2. Սողունները ողնաշարավոր,
հիմնականում՝ ցամաքային
կենդանիների դասին են
պատկանում, որի մեջ են
մտնում մողեսները, օձերը,
կոկորդիլոսները, կրիաները։ Ի
տարբերություն
երկկենցաղների՝ սողուններն
առաջին իսկական ցամաքային
ողնաշարավորներն են, սակայն
նրանց մի մասը հարմարվել է
ջրային կենսակերպին
(կոկորդիլոսներ, կրիաներ)։
3. Տեսակների մեծ մասն ապրում է չոր, շոգ և տաք կլիմայական
պայմաններում։ Շարժման ընթացքում սողունների մեծ մասի
մարմինը հպվում է գետնին, շարժվում են սողալով, որտեղից
և ծագել է դասի անունը՝ սողուններ։ Շնչում են թոքերով։
Բեղմնավորումը ներքին է։ Ձուն պատված է խիտ թաղանթով
և հարուստ է սաղմի զարգացման համար անհրաժեշտ
պաշարանյութերով, զարգացումը ուղղակի է։ Բազմանում են
ցամաքում։
4. Սիրտը եռախորշ է, սակայն, ի տարբերություն երկկենցաղների, փորոքում ունի ոչ
լիարժեք ձևավորված միջնապատ։ Նյարդային համակարգն ավելի լավ է
զարգացած, քան երկկենցաղներինը։ Ունեն կոպեր։ Օձերի և մողեսների որոշ
տեսակների կոպերը սերտաճած են և թափանցիկ, կատարում են պաշտպանական
ֆունկցիա։ Սողունների մաշկը զուրկ է գեղձերից, ծածկված է եղջերային
թեփուկներով կամ վահանիկներով։ Եղջերային ծածկույթը պահպանում է նրանց
մարմինը ջրի կորստից, չորացումից և վնասվածքներից։ Եղջերային թեփուկները
խոչընդոտում են մարմնի աճին, ուստի տեղի է ունենում մաշկափոխություն։
7. Նորգվինեական կոկորդիլոսը բնակվում է կղզու խորքերում գտնվող քաղցրահամ
ջրերում։ Բայց երբեմն նրանք հանդիպում են նաև աղի ջրերում։ Կենդանու
կերակրացանկը զանազան է։ Սնվում է սողուններով, երկկենցաղներով, ձկներով և
նույնիսկ միջատներով։ Ձվադրում են բներում, որոնք նախօրոք կառուցում են՝
պատելով բույսերով (կղզու հյուսիսային շրջաններում ձվադրում են չորային
եղանակին, իսկ հարավում՝ խոնավ)։ Բնի պաշտպանության գործով կարող են
զբաղվել և' արուները, և' էգերը:
8. Արուների մարմնի երկարությունը կարող է հասնել 3,5 մետրի, իսկ էգերինը՝ մինչև
2,7 մ։ Դունչը բավականին կարճ է, գունավորումը՝ մոխրադարչնագույն, իսկ պոչի
հատվածում՝ մուգ դարչնագույն և սև բծերով։ Նորգվինեական կոկորդիլոսը
արտաքին տեսքով և կառուցվածքով շատ նման է Սիամական կոկորդիլոսին և
Ավստրալիայի քաղցրահամ ջրերում բնակվող Crocodylus johnstoni տեսակի
կոկորդիլոսին։ Ֆիլիպինյան կոկորդիլոսը վաղ ժամանակներում համարվել է
Նորգվինեական կոկորդիլոսի ենթատեսակ, բայց ներկայումս համարվում է
առանձին տեսակ։ Մենակյաց կենդանի է։ Գիշերային կենսակերպ է վարում։
Առավոտյան ժամերին թաքնվում է։ Երաշտների ժամանակ թաքնվում է ջրում։
9. Նորգվինեական կոկորդիլոսի բնական արեալը Խաղաղ
օվկիանոսում գտնվող Նոր Գվինեա կղզին է։ Հանդիպում է
կղզու ողջ տարածքում՝ Ինդոնեզիայում (Իրիան Ջայա) և
Պապուա Նոր Գվինեայում։ Ենթադրվում է, որ այս
կենդանին բնակվել է նաև Արու կղզում։ Ներկայումս
բնակվում է միայն Ինդոնեզիայում և Պապուա Նոր
Գվինեայում։
10. Սեռական հասունացման են հասնում 7-10 տարեկանում։ Էգերի մարմնի
երկարությունը դառնում է 1,6-2 մետրի, իսկ արուները՝ 2,5 մ։ Նորգվինեական
կոկորդիլոսի այն առանձնյակները, որոնք բնակվում են կղզու հյուսիսում,
չորային եղանակին իրենց բներում ձվադրում են 22-45 ձու։ Հարավային
շրջաններում ապրող առանձնյակները ձվադրում են անձրևային եղանակներին
հողում կառուցված իրենց բներում։ Հիմնականում ձվադրում են զուգավորումից
2 շաբաթ անց։ Ինկուբացիոն շրջանը տևում է 80 օր։ Էգերն այդ ողջ ընթացքում
գտնվում են բնի մոտակայքում, թեև ոչ միշտ են ակտիվորեն պաշտպանում այն։
Ե'վ էգը, և' արուն օգնում են փոքրիկ կոկորդիլոսներին լույս աշխարհ դուրս գալ,
իսկ հետո նրանց տեղափոխում են ջրային տարածք։
Հարավի առանձնյակների դրած ձվերն ավելի մեծ են, քանակով քիչ են։ Ձվերից
դուրս են գալիս չափերով ավելի մեծ ձագեր, որոնց միջին երկարությունը
կազմում է 5 սմ։