1. + Chuyển nghĩa hoán dụ: Là phương thức chuyển nghĩa lấy tên sự vật A để
gọi tên sự vật B dựa vào mối quan hệ liên tưởng tương cận giữa hai sự vật.
- Cần phân biệt hai hiện tượng chuyển nghĩa : Chuyển nghĩa đã được từ vựng
hóa và chuyển nghĩa tu từ.
+ Chuyển nghĩa từ vựng hóa là những trường hợp chuyển nghĩa đã được cố
định trong hệ thống từ vựng và trở thành công cụ chung của cả cộng đồng. Đây
là hình thức phát triển ý nghĩa của từ từ nghĩa gốc đến ngĩa nhánh. Chuyển
nghĩa từ vựng hóa không mang tính sáng tạo và không có giá trị thẩm mỹ. Ví dụ
lửa giận( ẩn dụ), có chân trong đội bóng đá (hoán dụ)
+ Chuyển nghĩa tu từ là những trường hợp chuyển nghĩa có tính nhất thời do
sự sáng tạo của cá nhân trong một tình huống sử dụng cụ thể. Chuyển nghĩa tu
từ thường có giá trị thẩm mỹ và sắc thái biểu cảm cao.
Ví dụ: Sống vững chãi bốn ngàn năm sừng sững
Lưng đeo gươm tay mềm mại bút hoa.
35
(Huy Cận)
- Tôi nhớ bờ tre gió lộng
Làng xuôi xóm ngược mái rạ như nhau
Có nắng chiều đột kích mấy hàng cau
Có tiếng gà gáy sớm.
(Hồng Nguyên)
Những trưa đồng đầy nắng
Trâu nằm nhai bóng râm
Tre bần thần nhớ gió
Chợt về đầy tiếng chim
(Nguyễn Công Dương)
Câu 6: Hãy miêu tả cấu trúc nghĩa biểu niệm của các từ “thông minh, cưới.”
Gợi ý:
Đối với loại câu hỏi thực hành như thế này yêu cầu học viên phải biết vận
dụng những kiến thức lý thuyết để có thể thực hiện.
Bài tập này yêu cầu học viên phải biết phân tích và cấu trúc hóa nghĩa của các
từ đã cho. Ví dụ cụ thể sau:
Thông minh: (tính chất) (của người) (xét về trí tuệ) (tiếp thu nhanh hoặc có
năng lực phát hiện nhanh vấn đề đang được quan tâm)
Cưới: (hoạt động) (tổ chức lễ chính thức) (lấy nhau làm vợ chồng)