Kritisch leren denken - Anita Heijltjes

Leer- en innovatiecentrum
22 juni 2017
Kritisch leren denken
Studiedag:
Alternatieve feiten ontmaskerd;
wat is de rol van de bibliotheek?
22 juni 2017
Anita Heijltjes
Lectoraat Brein & Leren
Leer- en Innovatiecentrum
Avans Hogeschool
Synaps:
Herman Lamers,
foto Adri Verhoosel

22 juni 2017
Inhoud
§  Kritisch denken waarderen
§  Kritisch denken ervaren
§  Kritisch denken leren
§  Kritisch denken integreren
2

22 juni 2017
Waarom kritisch denken?
•  Besluitvorming
•  Leren en transfer
•  Burgerschap
•  Transitie

22 juni 2017
4
•  45% geen
verbetering
kritisch denken
na 2 jaar
•  36% geen
verbetering
kritisch denken
na 4 jaar
•  Werk
•  Inkomen
•  Betrokkenheid
•  Financiën
•  Afhankelijkheid

22 juni 2017
Als je mazelen hebt
dan is de kans dat
je vlekjes hebt
99%!
5
Hoe groot is de kans dat
Bart de mazelen heeft?
De kans op het
hebben van
vlekjes is 1%
De kans op
mazelen is
0,0001%
Als je rode
vlekjes hebt is
de kans dat je
mazelen hebt
0,01%
Afbeeldingen uit de presentatie verwijderd
vanwege auteursrechten

22 juni 2017
| 6
Is er een groen blok op een niet groen blok gestapeld?
1.  Ja
2.  Nee
3.  Niet vast te stellen
groen
niet
groen

22 juni 2017
Stelling: Alle vogels hebben vleugels
Stelling: Een kip heeft vleugels
Conclusie: Een kip is een vogel
1.  De conclusie volgt logisch uit de stellingen
2.  De conclusie volgt niet logisch uit de stellingen

22 juni 2017
vleugels
vogels kip
Stelling: Een kip heeft vleugels
Conclusie: Een kip is een vogel ✗

22 juni 2017
vleugels
vogels
kip
Stelling: Een kip is een vogel
Conclusie: Een kip heeft vleugels ✔

22 juni 2017
Trump:
“Hillary kan niet eens haar man tevreden stellen, laat staan dat ze
als toekomstige president het Amerikaanse volk tevreden kan
stellen.”
Stelling 1:
Als je het Amerikaanse volk tevreden kan stellen (P) dan ben je
een goede president (Q)
Stelling 2:
Hillary kan haar eigen man niet eens tevreden stellen (-P)
Conclusie:
Hillary is geen goede president (-Q)
Als P dan Q, P dan Q (geldig)
Als P dan Q, Q dan P (ongeldig)
Als P dan Q, -P dan -Q (ongeldig)
Als P dan Q, -Q dan -P (geldig)
10

22 juni 2017
Clinton:
“Donald betaalt geen belasting en wil daarom zijn belastingaangifte
niet openbaar maken”.
Stelling 1:
Als je geen belasting betaalt (P) dan maak je je belastingaangifte niet
openbaar (Q).
Stelling 2:
Donald Trump heeft zijn belastingaangifte niet openbaar gemaakt (Q).
Conclusie:
Donald Trump betaalt geen belasting
Als P dan Q, P dan Q (geldig)
Als P dan Q, Q dan P (ongeldig)
Als P dan Q, -P dan -Q (ongeldig)
Als P dan Q, -Q dan -P (geldig)
11

22 juni 2017
“Als de naam Jansen op de voorkant van de zak staat,
dan staat bloedgroep A positief op de achterkant van
de zak”.
Welke zakken draai je om, om na te gaan of de regel
klopt?
| 12
JANSEN PETERS A pos AB neg

22 juni 2017
Two minds in one brain
Type 1 denken Type 2 denken
| 13
•  weinig inspanning
•  autonoom
•  intuïtief
•  parallel
•  snel
•  cognitieve inspanning
•  bewust
•  reflectief, analytisch
•  sequentieel,
•  langzaam

22 juni 2017
Kahneman & Tversky
14

22 juni 2017
Beschikbaarheids-
heuristiek
15
https://www.youtube.com/watch?v=hSz7yO7bckI

22 juni 2017
Representativiteit
heuristiek
16

22 juni 2017
Anker- en aanpassing heuristiek
Wat is de lengte van de Mississippi?
anker 70 dan schatting 300
anker 2000 dan schatting 1500
Hoeveelheid vlees eet de gemiddelde Amerikaan per jaar?
anker 50 kg dan schatting 100 kg
anker 1000 kg dan schatting 500 kg
Jacowitz & Kahneman (1994)
17

22 juni 2017
Affect heuristiek
Emoties en gevoelens bijvoorbeeld angst, plezier,
verrassing etc. beïnvloeden standpunt of beslissing.
Voorbeeld: NOS journaal 26 oktober 2015
Voor het dagelijks eten van 50 gram bewerkt of 100
gram onbewerkt vlees heb je een 20 keer grotere
kans op darmkanker.
Volgens site NOS: 18%
18

22 juni 2017
darmkanker geen
darmkanker
Bewerkt of
rood vlees
18%
(12)
Geen bewerkt
of rood vlees
5,6%
(4)
6,6%
(66)
93,4
(940)
1000
19

22 juni 2017
20
Stichting skepsis

22 juni 2017
Kritisch denken betekent dat je
redeneert en reflecteert voordat je
een standpunt inneemt, of besluit
hoe te handelen en dat je kunt
verklaren waarop dat standpunt/
besluit is gebaseerd (APA, 1990)
21
Kennis &
vaardigheden
houding
Vaardigheden:
Interpreteren
Analyseren
Evalueren
Concluderen
Verklaren
Zelfreguleren
Denkhouding:
Ruimdenkend zijn
Door willen denken

22 juni 2017
Heuristieken:
§  Beschikbaarheid
§  Representativiteit
§  Anker- en aanpassing effect
§  Affect (emotie, gevoel)
§  Eerst denken dan doen!
§  Informatie niet klakkeloos overnemen
§  Aannames (onder)zoeken
§  Voors en tegens afwegen
§  Feiten en meningen onderscheiden
§  Bronnen onderzoeken
§  Tegenspraak organiseren (weerleggen)
§  Alternatieve verklaringen zoeken
§  Drogredenen (her)kennen

22 juni 2017
0
0,1
0,2
0,3
0,4
Kritisch
denken
instructie (A)
(A)
Infusie
(B)
Onderdompeling
(C)
A+B of A+C
Abrami et al., 2014 (k = 341)
Onderwijs in kritisch denken (Ennis, 1984)
0.20 klein
0.50 middel
0.80 groot

22 juni 2017
Effect werkvormen op kritisch denken
0
0,2
0,4
0,6
| 24
Abrami et al., 2014 (k =129)
Dialoog
(A)
Authentiek
(B)
A + B A + B +
Coaching
0.20 klein
0.50 middel
0.80 groot

22 juni 2017
Dialoog
Vragen stellen
Discussie
Debat
Socratische dialoog
| 25
Waar baseer
je dat op?
Wat heeft dat
er mee te
maken?
Wat is je veronderstelling?
Heb je tegenargumenten?
Hoe weet je dat
eigenlijk?
Hoe betrouwbaar is
die info?

22 juni 2017
| 26
Argumentatiestructuur Toulmin

22 juni 2017
CLAIM
Wat is de stelling of
de overtuiging?
GEGEVENS
Waar baseer je je op?
(feiten/observaties)
RECHTVAARDIGING
Wat heeft dat ermee te maken?
(want, omdat)
ONDERSTEUNING
Hoe weet je dat eigenlijk?
VOORBEHOUD
Is dat altijd zo?
MODALE TERM
Wat betekent dit alles
voor de formulering van
de claim?
Argumentatiestructuur Toulmin

22 juni 2017
Wat is de uitspraak?
(CLAIM)
Het slachtoffer lijdt aan
koolstofmonoxidevergiftiging
Illustratie: http://spadt-instructies.webklik.nl/page/home

22 juni 2017
Gegeven(s)
Het gegeven (of de gegevens) beschrijven de feitelijke observaties/
waarnemingen waar de claim op gebaseerd is.
Aandachtspunten:
- relevantie
- feiten versus mening
- betrouwbaarheid van de bron (onafhankelijk, onpartijdig, belang)
- interpretatie cijfers (volledig)
Kernvraag: Waar baseer je dit op?

22 juni 2017
Waar baseer je dit op?
(GEGEVEN)
(CLAIM)
Het COHb-gehalte
(Carboxyhemoglobine) in
het bloed is 8%
Illustratie: http://spadt-instructies.webklik.nl/page/home

22 juni 2017
Rechtvaardiging
De rechtvaardiging legt de relatie tussen de gegevens en de claim
op grond van een
….onderliggend principe;
….een wetmatigheid;
….een vooronderstelling;
….een afspraak.
Om een rechtvaardiging te maken/vinden kun je signaalwoorden
gebruiken, zoals ‘als… dan’, want, omdat…
Kernvraag: Wat heeft dat er mee te maken?

22 juni 2017
Wat heeft dit met elkaar te maken?
(RECHTVAARDIGING)
Als het COHb-gehalte hoger is dan de
referentiewaarde (2%), dan is er
sprake van koolstofmonoxide-
vergiftiging
Waar baseer je dit op?
(GEGEVEN)
(CLAIM)
Het COHb-gehalte in
het bloed is 8%

22 juni 2017
Ondersteuning
Ondersteuning is bewijs voor rechtvaardiging.
Je formuleert extra ondersteuning op basis van
-  onderzoek (statistiek, betrouwbare bronnen);
-  wettelijke regelingen
….. om je rechtvaardiging kracht bij te zetten
Kernvraag: Hoe weet je dat eigenlijk?

22 juni 2017
CLAIM
de overtuiging?
Koolstofmonoxidevergiftiging
GEGEVENS
Het COHb-gehalte in het
bloed is 8%.
RECHTVAARDIGING
vergiftiging.
ONDERSTEUNING
In het handboek medische
laboratoriumdiagnostiek staat
dat….
Wat is de ondersteuning?

22 juni 2017
Voorbehoud
Het voorbehoud beschrijft…
… uitzondering op de claim;
… tegenvoorbeelden;
… of tegenargumenten.
Formuleer andere gezichtspunten die de claim kunnen weerleggen.
De rechtvaardiging kan je hierbij helpen.
Kernvraag: Is dat altijd zo?

22 juni 2017
CLAIM
de overtuiging?
Koolstofmonoxidevergiftiging
GEGEVENS
Het COHb-gehalte in het
bloed is 8%.
RECHTVAARDIGING
vergiftiging.
ONDERSTEUNING
In het handboek medische
laboratoriumdiagnostiek staat
dat….
VOORBEHOUD
Is dat altijd zo?
…
Als het slachtoffer een zware
roker is, geldt een hogere
referentiewaarde (10%)
Wat is het voorbehoud?

22 juni 2017
Uiteindelijke claim
Het slachtoffer lijdt
waarschijnlijk aan

22 juni 2017
Authentieke
instructie
| 38
“Ik ben de baas
omdat ik het
hier voor het
zeggen heb!!”“Die campagne
moet doorgaan
want er zijn al
duizenden
euro's aan
besteed …”
Coaching
“Van mening
veranderen is
een teken van
zwakte…”
“Als mensen
kritiek op me
leveren, hebben
ze meestal de
feiten niet op een
rijtje…”

22 juni 2017
Kritisch denken binnen Avans
§  Onderzoek naar kritisch leren denken van docenten en
studenten in lectoraat Brein & Leren.
§  Trainingen en workshops voor docenten kritisch denken
(training met studentmaterialen).
§  Community kritisch denken (docentenhandleiding:
leerlijnen kritisch denken) ingericht.
§  Kritisch denken wordt steeds meer geïntegreerd in de
curricula van Avans (in onderzoeksvaardigheden en soms
in aparte leerlijn).

22 juni 2017
40
Tools

22 juni 2017
Tips
§  EXPLICIETE KD instructies en oefenen in redeneren en
argumenteren lonen de moeite
§  KD INTEGREREN zo mogelijk in alle vakken/modules/projecten
§  Ondersteunende DIDACTIEK/werkvormen gebruiken
§  Helpen bij BEWUSTWORDING van denkhouding
§  Kritisch denken in de CULTUUR van de academie/opleiding
verankeren

22 juni 2017
Stelling 1 Niets is beter dan het eeuwige geluk
Stelling 2 Een worstenbroodje is beter dan niets
Conclusie Daarom is een worstenbroodje beter
dan het eeuwige geluk (vrij naar Jonathan Baron)
Dank voor uw aandacht!
aeg.heijltjes@avans.nl
| 42

Kritisch leren denken - Anita Heijltjes

Recommended

Recommended

More Related Content

More from Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie vzw (VVBAD)

More from Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie vzw (VVBAD) (20)

Kritisch leren denken - Anita Heijltjes