1. 1
GIRIŞ
ETT-in (Elmi Texniki Tərəqqi) həyatımızın bütün sahələrini əhatə etdiyi bir
dövrdə məktəblərdə tədris olunan dərslərin keyfiyyət göstəricilərini artırmaq məqsədilə
İKT-ni dərs prosesinə tətbiq etmək artıq zəruri bir məsələyə çevrilmişdir. İKT-nin
istifadəsi təlim prosesini həm əyaniliyi ilə zənginləşdirir, həm də bilikləri praktik
şəkildə tətbiq etməyə sövq edir. Bu faktın doğruluğunu biz aşağıdakı piramida üzrə
müşahidə edə bilərik. Verilmiş piramida müxtəlif tədris üsulları vasitəsi ilə yeni
məlumatların şagirdlər tərəfindən hansı dərəcədə qavranılmasını əks etdirir. Müasir
təhsil mühiti daim dəyişməkdə və yeniləşməkdədir. Şagirdlərimiz multimedia
dünyasında inkişaf etməlidirlər. Texnologiya elə sürətlə inkişaf edir ki, müəllimlərin
yeni rəqəmsal alətlərlə ayaqlaşması bir az çətinlik törədir. Bizim şagirdlər bizdən bir
neçə addım irəlidədirlər. Onlar mobil telefonlardan, çatdan rahat istifadə edir, YouTube-
da video görüntülər yerləşdirirlər. Bloqlarlar yaradaraq, Facebook-un imkanlarından
istifadə edərək öz dostları ilə əlaqə yaradırlar və s. Bu səbəbdən müasir texnologiyaların
köməyi ilə şagirdləri tədris prosesində daim məşğul saxlamaq və öyrənmə prosesini
cəlbedici formada həyata keçirmək üçün Azərbaycan müəllimlərinin təlim prosesinə
yaradıcı və rəqəmsal yanaşması vacibdir. Son illər ərzində insanların öyrədilməsi ilə
əlaqədar təhsil işçilərinin yeni biliklər əldə etmələri üçün təhsil sahəsində aparılan
tədqiqatlar genişlənmişdir. Texnologiyanın xüsusilə də kompyuterin inkişafı sahəsində
əldə olunan nailiyyətlər nəticəsində ibtidai, orta və ali təhsil öyrənmənin necə və hansı
vasitələrlə daha yaxşı öyrədilməsi ilə bağlı yeni yeni tədqiqatların aparılır. Əmək
bazarında insana əsas qiymət verilən amillər yeni texnologiyalarla işləmək, bilikləri
praktik bacarıqlara çevirmək və hər gün dəyişən tələblərə cavab verməkdir. Məhz İnsan
resurslarının inkişaf etdirilməsi, bu tələblərə cavab verməsi təhsilin müasir tələblərə
uygunlaşması deməkdir. Müasir tələblərə texnologiyalar və texnologiyaların pedoqoji
imkanlarından istifadə etmək bilik və bacarıqları da daxildir. Şagird, tələbə, müəllim və
təhsil müəssisələrini idarə edənlər bu tələblərə cavab vermək üçün daim təqdiqatda
2. 2
olmalı, imkanlar yaratmalı, imkanları bilik və bacarıqlara çevirməlidirlər.İnternet və
internetin imkanlarından təhsil məqsədləri üçün istifadə də müasir təhsil siyasətinin əsas
prioritet məqsədlərindən biridir. Hal-hazırda bir çox məktəblilər, valideynlər və
müəllimlər məktəbdə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarından istifadə edirlər.
Və bu texnologiyalar müasir məktəblər qarşısında duran tapşırıqların kompleks həllini
tələb edir. İKT-nin tətbiq edilməsi yeni məktəbi – elektron məktəbi yaradır. Elektron
məktəb elektron (социум)-u təqdim edir. Elektron sociumun ayrılmaz hissəsi sosial
şəbəkədir.
Məktəbdə sosial şəbəkə nə deməkdir? Bu proqram təminatları insanlara ideyalar və
maraqlandıran mövzular ətrafında birləşməyə imkan yaradır. Kimya, ədəbiyyat və hər
hansı digər fənlərlə maraqlananları proqram şəbəkəsi öz ətrafında cəmləyir. Buna
əsaslanaraq, məktəb də proqram təminatı şəbəkəsindən istifadə edir. Biz də məktəbdə
belə bir şəraitə sahib ola bilərikmi?! Məktəbdə aşağı , yoxsa yuxarı sinif şagirdləri ilə
ünsiyyətdə olardınız? Hətta bir sinifdə belə maksimum 2 və ya 3 şagird müxtəlif
mövzulardakı tədqiqatlarda həmfikir ola bilərlər. İnkişaf edən dünyada internet-
kommunikasiya sistemlərinin- bloqlar, səhifələr, fayllar və informasiyanın dəyişilməsi,
forumlar –bütün bunlar şagirdlərə qəti olaraq tədqiqat, quruculuq və bilik və bacarıqların
əldə olunması üsulları üçün yeni yollar təklif edir.
Məktəbin əsas məqsədi cəmiyyətdə şagirdlərin həyata hazırlığıdır. Bu gün məktəb
şagirdə bunları verir:
- Bilik
- Öyrənmə bacarığı
- Sosial təcrübələr
Sosial şəbəkə məktəbin ağır, çətin funksiyalarını həyata keçirməyə imkan yaradır.
Xüsusilə, communication, collaboration, public speech, team work kimi sosial bacarıqları
inkişaf etdirmək. Şagirdlərdə müəyyən olunmuş bacarıqların inkişaf etdirilməsində sosial
şəbəkələrin rolunu da qiymətləndirməmək olmaz. Amma “sosial şəbəkə” ifadəsi
pedaqoqlarda bir sıra neqativ rəy yaradır, belə ki, yalnız əyləncə təsəvvürü yaradır.
3. 3
Maarifyönümlü məqsədlər üçün sosial şəbəkə texnologiyalarından istifadə
məqsədyönlüdür. Bütün bunlar bizə bu vasitələrin pedaqoji əhəmiyyətini obyektiv,
düzgün müzakirə etməyə şərait yaradır. Bu, yaşdan, sinifdən, məktəbdən, rayondan, hətta
şəhərdən asılı deyil.
Təhsil hörümçəyi – təkcə toplanmış informasiya massivləri , saxlanan informasiya
sahəsi deyil, amma informasiya vasitələri, bloqlar, sosial şəbəkələr belə imkanları
yaradır. Təhsil prosesindəki əsas dəyişikliklər bu prosesdəki şəxslərin fəal iştirakı ilə
əlaqədardır. Təhsil prosesində şəbəkə texnologiyalarından istifadə imkanlarını başa
düşərək və qiymətləndirərək biz uşaqlar üçün məktəbi daha da aktual, maraqlı və mənalı
edirik.
Sosial şəbəkələrin də daxil olduğu tədris metodikasından istifadəyə əsasən,
müəllimlər məktəblilərin çox hissəsinin diqqətini bu sahəyə cəlb etdirə biləcək, sinifdəki
əməkdaşlıq hissini gücləndirəcək, İT üzrə bilik səviyyəsini yüksəldəcək və ünsiyyət
bacarığını təkmilləşdirəcəklər.
Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq görərik ki, sosial servislərin mövcud resurslarından
tədrisdə olduqca geniş istifadə olunur. Məsələn facebook,tvitter kimi saytlardan daha çox
ali tədrisdə mövzuıarın birgə müzakirəsi zamanı istifadə olunur. Qonşu Rusiya tədris
sisteminə nəzər salsaq şahidi ola bilərik ki, onlar vikipediya və onun növlərindən,
bloqlardan, sladshare, retube, youtube, teashertube saytlarından tədris prossesində
olduqca geniş şəkildə istifadə edirlər.
İnternetin imkanlarından biri olan veb 2.0 texnologiyalarını təhsil məqsədləri üçün
istifadə edilməsi, layihə metodundan istifadə etməklə bu imkanları təhsilə tətbiq edilməsi
şagird və tələbələrin tənqidi və yaradıcı təfəkkürlü şəxsiyyətlər kimi yetişməsinə yardım
edən vacib amillərdən biridir. Öyrənmə təcrid olunmuş və sabit bir proses deyil. Bu
səbəbədən müəllimlər “tənqidi pedaqoqikaya”ya müraciət etməlidirlər. Bu fəaliyyət
çərçivəsində, müəllimlər biliyi idarə edən şəxsdən müxtəlif əqli və sosial problemlərdə
bacarıqların tətbiq olunmasına yardım edən şəxsə çevrilirlər.
4. 4
Web 2.0
Təhsildə passiv tədirsdən Aktiv tədrisə doğru
VEB 2.0 TEXNOLOGİYALARININ PEDAQOJİ İMKANLARI
Veb 2.0 – ikinci nəsil şəbəkə xitmətləridir ki, internetdə fəaliyyət göstərir. Birinci nəsil
xidmətlərdən - Veb 1.0 xidmətlərindən fərqli olaraq internet xidmətlərindən birgə
istifadə etmək, informasiya mübadiləsi və o cümlədən böyük həcmli nəşrlər üçün geniş
imkanları var. Artıq dünya web 2.0 internet saytlarına keçid alıb. Bəs bu web 2.0 nədir?
5. 5
Əvvəllər ancaq məlumat verən web 1.0 saytları var idi, indi isə bunlar çox geridə
qaldı.Web 1.0 saytları ancaq bir nəfər tərəfindən idarə olunurdu. Ancaq məlumat verirdi
və bu işdə bir nəfər tərəfindən edilirdi.Yeni fikir əlavə etmək istədikdə artıq problemlər
yaranırdı. Web 2.0 saytlarında isə ziyarətçilər istədiyini əlavə edə bilir. Eyni zamanda
bu tip saytlar görünüş cəhətdən daha gözəl olurlar. Bu saytlara misal olaraq Google
Adsense, Vikipediya, Flickr, WordPress, Blogger kimi saytları göstərmək olar. Veb 2.0
terminin yaranması 2005-ci ilin sentyabırında “Tim O Reilli – what is Web 2.0”
məqaləsindən sonra bir termin kimi daha geniş istifadə olunmağa başladı. Tim O
Reillinin məqaləsində internet məkanında ümumi, oxşar xəhətləri olan veb səhifələrin
meydana çıxmasını qeyd etmişdi və bununla yanaşı onları Web 1.0 xidmətlərinə
alternativ olaraq Veb 2.0 adlandırmişdır. Veb 2.0 texnologiyalarının əsas imkanları
olduqca böyükdür:
1. Veb səhifənin yaradılması.
Hər bir istifadəçiyə imkan verir ki, veb səhifədən müstəqil istifadə edərək özü
informasiyalar qeyd etsin. İstifadəçilər müstəqil olaraq şəbəkədə gündəlik, məqalə,
şəkil, audio, video yazılar, qeydlər və o cümlədən öz səhifələrinin dizaynının
formalaşdırsın.
2. Materiallardan daimi istifadə imkanı.
Bu imkan istifadəçilərdə şərait yaradırki, şəbəkədə keçmişdə dərc olunmuş materialları
nə vaxt dərc olunmasından asılı olmayaraq istədiyimiz vaxt istifadə edək. İndi biz hər
zaman istədiyimiz vaxt əvvəllər dərc olunan materialları təkrar-təkrar istifadə edəcəyik.
Bu imkan verir ki, tədris sahəsində həm fərdi və qrup layihələri icrası zamanı müəyyən
mərhələlərdə nəticələrin fərqliliyini izləyə bilək.
3. İşarələmə - qruplaşdırılmış tapşırıqların həlli üçün vasitə.
Hər bir əlfəcin (zakladka) sahibi xüsusi işarə kimi toladığı materiallara açar sözlər qoya
bilər ki, bu da növbəti axtarışlarda istifadəçilər üçün axtarışı asanlaşdırar.
4. Şəbəkə istifadəçiləri arasında dinamik münasibər.
6. 6
Bu cür münasibət əsasən məqalələrin növləri, ayrı - ayrı məqalələr, şəkillər, rəsmlər
vasitəsilə mümkün olur. Bununla biz şagird və tələbələrə şəbəkələr arasında məntiqi
əlaqəni göstərə bilərik.
Veb 2.0 sosial xidməti yeni müasir üsul və şəbəkə təminatıdır ki, qrup halında fəaliyyətə
imkan verir.
Bu fəaliyyətlər aşağıdakılardır:
- istifadəçilərin fərdi təsiri və iştirakçılar arasında ünsiyyət
- fikirlərin, ideyaların qeyd edilməsi, işarələr qoymaq və başqa mətnlərin düzəlişi
( Bloq, vikipedia)
- internet resurslarına əlfəcinlər, keçidlər qoymaq (bobrdobr)
- şəkil yerləşdirmək (flikr, fotki.ru)
- kitab yerləşdirmək (skribd)
- video xidmətlər (Yutub)
- Coğrafi xidmətlər (Quql Yer, Vikimap)
- İnformasiya mübadiləsi (messenger, skype)
Veb 2.0 hər bir istifadəçiyə sərbəst surətdə şəbəkədə öz səhifəsini yaratmağa imkan
verir. İndi hər bir istifadəçi nəinki, rəqəmsal kolleksiyalara daxil olub baxa bilmək
imkanı əldə edəcək o cümlədən öz səhifələrində bu imkanlardan - Veb 2.0
xidmətlərindən istifadə edib belə kolleksiyalar yaratmaq imkanına da malikdir. Yeni
imkanlar nəinki bizim yeni tapşırıqlarımızı həll etmək imkanına malikdir o cümlədən
bizim dünya görüşümüzü dəyişmək və bizə ayrı – ayrı hadisələrə fərqli baxmağa imkan
verir. Yuxarıda qeyd edilən sosial xidmətlər bir-biri ilə sıx bağlıdır. Veb 2.0 xidmətləri
təkcə ünsiyyət üçün yaranmayıb. O cümlədən bu vasitə ilə qarşılıqlı təsir imkanlarına
malik olmağı, yeni obyektlər yaratmağı və bu obyektlərin daxilində başqa obyektlər
yerləşdirmək imkanları verir. Veb 2.0 sosial xidmət kimi nəinki ancaq sosial – ictimai
sahədə o cümlədən pedaqoji sahədə də imkanları var. Hansı ki, mövcud imkanlardan
sadəcə müxtəlif növ layihə metodlarından istifadə etməklə bu texnologiyalarda istifadə
7. 7
etmək olar. Bu cür təcrübələr bir çox inkişaf etmiş xarici dövlətlərdə istifadə olunur. Bu
təcrübələrin real nəticələri həmin ölkələrin təhsil, sosial həyatlarında açıq görsənir.
VEB 2.0 TEXNOLOGİYALARI VƏ PEDAQOQİKA
Veb 2.0 texnologiyalarının pedaqoji imkanları
1. Açıq, pulsuz və sərbəst surətdə elektron resurslardan istifadə etmək imkanı.
Sosial xidmətlərin internet məkanında geniş yayılması nəticəsində təhsil məqsədi ilə
çoxlu sayda material əldə etmək olar.
Danışıq proqramları şəbəkə qrupları vasitəsi ilə ayrı ayrı yerlərdə təhsilnən məşğul olan
istifadəçilər bilik və bacarıqların bölüşə bilərlər.
2. müstəqil surətdə internetdə təhsilə aid səhifələrin yaratmaq imkanı veirir.
Yeni şəbəkə xidmətləri – veb 2.0 şəbəkədə köklü surətdə hər hansı nəşr və materialların
yaradılmasnı sadələşdirir. İndi hər bir istifadəçi nəinki şəbəkə xidmətlərindən istifadə
edə bilər o cümlədən öz veb səhifəsini müsətqil surətdə yarada bilər. Bu kimi səhifələr
hər gün artır və internetdə günü gündən milyonlarla yeni şəkil, material, mövzu, rəsm,
musiqi faylları yüklənilir. Bu materiallar təhsildə də istifadə etmək üçün əhəmiyyətlidir.
3. İnformasiyaların, bilik və bacarıqların özününküləşdirmək veb 2.0
texnologiyalarının üstünlüklərindən biridir. Veb 2.0 texnologiyaları informatika və
kompyuterdən istifadə bacarıqları zəif olanlar üçün də geniş imkanlar açır ki, bu
imkanlardan istifadə etməklə öz səhifələrini yarada bilərlər. İlk addımlarda daha effektli
nəticələr almasalarda davamlı istifadə və texnologyanın sadəliyi təcrübələrinin istifadə
zamanı inkişaf etməsinə gətirib çıxaracaq.
Yeni fəaliyyət imkanları şəbəkədə həm informasiyanın axtarışı həm də şəbəkədə
rəqəmsal obyektləri redaktə etmək – mətn yazmaq, şəkil yerləşdirib qeydlər etmək,
proqram, musiqi və video yazılar yerləşdirmək, köçürmək imkanları verir.
4. Veb 2.0 texnologiyaları internet istifadəçilərinin qruplarda fəaliyyətinin praktik
müşahidə etmək imkanı verir. İnternet şəbəkəsi şagird və tələbələr professional elmi
8. 8
qruplarda iştirak, müzakirələrdə iştirak imkanı veririki, bu da onların bilik və
bacarıqlarının armasına səbəb olur.
Şəbəkədəki agentlər nəinki, bizim düşünmə bacarıqlarımızı o cümlədən birgə iş,
fəaliyyət eyni layihələrdə iştirak, fikir mübadiləsi etmək imkanlarını yaradır.
1. İNTERNET RESURSLARI NƏDİR?
Təəssüflər olsun ki, bu gün Azərbaycanda internet resursları sahəsində
böyük boşluqlar mövcuddur. Bu boşluqların əsas səbəbi bizim pedaqoqların
internetdən tədris vasitəsi kimi tam istifadə edə bilməməsindədir. Bu gün
məktəblərimizin böyük əksəriyyəti internet, kompyuter və kompyuter
texnologiyaları ilə təmin olunmuşdur. Amma aparılan monitorinqlər nəticəsində
məlum olur ki, bunlardan dərs prosesində səmərəli istifadə edə bilmirlər. Bu
zaman ortaya belə bir maraqlı sual çıxır. Bütün bunların səbəbi nədir?
Əsas səbəb internet resusrlarından tədris prosesində istifadə qaydalarını
əksər pedaqoqlarımızın bilməməyidir. Onlar internetdə necə düzgün axtarışın
verilməsini tam bilmirlər. Dünya ölkələrinin internet resusrlarına baxsaq görərik
ki, onlarda olduqca geniş həcmli, təhsilin bütün pillələrini əhataə edən internet
resusrları vardır. Keçmiş Potsavet ölkələri içərisində ən çox internet resursu olan
ölkələrə nəzər salsaq, Estoniya, Latviya, Rusiya Fedarasiyası, Ukrayna kimi
dövlətləri görmüş olarıq. Bu ölkələrdə artıq internet dərs prosesində dərsin bir
hissəsi kimi istifadə olunur
Şagirdlər internetə elektron ensiklopediya kimi baxırlar. Onlar internetdən
öz müəllimlərinin onlara verdikləri düzgün istiqamət şəkilində, onların tədris
mövzularına uyğun resurslar əldə edir, onları analiz edir və sonda onu öz
tapşırıqlarına tətbiq edirlər
9. 9
Müasir pedaqogikanın qarşısında duran ən önəmli vəzifələrdən bri də tədris
prosesinin effektivliyini artırmaqdır. Müəllim - bir ömür boyu durmadan öyrənən
bir şəxsiyyətdir.
Məhz buna görə də müəllim daim öz üzərində işləməli və müasir təlim
texnologiyaları haqqında geniş biliyə malik olmalı, hətta bu texnologiyalardan
dərs prosesində necə səmərəli istifadə etməyi bilməli və bu bilikləri öz şagirdlərinə
öyrətməlidir. Yalnız bu zaman onun keçdiyi dərs maraqlı və effektiv ola bilər.
XXI əsr- “Yüksək kompüter texnologiyaları əsridir”.
Müasir şagird elektron mədəniyyət dünyasında yaşayır. Bu informasiya
mədəniyyətində artıq müəllimin də rolu dəyişir. Onun rolu informasiya
mədəniyyətinin eçisinə çevrilməkdir.
Müasir şagird kompüter texnikası və texnologiyalarından daha dərin
bilgilərə yiyələnmək üçün, hər gün durmadan can atır. Onlar bu sahədə olan
bilgilərini artırmağa çalışırlar. Elə bunun üçün də müəllim bu müasir bilikləri və
metodikanı öyrənməlidir ki, öz şagirdləri ilə eyni dildə “Müasir müəllimin”
qarşısında duran ən mühüm vəzifələrdən biri – kompüter texnikası və
texnologiyalarından düzgün istifadə qaydaları, onun mövcud imkanlarını və bu
imkanlardan tədris prosesində istifadə edərək, yeni biliklər öyrənmək, öz
şagirdlərinə kompyüterin oyun aləti deyil, onun köməkliyi ilə yeni biliklərin
öyrənilməsinə nail olmaq üçün, bir mexanizm olduğunu aşılamaqdır.
Müasir əsrdə dünya təhsil sistemində müəllim və həm də şagirdlər üçün, öz
biliklərini təkmilləşdirmək üçün, əsas vacib komponentlərdən biri də internet
resurslarıdır. İnternet Resursları nədir? - İnternet resursları işdə, evdə,
tədrisdə bizim əsas köməkçimizdir. İnternetdə mövcud olan resurslar bizim
gündəlik həyatımızda bizə lazım olan informasiyaları əldə etməkdə , dostlarımızla
söhbət etməkdə bizim işimizi asanlaşdırır.
Personal kompüterin və internetin tədris müəssisəsinə daxil olması
şagirdlərin internet resurslarından istifadə edərək, kompüter texnologiyasının
10. 10
mövcud imkanlarını tətbiq edərək öz dərslərini daha da maraqlı etməyə, yeni
məntiqi təfəkkürə əsaslanan düşünmə tərzinin formalaşdırılmasına imkan yaradır.
Amma çox təəssüflər olsun ki, bu gün bir çox tədris müəssisələrində və evlərimizdə
kompüter və internet əsasən bir oyuncaq, əyləncə və oyunların oynanılmasında
istifadə olunur. Bunun da əsas yeganə bir səbəbi var:
Müəllim internet resurslarından özü tam şəkildə istifadə etməyi bacarmalıdır ki,
daha sonra öz şagirdlərinə düzgün istiqamətli tapşırıqlar versin ki, onun şagirdləri
də internetdən tədris məqsədləri üçün istifadə etmiş olsun.
Bu məsələ uzun illərdi ki, bütün dünya alimlərini düşündürürdü. İnternet
resurslarından dərs prosesində istifadə etmək bizə nə verə bilər?
- Müəllim rolunu internet, kitab rolunu isə internetdə mövcud olan, şagird və
müəllimlərin istifadə etdikləri tədrisə istiqamətlənmiş resurslar oynayır.
- Müasir tədrisdə internet resursları müəllim və şagirdlər üçün - ayrı -ayrı tədris
bölümləri üzrə informasiyaların dolğun şəkildə əldə olunması üçün, köməkçi bir
vasitə, alətdir.
- Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq, əsasən tədrisdə internet resurslarından istifadəyə
çox maraqlı bir yanaşma var:
1. Müasir təhsilə - müasir müəllim;
2. Müasir müəllim üçün- müasir bilik;
3. Müasir bilik- kompyuter+İnternet texnologiyaları = internet resursları vasitəsi ilə
əldə oluna bilən
İnternet tədris resurslarından istifadənin yaratdığı imkanlar:
- lazım olan informasiyanın azad, genişzolaqlı şəkildə axtarılması;
- konkret internet resurslarının müəllimin metodik tapşırığı əsasında öyrənilməsi;
- didaktik vasitələrin hazırlanması üçün öyrənilməsi;
- tədris materiallarındakı mövcud boşluqların doldurulması;
- İnformasiya axtarışı bilgilərinin təkmilləşdirilməsi və inkişaf etdirilməsi;
- şagirdlərin bilik və bacarıqlarının qısa vaxt çərçivəsində qiymətləndirilməsi
11. 11
Məhz Bəs necə etmək lazımdır ki, internet resurslarından tədris prosesində daha
səmərəli istifadə edək. Artıq bir çox ölkələrdə kompüter texnologiyalarından və
internet resurslarından tədris prosesində müəllim və şagirdlər tərəfindən səmərəli
istifadə etməyin yolları araşdırılmışdır. Bunu öz tədris prosesində istifadə edən
dövlətlərin dərs prosesində böyük dəyişikliklər baş verir. Bu dəyişikliklər dərs
zamanı dərsin canlı keçməsinə şərait yaradır. Şagirdlərdə ən əsas tədqiqatçılıq və
analizetmə bacarıqlarının inkişafına gətirib çıxarır.
2. İNTERNET RESURSLARINDAN MƏKTƏBDƏ İSTİFADƏNİN MÜSBƏT
ƏHƏMİYYƏTLƏRİ
1. Bütün informasiyalara çıxışın olması dərslərin keçirilməsi üçün bir növ köməkçi
alət funksiyasını yerinə yetirir,
2. Tədqiqat xarakterli layihələrin hazırlanması üçün, çıxışın olması (tədris
istiqamətli )
3. Mütəmadi olaraq, təlim və tədris prosesinin keyfiyyətinin artması
4. İntellektual mübadilənin və ünsiyyətin təkmilləşdirilməsi
5. Dünya təcrübə və biliklərinə yiyələnməyi təmin edilməsi
6. İnternet resurslarından həm də tədris prosesində maraqlı və əyləncəli
istiqamətlərdə də istifadə etmək olar.
12. 12
İNTERNET RESURSLARI TƏDRİS PROSESİNDƏ HANSI KÖMƏKLİKLƏRİ
GÖSTƏRİR
İNTERNET DƏRSLƏRİN ŞAGİRDLƏR ÜÇÜN ƏHƏMİYYƏTİ
İNTERNET DƏRSLƏRİN MÜƏLLİMLƏR ÜÇÜN ƏHƏMİYYƏTİ
13. 13
DƏRSİN TƏŞKİLİ ZAMANI
İNTERNET RESURSLARINDAN İSTİFADƏ EDİLMƏSİ METODİKASI
İnternet resurslarından dərs prosesinin qurulması zamanı olduqca önəmli problemlər
mövcuddur. İstər müəllim, istərsə də şagird üçün internetdən istifadə etdikləri zaman,
onun qarşısında geniş internet resursları açılır. Əgər biz nəzərə alsaq ki, bu resurslar
bizə müsbət əhəmiyyətli bilgilər verdiyi kimi, həm də bu mənbələrdə mənfi
informasiyalarda verə bilər və xüsusən də bu informasiyalardan şagirdlərimizin
istifadəsi zamanı qarşılaşa biləcəkləri təhlükələri nəzərə alsaq, bu zaman müəllimlərin
öhdəsinə necə böyük məsuliyyətli bir öhdəliyin düşdüyünü görmüş olarıq.
İnternet resurslarından istifadə edərkən 2 maraqlı məqam özünü göstərir:
1-ci məqam - Müəllim öz şagirdlərinə internet resusrlarından düzgün istifadə etməyin
yollarını, onlar qarşısında açılan böyük informasiya mənbələrindən düzgün istifadə
14. 14
edərək, özünü öyrətmə yolu ilə mövzu üzrə öz biliklərini, dünya görüşlərini artıracaq və
maraqlı fikir mübadiləsinin sirlərinə yiyələnəcəklər.
2-ci məqam - Bu prosesi bütünlüklə şagirdlərin öz öhdəsinə buraxmaq. Amma bu
zaman şagirdlər bu internet şəbəkəsinin içərisində ki, informasiya resurslarının arasında
sanki hörümçək toruna düşmüş bir arıya bənzəyəcək.
İnternet Resurslarından istifadə etməklə Dərsi təşkil edərkən müəllimin əməl etməli
olduğu qaydalar
İnternet texnalogiyalarına əsaslanan istənilən dərs prosesinin qurulması dərsin
təşkilindən başlayır.
- Bu mərhələnin əsas məqsədi- İlk öncə keçiriləcək mövzu haqqında şagirdlərə düzgün
istiqamət verməkdir.
- Bu mərhələdən sonra müəllim şagird qarşısında problemli vəziyyət yaradır.
Dərsin əsas mərhələsi:
- Bu mərhələdə artıq müəllimin üzərinə böyük məsuliyyət düşür.Məhz bu mərhələdə artıq
şagird müəllimin ona verdiyi tapşırığı yerinə yetirmək üçün, internetdə onun qarşısında
açılan böyük informasiya axınları arasından məhz ona lazım olan konkret
informasiyaları əldə etməsi üçün, aktiv fəaliyyətə başlayırlar. Məhz bu mərhələdə
müəllimin əsas rolu fasilitator olmaqdır. Hər bir şeyi ən xırda zərrəciyinə kimi izahat
Müəllim bu mərhələdə olduqca diqqətli olmalıdır ki, onun şagirdlərinin internetdə
axtarışlar zamanı qarşılarına çıxan, böyük informasiya axının içərisindəki burulğana
düşməsinlər. Bu mərhələdə əsas ideyalar şagirdlər tərəfindən gəlməlidir.
DƏRS PROSESİNDƏ İSTİFADƏ ZAMANI MÜƏLLİMLƏR ÜÇÜN VACİB
OLAN ADDIMLAR
15. 15
Bu mərhələdə ən çox buraxılan səhvlər:
Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq görərik ki, müəllimlərin verdiyi səfv istiqamətin
nəticəsində şagirdlər ən çox 2 seydə səfv edirlər.
1. İnternetdə informasiya axtarakən, konkter nəyi tapacağını bilmədikləri üçün, qarşılarına
çıxan böyük informasiya axınının içərisinə düşmüş olur. Bu problemin nəticəsində
şagirdlər onlara lazım olan mövzunu axatraraq, artıq dərs prosesinin qurtardığını və
onların heç bir nəticə əldə etmədiklərinın şahidi olurlar. Bu zaman şagirdlər, hətta
onların əxlaqi dəyərlərini pozabiləcək resurslarla da qarşılaşa bilərlər.
2. Şagirdlər internetdən tapdıqları resursları analiz etmədən hazır resurs kimi istifadə etmiş
olurlar( copy past) . Bu artıq heç bir yaradıcı şagird məsulu olmur. Burda şagird heç bir
tətqiqat, analiz, sintez etmiş olmur.
Əslində bu mərhələdə şagird müəllimin ona verdiyi tapşırığı internetdən axtarışa
verərkən, ilk öncə məlumatları əldə edirlər. Daha sonra əldə etdikləri məlumatları analiz
16. 16
edərək, yaradıcı bir məsul hazırlayırlar. Bu artıq şagirdin öz məhsulu olur. Müasir
pedaqoqikada internet resursları nəticəsində keçilən dərslər aşağıdakı şəkildə olur?
- Kommunikativ
- Tədqiqatçı
- Oyun
Aparılan araşdırmalar onu göstərir ki, bu formatda keçirilən dərslər olduqca böyük
effekt vermiş olur. Estoniyada buna belə bir qəşəng ad verirlər: “İnternet şəbəkəsində
Qızıl balıq ”. Estonların qəşəng bir sözü var. Bu sözlər artıq onlarda bir növ atalar
sözlərinə çevrilib. “İnternet şəbəkəsində ki, bu qızıl balıq yalnız o insana qismət olur ki,
o insan bu balığı tutmağı bacarır”.
Avropa tədris sistemində təhsildə internet resurslarından istifadə etməyə belə bir
maraqlı yanaşma var. “Halva deməklə ağzın şirin olmayacaq” Yalnız bir dəfə onu
istifadə et- Sən onun dadını heç zaman unutmayacaqsan. Norveç İnformasiya
Texnologiyaları Mərkəzinin belə bir şüarı var: “ Hər bir texnologiya o zaman effektiv
olur ki, o artıq böyük gəlir gətirir”. Sual verə bilərsiniz ki, biz internet resurslarından
istifadə etməklə hansı gəlirləri əldə edə bilərik? Bu sualı həmişə Norveç İnformasiya
Texnologiyaları Mərkəzinin “İnternet Resurslarından Tədris Prosesində İstifadə
Qaydaları ” master-klasslarında müəllimlərə belə bildirirlər:
1. İlk öncə zəngin təcrübə və biliklər qazanmış olursunuz. Qazandığınız bilikləri öz
şagirdlərinizə öyrədirsiniz
2. Şagirdlərinizin təcrübəsi dünya görüşü formalaşır. Məhz bu zəngin təcrübənin
nəticəsində keçdiyiniz dərslərdə olan sıxıcılıq aradan qalxmış olur və onun yerini daha
sərbəst maraqlı, vaxta qənaət edən, dərsi zənginləşdirən bir metod tutmuş olur.
3. İnternetdə şagirdləriniz artıq oyun və əyləncə saytları ilə məşğul olmurlar. Artıq bu
istiqamətdə gedən dərslərdən sonra, sizlər tərəfdən şagirdlərin müəyyən saytlardan
istifadə etməsinə qadağaların qoyulması aradan qalxmış olur. Şagirdlər artıq bu
saytlardan
17. 17
4. Valideynlərin Sizlərə qarşı olan inamı artır, onlardan daha yaxşı imkana malik olanları
atıq Sizlərin maraqlı layihələriniz üçün donor rolunu oynaya bilər.
5. Məhz Sizin bu istiqamətli dərsləriniz nəticəsində şagirdlərinizdə yeni
texnologiyalarından düzgün istifadə etməklə kreativ biliklərə yiyələnmiş olurlar ki, Ölkə
kapitalı insan kapitalına çevrilmiş olur.
6. Bu prosesin iştirakçısından sabah icraçısına çevrilmiş olursunuz. Sabah burda
öyrəndiyiniz bilgilər əsasında sərbəst şəkildə müxtəlif şirkətlərdə bu sahə üzrə işləyərək
əlavə pul qazana bilərsiniz.
7. Sizin yaratdığınız şəxsi saytlarınız və yaxud bloqlarınızda yerləşdirdikləriniz
materiallarınız şirkətlərin, bu sahə ilə məşğul olan digər ölkələrdə ki, həmkarlarınızın
xoşlarına gələ bilər. Bunun nəticəsində onlar Sizə pul ödəyə bilər və yaxud Sizdən
ekspert kimi istifadə edə bilərlər.
8. Ən əsası bütün bunlardan Sizin ölkənizin və təhsilinizin gələcəyi asılıdır. Bu məhz o
gələcəkdir ki, o nəinki Sizin hətta gələcək övladlarınızında taleyinə öz müsbət təsirini
göstərəcək.
Bütün bunlara nəzərə alaraq tam əminliklə deyə bilərik ki, İnternet resurslarından
istifadə etməklə qurulan dərs tədris prosesinin keyfiyyətini artırmış olur.
Şagirdlər tərəfindən İnternet resurslarınından istifadə olunması
1. Yeni Mövzunun Öyrənilməsi:
- İnternet vasitəs ilə lazım olan mövzunun axtarışa verilməsi;
- Mövzu plan konspektin tutulması;
- Mətnin analizi və sxem və cədvəllərin hazırlanması;
- Mətnlər üzrə sualların hazırlanması;
- Müəllim tərəfindən qoyulan suallara cavabların axtarılması;
- Mövzu üzrə videofraqmentlərin tapılması, baxılması və müzakirə edilməsi;
- Mövzu üzrə təqdimatlara baxılması və müzakirə edilməsi;
- Statistik məlumatların tapılması və analiz edilməsi.
2. Biliyin yoxlanılması
18. 18
- Özünü yoxlama testlərindən istifadə etmək.
3. Layihələr üzərində işləmə
Şagirdlər layihələr üzərində işləyərkən, onların qarşısına internetdən olduqca maraqlı və
geniş çeşidli resurslar çıxır. Onlar aşağıda göstərilən informasiyalardan istifadə edə
bilərlər:
- Virtual kitabxanalar,
- Virtual muzeylər,
- Müxtəli tədris yönümlü informasiyalar,
- Ensklopediya və məlumat kitabçaları
Diferensirovannaya rabota na uroke
- İnternetdən istifadə edərək, güclü şagirdlər xüsusi bir hesabatlar, təqdimatlar hazırlaya
bilərlər. Zəif şagirdlər onların səviyyələrinə uyğun daha rahat məlumatlar əldə edə bilər
və əldə etdikləri məluamtlara daha asan suallar hazırlaya bilərlər.
- İnternetdən əldə edərək, müxtəlif səviyyəli testləri həll edə bilərlər.
İnternet resurslarından sinif şəraitində istifadə edərkən, başqa bir şəkildə də təşkil
edilə bilər:
- Frontal(şəbəkə də mövcud olan layihələr vasitəsi ilə virtual səyahətlər)
- Fərdi (tədrs yönümlü resursların axtarılması, yığılması və analizi)
- Qrup (birgə şəkildə tədris yönümlü layihələrin hazırlanması)
İnternet resurslarından tədris prosesində istifadə edərkən, Müəllim dərsə əsasən 3
istiqamətdən yanaşmalıdır:
- Tədris yönümlü: Şagirdlərin tədris materiallarını öyrənərkən, onların bu materialları
düzgün şəkildə dərk eləməyinə və qavramağına nail olmaq;
- İnkişaf yönümlü: Şagirdlərin düşüncə tərzində müzakirə, analiz, müqayisə etmə və
yaradıcı yanaşma biliklərini formalaşdırmaq və inkişaf etdirmək;
- Tərbiyəedici yönümlü: Şagirdlərin dünyəvi düşüncə tərzlərini inkişaf etdirmək
19. 19
İNTERNET-LAYİHƏLƏR ONLARIN TİPLƏRİ VƏ İSTİFADƏ QAYDASI
Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq, aydın şəkildə görə bilərsiniz ki, İnternet-layihələr
vasitəsi ilə qurulan dərslərə daha çox yer verilir. İntertetdə olduqca geniş çeşidli,
müxtəlif istiqamətli resurslar mövcuddur. Bu resurslar Sizlərə İnternet-layihələrin
hazırlanmasında daha geniş imkanlar yarada bilər. Tədris ocağında mövcud olan
internet məktəb layihələrinin reallaşmasına böyük köməklik etmiş olacaq.
İnternet-layihələrinin tipləri
1. Beynəlxalq mübadilə
2. İnformasiya görüşləri və aksiyaları
3. Problemin həlli istiqamətində əməkdaşlıq
Layihə tipləri haqqında geniş məlumatlar:
Beynəlxalq mübadilə.
1. Doslarla online şəkildə yazışmalar
2. Elektron məsləhətlər və ekspert şəklində çıxış etmək
İnformasiya görüşləri və aksiyaları
20. 20
1. Layihənin iştirakçıları arasında məlumatların bölüşdürülməsi
2. Elektron yayımlar(elanlar,nəşrlər).
3. Məlumat bazasının yaradılması.
4. Birgə tədqiqatlar.
Problemin həlli istiqamətində əməkdaşlıq
1. İnformasiya axtarışı.
2. Birgə layihələrin yazılması.
3. Məktəblərin birgə internet resursları yarışması.
4. Təqdqiqat nəticəsində analizlərin aparılması zamanı meydana çıxan nəticələrin bir
yerə toplanması və onların birgə fikir mübadiləsi aparılması nəticəsində proplemlərin
həlli yollarının tapılması.
İnternet-layihələr yaratmaq üçün, lazım olan əsas tövsüyəllər: Bunun üçün aşağıdakı
sualara cavab tapmaq lazımdır.
1. Layihəni nə vaxt başlamaq lazımdır? Bu layihə nə nəqədər davam etməlidir?
2. Bu layihəni işləmək üçün mənim kifayyət qədər vaxtım varmı?
3. Bu layihədə işləmək üçün lazım olan alətlər varmı?
4. Şagirdlər kifayyət qədər bu layihədə iştirak etməyə hazırdılarmı?
İnternet layihələrin hazırlanması üçün əsas vacib 7 addımlar:
1. Öz pedaqoji məqsədləriniz haqqında düşünmək və Siz bu layihələr vasitəsi ilə
şagirdlərə nələr öyrətmək istəyirsiniz?
2. İştirak etmək istədiyiniz layihənin tipini müəyyənləşdirməlisiniz:
Beynəlxalq mübadilə
İnformasiya görüşləri və aksiyaları
Problemin həlli istiqamətində əməkdaşlıq
3. Layihənin mövzusunu müəyyənləşdirmək.
4. Hazırlamaq istədiyiniz layihənin planını titmaq- bütün xırda detallarına kimi
nəzərə almaqla.
21. 21
5.Layihənin başlanması və qurtarması tarixlərini layihədə iştirak üçün, ərizənin
son verilmə tarixlərinə kimi müəyyənləşdirmək.
6. Layihənin adının seçilməsinə xüsusi fikir vermək. Bu olduqca vacibdir.
7. Layihə hazır olduqdan sonra onu bütün layihə iştirakçıları ilə bölüşün. Qoy
onlar da sizin sevincinizə şərik olsunlar.
Bu proqramdan istifadə etmək üçün, ilk öncə qeydiyyatdan keçmək lazımdır.
ADDIMLAR:
İlk öncə bu alətdən istifadə etmək üçün, istifadəçinin gmail ünvanında elektron poçtu
olmalıdır. İstifadəçinin elektron poçtu olduqdan sonra, istifadəçi ilk öncə
www.youtube.com saytına daxil olaraq, sign in (daxil ol) bölməsinin üzərində
vuraraq, öz gmail elektron poçtu vasitəsi ilə youtuba daxil olur, və artıq qeydiyatdan
keçmiş hesab olunur.
Youtube.com saytının imkanları
- You Tube – sosial servis olub rəqəmsal video yazılışların müzakirəsi və baxışı üçün
nəzərdə tutulur.
22. 22
- You Tube servisin imkanları Serverə videokliplərini yükləyib, qeydlərini etmək və digər
istifadəçilərlə fikir mübadiləsində olmaq.
- Həmfikir qrupların video kliplərinə baxmaq
- Məzmun maraqlarına uyğun olaraq istifadəçilər tapmaq, yaratmaq və birləşdirmək.
- Video kliplərin və video kanalların yenilənməsi səhifəsini yaratmaq
- Video klipləri You Tubedan oz saytina yonləndirməkDərsin mövzusuna uyğun olaraq
YouTube.com saytına daxil olub, axtarış hissəsinə açar sözu daxil edərək lazımi video
klip tapilir. Video klipin hiperlinki Videosaver.ru saytının köməyi ilə kompyuterə
yüklənir. Dərsdə resurs kimi istifadə olunur.Yükləmək üçün Sizə lazım olan linki
seçirsiniz və həmin videoçarxın linkini videosaver.ru saytına daxil olaraq, linki ox
göstərilən bölmənin üzərinə qoyursunuz.
- Daha sonra yükləmək (Скачать) bölməsinin üzərinə vurursunuz və kompyuternizin C
diskində Yüklənənlər( Downloads) qovluğunun içərisindən yükıənmiş videoçarxı
götürüb istifadə edə bilərsiniz.
Bütün fənlərin tədrisində YouTube.com saytının imkanlarından istifadə olunması
şagirdlərin öyrənmələrini zəngənləşdirməklə yanaşı, onlara yaşadıqları dünyanı dərk
etməkdə köməklik edər. Şagirdlər tərəfindən seçilən video kliplər onların şəxsi
baxışlarına uyğun təhlil olunaraq çeşidlənir, emal edilir və lazımi məqamlarda mövzuya
23. 23
uygun yerləşdirilir. Bu isə şagirdlərdə sərbəst düşüncə tərzinin formalaşmasında böyük
rol oynayır. Əgər Siz youtube saytına öz videodərsinizi yükləmək istətirsinizsə,
aşağıdakı addımları əməl etməlisiniz
İlk öncə http://www.youtube.com saytına daxil olaraq, Upload bölməsinin üzərinə
tıklayırsınız. Daha sonra Sizin qarşınızda belə bir pəncərə açılacaq. Əgər Sizin video
dərsinizi kompyuterin iş masasından və yaxud yaddaş kartınızdan seçərək, üzərinə
vurursunuz. Sonra open (Открыть) düyməsinin üzərinə vurursunuz. Vurduğunuz
zaman artıq bu videoçarx sayta yüklənməyə başlanacaq.
Daha sonra paylaşmaq (Share) düyməsinin üzərinə vuraraq, bu videoçarxı öz
dostlarınızla paylaşa bilərsiniz.
24. 24
Bu sayt youtube saytının sırf müəllimlər üçün yaradılmış formasıdır. Bu saytın youtube
saytından əsas fərqi burda əsasaən mövcud olan videoçarxlar əsasən tədris yönümlüdür.
Burda dünyanın bütün ölkəsindən olan müəllimlər öz keçdikləri dərslərin
videonümunələrini yerləşdirir və öz müəllim həmkarları ilə paylaşırlar. Bu saytdan
istifadə etmək üçün, ilk növbədə qeydiyyatdan keçmək lazımdır.
Qeydiyyatdan keçmək üçün Free sign up! bölməsinin üzərinə basmaq lazımdır.
25. 25
Basdıqdan sonra Sizin qarşınızda ikinci bir pəncərə açılacaq. Burda sən saytda sənin
adıvın necə olmasını ( misal üçün Riyaziyyat) , parolu, email adresini adıvə soyadınızı
yazdıqdan və sumbut düyməsinə basdıqdan sonra qeydiyyatdan keçmiş olacaqsan.
Siz bu sayta həm video həm də audio formatda resursunuzu, şəkil, word, excel
formatında olan, yazılarınızı, daxil edə bilərsiniz. Sizin daxil etdiyiniz yazıları öz
həmkarlarınız da görə biləcək.
Əgər bura öz materiallarınızı yükləmək istəyirsinizsə, o zaman upload (yükləmək
bölməsinin üzərinə basacaqsınız). Bura basdıqdan sonra, qarşınızda belə bir pəncərə
açılacaq. Grate video bolməsinin üzərinə vurmalısınız ki, Siz o videonuzu bua yükləyə
biləsiniz.
26. 26
Daha sonra açılan pəncərə video çarxınızın adını, sonra ki bölmədə Bu çarx haqında
qısa məlumat yazılır. Bundan sonra Sizin qarşınıza iki bölmə çıxacaq bu bölmələrdə:
1. Private ( şəxsi)- Bu bölməni seçdiyiniz zaman, Siz tərəfdən yüklənən istənilən resursu
ancaq Siz görə biləcəksiniz.
2. Publish ( içtimayyət) – Bu bölməni seçdiyiniz zaman, yüklədiyiniz hər bir resursu öz
həmkarlarınızla bölüşə biləcəksiniz.
Flicr –saytının tədris prossesində olduqca böyük əhəmiyyəti vardır. Bu saytın köməkliyi
ilə şagirdlər təlim prosesində əldə etdiyi fotosəkilləri məqsədyönlü sayta yerləşdirir və
digər ölkələrin, şəhərlərin şagirdləri ilə fikir mübadiləsi edir.Şagirdlər təlimdə onlara
lazım olacaq foto şəkilləri bu saytdan əldə edərək zəngin biliklər əldə etmək imkanı
qazanırlar. Bu isə müştərək öyrənmə prosesini və şagirdlər arasında əməkdaşlığı inkişaf
etdirir.
27. 27
Bu xidmətdən istifadə etmək üçün, ilk növbədə yahoo.com elektron poçt ünvanında
özünüzə elektron poçt açırsınız. Daha sonra sign in bölməsinin üzərinə basırsınız və
flicr-a daxil olursunuz. Şagirdlər flickr.com saytından təlim resurs mənbəyi kimi
istifadə edərək, saytda qeydiyyatdan keçir. Daha sonra Sizin qarşınızda belə bir pəncərə
açılır. Bu pəncərədə Siz sign up bölməsinin üzərinə vuraraq, öz emailinizə parolunuzu
yazaraq, bir başa sayta daxil olursan.
Sayta daxil olduqdan sonra, artıq Sizin öz adınızla olan səhifəniz açılacaq. Burda Siz
dərs zamanı istifadə etdiyiniz və yaxud dərsi özündə əks etdirən foto-şəkilləri yerləşdirə
bilərsiniz.
28. 28
Upload bölməsinin üzərinə vuraraq, qarşınızda açılan pəncərədə choose photo and
video yazısının üzərinə vuraraq Sizə lazım olan video və foto şəkilləri yüləyə bilərsiniz.
29. 29
Delicios- Bu saytın böyük özəllikləri vardır. Delicios –bu xidmətin tərcüməsi dilimizə
möhtəşəm, Bu saytın rusiya versiyası bobrdobr.ru saytıdır. Bəs bu sayt bizə hansı
imkanları verir:
Bu xidmətin köməkliyindən istifadə edərək, Sizlər bütün hazır materiallarınızı bu
saytdayerləşdirə bilərsiniz. Bundan əlavə Bu saytdan istifadə etmək üçün, ilk öncə
qeydiyyatdan keçmək lazımdır. Qeydiyyatdan keçmək üçün: sign up üzərinə vururuq.
Vurduqdan sonra qarşımızda belə bir pəncərə açılacaq.
Açıldlqdan sonra qeydiyatdan keçirsiniz. Keçdikdən sonra qarşınızda belə bir pəncərə
açılır.
30. 30
Bundan sonra Sizin qarşınızda belə bir pəncərə açılacaq. Bu açılan pəncərədə Sizin
şəxsi profiliniz olacaq. Bura istəsəniz öz şəklinizi yükləyə bilərsiniz. Əgər Siz qarşınıza
çıxan maraqlı bir saytın linkini burda saxlamaq istəyirsinizsə, o zaman, Siz Add
link(link əlavə et) bölməsinin üzərinə vurursunuz və açılan pəncərəyə linki əlavə
edirsiniz. Əlavə etdiyniz linkin əgər yalnız Siz tərəfdən görülməyini istəyirsinizsə, o
zaman Mark as private bölməsini seçin. Yox əgər Sizin resursunuzun hamı tərəfindən
görülməyini istəyirsinizsə o zaman pulish bölməsini seçin.
Əgər Siz yeni bir yazınızı burda yerləşdirmək istəyirsinizsə, o zaman, Grate Stacs
bölməsinin üzərinə vurusunuz və belə bir pəncərə açılır. Açılmış pəncərənin içərisində
biz mövzunun adını yazırıq(başlıq) Mövzunun adını yazdıqdan sonra, Grate bölməsinin
üzərinə vururuq və növbəti mərhələyə keçmiş oluruq.
31. 31
Daha sonra belə bir pəncərə açılmış olur və bu pəncərənin içərisində Siz öz mətninizi
yaza bilərsiniz. Mətini həm yaza, həm də copy past edə bilərsiniz. Mətni yazmaq və
yaxud əlavə etmək üçün, ortada açılan pəncərəyə daxil etmək lazımdır. Daha sonra sol
tərəfdə uncategorized (Kateqoriyalar bölməsindən) mətnimizin aid olduğu bölməni
seçirik. Seçdikdən sonra, add save link daha sonra save o vew bölməsinin üzərinə
vuraraq, mətni bu saytın yaddaşında saxlayırıq v’ daha sonra publish (paylaşmaq
bölməsinin üzərinə vurursunuz.
Hesab edək ki, mətni yazdınız və yaddaşda saxladınız daha sonra düşünürsünüz ki, bu
Sizin istdiyiniz kimi deyil.
Silmək istədiyiniz zaman,
delete stacs bölməsinin
üzərinə vurmalısınız.
Daha sonra bu yazının
digər istifadəçilər
tərəfindən görünməyini,
32. 32
onlarında bundan istifadə etməyini istəyirsinizsə, o zaman, Share Stack bölməsinin
üzərinə vurursunuz və bunu hər bir istifadəçi görə biləcək.
Bir anlıq hesab edək ki, mətini oxuyanda baxdınız ki, ya səhv gedib və yaxut da nəisə
yazmağı unutmusunuz. Bəs o zaman nə etməlisiniz? Bu zaman Siz Edit stacs (yəni
düzəliş etmək) bölməsinin üzərinə vuraraq, öz düzəlişlərinizi edə bilərsiniz.
Düzəlişlərnizi etdikdən
sonra eyni qaydada
yaddaşda saxlayırsınız.
Pedaqoji imkanları:
Bu saytdan tədrisdə olduqca
maraqlı bir formada istifadə
etmək olar. Əgər Sizə hər
hansı bir yazınızı ,
şəkliqorumaq və yaxud bu
yazını digər xarici yerli
həmkarlarınızla paylaşmaq
istəyirsinizsə o zaman bu
saytın köməkliyindən istifadə edərək, onu yerləşdirə bilirsən. Siz bütün resurslarınızı
burda saxlaya bilərsiniz. Əgər Sizin qarşınıza maraqlı bir saytlar çıxıbsa o saytları Siz
özünüz mövzular üzrə quruplaşdıraraq, onlıarın linklərini burda saxlaya bilərsiniz.
Dünya təhsil sistemində bundan çox aktiv şəkildə istifadə edirlər.
33. 33
Bu sosial xidmətdən istifadə etmək üçün, ilk növbədə www.sladeshare.net , saytına
daxil olursan. Daxil olduqdan sonra, qeydiyyatdan keçirsən. Qeydiyyatdan keçmək
üçün, ilk öncə sign up bölməsinin üzərinə vurmalısınız.
Singn up bölməsinin üzərinə vurduqdan sonra, açılan pəncərədə :
- username bölməsində öz ləqəbinizi (misal üçün Azerbaycan21),
- password bölməsində parolunuzu, (misal üçün, 1234567890)
- email adress bölməsində isə (azerbaycan@gmail.com)
Yadda saxla: Hər bir bölməni dolduran zaman diqqətli ol bax ki, yazının altında
yaşıl rəngli yazılar olsun yoxsa əks təqdirdə Sizin qeydiyyatdan keçməyiniz
alınmayacaq. Özünüzə ləqəb seçən də çalışın onun qabağında hər hansı bir rəqəm
də olsun.
Daha sonra Sizə çərçivənin içərisində verilmiş rəqəmi olduğu kimi onun yanında olan
çərçivənin içərisində yazırsınız.
34. 34
Bütün bu addımları etdikdən sonra, artıq Siz öz təqdimatınızı burda yerləşdirə bilərsiniz.
Bunun üçün, upload bölməsinin üzərinə vurursunuz və Sizin istədiyiniz təqdimatı ora
yükləyirsiniz.
Sizin qarşınızda belə bir pəncərə açılır Siz sizə lazım olan təqdimatın üzərinə vurduqdan
sonra open( открыть ) bölməsinin üzərinə vurduqdan sonra, Sizin tqədimatınız həmin
an yüklənməyə başlayacaq.
Daha sonra Siz sol tərəfdə verilmiş kateqoriyaların içərisindən, Sizə lazım olan bölməni
seçərək, üzərində vurursunuz və təqdimatınız yaddaşda saxlanmış olur.
Hər bir şey bitdikdən sonra təqdimatınız bu şəkildə sladshare saytında saxlanmış olur.
35. 35
Şagirdlərin Veb 2.0 texnologiyalarına yiyələnməsi təhsil ictimaiyyətinə həm də
millimənəvi baxımdan böyük önəm kəsb edir. Biz müharibə şəraitində yaşayırıq,
torpaqlarımız işğal altındadır və bizim bir çox tarixi abidələrimiz var ki, mənfur
qonşularımız tərəfindən mənimsədilmişdir. Düzdür, biz tariximizi bilirik, öyrənirik. Bəs
onun qayğısına necə alırıq? Necə təbliğ edirik? Bu baxımdan şagirdlər
yaratdıqlarıtəqdimatları (http://www.slideshare.net), xəritələri, sənədləri internet
istifadəçiləri ilə paylaşırlar. Cavab olaraq paylaşdığı insanlar öz rəylərini mətn vasitəsi
ilə bildirirlər. Nəticədə bir qrup şagirdlər bu təqdimat, xəritə və ya sənəd ətrafında kiçik
bir cəmiyyət yaradırlar. Veb 2.0 texnologiyaları dinamik və interaktivdir. İş prinsipi,
naviqasiya çox rahat və dinamikdir. Bu servislərdə işləmək üçün sadəcə qeydiyyatdan
keçmək lazımdır. Məktəb rəhbərliyi öz keçirdiyi pedaqoji şuraların nəticəsini burda
yerləşdirə bilər ki, digər məktəblər üçn də nümunə ola bilər. Avropada Amerikada,
Rusiayada bundan tədris prosssində geniş şəkildə istifadə edirlər. Müəllimlər öz
hazırladıqları təqdimatları bu saytın köməkliyindən istifadə edərək, yerləşdirə bilər.
Bunun bir maraqlı xüsusiyyəti də var. Misal üçün Siz hazırladığınız təqdimatları öz
email adresinizə girmədən bir başa burdan istənilən şəxsin emailinə göndərə bilərsiniz.
Bunun üçün ilk öncə email bölməsinin üzərinə vurusunuz .
36. 36
Daha sonra sol tərəfdə açılan pəncərəyə göndərdiyin şəxsin email adresini və istəsən
ona məktub bölməsində məktub da yazaraq, send bölməsinin üzərinə basaraq, onun
emailinə göndərmiş olursan. Göndərdikdən sonra həmin şəxsin emailində artıq bu Siz
tərəfdən göndərildiyi aydın olur. Həmin şəxs bu təqdimata baxmaq istəyirsə, view
presentation bölməsinin üzərinə basaraq, bu təqdimata baxa bilər.
37. 37
Əgər sənə burda xoşuna gələn təqdimatı özün üçün yükləmək istəyirsənsə, o zaman,
Sən downlaud bölməsinin üzərinə basaraq, bu təqdimatı özün üçün istifadə edə bilərsən.
Slideboom – Bu saytda təqdimatları saxlamaq üçün olduqca gözəl bir saytdır. Bunun həm
pullu həm də pulsuz versiyası vardır. Pullu versiyası ilə 195$-ır. Pullu versiyasında 500
təqdimat yerləşdirmək olar. Bundan istifadə etmək üçün ilk öncə bütün saytlarda olduğu
kimi qeydiyyatdan keçmək lazımdır. Qeydiyyatdan keçmək üçün sign up bölməsinin
üzərinə vururuq və açılan pəncərədə email,parol, təkrar parol, daha sonra pullu və yaxud
pulsuz istifadəni seçirsiniz və aşağıda olan rəqəmləri çərçivənin içərisinə daxil edirsiniz
və sonra register bölməsinin üzərinə vururusunuz və qeydiyyatdan keçmiş
olursunuz.Əgər Siz bura öz təqdimatınızı yükləmək istəyirsinizsə, o zaman, upload
bölməsinin üzərinə vuraraq, Sizin qarşınızda belə bir pəncərə açılır Siz sizə lazım olan
təqdimatın üzərinə vurduqdan sonra open( открыть ) bölməsinin üzərinə vurduqdan
sonra, Sizin təqdimatınız həmin an yüklənməyə başlayacaq.
38. 38
Təqdimatı yadda saxlamamışdan qabaq, Sizə lazım olan katerqoriyanı seçirsiniz.
Seçdikdən sonra onun üzərinə vurursunuz və vurduqdan sonra təqdimatınız bir daha
yüklənəcək tam yükləndiikdən sonra sumbit düyməsinin üzərinə basırsan və artıq
təqdimatın tam yüklənmiş olur.
39. 39
Read The words – Bu sayt bizlərə ingilis,ispan dilində mövcud olan mətnlərin səsli
formada, düzgün tələffüz formasında eşitməyimizə imkan verir. Bu sayt Avropada
olduqca məşurdur. Bu saytdan istifadə etmək üçün, ilk növbədə
www.readthewords.com saytına daxil olursunuz və Register bölməsinin üzərinə
basırsınız, daha sonra qeydiyyatdan keçirsiniz.
40. 40
Daha sonra qeydiyyat mərhələsi başyayır.
1. Bura adınızı, soyadınızı,
2. email adresinizi, daha sonra yenə təkrar olaraq, email adresinizi,
3. parolnuzu
4. Şərtlərlə tanış olaraq, göy rəngdə verilmiş kvadratın içərisinə təsdiq işarəsi və sonra
sumbut bölməsinin üzərinə basaraq, qeydiyyatdan keçmiş hesab olunursan.
Qeydiyyatdan keçdikdən sonra, Sən my library mənim kitabxanam bölməsinə daxil
olursan. Bu hissə sənin bura daxil edəcəyin
41. 41
Animoto- Busosila servisdən istifadə etmək üçün, www.animoto.com saytına daxil
olmaq lazımdır. Sayta daxil olduqdan sonra, qeydiyyat prossesi başlayır ilk öncə sign
up bölməsinin üzərinə vurmaq lazımdır ki, növbəti mərhələyə keçə biləsiniz.
Növbəti mərhələyə keçdiyiniz zaman, Sizin
qarşınızda belə bir pəncərə açılacaq. Bu pəncərədə bu saytın mövcud imkanlarından
istifadə etmək üçün, Sizə 3 təklif var bunlardan 1-cisi pulsuz (FREE) digər ikisi isə
pulludur. Pulsuz sayt yalnız bu videokalaş yaratmaq imkanı verir. Digərini yaratmaq
istəsən birnci yaratdığını silməlisən. Həmdə pulsuz xidmət yaratdığınız videokalş 30
saniyə ərzində davam edir. Pullu xidmətlərinin imkanları böyükdür. Əgər Siz Pulsuz
xidməti seçsəniz, o zaman bunun üzərinə vurusunuz və növbəti mərhələyə keçmiş
olursunuz.
42. 42
Sizin qarşınızda belə bir pəncərə açılır.Bu pəncərədə qeydiyyatdan keçdikdən sonra
Sign up bölməsinin birdə zərinə vuraraq,növbəti mərhələyə keçmiş olursan.
Artıq bu mərhələdə Siz şəkillərdən ibarət özünüz çün maraqlı bir video rolik yaratmış
olacaqsınız. Ekranın sol tərəfində 4 bölmə verilib:
1. Change stil- Burda əsasən mövcud animasiyaların seçilməsidir.
2. Change musig- Burda mövcud olan hazır musiqilərin janrlarla şəkilə uyğun seçilməsi
3. Add pisc and videos- Burda üzərinə vuraraq, Siz istədiyiniz video və yaxud şəkilləri iş
masasından, ola bilər yaddaş kartından, ola bilər hər hansı bir sosila şəbəkələrdən də
götürə bilərsiniz. Əgər ancaq yaddaş kartından,diskdən və yaxud kompyurterdən
götürmək istəyirsinizsə o zaman, birnci yerdə gələn Upload pictures and video
bölməsinin üzərinə sıxaraq, Sizə lazım olan şəkil və videoları yükləyə bilərsiniz.
4. Add Text - Bu bölmədə isə Sizin qarşınızda iki pəncərə açılır birinci pəncərə də Kalaşın
adını ikinci pəncərədə isə qısa izahını verirsiniz.
43. 43
Sizə lazım olan şəkil və yaxud videoları seçərək, bundan əvvəl ki, xidmətlərdə
yüklədiyiniz kimi yükləməyə başlayırsınız. Yükləmyə başlayan kimi belə bir pəncərə
açılacaq.
Göy rəngdə olan xəttin tam dolduğunu gördüyünüz zaman, o zaman Produce video
bölməsinin üzərinə basırsınız. Artıq Sizin yaradığınız kalaş video formatda musiqi ilə
animasiyalar şəklində hazır olacaq.Əgər Siz yartdığınız videodan xoşunuz gəlmirsə və
onu silmək istəyirsinizsə, o zaman my video (mənim videom) bölməsinə daxil
olursunuz. Ondan sonra edit procekt bölməsinun üzərinə vuraraq, ordan video
bölmıəsini seçirsiniz.
44. 44
Seçdikdən sonra qarşınızda belə bir pəncərə açılacaq. Bu pəncərənin sağ tərəfində
alətlər menyusu verilmişdir. Siz bunların ortasında yerləşən şəkillərin üzərinə qoyaraq,
aktiv olan delete bölməsini seçərək, silmiş olursan.
Bu sosial sevisdən tədris prossesində olduqca maraqla istifadə etmək olar, mövzuya
uyğun şəkillər seçmək, onlara ad vermək, lazım olan musiqini seçmək olar. Hətta bu
təqdimatınızı facebook,blog,tvitterdə də yerləşdirə və dostlarınızla paylaşa bilərsiniz.
Bu xidmət növü ABŞ-da olduqca geniş istifadə olunur. Bu sahədə təqdimatlar
hazırlamaq şagirdlərdə məntiqi təfəkkürn formalaşmasına, bununla yanaşı həm də
45. 45
onlarda kreativ düşüncə tərzinində yaranmasına böyük köməklik göstərir. Müəllimlər
tərəfindən mövzuya uyğun belə təqdimatların hazırlanması şagirdlərin böyük marağına
səbəb olar. Amerikada bunu daha çox Təsviri incəsənət, tarix, coğrafiya,ədəbiyyat və s
.fənnlərin tədrisində olduca geniş istifadə edirlər.
İnkişaf edən və dəyişən cəmiyyətdə zamanın tələbinə uyğunlaşmaq vacib və zəruridir.
Bu uyğunlaşma ilk öncə cəmiyyətin əsasını təşkil edən məktəbdən başlamalıdır.
Halhazırda dərsini yalnız dərslik və sinif otağı ilə məhdudlaşdıran müəllim, təbii ki, ilk
öncə özünü, daha sonra gələcəyimiz olan şagirdləri cəmiyyətdəki yenilik və inkişafdan
saxlamış olur. Hansı ki, bu gün öyrənmə tək kitablarla deyil, həm də mümkün olan
digər resursların vasitəsi ilə aparılmalıdır. Bu baxımdan ən vacib resurs və mənbələrdən
biri də məhz internet və onun tərkib hissəsi olan BLOGlar və ya Webloglardır. Blog,
əlavə texniki məlumat olmadan, öz istədiyi şeyləri, öz istədiyi şəkildə yazan
istifadəçilərin yaratdığı, gündəliyə bənzər veb saytıdır. İngilis dilindəki “web“ və“log”
sözlərinin birləşməsindən alınan “weblog“ sözlüyünün zamanla təhrif olunmuş
formasıdır. Blog, əsasən yenidən köhnəyə doğru sıralanmış yazıların və
şərhlərinyayınlandığı bir saytdı.
Bloglar intenet istifadəçiləri arasında fikir, məlumat mübadiləsinin artmasında çox
əhəmiyyətlidir. Fikir və düşüncələrlə yanaşı bəzi materialların və məlumatların
paylanmasında da rol oynayır. Blogdakı yazıların necəliyi onu yazanın, yəni
müəllifinin maraq dairəsinə görə təşkil olunur. Yəni bloglarda hər sahə üzrə yazılar və
maraqlı məlumat, materiallara rast gəlmək olar. Bloglar əksər vaxtlarda şəxsi olaraq
fəaliyyət göstərir, yəni ki, bir tək müəllifə aid olur. Bəzən isə qrup şəklində, bir neçə
müəllif tərəfindən yazılar yazılır. Şəxsiyyətyönümlü siniflərdə diqqət mərkəzində məhz
öyrənənin olduğunu bilirik. Öyrənənin necə öyrənməsi isə həm onun özündən, həm də
BLOQ, BLOG
46. 46
onu öyrədəndən asılıdır. Bugünki interaktiv dərsdə şagird araşdırmaya cəlb edilməli,
şagird özü araşdıra-araşdıra öyrənməlidir. Bu prosesdə müəllimin istiqaməti əvəzsizdir.
Belə ki müəllimin qurduğu dərs müasir standartlara cavab verdiyi halda, mütləq şagird
araşdırmaya cəlb olunacaq. Təbii ki, araşdırma aparan oyrənən də yalnız kitab və
əyaniliklə kifayətlənməməli, qeyd etdiyimiz kimi internet resurslardan da istifadə
etməlidir. İnternet resurslar tərkibcə müxtəlif və rəngarəngdir. Mövcud internet
resurslarından biri də məhz BLOGlardır.
Bloqların mövcud imkanları
- Mətnlərin yerləşdirilməsi
- Virtual şəbəkə
- Pedoqoji diskusiya meydanı
- Müzakirə və əlavə bilik imkanı
- Məsafədən təhsil imkanı
- Gündəliklər
- Tədqiqa
İlk öncə blogsport.com saytına daxil olursunuz. Sizin qarşınıza belə bir pəncərə çıxır.
Sağ tərəfdə verilən elektron adresinizin porolunu yazaraq, bloqa daxil olursunuz.
gmail.com elektron poçtundan paorolunuzu yazaraq. Daxil olursunuz.
47. 47
Daha sonra növbəti mərhələyə keçirsiniz. Bu mərhələdə yaratmaq istədiyiniz bloqda
qeydiyyatdan keçmək mərhələsi başlayır. Bunun üçün:
1. Bloq adınızı
2. Cinsinizi
3. Bütün bunları yazdıqdan sonra mən bu şərtlərlə razıyam bölməsinin üzərinə vurusunuz.
Daha sonra davam et (продолжить) bölməsinin üzərinə vurursunuz və növbəti
mərhələyə keçmiş olursunuz.
Artıq Bu mərhələdə öz bloqunuzu yatamaq üçün, yeni bloq (Новый блог) bölməsinin
üzərinə vuraraq növbəti mərhələyə keçmiş olursan.
Bu addımdan sonra Sizin qarşınızda yeni bir pəncərə açılır. Artıq Siz öz bloqunuzu
yaratmağın növbəti mərhələsinə daxil olursunuz. Bu mərhələdə Siz:
1. Заголовок(Başlıq) – Bölməsinə daxil olaraq, Burda öz Bloqunuzun Əsas adını misal
üçün TARİX
2. Адрес(Ünvan)- Bu bölmədə isə bloq ünvanınızın necə adlanmasını Misal üçün,
tarix2012.blogspot.com
3. Шаблон- Bu bölmədə hazır şablonlar verilir ki, bloqunuzun forması ilkin dizayn
görnuşu elə olsun.
48. 48
Artıq Sizin Bloqunuzun hazırdır. Blogunuza baxmaq üçün, Посмотреть блог (Bloqa
bax) bölməsinin üzərinə vurursunuz və Bloqunuza daxil olursunuz.
Bu bölmədə 3 bölmə var:
1. Yeni mesaj yaratmaq
2. Alətlər
3. Bloqa baxış
1. Обзор – bölməsinnin üzərinə vursanız Siz burda gün ərizndə Sizin səhifənizə neçə
nəfərin baxdığını, yazılarınıza şərh yazdığını görə biləcəksiniz.
2. Сообщение- Bu bölmədə Sizin bütün yazılarınız saxlanır. Siz əgər yeni yazmaq
istəsəniz (создать cообщение) bölməsinin üzərinə vurursunuz və yeni mətn yardırsınız.
Sizin yatardığınız mətn online şəkildə intertdə qalmış olur. Bu bloq imkan verir ki, Siz
yeni bir mətn yaradarkən, bura həm yazı, şəkil, video, hər hansı bir saytın linkini
yerləşdirə biləsiniz. Sizin yazılarınızı həm facebook həm də twitter səhifənizdə də görə
49. 49
bilərlər. Bir sözlə bu saytın geniş imkanları var. Əgər kimsə sabah internetdə Sizin
burda yerləşdirdiyiniz mövzularla bağlı axtarış versə o zaman Sizin bloqunuzla tanış
olacaq.
Mətni yerləşdirmək üçün, (создать cообщение) bölməsinin üzərinə vurursunuz və
açılan pəncərənin birinci hissəsində Mövzuvuzun adını, ikinci hissədə isə Mövzunun
özünü yazırsınız. Əgər bura yazmaq istəməsiniz, o zaman hər hansı xoşunuza gələn
məqaləni və yaxud özününüzün yazdığınız bir məqaləni copy edərək, bura əlavə edə
bilərsiniz.
Şəkil yerləşdirmək üçün, ilk öncə, вставить изображение (şəkili yerləşdirin)
bölməsinin üzərinə vurmaq lazımdır. Üzərinə vurduğunuz zaman açılan pəncərədn
lazım olan şəkli seçirsiniz və open(açmaq) edirsiniz və şəkliniz yüklənir.
50. 50
Şəkil yükləndikdən sonra, (добавить выбранное изображение) –bölməsinin üzərinə
basırsınız və şəkliniz Sizizn yartdığınız mətnə əlavə edilmiş olur. Bu addımdan sonra
Публикация-paylaşmaq. Bölməsinin üzərinə vurursunuz.
Artıq Sizin Bloqunuundakı yazını kimsə axtarışa versə o zaman görə biləcək. Daha
sonra (публикация) nümayiş etdirmək bölməsinin üzərərinə vurursunu
Əgər yazınıza və yaxud sadəcə hər hansı bir videorolik yükləmək istəyirsinizsə, o
zaman şəkili yüklədiyiniz qaydada yükləyirsiniz.video əlavə etdikdən sonra altda
загрузить-yükləmək bölməsinin üzərinə vurursunuz və videorolikinizi yükləmiş
olursunuz. Yüklədikdən sonra bir qədər gözləyirsiniz ki, video tam yüklənsiz əgər
aşağıdakı şəkildə kimi video yüklənərsə deməli artıq yüklənmişdir. Daha sonra
(публикация) nümayiş etdirmək bölməsinin üzərərinə vurursunuz.
51. 51
BLOQUN DİZAYN, ŞABLON, ENİN TƏNZİMLƏNMƏSİ və FON
HİSSƏLƏRİNİN DƏYİŞDİRİLMƏS
DİZAYN
Əgər Siz yaratdığınız Bloqun dizayn hissəsini dəyişmək istəyirsinizsə,настройка-
bölməsinin üzərinə vurmaqla Siz alətlər menyusuna daxil olacaqsınız. Burdan dizayn
bölməsini seçdiyiniz zaman, Sizə Sizin səhifənizi hansı dizyanda edə bilərsiniz deyə,
onun formaları çıxmış olacaq. Siz sadəcə Sizin bəyəndiyiniz formanın üzərinə vuraraq,
seçirsiniz və daha sonra переменить блогу-bölməsinin üzərinə basaraq,bu dizaynı öz
bloqunuza tətbiq etmiş olacaqsını
ŞABLON
Əgər Siz yaratdığınız Bloqun şablon hissəsini dəyişmək istəyirsinizsə,настройка-
bölməsinin üzərinə vurmaqla Siz alətlər menyusuna daxil olacaqsınız. Burdan şablonlar
bölməsini seçdiyiniz zaman, Sizə Sizin səhifənizi hansı şablonları edə bilərsiniz deyə,
onun formaları çıxmış olacaq. Siz sadəcə Sizin bəyəndiyiniz formanın üzərinə vuraraq,
seçirsiniz və daha sonra переменить блогу-bölməsinin üzərinə basaraq,bu şablonu öz
bloqunuza tətbiq etmiş olacaqsınız. Yox əgər Siz bir-bir bütün şablonlara baxmaq
istəyirsinizsə, o zaman переменить блогу-bölməsindən istifadə etməyin.Bütün
şablonları istifadə etdikdən və bloqunuza necə yaraşdığını gördükdən sonra
переменить блогу-bölməsinin üzərinə basaraq,bu şablonu öz bloqunuza tətbiq etmiş
olun.
52. 52
BLOQUN ENİNİN TƏNZİMLƏNMƏSİ
Əgər Siz yaratdığınız Bloqun en hissəsini dəyişmək istəyirsinizsə, настройка-
bölməsinin üzərinə vurmaqla Siz alətlər menyusuna daxil olacaqsınız. Burdan
pегулировка ширины - bölməsini seçdiyiniz zaman, Sizə Sizin səhifənizin enini
dəyişə bilərsiniz. Siçanı uzun xəttin ortasında olan tənzmimləyicinin üzərinə vuraraq,
səhifənizin enini dəyişə biləcəksiniz. Dəyişdikdən sonra, Bu Sizi qane etsə,
переменить блогу-bölməsinin üzərinə basaraq,bu şablonu öz bloqunuza tətbiq etmiş
olun.
BLOQUN FON RƏNGİNİN və RƏSMLƏRİNİN SEÇİLMƏSİ
Əgər Siz yaratdığınız Bloqun en hissəsini dəyişmək istəyirsinizsə, настройка-
bölməsinin üzərinə vurmaqla Siz alətlər menyusuna daxil olacaqsınız. Burdan фoн-
bölməsini seçdiyiniz zaman, Sizə Sizin səhifənizin foonunda istədiyiniz dəyişiklikləri
edə bilərsiniz. Bu bölmədə Sizin üçün iki forma verilir biri fon rəngi digəri isə fon
rəsmləridir. Siz lazım olan rəngin üzərinə vurduqda fon rəngi o formada olacaq. Əgər
fon rəsmlərini seçmək istəsəniz üzərinə vurduqda müxtəlif kateqoriyalar üzrə Sizə
rəsmlər verəcək.
53. 53
BLOQUN MƏTN SƏHİFƏSİ ÜÇÜN YAZININ SEÇİLMƏSİ
Əgər Siz yaratdığınız Bloqun şriftini, onun rəngini, mətindəki yazıların ölçüsünü
dəyişmək istəyirsinizsə, Hастройка-bölməsinin üzərinə vurmaqla Siz alətlər
menyusuna daxil olacaqsınız. Burdan текст страницы- bölməsini seçdiyiniz zaman,
Siz səhifənizin şriftini, onun rəngini, mətindəki yazıların ölçüsündə dəyişiklikləri edə
bilərsiniz. Bu bölmədə Sizin üçün 3 forma verilir:
1. Шрифт - Bu mətnin şiriftləridir. Siz sadəcə yazılarınızın hansı şriftə olmasını
istəyirsinizsə onu seçirsiniz. Misal üçün, (Times New Roman) o zaman onun üzərinə
vurursunuz.
2. Bu bölmənin altında Sizə belə bir forma verilir:
B-Bu hissədə Siz bütün yazlarınızı tünd rəngdə verə bilərsiniz.
I- Bu yazdığınız yazıların bir qədər əyilmiş formada olamasına gətirəcək.
Şiriftn ölçüsü- Burda Siz yazınızın neçə ölçüdə olamsını göstərəcəksiniz.
3. цвет Tekcтa- Bu hissədə isə Sizə yazdığınız mətnin rənginin hansı rəngdə olaması
seçim imkanı Sizə verilir. Siz istdədiyiniz rəngi seçərək, onun üzərinə vurursunuz.
Artıq Sizin bütün yazılarınız seçdiyiniz rəngdə yazılmış olacaq.
54. 54
1. Elektron poçt (E-mail)
Yəqin ki, sizlər üçün qəribə gələ bilər ki, elektron poçtun tədris
prosesinə hansı aidiyyatı var. Amma bu əslində belə deyil. Biz
onun köməkliyi ilə bizə və dostlarımıza lazım olan məlumatları
gündəlik olaraq müxtəlif formalarda olan (musiqi, mətn, video, şəkil
və sairə) istənilən məsafədən asılı olmayaraq, lazım olan ünvana
göndərə bilərik. Dərs zamanı bu formadan daha çox Pribaltika dövlətlərində istifadə
edirlər. Rusiya Federasiyasının təhsil sistemində bu formadan istifadə 2007-ci ildən
təhsildə İKT-nin tətbiqini sürətləndirmək məqsədi ilə qəbul olunmuş “Yeni İdeyalar
Dünyası” Proqramından sonra sürətlə tətbiq olunmağa başlandı. Bundan istifadə edən
ölkələrin pedaqoqları bildirirlər ki, bu formadan onlar daha çox ev tapşırıqlarının
verilməsi zamanı istifadə edirlər. Şagirdlər isə öz nitqlərini formalaşdırmaq üçün
istifadə edirlər. Bu internet resursundan ədəbiyyat, rus dili, xarici dil dərslərində istifadə
olunur. Bu istiqamətdə dərsi qurmaqla, şagirdlər öz həmyaşıdları, dostları, müəllimləri
və valideynləri başqaları ilə ünsiyyət qura bilərlər. Bu poçt vasitəsilə sizlər öz
müəllimlərinizə ev tapşırıqlarının hazırlanması zamanı sizə qaranlıq qalan məqamlarla
bağlı bir elektron məktub hazırlayıb, öz suallarınızı müəlliminizə göndərə bilərsiniz.
Elektron poçtdan sizin üçün istifadə etmək sizin vaxtınıza da qənaət etmiş olacaq.
Gmail-da elektron poçtunun açma qaydaları
1. Gmail.com saytına daxil olun
Qeydiyyat
55. 55
2. Qeydiyyatdan keçin
3. E-poçt hesabınızı təsdiq edin
Elektron poçtunun hesabı hazır olandan sonra, məktublarınızı yazıb göndərə bilərsiniz:
1. Compose düyməsi üzərinə tiklayın
2. To qrafasında məktubu kimə ünvanlandığınızın ünvanını yazın
3. Subject qrafasına məktubunuzun mövzusunu yazın
4. Məktubu özünüz yazın
5. Bir daha yoxlayın – məktubunuzdakı səhvləri, ünvanladığınız ünvanı və s.
56. 56
6. Send düyməsini basın
Distant təhsildə elektron məktublar şagirdlərin müəllimlə və həmyaşıdları ilə əlaqəsi
üçün sadə və pulsuz əlaqə saxlamaq vasitəsidir. Elektron məktublar audio və video
texnologiyalara əlavə olaraq istifadə oluna bilər.
Elektron poçtun müsbət xüsusiyyətlərindən biri də məktubunuzu tək mətn formasında
yox, eyni zamanda mətninizə istədiyiniz faylı qoşaraq göndərə bilərsiniz (qoşma faylın
həcmi qoyulmuş çərçivədə olmalıdır). Elektron poçtun rahatlığı ondadır ki, internet olan
hər bir yerdən ora daxil olub, lazım olan sənədlərinizi email-ınızdan yükləyib, onların
üzərində işləyə bilərsiniz.
VİKİ TEXNOOGİYASI QLOBAL İNFORMASİYA “MÜBADİLƏÇİSİ” KİMİ
“Viki texnologiyası” dedikdə “sürətli düzəliş texnologiyası” başa düşülür. Bəzən
Viki texnologiyasını “canlı sənədlər texnologiyası” da adlandırırlar. Bir çox istifadəçilər
“Wiki” sözünün “what I know is” ifadəsindən
alındığını hesab edirlər ki, bunun da mənası “mən nə
bilirəm” mənasını verir. Bu ifadə Viki texnologiyasının
mənasını təyin edir: hər hansı biliyə malik olan
istifadəçi, informasiyanı veb-saytda çap etməklə bu
biliyi başqaları ilə bölüşdürür.
Viki konsepsiyası ilk dəfə 25 mart 1995-ci ildə
57. 57
Oreqonanın Portlend şəhərində yaşayan Vord Kenninqem (26 may 1949) (Ward
Cunningham) tərəfindən işlənmiş və veb-səhifələrin idarəsi, birbaşa veb-brauzerdən
redaktə olunması üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Vikipediyanın yaradıcıları – Cimmi Uels (Jimmy Wales) və Larry Sanger 15
yanvar, 2001-ci ildə il əvvəl tamamilə ayrı fəlsəfəyə əsaslanan, biliklərini paylaşmaq
istəyən insanların birgə təşəbbüsü ilə dünyanın ən dolğun İnternet ensiklopediyasını
yaratmaq qərarına gəlmişlər. Bu təşəbbüs özünü doğrultmuş və Vikipediya az sonra
dünyanın ən məşhur 25 İnternet saytı sırasına daxil olmuşdur.
Viklpediya uşaqların informasiya nəzəriyyəsi, proqramlaşdırma, riyazi məntiq,
proqramlaşdırma dilləri, əməliyyat sistemi, virtual yaddaş mexanizmi, multimedia,
kompyuterdə hesablamalar, intellektual fəaliyyətin avtomatlaşdırılması, informasiyanın
ötürülməsi və kompyuter şəbəkələri, İnternetin tarixi, müəlliflik hüququ, hakerlər,
kompyuter cinayətkarlığı, informasiya müharibələri, və s. haqqında zəngin biliklər əldə
edə bilməsi üçün dəyərli mənbədir.
Viki havay dilində “daha tez” deməkdir. Havay aeroportunda sərnişinləri
avtobuslara çağıran sürücülərin “viki-viki” deyə adamları tələsdirmələri ezamiyyətini
orada keçirən Kenniqemin nəzərindən qaçmamış və yaratdığı texnologiyanı “Viki
texnologiyası” adlandırmaq qərarına gəlmişdir.
Bunun üçün o əvvəlcə Apple Hypercad proqramından istifadə etmişdir. Hər dəfə
səhifələrdəki mətn redaktə olunarkən, bütün versiyaların xüsusi verilənlər bazasında
(VB) saxlanılması proqramın əsas funksiyasını təşkil edir. Belə ki, istənilən versiyanın
VB-dan çağırılaraq yenidən tez bir zamanda veb-səhifədə bərpa olunması Viki
texnologiyasının əsas prinsipidir.
Viki texnologiyası İnternet istifadəçisinin veb-saytlarla qarşılıqlı əlaqəsini,
İnternetdən çıxmadan səhifənin dəyişdirilməsini, informasiyaların
strukturlaşdırılmasını, redaktə olunmasını nəzərdə tutur. Viki texnologiyası virtual
məkanda müzakirələr aparmaq, VB, faylların saxlandığı anbar yaratmaq, poçt sistemi,
əməkdaşlıq üçün alətdir.
58. 58
Viki texnologiyasını təyin edən əsas şərtlər:
– veb-səhifələrdəki informasiyaların veb-brauzerdə birbaşa dəyişdirilmə imkanının olması
və bütün versiyalarin serverdə yadda saxlanılması;
– hiperistinadların generasiyasının avtomatlaşdırılması və veb-səhifələr arasında onların
aktuallığının dəstəklənməsi;
– mətnlər üçün HTML dili əvəzinə ona oxşar, lakin daha sadə dilin istifadə edilməsi;
– düzəlişlər tarixcəsinin olması – viki-məqalələrin yarandığı andan başlayaraq istənilən
dəyişikliyə baxmaq və bərpa etmək imkanının olması;
– hər kəs tərəfindən veb-məqalələrin redaktə oluna bilməsi.
Məqalələrin istifadəçilər tərəfindən idarə
oluna bilməsi ideyası müxtəlif on-line
ensiklopediyaların yaradılması üçün çox
uyğundur. İnternetdə Viki texnologiyası
ilə işləyən müxtəlif ensiklopediyalar
mövcuddur (Cədvəl 1.). Layihələr
Xüsusiyyətləri
Absurdopediya
http://www.absurdopedia.wikia.com
«Ensiklopediya Absurd» –
məqalələrdəki informasiyalar təhrif
olunmuş, parodiyalar şəklindədirlər.
Everything2
http://everything2.com/
İnsan biliyinin bütün sahələrindən
informasiyaları toplayan veb-sayt və on-
line cəmiyyətdir.
Vikibilik
http://www.wikiznanie.ru
BSD (Berkeley Software Distribution)
lisenziya ilə işləyən on-line
ensiklopediyadır. Ensiklopediya rus
dilindədir.
Scholarpedia Ensiklopediyaya yalnız elmi məqalələrin
59. 59
http://www.scholarpedia.org daxil edilməsinə icazə verilir.
Encarta
http://encarta.msn.com
Kompüterin multimediya
komponentlərindən istifadə edən ilk
elektron ensiklopediyadır.
Citizendium
http://www.en.citizendium.org
İstifadəçilər tərəfindən daxil edilmiş
məqalələr mütəxəssislər tərəfindən
yoxlanılır.
Open Encyclopedia Project
http://www.open-site.org
İstifadəçilər arasında “Open-Site”
adlanan bu ensiklopediya könüllülər
tərəfindən zənginləşdirilir.
İntellipediya
http://www.odni.gov
Viki texnologiyası əsasında işləyən
bağlı ensiklopediyadır. ABŞ-nın 16
xüsusi xidmət orqanlarını birləşdirir.
Wookieepedia
http://starwars.wikia.com
Fantastik filmlərin on-line
ensiklopediyasıdır.
Viki texnologiyası İnternet istifadəçisinin veb-saytlarla qarşılıqlı əlaqəsini,
İnternetdən çıxmadan səhifənin dəyişdirilməsini, informasiyaların
strukturlaşdırılmasını, redaktə olunmasını nəzərdə tutur. Viki texnologiyası virtual
məkanda müzakirələr aparmaq, VB, faylların saxlandığı anbar yaratmaq, poçt sistemi,
əməkdaşlıq üçün alətdir.
Viki texnologiyasını təyin edən əsas şərtlər veb-səhifələrdəki informasiyaların
veb-brouzerdə birbaşa dəyişdirilmə imkanının olması və dəstəklənməsi; mətnlər üçün
HTML dili əvəzinə ona oxşar, lakin daha sadə dilin istifadə edilməsi;düzəlişlər
tarixcəsinin olması – viki-məqalələrin yarandığı andan başlayaraq istənilən dəyişikliyə
baxmaq və bərpa etmək imkanının olması;hər kəs tərəfindən veb-məqalələrin redaktə
oluna bilməsi və s.
60. 60
Vikipediya (ing. Wikipedia) - İnternetdə azad şəkildə yayımlanan, dünyanın bir
çox dillərində viki texnologiyasının tətbiqi ilə könüllü istifadəçilər tərəfindən
yaradılmışdır. Yarandığı dövrdən, yəni, 2001-ci ilin əvvəllərindən Vikipediyadakı
istifadəçi və məqalə sayı durmadan artır, ensiklopediya hər keçən gün daha çox
məşhurluq qazanır.
Azərbaycanca Vikipediya
2004-cü ilin yanvarından az.wikipedia.org ünvanında Azərbaycan dilində
Vikipediya fəaliyyətə başlamışdır. Buna Azərbaycanın açıq on-line ensiklopediyası
kimi də baxmaq olar. Vikipediya ensiklopediyasında məqalələrin sayı artmaqdadır.
Təəssüflər olsun ki, cavan ensiklopediyamız üzərində çalışmalara çox az azərbaycanlı
cəlb olunduğundan, o, əsasən türk qardaşlarımız və güney azərbaycanlı soydaşlarımız
tərəfindən qurulur. Məhz bu səbəbdən (və bizim passivliyimizdən) saytda çoxlu
qrammatik və sintaktik səhvlərə, türk və fars sözlərinə rast gəlmək olar. Yenə də, bizim
Vikipediya üzərində işlədikləri və təməlini qoyduqları üçün hər birinə dərin
təşəkkurümü bildirmək istərdim. Lakin bu işin ən qorxulu tərəfi deyil.
Bu yaxınlarda Azərbaycan Vikipediyasında “Son dəyişikliklər” bölümündə
“İrəvan” və “Ermənistan” sözlərinin yaradıldığı diqqətimi cəlb etdi. Bu dəyişikliklər
qeydiyyatdan keçmiş üzv tərəfindən deyil, naməlum şəxs tərəfindən edilmişdi.
Məqalələr neytral görünməyə çalışsa da erməni mənşəli olduğu aşkardır. Müəllifin İP
addresinin (195.250.64.76) ermənistana mənsub olduğu məndə qalan şübhələri də yox
etdi. Bəli, ermənilər bizim ensiklopediyamıza azərbaycan və onun tarixi haqda saxta
məlumat daxil edərək növbəti dəfə dezinformasiya yaradırlar. Görünür Azərbaycanda
yaxşı təhsil aldıqlarından ermənilər bu məqalələri səlis və düzgün Azərbaycan dilində
yazırlar. Hər bir səhifə üzərində edilən bütün dəyişikliklər “Səhifə keçmişi” bölümündə
qeyd edilir. Bu imkandan istifadə edib yuxarıdakı faktın təsdiqini tapa bilərsiniz.
61. 61
Mən Necə Yardım Edə Bilərəm?
Zəngin Azərbaycanımızın şəhər və rayonları, şair və yazıçıları, mətbəxi,
geyimləri və s. haqda dürüst məlumatınız varsa, maksimum neytrallığı və obyektivliyi
qoruyaraq, durmadan Azərbaycan Vikipediyasına əlavələr edin! Bunun üçün sadəcə
qeydiyyatdan keçmək kifayətdir.
Lakin bununla kifayətlənməmək lazımdır. Vikipediya bugün dünyada güvənilən
və çox populyar informasiya mənbəyi kimi tanınır. Tələbələr, jurnalistlər və digər
araşdırmaçılar internetdə məlumat axtarışında məhz bu resursa üstünlük verirlər. Bunun
üçün bizim Azərbaycan dilindəki Vikipediyanı qurmaqla yanaşı, İnglis, Fransız, Rus,
Alman, İspan və digər dillərdə olan Vikipediyalara da əlavələr etməmiz, Azərbaycan və
onun ayrılmaz hissəsi olan Qarabağ haqqında həqiqətlərin dünyaya çatdırılması yolunda
vacib addımlardandır.
Məqalələrin Yaradılması
Vikipediyada məqalələrin yazılması olduqca asandır və HTML səhifələrindən
fərqli olaraq xüsusi biliklər tələb etmir. Mündəricatın yaradılması, keçid və şəkillərin
əlavə edilməsi, şablonlar və diğər funksiyalar avtomatlaşdırıldığından məqalələri qısa
müddət ərzində asanlıqla yaratmaq mümkündür.
Təsadüfi deyil ki Havaililərin dilində wiki (wihiwihi) sözü “tez”, “cəld” mənasını
daşıyır.Hər zaman neytral nəzər nöqtəsindən çıxış edərək yazın və yazdığınız
məqalələrin mənbəyini göstərin. Bu idarəçilərin və oxuyucuların sizin məqalənizə olan
etimadını artıracaq və mümkün mübahisələrin qarşısını alacaq. Wikipediyada
Ədəbiyyat, astranomiya, bioligiya, coğrafiya, fəlsəfə, hərb, hüquq, idman, islam, kimya,
kino şəxslər, tarix və türk dilləri haqqında istənilən məlumatı əldə etmək olar.
Biliklərimizi Paylaşaraq...
62. 62
Prezident İlham Əliyev 2004-cü il yanvarın 12-də imzaladığı Azərbaycan Milli
Ensiklopediyasının nəşri haqda sərəncama baxmayaraq, bu gün ensiklopediyanın heç bir
cildinə də satışda rast gəlmək mümkün deyil. İnanıram ki, azad ensiklopediyaya əlavə
ediləcək hər bir kiçik məlumat onu dinamik, pulsuz və Elmlər Akademiyasının
hazırladığı ensiklopediyadan daha populyar edəcək.
İnformasiyanı azad paylaşmaq prinsipini hələ Tim Berners-Lee tərəfindən 1989-
cu ildə veb texnologiya (World Wide Web) yaradılarkən nəzərdə tutulmuşdur. Məhz bu
səbəbdən ilk yaradılan səyyar (browser) həm veb səhifələrini göstərmə həm də onları
redaktə etmə imkanına malik idi. Lakin sonrakı dövürdə internetin daha çox elektron
kommersiya istiqamətində inkişaf etməsi veb mediyasını ilkin fəlsəfəsindən
uzaqlaşdırdı.
Tim Berners-Linin özünün də etiraf etdiyi kimi, 2005-ci il ideyasının həyata
keçdiyi il kimi yadda qaldı. Belə ki, məhz bu il fikirlərini və biliklərini paylaşmaq
arzusunda olan milyonlarla yaradıcı insan bloglar, vikilər və podcastlər vasitəsilə
internetdə tsunami meydana gətirmişdir. Yazdığım bu məqalə də episentri uzaqda olan
bu tsunaminin bizə gəlib çatan kiçik bir dalğasıdır.
Vikimənbə(Wikisourse), Vikilüğət(Wikitionary), Vikikitab(Wikibooks), Vikisitat
(Wikiquote) istiqamətləri.
Vikipediyanın yaradıcıları – Cimmi Uels (Jimmy Wales) və Larri Senger Larry
Sanger 15 yanvar, 2001-ci ildə il əvvəl tamamilə ayrı fəlsəfəyə əsaslanan, biliklərini
paylaşmaq istəyən insanların birgə təşəbbüsü ilə dünyanın ən dolğun İnternet
ensiklopediyasını yaratmaq qərarına gəlmişlər. Bu təşəbbüs özünü doğrultmuş və
Vikipediya az sonra dünyanın ən məşhur 25 İnternet saytı sırasına daxil olmuşdur.
Wikipedia (Azərbaycanca Vikipediya) qeyri-hökümət təşkilatı olan Vikimedia
Fondu tərəfindən yaradılan İnternet ensiklopediyadır. Vikipediyanı Britannika kimi
digər internet ensiklopediyalardan fərqləndirən əsas cəhət onun açıq olması, yəni
istənilən internet istifadəçisinin onu redaktə edə bilməsidir.
Ana_Sehife_Wikipedia.htm Vikimedia_Fondu.htm
63. 63
Ensiklopediyanın əsas tələbi yazılan məqalələrin və əlavə edilən biliklərin neytral
nəzər nöqtəsindən (NPOV – Neutral Point Of View) çıxış etməsidir.
Commons
Ortaq media anbarı
VikiXəbər
Açıq xəbər mənbəyi
VikiSitat
Sitatlar
VikiVersitet
Viki Universitet
VikiLüğət
Lüğət
Meta-Viki
Vikimedia koordinasiya mərkəzi
VikiNövlər
Bioloji növlərin sistematikası
VikiMənbə
Açıq mənbə
65. 65
VİKİPEDİYA SƏHİFƏSİNDƏ REDAKTƏ EDİLMƏSİ
Vikipediya:Məqalələrin redaktə qaydaları:
Vikipediya, açıq ensiklopediya
Vikipediya fəlsəfəsinin əsasında hər kəsin yeni məqalə yaradacağı və əvvəlkiləri
redaktə edə biləcəyi azad bir ensiklopediya durur. Azərbaycan Vikipediyası da bu
fəlsəfəni əsas tutur. Ona görə də Vikipediyanı zənginləşdirmək və onu redaktə
etmək istəyən hər bir kəsin redaktə qaydaları ilə tanış olması zəruridir. Redaktə
qaydaları çox sadədir :
Tanışlıq
Əksər Vikipediya məqalələrini redaktə etmək elə də çətin deyil. Sadəcə
məqalələrin yuxarı hissələrində olan "Redaktə" düyməsini basın. Bu, Sizi yeni bir
səhifəyə - məqalənin redaktə səhifəsinə istiqamətləndirəcək. Əgər Siz sadəcə sınaq
yazısı yazmaq istəyirsinizsə, lütfən bunu "Qaralama dəftəri"ndə edin, məqalələrə
müdaxilə etməyin. Məsləhətdir ki, redaktədən sonra etdiyiniz dəyişikliklərin qısa
məzmununu altdakı qutuda yazasınız. Etdiyiniz dəyişikliklərin yaddaşa düşmədən
necə görünəcəyini bilmək istəyirsinizsə Sınaq göstərişi düyməsindən istifadə edə
bilərsiniz. Həmçinin etdiyiniz dəyişikliklər olan versiyanı və əvvəlki versiyaları
müqayisə etmək üçün Dəyişiklikləri göstər düyməsindən istifadə edin. Bu
mərhələləri keçdikdən sonra (bu Sizdən asılıdır, istəsəniz dərhal dəyişiklikləri
saxlaya bilərsiniz) cəsarətli olun və "Səhifəni qeyd et" düyməsini basın. Sizin
dəyişiklikləriniz ani olaraq qeyd edilir və Vikipediyanın digər istifadəçilərinin
istifadəsinə verilir.Məqalələrdə həmçinin müzakirə səhifəsi olur. Müzakirə
səhifələrində adətən Vikipediyanın digər iştirakçılarının bu məqalə haqqında
yazışmaları, mübahisələri öz əksini tapır. Siz də bu yazışmalarda iştirak edə və ya
hər hansısa bir məsələni müzakirəyə çıxara bilərsiniz. Bundan ötrü "+" düyməsini
basıb yeni sektor yarada və ya "Redaktə" düyməsini basmaqla adi məqalə kimi
redaktə edə bilərsiniz.
66. 66
Bir məsələni də bilməniz vacibdir. Müzakirə, məktublaşma və bəzi bir neçə əlavə
viki-proyektlər zamanı imzanızı qeyd edin (bunun üçün İmza və
Tarix düyməsindən istifadə olunur). Çünki, Siz həmin səhifələrdə öz şəxsi,
subyektiv fikrinizi bildirirsiniz və yazılmış sözün kimə aid olduğunu bilmək digər
istifadəçilər üçün vacibdir. Lakin, bu qayda ensiklopedik məqalə səhifələrinə aid
edilmir. Edilmiş hər bir dəyişiklik Tarixçə-yə qeyd edilir.
Kiçik Redaqtələr
Kiçik redaktələr əsasən bu hallar hesab olunur : mətnin kompyuterə yığımı zamanı
edilən səhvlərin düzəldilməs;, məzmuna dəyişiklik etmədən mətndəki şəklini
dəyişilməsi və s. Əgər redaktə edən onun etdiyi dəyişikliklərin heç bir zaman
müzakirə mövzusu olmayacağına inanırsa, o, kiçik redaktə yazısının qarşısından
işarə qoya bilər.
Səhifə İzləmə
Əgər yaratdığınız və ya redaktə etdiyiniz məqalələrə edilən dəyişiklik Sizi
maraqlandırırsa onda Bu səhifəni izlə yazısının qarşısından işarə qoyun. İzlədiyiniz
səhifələr Sizin üçün ayrıca səhifədə göstəriləcək, həmçinin Son dəyişikliklərdə
həmin məqalələrin adları qalın mətnlə yazılacaq.
Viki Qeydlər
Keçidlər, İmzalar və Abzaslar
Alınan Nəticə Yazılan Mətn
Yazını bölümlərə və ya başlıqlara ayırmaq üçün
istifadə edilir:
Başlıq
Alt başlıq
Alt alt başlıq
== Başlıq ==
=== Alt başlıq ===
==== Alt alt başlıq ====
67. 67
Siyahıları asanlıqla yarada bilərsiniz
Bunun üçün hər bir sətirin önünə ulduz əlavə edin
ulduzların sayı siyahıdakı dərinliyi müəyyən edir
* Siyahıları asanlıqla
yarada bilərsiniz
* Bunun üçün hər bir sətrin
önünə ulduz əlavə edin
** ulduzların sayı
siyahıdakı dərinliyi
müəyyən edir
1. Həmçinin nömrələnmiş siyahılar yarada bilərisiniz
1. struktur üçün idealdır
2. və asanlıqla yaradlılr
# Həmçinin nömrələnmiş
siyahılar yarada bilərisiniz
## struktur üçün idealdır
## və asanlıqla yaradılır
Horizontal bölgü xətti üçün
simvolundan istifadə edin
Horizontal bölgü xətti üçün
----
simvolundan istifadə edin
İmzanızı əlavə etmək üçün:
Rustam
İmza və vaxtı əlavə etmək üçün:
Rustam 00:48, Yan 27, 2006 (AZT)
Yalnız vaxtı əlavə etmək üçün:
00:48, Yan 27, 2006 (AZT)
İmzanızı əlavə etmək üçün:
İmza və vaxtı əlavə etmək
üçün:
Yalnız vaxtı əlavə etmək
üçün:
Tarix formatları: Tarix formatları:
# [[yanvar 20]], [[1990]]
68. 68
1. 20 yanvar, 1990
2. 20 yanvar 1990
# [[20 yanvar]] [[1990]]
Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhəridir
Azərbaycanın paytaxtı
[[Bakı]] şəhəridir
Bakı şəhəri Azərbaycanın paytaxtıdır
Bakı şəhəri
[[Azərbaycan]]ın
paytaxtıdır
Bir sözün bir neçə yazılış forması ola bilər. O zaman
onları bir yerə yönəltmək zərurəti yaranır.
"ABŞ" başlıqlı məqaləni "Amerika Birləşmiş
Ştatları" başlıqlı məqaləyə yönləndirmək üçün,
birincini sağdakı mətn ilə əvəz edin.
#REDIRECT [[Amerika
Birləşmiş Ştatları]]
Başqa dildə mövcud olan eyni başlıqlı məqaləyə
keçid əlavə etmək üçün aşağıdakı keçid növündən
istifadə edin:
[[dilin kodu:Başlıq]]
[[ar:و اك ]]ب
[[en:Baku]]
[[ru:Баку]]
Məqaləni bu və ya digər kategoriyaya aid etmək üçün
sağdakı nümunədən istifədə edin.
[[Kateqoriya:Azərbaycan]]
Məqalədə bu və ya digər kategoriyaya keçid əlavə
etmək üçün sağdakı nümunədən istifədə edin.
[[:Kateqoriya:Azərbaycan]]
Xarici, qeyri-viki keçidlərini əlavə etməyin üç yolu:
1.
2. Görünən keçid: http://az.wikipedia.org (tərcih
#Görünən keçid:
http://az.wikipedia.org
(tərcih olunmur)
69. 69
olunmur)
3. Adsız keçid: [1] (yalnız mətnin daxilində)
4. Adlı keçid: Vikipediya
#Adsız keçid:
[http://az.wikipedia.org ]
(yalnız mətnin daxilində)
#Adlı keçid:
[http://az.wikipedia.org
Vikipediya]
Şəkillər
Alınan Nəticə Yazılan Mətn
Şəkil:
Şəkil:
[[Şəkil:Wikipedia-logo-az.png]]
Sağ tərəfdə yerləşən və
başlığı olan şəkil:
Vikipediya Ensiklopediyası
Sağ tərəfdə yerləşən və başlığı olan şəkil:
[[Şəkil:Wikipedia-logo-
az.png|frame|right|Vikipediya Ensiklopediyası]]
Sol tərəfdə yerləşən və
başlığı olan şəkil:
Sol tərəfdə yerləşən və başlığı olan şəkil:
[[Şəkil:Wikipedia-logo-az.png|frame|left|Vikipediya
Ensiklopediyası]]
70. 70
Vikipediya Ensiklopediyası
Şəkil 30 pikselədək
kiçildildi: Şəkil 30 pikselədək kiçildildi:
[[Şəkil:Wikipedia-logo-az.png|30px]]
Yazının formatlaşdırılması
Alınan nəticə Yazılan mətn
kursiv mətnlər
qalın mətnlər
qalın mətn və kursiv mətn birlikdə
Bu işarələr ikqat və ya üçqat apostroflardır,
dırnaq deyildir.
''kursiv mətnlər''<br />
'''qalın mətnlər'''<br />
'''''qalın mətn və kursiv mətn
birlikdə'''''.
Texniki terminlər üçün eyniölçülü yazılar.
<tt>Texniki terminlər üçün</tt>
eyniölçülü yazılar.
Siz həmçinin kiçik tekstlərdən başlıqlar üçün
istifadə edə bilərsiniz.
Siz həmçinin <small>kiçik
tekstlərdən</small> başlıqlar
üçün istifadə edə bilərsiniz.
Siz silinmiş materialın üzərindən yeni materialın
altından xətt çəkə bilərsiniz.
Siz <strike>silinmiş materialın
üzərindən</strike> və ya
71. 71
<u>yeni materialın altından</u>
xətt çəkə bilərsiniz.
Siz həmçinin xüsusi simvollardanda istifadə edə
bilərsiniz
Bax Vikipediya:Xüsusi
simvollar
Alt indeks: x2
Üst indeks: x2
və ya x²
İkinci üsuldan siz ümumi hallarda istifadə edə
bilərsiniz, lakin bəzi hallarda (məsələn, ölçü
vahidləri üçün) məhz bu üsuldan istifadə etmək
lazımdır ki, bəzi Brauzerlər (Browser) onu oxuya
bilsinlər.:
ε0 = 8.85 × 10−12
C² / J m.
Alt indeks: x<sub>2</sub>
Üst indeks: x<sup>2</sup> və
yax²
ε<sub>0</sub> =
8.85 ×
10<sup>−12</sup>
C² / J m.
Mürəkkəb formullar:
Bax Vikipediya:Formullar
<math>sum_{n=0}^infty
frac{x^n}{n!}</math>
Məqalələrə şərhlərin yazılması:
Səhifədə görsənmir
Redaktələr zamanı yazıla bilər.
<!-- Şərh -->
72. 72
WORDLE
http://wordle.net - Bu saytın köməkliyi ilə müəllim və şagirdlər istənilən yazını
maraqlı bir şəkildə hazırlaya bilir. Bir növ bu saytın köməkliyi ilə kitabların üz
qabıqlarını hazırlamaq olar. www.readthewords.com - Bu sayt imkan yaradır ki,
şagird ingilis dilində olan sözlərin, materialların səsləniş formasını eşitsin. Bu sayt
vasitəsi ilə şagirdlər istənilən həcm də olan sənədi və yaxud kitabı oxuya bilir. Bir
növ elektron kitab funksiyasını yerinə yetirir.
http://wordle.net - Bu saytın köməkliyi ilə müəllim və şagirdlər istənilən yazını
maraqlı bir şəkildə hazırlaya bilir. Bir növ bu saytın köməkliyi ilə kitabların üz
qabıqlarını hazırlamaq olar.
73. 73
MÜXTƏLİF FƏNLƏR ÜZRƏ VƏ MARAQLI TƏDRİS BÖLMƏLƏRİNİ
ƏHATƏ EDƏN İNTERNET KATALOQ
FİZİKA VƏ ASTRONOMİYA
http://www.fizika.ru/ —
Bu saytda 7,8 və 9-cu siniflər üzrə maraqlı testlər, tapşırıqlar, labaratoriya işləri
yerləşdirilmişdir
http://www.infoline.ru/g23/5495/physics.htm — Bu saytda termodinamika,
müxtəlif fiziki təcrübələr(animasiyalar formasında yerləşdirilmişdir
http://www.chat.ru/ecalcsys/main.htm
Bu proqram fizika məsələlər həll edir həmçinin Kirxoqrof qanunu, kontur
cərəyanlarının --------- proqram həmçinin potensial diaqramma və güc hesablama
balansı göstərilmişdir.
http://phisika.boom.ru/ — Astranomiyadan qravitasiya, kvant fizikası,
paradokslar nüvə fizikası öz əksini tapmışdır.
http://www.planetarium.ru
Astronomik təhsil bu böyük proyektdir. Astronomiyanı keçən müəllimlər üçün və
astronomiyaya maraq göstərənlər üçün. Saytda Astronomiyaya aid ən vacib
məlumatlar var.
http://www.phizik.cjb.net/
Tələbələrin imtahanlara hazırlaşmasına kömək məqsədi ilə sayt yaradılmışdır.
http://school.holm.ru/predmet/phisic/
74. 74
Müxtəlif fizikanın bölmələri üzrə maraqlı resurslar vardır.
http://www.convert-me.com/ru/
http://electr.nm.ru/
Təbiət hadisələrinin öyrənilməsinin maraqlı tarixi faktları və maraqlı təcrübələr
haqqında. İşığın alınması prosesi burda öz əksini tapmışdır.
http://www.chat.ru/hologrph/
Laboratoriya işləri üçün qiymətli məlumatlar var.
http://www.irnet.ru/olezhka2/wnuclear.shtml
Nüvə fizikası və Günəş haqqında məlumatlar var.
KİMYA
http://www.edu.yar.ru
Yaraslav universitetinin kimya fənni üzrə hazılradığı maraqlı saytdır.Burda Sizlərə
lazım olan bütün məlumatları tapa bilərsiniz.
http://cnit.ssau.ru/organics/index.html
10-11-ci siniflər üçün, kimya fənnindən Elektron dərslik vəsaiti. Ev tapşırıqları,
labaratoriya işləri və sairə maraqlı bölmələr öz əksini tapmışdır.
http://www.informika.ru/text/database/chemy/START.html
Kimya fənni üzrə bir məlumat bazasıdır ki, bu bazadan btün məlumatları tapa
bilərsiniz.
http://www.chem.msu.su
75. 75
Kimya fənnindən ali məktəblərə hazırlaşanlar üçün, testər, tapşırıqlar öz əksini
tapmışdır.
COĞRAFİYA
http://www.kulichki.com/travel
Dünya ölkələri onların fiziki coğrafiyası haqqında maraqlı məlumatlar vardır.
http://montaro.newmail.ru/
Dağlar və düzənliklər haqqında
http://www.countries.ru/
Dünya ölkələri haqqında məlumat portalıdır. əhali, fiziki xəritəsi, iqlimi, coğrafi
mövqeyi və sairə.
http://nakarte.ru/
İnternet dərslər vardır.
http://www.abratsev.narod.ru/
Su, hava haqqında dərslər.
http://www.meteo.ru/home_rus.htm
http://www.sgm.ru/rus/
Dünyada olan muzeylər haqqında
http://adventure.hut.ru/general/
Dünyada baş vermiş maraqlı coğrafi hadisələr.
http://www.rgo.ru/cgi-bin/index.cgi
76. 76
http://www.ipk.edu.yar.ry:
8101/resource/distant/geographic/index.html
Müəllimlər üçün Distant dəstək. Burda metodiki tövsüyələr ala bilərsiniz.
http://www.lgg.ru
Dünya coğrafiyası(150 dən çocx dövlətlər haqqında məlumatlar var)
http://geo2000.nm.ru/index.htm
Materiklər haqqında qiymətli məlumatlar.
http://rmc.pstu.ac.ru/YP/Yp_ir/data
İnteraktiv xəritələr, dünya əhalisinin yerləşmə arelalları və tarixi haqqında
məlumatlar tapmaq olar.
mpsu.narod.ru/inetforschool/index.html
İnternetdən coğrafiya dərslərində necə istifadə etmək olar.
BİOLOGİYA
http://prcnit.ssu.runnet.ru/abiturient/win/liceum/bio_car.htm —
Burda Anataomiyaya aid maraqlı interaktiv testlər, tapşırıqlar vardır.
http://nature.ok.ru/
Heyvanların tipləri haqqında zəngin məlumatlar vardır. Nadir incilər( qırmızı
kitaba adları düşmüş heyvanlar haqqında da vardır) Bundan əlavə olaraq, bu
saytda həm də müzakirələr üçün forum da vardır.
77. 77
TARİX
http://www.rubricon.ru/io_1.asp
Qədim Dünya Tarixi öz əksini tapıb. Elektron dərslikdir.
http://grandwar.kulichki.net
Rusiya imperiyasının hərbi münaqişələri haqqında məlumatlar verilir.
http://www.kemet.ru
Qədim Misir tarixi haqında dərin məlumatlar var. Onun yaranması, əhalinin
formalaşması, müharibələr, imperiyalar, bağlanan sülh müqavilələri və sairə
haqda geniş məlumatlar öz əksini tapmışdır.
http://decembr.hobby.ru/v4/index.htm
Dekabristlər üsyanı haqqındadır. Üsyanın başlanması, üsyanına qədər və
üsyandan sonrakı mərhələlər öz əksini tapmışdır.
http://ancient.holm.ru/ — Древний мир Тема сайта — история Древнего
мира и все, что с ней связано. История древних держав, философия,
культура, религия, искусство, наука.
http://rome.webzone.ru/
Qədim Roma haqqında zəngin məlumatlar var( tarixi, yaranması, əhalisi, Qrax
ardaşlarının islahatları, imperiya, respublika dövrləri, 3 Pun müharibəsi və sairə)
http://docentr.krs.ru/work/web/kolesov/index.html
78. 78
İkinci dünya müharibəsi haqqında video məlumatlar mövcuddur. Həm də arxiv
materialları da vardır.
http://www.history.ru/histr.htm
MDB dövlətlərinin tarixi haqında zəngin ensiklopediyalar öz əksini tapıb.
http://hist1.narod.ru/
Bu saytda Qədim Dünya, Orta Əsrlər və Yeni dövr Dünya tarixləri öz əksini
tapmışıdr.
http://liberte.da.ru/
Fransa Burjua inqilabı haqqında – İnqilaba qədər, inqilabın başlanması və ondan
sonrakı olan dövrlər öz əksini tapıb.
http://sesna.hypermart.net/pages/
Dünya tarixi haqqında portaldır. 400 kiçik saytlar vardır.
RUS DİLİ VƏ ƏDƏBİYYAT
http://www.geocities.com/Athens/Ithaca/3880/osn.html
http://www.yamal.org/ook/
XARİCİ DİL
http://www.english.language.ru
Online ingilis dili dərsi
http://www.study.ru/
79. 79
ingilis dilində müxtəlif səviyyələrə uyğun mətnlər
http://www.anriintern.com/indlanguadge.php
İngilis dili müəllimləri üçün pulsuz Distant təhsil alma imkanları var.
http://www.toefl.ru/ — TOEFL proqramı üzrə imtahana hazırlıq
http://www.complexsystems.net/
http://english-language.chat.ru/
Kiçik məqalələr, testlər, lətifələr, danışıq üçün topiklər və sairə
http://deutsch.holm.ru/index.html
http://www.spanish-lessons.ru/
http://www.edu.ru/
http://www.school.edu.ru/
http://www.ege.edu.ru/
http://edu.rin.ru/
http://pedsovet.org/
http://festival.1september.ru/
