 Çelikler Üretimde
Bozyurt 140 KİPER
Nazilli-Güzelköy 127
Atça 124 Alres En.
Yer Saha Adı
Sıcaklık
oC
Ruhsat Durum
Manisa
Alaşehir-Köseali 287 MTA Üretim
Lisanslı
Salihli-Caferbey 249 SANKO
Alaşehir-
Kurudere
214 Üretim
Lisanslı
Alaşehir-
Kavaklıdere
188 Üretim
Lisanslı
Salihli-Göbekli 182 MTA
Salihli-Kurşunlu 117
Çanakkale
Tuzla 174 ENDA Üretimde
Kütahya
Şaphane 181 Orya
Simav 162 Zorlu
İzmir
Seferihisar 153 Özel İdare
Dikili-
Hanımınçiftliği
145 MTA
Balçova 136 MTA
Dikili-Kaynarca 130 MTA

14. Distribution of Wells According to Regions
• Elektrik üretimine uygun 28sahadan 6sında, ısı üretimine uygun 136 sahadan 13ünde
200.000 konut eşdeğeri civarı ısıtma yapılmaktadır.
• İç Anadolu, Marmara, Doğu Anadolu, Karadeniz, Akdeniz ve Güney Doğu Anadolu
bölgeleri orta ve düşük ısılı jeotermal alanlardır.
• Türkiye doğrudan kullanımda Çin, Japonya, ABD ve İzlanda’nın arkasından 5.sırada yer
almaktadır. Yaklaşık 200 MW dır.
• 1590 MW konut+termal tesis+sera ısıtması
• 410 MW kaplıca kullanımı

15. Geotermal Sites for Heating
Alan Adı
Sıcaklık
oC
Fiilen Isıtılan/
EşdeğerKonut
Sayısı
Alan Adı
Sıcaklık
oC
Fiilen Isıtılan/
EşdeğerKonut
Sayısı
Balıkesir-Gönen
80 2500/3400
Nevşehir-
Kozaklı
92 1300
Kütahya-Simav 120 5000/7500 Ağrı-Diyadin 70 150/400
Ankara-
Kızılcahamam
80 2500
Manisa-Salihli
94 5000
İzmir-Balçova-
Narlıdere
98-125 ?/35000
Denizli-
Sarayköy
140 1500
Afyon-Sandıklı
70 4500/5000
Balıkesir-
Edremit
60 4100
Kırşehir-Terme
57 1180/1900
Balıkesir-
Bigadiç
96 1500
Afyon-Ömer-
Gecek
95 4600/5500
Yozgat-Sorgun
80 800/1500
Yozgat-Sarıkaya 50 600 Yozgat-Yerköy 62 500

16. Targets for Geotermal Energy
• Dünya Ülkeleri 2050 de 150.000 MW kurulu güç
• 2018 Türkiyede 500 bin konut jeotermal ısı ile ısıtılacak
• 2010 Avrupa hedefi 3 milyon konutun ısıtılmasıydı
• 2010 yılı ABD hedefi ise 7 milyon konut ısıtılmasıydı

17. Jeotermal Enerji de neyi Arıyoruz

18. What is Geotermal?
• Yerin derinlerine doğru gidildikçe sıcaklık normal şartlarda artar.
• Yüzeye göre normal şartlarda her 33m de 1oC ısı artışı olur.
• Jeotermal alanlarda bu ısı artışı en az her 33m de 5oC gibi daha yüksek değerlere ulaşır.
• Magmanın yüzeye doğru yükselmesi ve ısıyı yerin sığ kesimlerine taşıması
• Magmanın sığlaştığı yerlerde oluşan ısı faklarından ısı akışının oluşması
• Yeraltı sularının ısı akışı olan derinliklere inip ısınıp tekrar yüzeye doğru yol almaları
• Isı Kaynağı
• Isı kaynağında ısınan yer
altı suları
• Yer altı suyunun dolşımına
müsait geçirgenliğe sahip
kayalar

19. What is Reservoir?
• Rezervuar, belirli bir gözenek ve geçirgenliğe sahip
• Üstünde geçirimsiz bir tabaka olan
• İçerisindeki gözenek ve geçirgenliğin yarattığı boşluklarda , petrol, yeraltı suyu,
gas gibi mayi barındıran kayaç

20. How to Explore Geotermal Energy?
• Jeolojik ve Yapısal haritalama
• Volkanik bölgelerin tespiti
• Gravite ve rezistivite çalışmaları
• Jeofizik çalışması ve haritalamalar
• Jeokimyasal Çalışmalar
• Kuyu Sondajı
• Sıcaklık Gradyanı ölçümleri ve kuyunun veriminin
testi
• Bu ölçümlere göre yapılan PP design

21. How to Explore Geotermal Energy?
Arama Dönemi
1. Jeotermal enejinin aramancağı alanın
ruhsatlandırılması
2. Jeolojik değerlendirme
3. Mevcut kuyular var ise bu kuyulardan
jeokimyasal ve rezervuarın petrofiziksel
özelliklerinin değerlendirilmesi
4. Jeofizik yöntemlerle yerin altındaki
rezervuarın haritalanması
5. Sondaj yapılacak noktanın tesbiti
6. Yerin altının tahmin edilen basınç,sıcaklık ve
jeokimyasal özelliklerine göre sondaj
ekipman, sondaj çamuru ve kulesinin tesbiti
7. Kuyunun sondajının yapılması
8. Kuyudan alınan jeolojik verilerin
değerlendirilmesi
9. Sondajdan alınan verilerin ve edinilen
tecrübelerin değerlendirilemsi
10. Eğer keşif olur ise üretime ve rezervuarın
özelliklerini anlamak için gerekli testlerin
yapılması
11. üretim senaryolarının çalışılması tesbit ve
üretim kuyularının yerinin belirlenmesi
Üretim Dönemi
1. Üretim kuyularının kazılması
2. Yüzey tesisi mühendislik projelerinin
yapılması ve ekipmanın üretilmesi
3. Tesisiin kurulması ve elektrik üretimine
başlanması
4. Kuyulardan gelen mayinin jeokimyasal olarak
ve sıcaklık ile debi kontrolu için jeolojik ve
üretim testlerinin tekrarlanması
5. Gerkiyorsa ek üretim ve enjeksiyon
kuyularının planlanması
6. Zamanı gelen üretim ve enjeksiyon
kuyularının sondajının yapılması
7. Sistemin verimli çalışması için gerekli
mühendislik işlerinin ve kuyu kontrollerinin
zamanında yerine getirlmesi

22. Jeotermal Enerji’nin Mevzuat ve
Uygulamaları

23. Turkey’s Major Geotermal Sites

24. Turkey Major Geotermal Resources

25. Historical Background of Geotermal in Turkey
• 1962-1963 yıllarında Gönen ve Balçova da jeotermal çalışmalar başlıyor
• 1963 yılında ilk jeotermal kuyu Balçova da açılıyor (40m de 124oC)
• 1968 yılında kazılan Kızıldere-1 yüksek sıcaklıklı ilk keşiftir (200oC)
• 1970 yılında Germencik ve Seferihisar jeotermal alanlarında istikşaf amaçlı sondajlar
yapılmıştır
• 1970 lerde düşük sıcaklıkta aramalr yapılmış ve Afyon daki Ömer ve Gecek sahaları
keşfedilmiştir.
• 1984 de 17MW kurulu güç Kızıldere jeotermal santralı devreye girmiştir
• 1980 lerde yüksek sıcaklık sahibi Germencik sahasında 9 adet kuyu sondajı yapılmıştır
ve Salavatlı sahasında 2 derin kuyuda orta sıvcaklıkta jeotermal saha keşfedilmiştir.
• 1980 lerde yine jeotermal kaynaklı merkezi ısıtma sistemi Gönen de devreye alınmıştır
• 1990 larda 12 adet merkezi ısıtma sistemi devreye alınmıştır
• 2000 lerde jeotermal enerji seracılıkta kullanılmaya başlamıştır
• 2000 leder Salavatlı’da «binary» jeotermal elektrik santralı devreye alınmıştır

26. Problems in Geotermal Energy
1. Jeotermal sahalarda yapılan aramalar ve açılan kuyuların bilgilerini içeren bir bilgi
arşivi mevcut değil
2. Jeotermal elektriğe uygulanan teşvik sistemi azdır ve bunun yanında jeotermal
ısıtmaya teşvik verilmemektedir.
3. Tarımda ise jeotermal enerjiye yaklaşık 600.000 tl yatırım desteği uygulanmaktadır.
Bunu Tarım Bakanlığı uygulamaktadır.
4. Enerji ve Tabii Kaynaklar bakanalığı jeotermal enerji deki teşvikleri oluşturmalı ve
uygulamalıdır.
5. Mevcut durumda üç otorite vardır; MTA, İl Özel İdareleri ve Maden İşleri Genel
Müdürlüğü. Bu durum ruhstlandırmada ve uygulamada çok karışıklık yaratmaktadır.
Tüm ruhsatlandırma ve uygulama ve kontrol tek elden yapılmalıdır. Örnek olarak
Petrol İşleri Genel Müdürlüğü alınabilir. TPAO da diğer özel sektör gibi ruhsat
müracaatı yapmakta ve ruhsatı alması durumunda her yıl PGIM faaliyet raporu
sunmaktadır. MTA nın buradaki konumu hem ruhsatlayan hemde arayan olduğu için
sıkıntı yaratmaktadır.
6. Özel sektör arama riskini MTA ya yıkıp kendisi bu riski üstlenmek istememektedir. Bu
yanlış bir düşünce sistemidir. MTA ya işletme görevide verlimelidir.

27. Problems in Geotermal Energy_cont
7. Ruhsat alanları çok küçük ve keyfe keder çizilmektedir. Ruhsat alanrı jeolojinin ve
jeotermal aramacılığının gerektirdiği ölçülerde büyük olmalıdır. Aksi takdirde aynı
rezervuardan birden fazla şirket üretim yapmakta ve jeotermal kaynağın debileri
kısa vadede düşmekte ve elektrik üretimini yada ısıtmayı zora sokmaktadır. Ayrıca
bu durumdan hukuki süreç başlamış olanları mevcuttur. Bu durum jeotermal
yatırımı riske sokan bir durumdur. Ruhsatlandırma tamamen jeolojik mantığa göre
Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılmalıdır. Bununle ilgili mevzuat
geliştirlmelidir.
8. Jeotermalin teşvik edildiği yenilebilir enerji yasasının 7. maddesi Valilik ve
Belediyeler jeotermal ısıtma sistemine öncelik verir ifadesi yine ayrı bir yetki
sorunu oluşturmaktadır. Valilik ve Belediyelerin jeotermal ruhsat alanları yoktur.
9. Devlet hakkı küçük işletmeler düşünülerek değişen oranda olucak şekilde yeniden
düzenlenmelidir.
10. İşletme ve arama ruhsat dönemlerinin birbirlerinden net ayrılması ve ruhsat
sürelerinin yeniden düzenlenmesi gereklidir. Henüz araması bitmemiş ve elindeki
rezervi tam olarak bilmeyen firmalar EPDK dan lisans almak zorunda
bırakılmamalıdır.

28. Problems in Geotermal Energy_cont
11. Çok zor bir meslek dalında ehil olmayan, hatta o meslekten olmayanların teknik
sorumlu olrak çalıştırılması hem güvenlik, hem teknik hemde idari sorunlar
oluşturmaktadır.
12. Jeotermal kaynak aramak bir aramcılık faaliyetidir ve bunu işletmekde bir üretim
faaliyetidir. Dolayısı ile jeotermal ruhsat almak noktasından sıcak suyun elektriğe yada
ısıya dönüşme noktasına kadar yerbilimcilerin çalışması zorunludur.
13. Aramada jeolog ve jeofizik mühendislerinin, sondaj da petrol mühendislerinin ve
üretimde ise üretim mühendislerinin uluslar arası standartlarla ruhsatı
değerlendirmesi, sondajının yapılması ve üretime alınması gereklidir.
14. Jeotermal sondajı son derece teknik risk içeren bir sondajdır. Basınçlı ve yüksek
sıcaklıklarda olan ve kimyasal içeriğe sahip bir mayinin sondajı çok önemlidir. Bunun
için uygun güçte sondaj kuleleri, tecrübeli sondaj mühendisleri, teknik şartlara uygun
ekipman ve malzeme ile tecrübeli iş gücü kullanmak bir zorunluluktur.
15. Aksi takdirde firmalar birbirlerini ve idari ve yürütmeden sorumlu devlet kuruluşlarını
sürekli mahkemeye vermeye devam ediceklerdir. Buda firmalar için hem üretimden
doğan hemde mahkemeden doğan finansal kayıplara neden olucaktır.

29. Geotermal Disbutes
1. Geçerli ruhsatları olmasına rağmen sahalarına MTA tarafından ihaleye
çıkarılmış
2. Bloke alanlara karşı ve bu maddenin iptali için açılan davalar
3. Teknik sorumlu mühendislerin tanımıyla ilgili odaların davaları
4. Teminat iadesi için
5. İhaleye çıkarılmış sahaların bilgilerinin verilmediği için
6. MTA nın her türlü hakkı olduğundan yaptığı haksız uygulamlara karşı
açılmış
7. Koruma alanlarına karşı
8. Bloke alan isteklerindeki uyuşmazlıklar için

30. Disbute Resolution
Bu davaların sonuçları ne olursa olsun herkes bu
davalardan zarar görecektir!
Çözüm: sektörün bir araya gelip
1. Jeotermal enerjinin son derece ciddi bilgi birikimi ve
aramacılık tecrübesi gerektirdiğini kabul etmelidir
2. uygun mevzuat için çalışmalı
3. yerbilimci uzmanlığı ile arama yapmalı
4. Sondaj kulesi, ekipmanı ve malzemeleri jeotermal
aramaya uygun ve tecrübeli olmalıdır
5. Doğru teknoloji ve ekipman kullanımı ile rezervuar
bilimsel ve son teknoloji ile değerlendirmelidir

31. Sonuçlar
• Jeotermal enerji iki ana bölümden oluşur:
1. Arama dönemi
2. Üretim dönemi
• Arama döneminde mutlaka yerbilimciler (jeolog,
jeofizik ve petrol mühendisleri) ile üretim dönemi ise
üretim mühendisleri (petrol mühendisleri) ve elektrik
mühendisleri ile yapılmalıdır.
• Mutlaka sektör standartlarına uygun sondaj kulesi,
ekipmanı ve malzemesi kullanılmalıdır.
• Mutlaka sektör standartlarında sondaj ve rezervuar
değerlendirme yöntemleri kullanılmaldır
• Mevzuattan doğan uygulama sıkıntıları giderilmelidir.

32. Teşekkürler