1. “ ТӨМӨР ЗАМЫН ТЕХНИК АШИГЛАЛТЫН ДҮРЭМ ”
НОМЫГ ЭМХЭЛЖ ЭЛЕКТРОН
НОМ БОЛГОСОН .
БАГШ: Б. БААСАННЯМ
Д. ЧУЛУУНЦЭЦЭГ

2. 2
ЗАМ, ТЭЭВЭР, АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН ÑÀÉÄÛÍ ÒÓØÀÀË
įÐÝÌ, ÆÓÐÀÌ ÁÀÒËÀÕ ÒÓÕÀÉ
2008 îíû 04 ä¿ãýýð ñàðûí 04-íèé ºäºð Óëààíáààòàð õîò
Äóãààð 63
Ìîíãîë Óëñûí Òºìºð çàìûí òýýâðèéí òóõàé õóóëèéí 10 äóãààð ç¿éëèéí 10.1.1 äýõ çààëòûã
¿íäýñëýí ÒÓØÀÀÕ íü:
1. Òºìºð çàìûí òåõíèê àøèãëàëòûí ä¿ðýì”-èéã 1 ä¿ãýýð õàâñðàëòààð, “òºìºð çàìûí äîõèîëëûí
æóðàì”-ûã 2 äóãààð õàâñðàëòààð, “Ãàëò òýðýãíèé õºäºë㺺íèé óäèðäëàãûí æóðàì”-ûã 3 äóãààð õàâñðàëòààð
òóñ òóñ áàòàëñóãàé.
2.Áàòëàãäñàí ä¿ðýì, æóðìóóäûã õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà õýìæýý àâ÷ àæèëëàõûã Òºìºð çàìûí õýðýã ýðõëýõ
ãàçàð /Ä.Ãàíáîëä/-ò ¿¿ðýã áîëãîñóãàé.
ÑÀÉÄ Ð.ÐÀØ
Óëñûí á¿ðòãýëèéí 2008 îíû 4 ñàðûí 11-íèé 2897 äóãààðò á¿ðòãýñýí.
Çàì, òýýâýð, àÿëàë æóóë÷ëàëûí ñàéäûí
2008 îíû 04 ä¿ãýýð ñàðûí 04 –íû
ºäðèéí 63 äóãààð òóøààëûí
íýãä¿ãýýð õàâñðàëò
ТӨМӨР ЗАМЫН ТЕХНИК АШИГЛАЛТЫН ДҮРЭМ
НЭГД¯ГЭЭР Б¯ЛЭГ
НИЙТЛЭГ ¯НДЭСЛЭЛ
1. Төмөр замын техник ашиглалтын дүрмийн зорилго нь төмөр замын тээврийн тухай хууль
тогтоомжийг хэрэгжүүлж, төмөр замын байгууламж, техник тоног төхөөрөмж, хөдлөх бүрэлдэхүүний
¿íäñýí õýìæýý болон тэдгээрийн ашиглалт, засвар, үйлчилгээнд тавигдах шаардлага, галт тэрэгний
хөдөлгөөнийг зохион байгуулах дэг горим, дохиоллын зарчим, төмөр замын ажилтны ажиллах журмыг
тогтооход оршино.
2. Энэхүү дүрмийг төмөр замын тээврийн тухай хууль тогтоомж, нийтлэг багц дүрэмд заасны дагуу
төмөр замын тээвэрлэлтийг зохион байгуулах үүрэг бүхий төмөр замын суурь бүтэц эзэмшигч, тээвэрлэгч,
нийтийн болон дагнасан хэрэглээний зам, талбай эзэмшигч, аж ахуйн нэгж байгууллага дагаж мөрдөнө.
Техник ашиглалтын дүрмийг хэрэгжүүлснээр төмөр замын салбарын бүх байгууллага, нэгжийн хоорондын
ажлын уялдаа холбоо, тээвэрлэлтийн аюулгүй, тасралтгүй хэвийн байдал хангагдана.
3. Нийтийн ба дагнасан хэрэглээний зам, талбайд байх байгууламж, техник тоног төхөөрөмж ба
хөдлөх бүрэлдэхүүнийг үйлдвэрлэх, барих, төлөвлөх, ашиглахтай холбоотой бүх журам, заавар энэхүү
дүрмээр тогтоосон шаардлагад нийцэж байна.
4. Техник ашиглалтын дүрэмд хэрэглэсэн дараахь нэр томъёог дор дурьдсан утгаар ойлгоно. Үүнд:
Ачаа-зорчигчийн галт тэрэг –Хºдºлгººн багатай замын хэсэгт ачаа ба зорчигч тээвэрлэхэд
зориулагдсан ачааны ба зорчигчийн вагонаар брдїїлэн найруулсан галт тэрэг
Ачааны вагон Ачаа тээвэрлэхэд зориулагдсан битүү вагон, хагас вагон, тавцант вагон, цистерн,
бункерт хагас вагон болон тусгай зориулалтын вагон
Ажил удирдагч –Тºмºр замын тºхººрºмж, байгууламжид засвар, үйлчилгээ хийх үед ажил удирдах ¿¿рэг,
хариуцлагах¿лээхалбантушаалтан
Албан тоормослолт Урьдаас тºлºвлºсºн газарт галт тэрэгний хурдыг аажмаар бууруулах буюу
т¿¿нийг зогсоохын тулд шатлан хийх тоормослолт

3. 3
Ачилтын овор – Шулуун тэгш зам дээр зогсох хºдлºх б¿рэлдэх¿¿ний тэнхлэг, замын тэнхлэг нэгэн
босоо хавтгайд байрлах ¿ед çàäãàé õºäëºõ á¿ðýëäõ¿¿íä ачсан ачаа /сав, баглаа, боодол, бэхэлгээг орол-
цуулан/ гадагш илүү гарахг¿йгээр дотор нь багтаж байх замын тэнхлэгт эгц хºндлºн хязгаар х¿рээ
Барих мухар зам – Сунгуу уруу дээр явж байгаа галт тэрэг жолоодлого алдсан, ºртººний замаас
з¿тг¿¿рг¿йгээр өөрөө хөдөлсөн хөдлөх бүрэлдэхүүнийг оруулах зориулалттай мухар зам
Барилга байгууламжийн ойртох õÿçãààð – Замын тэнхлэгт эгц хөндлөн хүрээ дүрс дотор төмөр замын
хºдлºх б¿рэлдэх¿¿н байх ба бусад байгууламж, төхөөрөмж, түүнээс гадна байрлах зай хэмжээ
Баримтлах уруудуур – Тахирын эсэргїїцлийг оруулан тоормосны замаас багагїй урттай, тухайн
хэсэг дэх хамгийн их уруудуур
Билет газарч –Оруулах гэрлэн дохионы хориглосон заалттай үед галт тэрэг өртөөнд газарчтай
хүлээн авах зөвшөөрөл. “Билет газарч” –ийг өнгөт металлаар (зэс, гууль) хийнэ.
Блок-хэсэг – Зүтгүүрийн автомат дохиоллыг бие даасан дохиоллын хэрэгсэл болгон ашиглах ба
автомат хориглолын үед өнгөрүүлэх гэрлэн дохиогоор (блок хэсгийн хилээр) хязаарлагдсан хоорондын
замын хэсэг
Галт тэрэг – Тээврийн үйл ажиллагаа гүйцэтгэхээр нэг бүлэг болгон найруулж холбосон
ажиллагаатай зүтгүүр ба сүүлийн дохио á¿õèé хөдлөх бүрэлдэхүүн
Галт тэрэгний дохио – Галт тэрэг, зїтгїїр болон бусад хєдлөх íýãæèéí аль нь áîëîõûã
òîäîðõîéëîõ, òýäãýýðèéí õºäºë㺺íèé хэвийн ажиллагааг хянах çîðèóëàëò á¿õèé дохио.
Галт тэрэгний хөдөлгөөний зохицуулагч – Галт тэрэгний хөдөлгөөнийг нэг цэгээс хянаж,
шаардлагатай үүрэг даалгавар өгч, удирдан зохицуулах үүрэг хүлээсэн ажилтан
Галт тэрэгний эрчимтэй хєдєлгєєн –Нэг замт хэсэгт хоногт зорчигчийн ба ачааны галт тэрэгний
хєдєлгєєний хэмжээ нь зурмагаар 24 хосоос дээш байх
Гол зам -Хоорондын зам, єртєєний хилийн зааг доторх тїїний їргэлжлэх хэсэг
Дохио – Галт тэрэгний ба сэлгээний хөдөлгөөний аюулгүй ажиллагааг хангах болон түүнийг
тодорхой зохион байгуулах çîðèëãîîð ¿çýãäýõ áà äóóí õýëáýðýýð ºãºãäºõ тушаал
Дохионы тэмдэг – Хөдөлгөөний ажилтанд тодорхой тушаал ба заавар өгөх зориулалт бүхий үзэгдэх
тэмдэг. Дохионы тэмдэгт хязгаарын шон, улаан, шар, ногоон самбар, шүгэл дуугарах гэх мэт
Замын пост – Нэг замòàé тємєр замын шугамä áàéðëàõ òîäîðõîé çîðèóëàëòààð àøèãëàõ замын
хөгжилгүй хэсэглэх газар
Замын тэмдэг – Тємєр замын шугамын аяс, урт, замын тєхєєрємж, байгууламжийн орших газрыг
заасан байнгын заагч
Замаас авагддаг хєдлєх нэгж – Зам төмрөөс гараар авч буулгаж болох авагддаг дрезин, замын
вагонцор, зам хэмжїїрийн, сэв шалгуурын болон бусад тэргэнцэр
Зорчигчийн галт тэрэг – Зорчигчийн болон тээшний вагонуудаар бїрдїїлэн найруулсан зорчигч,
тээш, шуудан тээвэрлэхэд зориулагдсан галт тэрэг. Харилцааны тєрлийн хувьд зорчигчийн галт тэргийг 700
км-ээс дээш аялах алсын, 700 км дотор аялах орон нутгийн, 150 км дотор аялах хот дїїргийн галт тэрэг гэж
ангилна.
Зорчигч буух, суух газар – Зөвхөн зорчигч буух суухад зориулагдсан хоорондын зам дахь зогсоол.
Зорчигчийн вагон – Зорчигч тээвэрлэхэд зориулагдсан âàãîí.
Зєрлєг – Галт тэрэг хүлээн авах, явуулах, гїйцэж тїрїїлэх, зєрїїлэхэд зориулагдсан, нэг замтай
шугам дахь зам бүхий хэсэглэх газар
Зурмаг–Галттэрэгнийхөдөлгөөнтэйхолбогдолтойбүхсалбарынажлыгуялдуулжзохицуулсаннэгдсэнтехнологи
Зїтгїїрийн бригад – Зүтгүүрийг жолоодож галт тэрэг зөөвөрлөх болон сэлгээний ажил
гүйцэтгэхээр томилогдсон төмөр замын мэргэжлийн машинч, туслах машинч
Зїтгїїр – Цахилгаан тэрэг, илчит тэрэг, уурын тэрэг, хийн трубинт, мотовоз гэх мэт
Зүтгүүрийн автомат дохиолол – Бие даасан дохиолол холбооны хэрэгсэл. Ийм төхөөрөмжтэй
хоорондын замд галт тэрэгний хөдөлгөөн зүтгүүрийн гэрлэн дохиогоор зохицуулагдана.
Моторт вагон – Төмөр замаар өөрөө явагч тусгай хөдлөх бүрэлдэхүүн
Өртөө - Галт тэрэг хүлээн авах явуулах, зөрүүлэх, гүйцэж түрүүлэх, ачаа хүлээн авах олгох,
зорчигчдод үйлчлэх тавцан, талбай, агуулахтай, галт тэрэг найруулах, задлах, галт тэрэгний бусад
техникийн ажиллагаа хийж болох замын хэсэглэх газар
Өртөөний төвлөрүүлэлтийн байр – Сум ба дохионы удирдлагыг төвлөрүүлсэн өртөөний байр
Єртєєний жижїїр – Галт тэрэг хїлээн авах, явуулах, өртөөнд ачаа тээвэрлэлт, сэлгээний ажилд
оролцогч ажилтнуудыг бие даан нэгдсэн удирдлагаар хангах үүрэг бүхий өртөөний даргын ээлжийн туслах
ажилтан
Салбар зам – Сэлгээний болон ачих, буулгах ажил хийх зориулалтаар төмөр замын шугам болон
өртөөний замаас салбарлаж тавьсан зам
Суурь бүтэц эзэмшигч - Суурь бүтцийг өмчлөх буюу эзэмших эрхтэй, суурь бүтэц ашиглах тусгай
зөвшөөрөл бүхий хуулийн этгээд

4. 4
Сунгуу уруудуур – Дараахь хэмжээний огцом ба урттай уруудуурыг хэлнэ. Їїнд:
Уруудуур Үргэлжлэх урт
0.0008-аас 0.001 хїртэл 8 км ба тїїнээс илїї
0.011-ээс 0.014 хїртэл 6 км ба тїїнээс илїї
0.0015-аас 0.017 хїртэл 5 км ба тїїнээс илїї
0.018-аас 0.02 хїртэл 4 км ба тїїнээс илїї
0.021 ба тїїнээс огцом 2 км ба тїїнээс илїї
Суман шилжїїлэг – Хєдлєх бїрэлдэхїїнийг нэг замаас нєгєє зам руу оруулахад зориулагдсан
төхөөрөмж
Сумчны байр – Удирдлага нь тєвлєрїїлэгдээгїй хэд хэдэн суман шилжїїлгийг сумчин
шилжүүлэхэд зориулагдсан ажлын байр
Сэлгээний удирдагч /найруулагч/ - Сэлгээний ажил гүйцэтгэхэд оролцож буй ажилтнуудын їйл
ажиллагааг шууд удирдах ажилтан
Сэлгээний бїрэлдэхїїн – Сэлгээ хийж байгаа зїтгїїртэй болон єєр хооронд нь холбосон бїлэг
вагон
Татах зам - Өртөөний замууд дээр сэлгээний бүрэлдэхүүнийг татаж тараан байрлуулах зам
Тоормосны зам – Машинчийн зогсоох цоргоны бариулыг тоормосны байдалд шилжїїлсэн агшнаас
галт тэрэг бїрэн зогсох хїртэл хугацаанд галт тэрэгний туулсан зам. Тоормосны замыг тоормослолтын
тєрлєєс шалтгаалж албаны, албаны бїрэн, яаралтай гэж ангилна.
Тємєр замын шугам – Тємєр замын хоорондын зам болон өртөө, зөрлөг дэх түүний үргэлжлэл
Тєвлєрїїлэгдсэн суман шилжүүлэг – Сум ба дохионы тєвлєрүүлсэн удирдлагын байрнаас сумын
шорыг шилжїїлдэг тусгай байгууламж
Тєвлєрїїлэгдээгїй суман шилжүүлэг – Сумны шилжїїлэх механизмын тусламжтайгаар шорыг
гараар шилжүүлдэг сум
Туслах пост – Замын хєгжилгїй зєвхєн салбар замын нийлсэн газрыг їйлчлэх хоорондын зам дахь
пост
Тусгай зориулалттай зам – Хоорондын зам болон єртєєн дэх хамгаалах, барих мухар зам, салбар
зам
Тусгай хєдлєх бїрэлдэхїїн – Цас, элс цэвэрлэгч, цас арилгах ба буталмал чулуу цэвэрлэх машин,
чигжїїр, зам тавигч, єргєгч кран гэх мэт хөдлөх нэгж
Тїлхэгч зїтгїїр – Төмөр замын өгсүүр ихтэй зарим хэсэгт нэг зүтгүүрийн хүчин чадлаас хэтэрсэн
жинтэй галт тэргэнд зїтгїїрийн чадлыг нэмэгдүүлэх үүрэг бүхий зїтгїїр
Тээшийн галт тэрэг – Зорчигчийн ачаан тээшийг тээвэрлэх зориулалт бүхий вагонуудаар бүрдсэн,
тогтоосон хуваариар явах галт тэрэг
Урт бїрэлдэхїїнтэй галт тэрэг – Тогтоосон нормоос хэтэрсэн урт бїрэлдэхїїнтэй ачааны галт
тэрэг
Хажуугийн зам -Өртєєний гол замаас бусад зам. Хажуугийн зам руу хєдлєх бїрэлдэхїїн суман
шилжїїлгээр даялан орно
Хамгаалах мухар зам - Өртөө, зөрлөгт галт тэрэг хүлээж явах, явуулах замнал руу хєдлєх
бїрэлдэхїїн орохоос урьдчилан сэргийлэхэд зориулагдсан мухар зам.
Хамгаалах сум – Галт тэрэг хїлээн авах, явуулах замнал бэлтгэх їед хєдлєх бїрэлдэхїїнийг бэлтгэсэн замнал руу
гаргахгїйбайхаартавигдсансум
Хєдлєх бїрэлдэхїїн – Зїтгїїр, вагон, мотовоз зэрэг тємєр замаар явдаг техник
Хєдлєх бїрэлдэхїїний овор – Шулуун, тэгш замд тавигдсан хєдлєх бїрэлдэхїїний ачаа гадагш
цухуйхгїй дотор нь багтаж байх замын тэнхлэгт эгц хєндлєн хязгаарын хїрээ
Хєдєлгєєн багатай хэсэг – Хоногт зурмагаар 8 хосоос бага зорчигчийн ба ачааны галт тэрэг
өнгөрөх хэсэг
Хєргїїрт галт тэрэг – Түргэн муудаж гэмтэх ачаа тээвэрлэхэд зориулагдсан хєргөх төхөөрөмжтэй
вагоноор найруулсан галт тэрэг
Хүлээн авах явуулах зам - Өртөө, зөрлөгт галт тэрэг хоорондын замаас хүлээн авах, явуулах
зориулалттай зам
Хїмїїсийн галт тэрэг – Хїмїїс суулгасан 10 ба тїїнээс дээш вагон бїхий ачааны галт тэрэг
Хэвгий – Тємєр замын өгсүүр, уруудуур хэсэг
Хэсэглэх газар – төмөр замын шугамыг хоорондын зам болгон хэсэглэх газар

5. 5
Хэсгийн өртөө - Зүтгүүр, зүтгүүрийн бригад солих, хөдлөх бүрэлдэхүүнд техникийн болон ачаа
тээврийн үзлэг шалгалт, ачилт, буулгалт, зэхэлт хийх, галт тэргийг шинэчлэн найруулах зорилго бүхий
өртөө
Цонх – Хоорондын ба өртөөний зам засварлах, уртасгах ажил хийх зорилгоор хөдлөх бүрэлдэхүүн
өнгөрөхийг түр зогсоох хугацаа
Яаралтай тоормослолт – Галт тэргийг маш богино хугацаанд зогсоох зорилгоор хийх үйлдэл. Энэ
агшинд тоормосны гол хоолой дахь агаарын даралт 0 кг/см2
болтол огцом буурдаг
Ялгалтын зам – Сэлгээний дов болон татах замаас бүрэлдэхүүнийг тараан байрлуулж найруулахад
зориулсан бүлэг зам
ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ
ТЄМЄР ЗАМЫН ТЭЭВРИЙН АЖИЛТНЫ
НИЙТЛЭГ ЇЇРЭГ
Тємєр замын тээврийн ажилтан дор дурдсан нийтлэг їїрэгтэй байна.
2.1. Тємєр замын тээврийн тухай хууль тогтоомжийг чанд биелїїлэх, техник хэрэгслийг
технологийн горим, стандартын дагуу ашиглах, зорчигчийн аялах аятай нөхцөлийг бүрдүүлэх, ачаа, тээш,
ачаан тээшийг бүрэн бүтэн тээвэрлэх, үйлчлүүлэгчийн тээвэрлэлтийн хэрэгцээг ба галт тэрэгний
хөдөлгөөний аюулгүй ажиллагааг найдвартай хангах, хүрээлэн буй орчинд хохирол учруулахгүй байх.
2.2. Техник ашиглалтын æóðìûí биелэлт, хєдєлгєєний аюулгїй ажиллагааг єєрийн албан їїргийн
õүрýýíä биечлэн хангах.
2.3. Тємєр замын тээврийн ажилтнаар техник ашиглалтын æóðìûг сахин биелүүлэх шаардлага тавих
їїргийг аж ахуйн нэгжийн дарга хариуцах.
2.4. Хїний эрүүл мэнд, амь нас, хєдєлгєєний аюулгїй ажиллагаанд хохирол учруулахуйц гэмтэл,
саад илэрвэл нэн даруй галт тэрэгний болон сэлгээний хөдлөх бїрэлдэхїїнийг зогсоох, уул саадтай газрыг
хааж хамгаалах, гэмтлийг тїргэн засаж арилгах арга хэмжээ авах .
2.5. Тємєр замаар үйлчлүүлэгчийн аюулгїй байдлыг бїрэн хангаж эелдэг, уриалгахан хөнгөн
шуурхай їйлчилж, тэднээс төмөр замын тээвэрт тогтоосон дэг журам сахин биелїїлэхийг шаардах.
2.6. Албан їїргээ гїйцэтгэхдээ төмөр замын тээврийн хяналтын албаны ажилтан тусгай дүрэмт
хувцас, галт тэрэгний болон сэлгээний хөдөлгөөн зохион байгуулагч, тээвэрлэлтийн үйлчилгээний ажилтан
ялгах тэмдэг бүхий дїрэмт хувцас, бусад ажилтан хөдөлмөрийн нөхцөл, ажил үүргийн онцлогт тохируулсан
аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн шаардлагад нийцсэн хамгаалах хэрэгсэл, ажлын тусгай хувцас хэрэглэх.
2.7. Хөдөлмөрийн аюулгїй ажиллагаа, эрүүл ахуйн болон галын аюулгүй байдлыг хангах дїрэм,
журам, стандарт, хэмжил зүйн норм, нормативыг мөрдөж ажиллах; Тухайн аж ахуйн нэгжийн удирдлага
эдгээр дїрэм, журмын биелэлтийг хариуцах.
2.8. Зїтгїїр, òºìºð çàìààð өөрөө ÿâàã÷ хєдлөх бүрэлдэхүүн ба хөдлөх нэгжийн жолоодлогын бїхээг
áîëîí хєдєлгєєний аюулгїй ажилллагааг хангахтай холбогдсон дохио, сум, аппарат, хэрэгсэл, механизмд
мөн түүнчлэн дээр дурдсан тоног төхөөрөмжийг удирдан ажиллуулдаг байранд зохих эрхгүй хүнийг оруулж
үл болно.
2.9. Зохих эðõтэй бөгөөд албан үүргээ гүйцэтгэж буй òºìºð çàìûí àæèëòàí зїтгїїр, òºìºð çàìààð
өөрөө ÿâàã÷ хєдлөх бүрэлдэхүүн ба хөдлөх нэгжийг жолоодох áîëîí хєдєлгєєний аюулгїй байдлыг
хангахтай холбогдсон дохио, сум, аппарат, хэрэгсэл, механизмыг ажиллуулах.
Харъяалал болон өмчийн төрөл хэлбэрээс үл хамаарч зїтгїїр, моторт вагон, галт тэрэг, ººðºº ÿâàã÷
бусад хєдєлгєєнт нэгжèéã æîëîîäîõ, тýäãýýðèéí õºäºë㺺нийг удирдах òºìºð çàìûí àæèëòàí íü
ìýðãýæëèéí ñóðãàëòûí байгууллага (төв)-д áýëòãýãäэж, ýðõèéí үнэмлэх àâñàí áàéíà.
Мэргэжлийн ñóðãàëòын байгууллагад ìýðãýæèë олгох, äýýøë¿¿ëýõ сургалтын төлөвлөгөө,
хөтөлбөрийг боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагатай зөвшилцөж, төмөр
замын асуудал эрхэлсэн òºðèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà /цаашид òºðèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà гэх/
áàòàëíà.

6. 6
2.10. Зохих журмын дагуу дадлагажигч ажилтанг зїтгїїр, өөрөө ÿâàã÷ хєдлөх бүрэлдэхүүн ба
хөдлөх нэгжийг жолоодох áîëîí хєдєлгєєний аюулгїй байдлыг хангахтай холбогдсон дохио, сум, аппарат,
бусад механизмыг эрх бүхий ажилтны хяналт дор жолоодож ажиллуулахыг зөвшөөрнө.
Төмөр замын байгууллага, нийтийн болон äàãíàñàí õýðýãëýýíèé çàì ýçýмøèã÷ íü ãàëò òýðýãíèé áà
ñýëãýýíèé õºäºë㺺íòýé øóóä õîëáîîòîé үйл ажиллагаа явуулдаг àæèëòàí íàðòаа òåõíèêèéí ñóðãàëò
ÿâóóëàõ, ìýðãýæëèéã íü äýýøë¿¿ëýõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëíà.
Харин зүтгүүрийн бригад, галт тэрэгний зохицуулагч, өртөөний жижүүр, өөрөө явагч тусгай хөдлөх
бүрэлдэхүүний бригадын ажилтанг мэргэжлээр нь бэлтгэж, сонгон шалгаруулж ажиллуулна. Мэргэжилтэн
бэлтгэх, сонгон шалгаруулалт явуулах журмыг Тºðèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà áàòàëíà.
2.11. Галт тэрэгний болон сэлгээний хєдєлгєєнтэй шууд холбоотой ажилтан íü тогтоосон
журмаар мэргэжлийн сургалтанд хамрагдаж, ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëæ, шалгалт өгч тэнцсэн байх. Їїнд:
- Ìîíãîë Óëñûí тємєр замын тээврийн тухаé хууль
- Тємєр замын техник ашиглалтын дүрэм
- Төмөр замын дохиоллын журам
- Галт тэрэгний хєдєлгєєний óäèðäëàãûí журам
-Ажлын байрны тодорхойлолт болон тэдний їїргийг тогтоосон бусад баримт бичиг
- Хєдєлмєрийн аюулгїй ажиллагаа, эрүүл ахуйн стандарт, дїрэм, журам
- Галт тэрэгний болон сэлгээний хөдөлгөөнтэй шууд холбоотой төмөр замын ажилтны сахилгын
тусгай журам
-Вагон болон чингэлэгт ачаа ачих, бэхлэх болон ачилт буулгалтын ажил хариуцсан ажилтан хөдлөх
бүрэлдэхүүнд ачаа ачих, бэхлэх техникийн нөхцөлийн талаар шалгалтанд хамрагдсан байх.
.
2.12. Галт тэрэгний болон сэлгээний хєдєлгєєнтэй шууд холбоотой ажилтнаас бусад ажилтан
тємєр замын тээврийн ажилтны нийтлэг їїргийг мэдэж байхаас гадна хєдєлмєрийн аюулгүй ажиллагаа,
эрүүл ахуйн дүрэм, журам, ажлын байрны тодорхойлолтод заасан шаардлагыг хангасан байх.
2.13. Галт тэрэгний болон сэлгээний хєдєлгєєнтэй шууд холбоотой нэмэлт ажил, їїрэг гїйцэтгэхээр
албан тушаал хавсрах, ажил, мэргэжил хослох, түр эзгүй байгаа ажилтны үүргийг орлон гүйцэтгүүлэхэд
òогтоосон журмынäàãóó ñóðãàëòàíäõàìðàãäàæ, шалгалтєгсөнтємєрзамынтээврийнажилтангтомилонажиллуулах.
2.14. Мэргэжлийн сургалтад хамрагдаж, төмөр çàìûí òýýâðèéí õóóëü тогтоомж, хєдєлмєрийн
аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн дүрэм, журмаар шалгалтыг өгсөн, эрүүл мэндийн асуудал асуудал эрхэлсэн
төрийн захиргааны байгууллагын тогтоосон журмын дагуу эрүүл мэндийн үечилсэн үзлэгт орж тэнцсэн, 18
насанд хүрсэн иргэнийг галт тэрэгний болон сэлгээний хєдєлгєєнтэй шууд холбоотой ажил, албан тушаалд
томилон ажиллуулна. Үүнд:
- Зүтгүүр, өөрөө явагч тусгай хөдлөх бүрэлдэхүүн /моторт вагон, галт тэрэг, мотовоз, тусгай
автомоторис, төмөр замаар явдаг барилгын машин, кран г.м./-ийн машинч, туслах машинч
- Галт тэрэг өртөөний, сэлгээний зүтгүүрийн, эрчим хүчний, вагоны паркийн зохицуулагч-
диспетчер
- Өртөө, зөрлөг, парк, сумын удирдлагын байр, гарам, довын жижүүр, түүний туслах
- Өртөөний жижүүр, сэлгээний диспетчер, ялгах довын, төвлөрсөн постын, вагоны техник
үйлчилгээний оператор, зам хэмжигчийн оператор, сэв шалгах тэргэнцэрийн оператор
- Галт тэрэгний найруулагч, түүний туслах, вагоны хөдөлгөөний хурдыг тохируулагч ивүүрчин
- Дохиочин, сумчин
- Галт тэрэгний ачаа вагон хүлээлцэгч
- Зам, гүүр, хонгил, эрчим хүч хангамж, вагоны техник үйлчилгээний газар, вагон салгахгүй
засварлах мастер
- Вагон үзэгч
- Зам ба хиймэл байгууламжийг арчлах, засах бригадын дарга
- Зам ба хиймэл байгууламжийн эргүүлийн ажилтан
- Зам хэмжигч вагоны тохируулагч /накладчик/
- 3-аас дээш зэрэгтэй замчин
- Зорчигчийн галт тэрэгний дарга, мастер
- Галт тэрэгний цахилгаан механик
- Вагоны үйлчлэгч
- Хөргүүрт вагоны механик
- ДТХ байгууламжийг засварлах ба үйлчлэх цахилгаан механик, монтёр

7. 7
- Өндөр хүчдлийн шугам татах ба трансформаторын дэд станц, цахилгаан хэлхээний сүлжээний
өндөр хүчдлийн дор засварлах, үйлчлэх цахилгаан механик, монтёр
ГУРАВДУГААР БЇЛЭГ
БАЙГУУЛАМЖ, ТЄХЄЄРЄМЖ
Ерєнхий зїйл, овор
3.1 Төмөр замын тээврийн байгууламж ба төхөөрөмж (цаашид “байгууламж ба төхөөрөмж” гэх) нь
ýâäðýë, ãýìòýë, äîãîëäîëã¿é á¿ðýí á¿òýí áàéíà.
Байгууламж ба төхөөрөмжид ýâäðýë ãýìòëýýñ ãàðàõààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, эдэлгээний удаан
хугацааг хангах, íîðìàòèâò ¿çëýã øàëãàëòûã òîãòìîë õèéõ, òåõíèêèéí çàñâàð ¿éë÷èëãýýã ÷àíàðòàé
ã¿éöýòãýõ, õýâèéí àæèëëàãààã õàíãàõ ÿâäàë нь òóõàéí òºõººðºìæ áàéãóóëàìæèéã àøèãëàæ áàéãàà єртєє,
депо, хэсэг, аж ахуйн нэгж, òýäãýýðèéí óäèðäàõ áîëîí òºõººðºìæ, áàéãóóëàìæèéã ¿éë÷èëæ áàéãàà
àæèëòàíû ãîë ¿¿ðýã áàéíà. Àæèëòàí íü àëáàí ¿¿ðãèéí õ¿ðýýíä òєхєєрємж, байгууламжийн ашиглалтын
дїрэм, журам,çààâàð, стандартад тавигдах шаардлагûã ìýäñýí áàéíà.
3.2. Тєхєєрємж, байгууламж, механизм, тоноглол нь батлагдсан стандарт, зураг тєслийн баримт
бичиг болон техникийн нєхцєлд тохирсон байõ áà òºðèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãààñ áàòàëñàí æóðìûí äàãóó
ãýð÷èëãýýòýé áàéíà. Ýäãýýð íü òåõíèêèéí áà àøèãëàëòûí ÷óõàë ºãºãäëèéã òóñãàñàí ïàñïîðòòîé áàéíà.
Òºõººðºìæ áàéãóóëàìæ íü Төрийн захиргааны байгууллагаас áàòàëñàí æóðàì, çààâàðò çààñàí
õóðäòàé ãàëò òýðãèéã ºíãºð¿¿ëýõ øààðäëàãûã õàíãàñàí áàéíà.
Òєхєєрємж, байгууламжийн зураг тєслийн баримт бичиг батлах эрх бїхий албан тушаалòíû
зєвшєєрñºí òîõèîëäîëä òóõàéí òєхєєрємж, байгууламжийн бїтцэд єєрчлєлт оруулæ áîëíî.
¯ндсэн тєхєєрємж, байгууламжийн арчлалтын норм, їечилсэн засварын хугацаа, ангиллыг Òºìºð
çàìûí àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà òîãòîîíî.
Тєхєєрємж, байгууламжийн арчлалт, засварын техникийн заалт, їлгэрчилсэн технологийн
процессыг суурь бүтэц эзэмшигч батална
3.3. Шинээр барьсан ба шинэчилсэн шугам, тєхєєрємж, барилга байгууламжийг Монгол Улсын
хууль тогтоомжийн дагуу ашиглалтад хүлээн авна. Хєдєлмєрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн стандарт,
хєдєлгєєний аюулгїй ажиллагааны журмыг үндэслэн тогтоосон техникийн баримт бичиг (техник
захирамжийн акт, ажиллах журам)-ийг баталж, уул тєхєєрємж байгууламжийг їйлчилэх ажилтан дээрхи
баримт бичгийн мэдлэгээр шалгалт өгсний дараа ажиллуулах зөвшөөрлийг олгоно.
3.4. Тємєр замын гол ба салбар замын тєхєєрємж, байгууламж нь улсын стандартаар тогтоосон
төмөр замд барилга, байгууламжийн ойртох хязгаар болон хөдлөх бүрэлдэхүүний «С» оврын шаардлага
хангасан байна.
Депо, засварын газар, ачих буулгах талбай болон байгууллага, аж ахуйн нэгж, компанийн
їйлдвэрийн тєхєєрємж, байгууламж, їйлдвэрийн дэвсгэр нутгийн хоорондох тєхєєрємж байгууламж нь
улсын стандартаар тогтоосон төмөр замд барилга, байгууламжийн ойртох хязгаар болон хөдлөх
бүрэлдэхүүний «СП» оврын шаардлагыг хангасан байна.
Шинээр барих ба шинэчлэх тєхєєрємж, байгууламж дээр дурдсан стандартын «С» ба «СП» оворт
тохирсон байх шаардлагатай.
Барилгын засварын болон бусад ажлыг гїйцэтгэхэд тєхєєрємж, байгууламжийн овор хэмжээг зєр-
чихийг хориглоно.
3.5. Хос замт шугамын замын тэнхлэг хоорондын зай шулуун хэсэгт 4100 мм-ээс доошгїй байна.
Єртєєн дээрх зэргэлдээ замуудын тэнхлэг хоорондын зай шулуун хэсэгт 4800 мм-ээс доошгїй, туслах
чанарын зам, хєдлєх бїрэлдэхїїн зогсоох зам, ачих буулгах талбайн замуудын тэнхлэг хоорондын зай 4500
мм-ээс доошгїй байна
Ачааг нэг вагоноос нєгєє вагонд шилжүүлэн ачихад зориулагдсан замын тэнхлэг хоорондын зай
3600 мм байж болно. Тахир хэсэг дэх зэргэлдээ замуудын тэнхлэг, єртєє ба хоорондын зам дахь замын
тэнхлэг, барилга, байгууламжийн ойртолтын оврын хоорондын хэвтээ зайг төмөр замд барилга байгууламж
ойртох ба хөдлөх бүрэлдэхүүний оврын стандартад нийцүүлэн Òºðèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãààñ áàòàëñàí
æóðìààð òîãòîîíî.
3.6. Задгай хєдлєх бїрэлдэхїїнд ачсан ачаа /сав, баглаа, боодол, бэхэлгээг оролцуулан/ замын
хэмжээнд ачилтын тогтоосон овор хэмжээний дотор байрлагдсан байна. Задгай хєдлєх бїрэлдэхїїний

8. 8
ачилтын овор хэмжээний дотор байрлуулах боломжгїй ачааг хэтрүү овортой ачаа тээвэрлэх тухай төмөр
замын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын тогтоосон журмаар тээвэрлэнэ. Ачилт их хийдэг
газар болон салбар замд ачааг овор хэмжээний дотор зєв байрлуулсан эсэхийг шалгах зориулалтай оврын
хаалга байгуулна.
Замын дэргэд буулгах буюу ачихаар бэлтгэсэн ачааг төмөр замд барилга, байгууламжийн ойртох
болон хөдлөх бүрэлдэхүүний оврын стандартад заасан зайд хурааж бэхэлнэ. Зам засварын ажилд зориулан
буулгах чигжээнээс бусад ачааг 1200 мм хїртэл єндєртэй бол захын зам тємрийн толгойн гадна ирмэгээс 2.0
метр, тїїнээс єндєр бол 2.5 метрээс ойргүй зайд байрлуулна.
ДӨРӨВДҮГЭЭР БЇЛЭГ
ЗАМЫН АЖ АХУЙН БАЙГУУЛАМЖ, ТЄХЄЄРЄМЖ
4.1. Төмөр замын суурь бүтэц нь өөрийн орны болон хүлээлэн зөвшөөрөгдсөн олон улсын, гадаад
улсын стандартын шаардлагыг хангасан, тухайн хэсэгт тогтоосон хамгийн их хурдтай явах галт тэрэгний
аюулгүй бөгөөд жигд хөдөлгөөнийг хангаж байна.
4.2. Замын засвар, арчлалт, үйлчилгээ хариуцсан аж ахуйн нэгжийн байрлал, түүний зам, техник
байгууламж, төхөөрөмж нь тогтоосон жин, хурдтай галт тэргийг нэвтрүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлсэн байна.
ЗАМЫН ДЭВСГЭР БА ОГТЛОЛ ЗУРАГ
4.3. Замын тахирын радиус, тїїний тахир ба шулуун хэсгийн холбоос, хэвгийн босоо хавтгай дахь
элементїїдийн єєр хоорондын холбогдох нєхцєл ба хэвгийн аяс зэрэг нь замын батлагдсан дэвсгэр ба
огтлол зурагт тохирч байна.
4.4. Єртєє, зєрлєг болон гїйцэж тїрїїлэх газрыг тэгш шулуун талбарт байрлуулах боловч
шаардлагатай тохиолдолд 0.0015-аас їл хэтрэх хэвгийд байрлуулж болно.
Бартаатай нєхцєлд хэвгийн хэмжээг ихэсгэхийг зөвшөөрөх боловч 0.0025-аас ихгїй байна. Харин
газар зүйн байрлалын хувьд онц бартаатай газарт хэвгийн хэмжээ Төмөр замын тээврийн асуудал эрхэлсэн
төрийн захиргааны байгууллагын зөвшөөрснөөр 0,0025-аас их байж болно. Замын хэвгий нь 0,0025-наас их
хэсэглэх газарт сэлгээ хийж зүтгүүр ба вагоныг бүрэлдýхүүнээс салгаõûã õîðèãëîíî.
0.0015 õýâãèéä ºðòºº, çºðëºã áîëîí ã¿éöýæ ò¿ð¿¿ëýõ ãàçðûã áàéðëóóëàõ áà áàðòààòàé íºõöºëä
0.0025 õ¿ðòýë èõýñãýõèéã Òºìºð çàìûí тээврийн àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãûí
çºâøººðñºí òåõíèêèéí íºõöºëººð øèéäâýðëýíэ.
Хэвгий газарт байрласан єртєє, зєрлєгт тогтоосон нормын жинтэй галт тэрэг байрнаас хєдлєх
нєхцєлийг хангасан байна. Хоорондын замд зорчигчийн галт тэрэг байрнаас хєдлөж болохуйц 0.006-аас
ихгїй хэвгийтэй газар зорчигчийн бууж суух зогсоолыг байгуулж болох ба онцгой тохиолдолд 0.006-аас
0.008 хїртэл хэвгийтэй газар зогсоол байгуулах зєвшєєрлийг Òºìºð çàìûí тээврийн àñóóäàë ýðõýëñýí
òºðèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãа өгнө.
4.5. Єртєє, зєрлєг, гїйцэж тїрїїлэх газар, зарим парк, татах замыг шулуун хэсэгт байрлуулна.
Эдгээрийг хүнд нөхцөлд хурдны замд 2000 метр, I ба II зэрэглэлийн замд 1500 метр, III ба IV зэрэглэлийн
замд 1200 метр радиустай тахир хэсэгт байгуулна.
Онц хүнд нөхцөлд I ба II зэрэглэлийн замд 600 метр, III ба IV зэрэглэлийн замд 500 метр радиустай
тахир хэсэгт байгуулж болно.
Хүнд нөхцөлд татах замыг 500 метр хүртэлх радиустай тахир хэсэгт байгуулж болно.
Хэсэглэх газрын гол замыг тахир хэсэгт байрлуулах бол суман шилжїїлгийг замын шулуун хэсэгт
байрлуулна.
4.6. Гол ба єртєєний зам, салбар замын дэвсгэр ба дагуу огтлолын байдлыг багаж хэрэгслээр
тодорхой хугацаанд тогтмол шалгаж байна.
Дэвсгэр ба дагуу огтлолын байдлыг єєрчлєхєд хїргэсэн замын шинэчлэлт буюу бусад ажил
хийгдэж байгаа хэсгїїдийг ажил дуусмагц гїйцэтгэгч байгууллагын захиалгаар эрх бүхий зураг төслийн
байгууллага зохих шалгалтыг хийж холбогдох бичиг баримтыг замын засвар үйлчилгээ хариуцсан аж ахуйн
нэгжид шилжїїлж єгнє.
Ялгах, хэсгийн, ачааны томоохон єртєєн дээрх ялгах дов, довын бэлийн болон татах замуудын тууш
огтлолыг 3 жилд нэгээс доошгїй удаа, бусад замд 10 жилд нэгээс доошгүй удаа тусгай багаж ашиглан
шалгана.
Зам эзэмшигч аж ахуйн нэгж өөрийн эзэмшилд байгаа замын аж ахуйн бїх тєхєєрємж, байгуу-
ламжийн масштаб, бїдїївч зураг, замуудын дагуу ба хөндлөн огтлолын зураг, баримт бичигтэй байна.

9. 9
Замын огтлолын зураг, өртөөний масштаб ба бүдүүвч дэвсгэр зургийг эрх бүхий зураг төслийн
байгууллага гүйцэтгэнэ.
ЗАМЫН УЛ ШОРОО, ДЭЭД БҮТЭЦ,
ХИЙМЭЛ ТЄХЄЄРЄМЖ
4.7. Замын шулуун хэсэг дэх ул шорооны үндсэн талбайн єргєн нь тухайн замын дээд бүтэцтэй
тохирч байвал зохино.
Төмөр замын шугам нь нэг замтай хэсэгт 5,5 метр, хоёр замтай хэсэгт 9,6 метр, хадархаг ба
шүүрүүлэгч хөрстэй хэсэгт нэг замтай бол 5,0 метр, хоёр замтай бол 9,1 метрээс багагүй байна.
2000 метрээс бага радиустай замын тахир хэсэгт ул шороог тогтоосон нормын дагуу єргєсгєнє.
Шинээр барьж байгуулах тємєр замын шугамын ул шорооны үндсэн талбайн єргєнийг батлагдсан
стандартаар гүйцэтгэнэ.
Ус хальдаг газрын ул шорооны ирмэг нь хїчтэй салхилах їеийн усны долгионы хамгийн их єндрєєс
дээш 0.5 метрээс багагїй єндєр байна.
4.8. Замын шулуун хэсэгт болон 350 метр ба тїїнээс их радиустай тахир хэсгийн зам тємрийн
толгойн дотор талын талстуудын хоорондох царигийн єргєн нь єргєн царигийн тємєр замд 1520 мм, нарийн
царигийн замд 1435 мм тус тус байна. Бага радиустай тахир хэсгийн царигийн єргєнийг доорхи байдлаар
тогтооно. Їїнд:
а. Өргєн царигийн тємєр замд:
349 метрээс 300 метр радиустай бол 1530 мм
299 метрээс бага радиустай бол 1535 мм
б. Нарийн царигийн тємєр замд:
349 метрээс 300 метр радиустай бол 1440 мм
299 метрээс бага радиустай бол 1450 мм байна.
Ашиглагдаж байгаа єргєн царигийн тємєр замыг 1520 мм царигт шилжїїлж дуусах хїртэл
царигийн єргєн нь шулуун болон 651 метр ба тїїнээс их радиустай тахир хэсэгт 1524 мм байж болно. Тийм
хэсэгт бага радиустай тахирын царигийн єргєн нь доорхи хэмжээнээс хэтрэхгїй байна. Їїнд:
650 метрээс 451 метр радиустай бол 1530 мм
450 метрээс 351 метр радиустай бол 1535 мм
350 метрээс бага радиустай бол 1540 мм
Єргєн ба нарийн царигийн тємєр замын шулуун болон тахир хэсгїїдийн царигийн єргєний єєрч-
лєлтийн байж болох хїлцэлийн хэмжээ нь єргєсгєхєд 6 мм, нарийсгахад 4 мм-ээс хэтрэх ёсгїй. Хэрэв зам
тємєр нь хажуугийн элэгдэлтэй байвал 650 метрээс бага радиустай тахир хэсгийн царигийн єргєсєлтийн
хэмжээ нь 6 мм-ээс их буюу зам тємрийн толгойн дотор талын ажлын талстуудын бодит элэгдлийн
хэмжээгээр єргєссєн байж болно.
Тэгэхдээ тахир хэсгийн царигийн єргєн нь 350 метр ба тїїнээс их радиустай тахирын єргєн
царигийн тємєр замд 1535 мм-ээс, нарийн царигийн тємєр замд 1450 мм-ээс, 349 метрээс бага радиустай
тахирын єргєн царигийн замд 1546 мм-ээс, нарийн царигийн замд 1461 мм-ээс тус тус хэтрэх ёсгїй.
4.9. Замын шулуун хэсýãò хоёр талын зам тємрийн толгойн дээд тал нэг тївшинд байна. ̺í ýíý
хэсэгт бїх уртын туршид нэг талын зам тємºð нєгєє талынхаас 5 мм єндєр áàéõààð аð÷èëàõûã çºâøººðíº.
Замын тахир хэсгийн гадна талын зам тємрийн єндєрлєлтийг тахирын радиус ба тїїгээр явах хєдєлгєєний
хурдыг харгалзан суурь бүтэц эзэмшигчийн тушаалаар тогтоох бөгөөд, хэмжээ нь 150 мм-ээс хэтрэх ёсгүй.
Харин шаардлагатай үед гол замын тахир хэсэгт Òºìºð çàìûí àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû
áàéãóóëëàãын зөвшөөрлөөр уг өндөрлөлтийг 150 мм-ээс их байлгаж болно.
Замын шулуун ба тахир хэсгийн хоёр зам тємрийн тївшингийн зєрїї нь тогтоосон нормоос 4 мм-ээс
илїїгїй байж болно.
4.10. Онцгой том хэмжээтэй, галт тэрэгний хөдөлгөөнд чухал үүрэг бүхий хиймэл тєхєєрємжийн
жагсаалт, геологийн хүнд нөхцөлд байгаа болон хэв гажилтын нөлөөлөлд байгаа эдгээр төхөөрөмжийн
ашиглалтын явцад хяналт тавих журмыг төрийн захиргааны байгууллагаас тогтооно
Хиймэл төхөөрөмж нь шаардлагатай үед үзлэг хийх зориулалтын төхөөрөмж хэрэгсэлтэй байна.
Дохиололын ба оврын хяналтын төхөөрөмжөөр тоноглох гүүр, хоолойн жагсаалтыг суурь бүтэц эзэмшигч
тогтооно
Замын засвар, үйлчилгээ хариуцсан аж ахуйн нэгжид байгаа замын аж ахуйн бүх төхөөрөмж нь
зураг, стандарт нормтой байна.

10. 10
4.11. Замын байдалд байнгын хяналт тавихад зам хэмжїїрийн вагон, сэв шалгах вагон, дрезин, сэв
шалгах автомоторис болон тэргэнцэр хэрэглэнэ.
ЗАМ ТЄМЄР
Зам төмөр нь галт тэрэгний хурд, нэг гол дээрх ачаалал, ачааны нягтралаас хамаарсан ашиглалтын
шаардлага, нөхцөлд нийцэж байна
Зам төмөр, суман шилжүүлгийн элэгдлийн нормыг Тºìºð çàìûí àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû
áàéãóóëëàãаас баталсан заавраар тогтооно.
4.12. Гол ба хүлээн авах, явуулах замын зам төмрийг суурь бүтэц эзэмшигчийн баталсан үечлэлийн
дагуу сэв шалгах тэргэнцэр, вагоноор шалгаж байна.
4.13. Ачааны эрчимжилт нь жилд 10 сая тонн километрээс их бєгєєд ачааны галт тэрэг 90 км/цаг,
зорчигчийн галт тэрэг 120 км/цаг хїртэл хурдтай явдаг замд, зам тємрийн толгойн элэгдэл дараахь хэм-
жээнээс хэтрэхгүй байна. Їїнд:
Р-65 ба тїїнээс хїнд маягийн зам тємєрт:
Нийлмэл 12 мм
Хажуугийн 15 мм
Р-50 маягийн зам тємєрт:
Нийлмэл 10 мм
Хажуугийн 13 мм
Р-43 маягийн зам тємєрт:
Нийлмэл 6 мм
Хажуугийн 8 мм
Харин жилд 1 километрт оногдох ачааны хэмжээ 10 сая бохир тонн километрээс бага байвал:
Р-65 ба тїїнээс хїнд маягийн зам тємєрт:
Нийлмэл 16 мм
Хажуугийн 15 мм
Р-50 маягийн зам тємєрт:
Нийлмэл 13 мм
Хажуугийн 13 мм
Р-43 маягийн зам тємєрт:
Нийлмэл 9 мм
Хажуугийн 10 мм
Элэгдэлтэй зам тємрийг гол ба єртєєний замд тавих журмыг суурь бүтэц эзэмшигч батлана.
СУМАН ШИЛЖЇЇЛЭГ
4.14. Суман шилжїїлэг нь батлагдсан зураг ба замд тавьсан зам тємрийн маягтай тохирч байна.
Суман шилжїїлэг нь дор дурдсан маркийн тоонолжтой байна. Їїнд:
а. Гол зам ба зорчигчийн галт тэрэг хїлээн авах, явуулах замд 1/11-ээс огцом биш, огтлолцсон
замын їргэлжлэл болох зєрсєн ба дан суманд 1/9-ээс огцом биш, зорчигчийн галт тэрэг зєвхєн шулуун
замаар єнгєрєх суман шилжїїлэг 1/9 маркийн тоонолжтой байж болно.
б. Ачааны хєдєлгєєнд зориулагдсан хїлээн авах, явуулах замд 1/9-ээс огцом биш, хэм тэнцүү
салсан замын суманд 1/6-ээс огцом биш байна.
в. Гол зам дахь сєргїї сумны шорын ємнє хамгаалах хєндлєвч тавьсан байна.
4.15. Дараахь гэмтэлтэй суман шилжїїлгийг ашиглахыг хориглоно. Їїнд:
а. Сумны шорын холбоос салсан.
б. Сумны нэгдїгээр татуургын эсрэг хэмжихэд шор нь жааз зам тємрєєс 4 мм ба тїїнээс их зав-
сартай болсон.
в. Шор эмтэрснээс дугуйн дэл шорон дээр гарах аюултай болсон, гол зам дахь сумны шор 200 мм
ба тїїнээс илїї, хїлээн авах-явуулах зам дахь сумны шор 300 мм ба түүнээс илүү, єртєєний бусад зам дахь
сумны шор 400 мм ба тїїнээс урт эмтэрсэн.
г. Сумны шорын толгойн єргєн дээгїїрээ 50 мм ба тїїнээс илїї байдаг огтлолд хэмжилт хийхэд
шор жааз зам тємрєєс 2 мм ба тїїнээс илїї суусан

11. 11
д. Суман шилжїїлгийн тоонолжийн зїрхэвчийн болон хаших зам тємрийн толгойн ажлын талс-
туудын хоорондын зай 1524 мм-ийн царигт 1477 мм-ээс, 1520 мм-ийн царигт 1474 мм-ээс, 1435 мм-ийн
царигт 1391 мм-ээс тус тус бага байвал:
е. Хаших зам тємєр ба сахал зам тємєр хоёрын ажлын талстуудын хоорондын зай єргєн царигийн
суман шилжїїлэгт 1435 мм-ээс, нарийн царигт 1348 мм-ээс их байвал
з. Тоонолж зїрхэвч, сахал тємєр буюу хаших тємєр хугарсан:
ж. Шор буюу жааз зам тємєр хугарсан:
и. Хаших зам тємрийн боолт тасарсан
к. Жааз зам тємєр, шор, тоонолжийн зїрхэвч, сахал тємрийн босоо элэгдэл гол замд 6 мм, хїлээн
авах явуулах замд 8 мм, бусад замд 10 мм-ээс их болсон.
4.16. Єртєєндсуманшилжїїлэгтавихболонавахыгсуурьбүтэцэзэмшигчийн шийдвэрээр гїйцэтгэнэ.
Єртєєнд ба хоорондын замд шинээр тавьсан болон шинэчилсэн суман шилжїїлгийг суурь бүтэц
эзэмшигчээс томилогдсон комисс хїлээн авна.
4.17. Дор дурдсан тєвлєрїїлээгїй суман шилжїїлгийг хяналтын цоожоор тоноглосон байна. Їїнд:
а. Галт тэрэг хїлээн авах, явуулах замын сум, хамгаалалтын сум
б. Тэсэрч дэлбэрэх аюултай ачаатай вагон зогсооход зориулсан зам руу оруулах сум
в. Сэргээн босгох ба галын галт тэрэг зогсооход зориулагдсан зам руу оруулах сум
г. Хамгаалах ба барих мухар зам руу оруулах сум
д. Сэв шалгах, зам хэмжих вагон, замын машин зогсооход зориулагдсан зам руу оруулах сум, дов,
ялгах замд байрлуулснаас бусад тєвлєрїїлсэн, хяналтын цоож бїхий сумнууд нь зїїдэг цоожоор цоожилж
болохуйц хэрэгслээр тоноглогдсон байна.
4.18. Тєвлєрїїлээгїй сумыг гэрэлтїїлдэг ба гэрэлтїїлдэггїй, сум заагчаар тоноглоно. Энэ талаар
єртєєний техник-захирамжийн актанд заана.
4.19. Суман шилжүүлэг, сумын заагч, хаягч сум, шор, вагон бэхлэх суурин төхөөрөмжийг тавих,
суурилуулах, засварлах, арчлах ажлыг замын аж ахуй хариуцсан аж ахуйн нэгж хариуцан гүйцэтгэнэ.
Харин суман шилжүүлэг, сумын заагч, хаягч сум, шор, вагон бэхлэх суурин төхөөрөмж нь дохиолол
төвлөрүүлэлт хориглол, эрчим хүчний байгууламж, хэрэгслэлээр тоноглогдсон бол тэдгээрийн засвар,
техникийн үйлчилгээ, арчилгааг дохиолол, холбоо, эрчим хүчний аж ахуй хариуцсан аж ахуйн нэгж
хариуцна.
Зүтгүүр, вагон, замын болон бусад аж ахуйн нэгжийн замын суман шилжүүлэг ба сум заагчийг, цэвэрлэж
арчлах, гэрэлтүүлэх, бүрэн бүтэн байлгахыг тухайн аж ахуйн нэгж хариуцна.
ТЄМЄР ЗАМЫН ОГТЛОЛЦОЛ,
ГАРАМ, БЭЛЧИР
4.20. Төмөр замтай, автомашины зам нэгэн түвшинд огтлолцох, хиймэл төхөөрөмжийн доогуур
гарах газрыг тогтоосон стандартад нийцүүлэн суурь бүтэц эзэмшигч тогтооно.Тємєр замтай нэг тївшинд
огтлолцсон гармаар трамвай болон тролейбусны хєдєлгєєн нээхийг хориглоно.
4.21. Галт тэрэг болон тээврийн хэрэгслийн хєдєлгєєний хэмжээ, хурд, дохиоллын хэрэгслээр
тоноглосон байдал, їзэгдэлтийн нєхцєлєєс шалтгаалж гарам хаалттай ба хаалтгїй байж болно. Гармыг
зэрэглэлээс нь хамааруулан дохиоллын байгууламжаар тоноглох, гэрэлтүүлэх, хаалтуудын хэвийн байдлыг
тогтоох, арчлах, үйлчлэх асуудлыг Төмөр замын тээврийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв
байгууллагаас баталсан журмаар тогтооно.
4.22. Овор ихтэй ба хүнд жинтэй тээврийн хэрэгсэл, өөрөө явагч болон гинжит машин, механизмыг
гармаар гаргахдаа тухайн замын засвар үйлчилгээ хариуцсан аж ахуйн нэгжийн даргын зөвшөөрснөөр замын
мастер буюу замын бригадын даргын хяналтын дор гүйцэтгэнэ.
4.23. Гармын жижүүр гарам дээр галт тэрэг болон тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй
байдлыг хангаж, гармын хаалтыг цаг тухайд нь нээж, хааж, тогтоосон дохио өгч, өнгөрч байгаа галт
тэрэгний байдлыг хянаж байна.
Хөдөлгөөний аюулгүй байдалд хөнөөл учруулж болох гэмтэл илрүүлвэл гармын жижүүр галт
тэргийг зогсоох арга хэмжээ авах бөгөөд харин галт тэрэгний сүүлчийн дохио байхгүй байвал энэ тухай
өртөөний жижүүрт буюу замын засвар үйлчилгээ хариуцсан аж ахуйн нэгжийн диспетчерт илтгэх үүрэгтэй.

12. 12
4.24. Цахилгаан болон холбооны шугам, нефть, хий, ус дамжуулах хоолой, бусад газар дээрх ба
доорх байгууламжийг тємєр замтай огтлолцуулахыг төрийн захиргааны байгууллагын шийдвэрээр
гүйцэтгэнэ.
4.25. Шинээр барьж байгаа шугам, салбар замыг єртєє хоорондын гол замд холбохыг хориглоно.
Онцгой шаардлагатай үед төрийн захиргааны байгууллагын зөвшөөрлөөр суурь бүтэц эзэмшигч
шийдвэрлэнэ.
4.26. Єртєєний хїлээн авах, явуулах зам, бусад замд нийлсэн салбар ба холбох зам нь єртєє буюу
хоорондын зам руу хєдлєх бїрэлдэхїїн єєрєє єнхєрч гарахаас сэргийлсэн хамгаалах сум буюу хамгаалах
мухар замтай байна.
Хамгаалах мухар замын ашигтай урт 50 метрээс доошгїй байна. Сунгуу уруудуур бїхий хоорондын замын
өмнөх єртєєнд шаардлагатай бол суурь бүтэц эзэмшигчийн баталсан зураг тєслийн дагуу барих мухар зам
барина.
Хамгаалах мухар замын ашигтай урт 50 метрээс доошгїй байна. Сунгуу уруудуур бїхий хоорондын
замын өмнөх єртєєнд шаардлагатай бол суурь бүтэц эзэмшигчийн баталсан зураг тєслийн дагуу барих
мухар зам барина.
ЗАМЫН БА ДОХИОНЫ ТЭМДЭГ
4.27. Гол замын хажууд замын ба дохионы тэмдэг тавина. Суман шилжїїлэг болон замын хол-
богдох бусад газарт хязгаарын шон тавина. Тємєр замын зурвас газрын заагийг заах, ул шорооны далд (ил)
тєхєєрємжийг газрын гадаргуу дээр тэмдэглэж тусгай тэмдэг тавина.
Дохионы тэмдэгт дараахь тэмдэг хамаарна. Їїнд:
а. Мэдэгдэх самбар
б. Шїгэл дуугаргах тухай машинчид анхааруулах тэмдэг «Ш»
в. Зїтгїїрийг зорчигчийн тавцан, зорчигч буух, суух газрын дэргэд зогсоох тэмдэг
г. Осолтой газрын эхлэл ба тєгсгєлийн тэмдэг
д. Цас цэвэрлэх машины далавч ба хусуурыг эвхэх, тэнийлгэх
е. Бялт тавих газрыг заагч
Замын тэмдэг. Їїнд:
а. Километр ба зуутын тэмдэг
б. Тахирын эхлэл, тєгсгєлийн тэмдэг
в. Хэвгий заагч
г. Замын засвар үйлчилгээ хариуцсан аж ахуйн нэгж, хэсгийн заагийн тэмдэг
Дохионы тэмдгийг хєдєлгєєний чиглэлийн баруун гар талд, замын тэмдгийг километрийг тоолж
эхэлсэн чиглэлийн дагуу баруун гар талд захын замын тэнхлэгээс 3100 мм-ээс доошгїй зайд тавина.
Сэтэрхийд (хадархагаас бусад) болон тэндээс гарах газарт (100 м уртад) замын тэмдгийг захын
замын тэнхлэгээс 5700 мм-ээс доошгїй зайд тавина. Хязгаарын шонг нийлж байгаа замуудын тэнхлэгийн
хоорондын зай 4100 мм байх газарт, хоёр замын хоорондын тэнхлэгт тавина.
“Т” оврын дагуу үйлдвэрлэсэн хөдлөх бүрэлдэхүүн үл явах өртөөний одоо байгаа зам дээр 3810 мм
зайг хэвээр үлдээхийг зөвшөөрнө.
Ачаа шилжүүлэн ачихад зориулан хооронд нь ойрхон тавьсан хоёр замын тэнхлэгїїдийн хоорон-
дын зай 3600 мм байх тэр газарт хязгаарын шонг тавина. Замын тахир хэсэгт дээрх зайг барилга
байгууламжийн ойртох хязгаар тогтоосон стандартыг баримтлан ихэсгэсэн байна. Дохионы ба замын
тэмдэг, заагч батлагдсан стандарт хэмжээтэй байна.

13. 13
ТАВДУГААР БЇЛЭГ
ЗЇТГЇЇР БА ВАГОНЫ АЖ АХУЙ,
СЭРГЭЭН БОСГОХ ХЭРЭГСЭЛ
5.1. Зүтгүүрийн депо, техник үйлчилгээний газар, зэхэлтийн болон зүтгүүрийн аж ахуйн бусад
байгууламжийн байршил, тэдгээрт суурилагдсан тоног төхөөрөмж нь галт тэрэгний хөдөлгөөний тогтоосон
хэмжээг хангах, зүтгүүр ба түүний сэлбэг, материалыг оновчтой ашиглах, техникийн үйлчилгээ, засварын
ажлыг чанартай гүйцэтгэх, хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны нөхцөлийг сайжруулах шаардлагад
нийцсэн байна.
5.2. Вагон депо, вагоныг тээвэрлэлтэнд бэлтгэх, їйлчлэх газар , вагоны аж ахуйн бусад
байгууламжийн байршил, тэдгээрт суурилагдсан тоног төхөөрөмж нь галт тэрэгний хөдөлгөөний тогтоосон
хэмжээг хангах, вагоны сэлбэг, материалыг зөв зохистой ашиглах , техникийн үйлчилгээ, засварыг
чанартай гүйцэтгэх, хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны нөхцөлийг сайжруулах шаардлагад нийцсэн
байна.
5.3. Суурь бүтэц эзэмшигч нь байгалийн гамшиг, гал түймэр, осол, сүйрэл, гологдлын хор уршгийг
арилгах зориулалтын техник хэрэгсэл бүхий сэргээн босгох болон гал унтраах галт тэрэгтэй байна. Суурь
бүтэц эзэмшигчийн тогтоосон газарт сэргээн босгох болон галын галт тэрэг, доор дурдсан техник хэрэгсэл,
мэргэжлийн ажилтнуудаар зохион байгуулсан багийг байнгын бэлэн байдалд байлгана. Үүнд:
а. Сэргээн босгох галт тэрэг, зам сэргээхэд зориулагдсан автомашин, хүнд даацын кран, холбооны
шугам түргэн сэргээх баг, автодрезин, бусад техник хэрэгсэл, хээрийн ослын баг.
б. Гал түймрээс урьдчилан сэргийлэх ба түүнийг унтраахад зориулагдсан галын галт тэрэг, галын
автомашин, бусад техник хэрэгсэл, галын сөнөөгчдийн баг.
Сэргээн босгох, галын галт тэрэг зогсоох замыг өөр хөдлөх бүрэлдэхүүнээр эзлүүлэхийг хориглоно.
ЗУРГАДУГААР БЇЛЭГ
ЄРТЄЄНИЙ АЖ АХУЙН БАЙГУУЛАМЖ, ТЄХЄЄРЄМЖ
6.1. Єртєєний замын хєгжилт ба техник тоногломж нь галт тэрэгний хєдєлгєєний тогтоосон
хэмжээ, галт тэрэг хїлээн авах, явуулах, ачаа, ачаан тээш ачих, буулгах, хөдлөх бїрэлдэхїїн боловсруулах
ажиллагааны нормын биелэлт, техник хэрэгсэл, хєдлөх бүрэлдэхүүнийг єндєр бїтээмжтэй ашиглах,
хөдөлгөөний ба хөдөлмөрийн аюулгїй ажиллагааны нєхцєлийг хангасан байна.
6.2. Төмөр замын буудал, тавцан, тасалбар түгээврийн болон бусад үйлчилгээний газар, байгууламж
нь çîð÷èã÷äûí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàí òýäýíä ò¿ðãýí øóóðõàé, òîõèëîã , õ¿ðòýýìæòýé ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ
íºõöºëèéã õàíãàñàí áàéíà.
Шаардлагатай газарт зорчигчийн тавцан руу нэвтрэхэд зориулагдсан í¿õýí ãàðö, явган хїний зам,
гїїртэй байна. Чиг заах ба анхааруулах тэмдэг тавьж болно.
6.3. Төмөр замын гарм ыг нээх, ашиглах, хаах, хамгаалалтын дохио тэмдэг, төхөөрөмжөөр тоноглох,
засварлах, гармын зэрэглэл тогтоохыг төрийн захиргааны байгууллагын баталсан журмаар зохицуулна.
Томоохон єртєєд нь зорчигчийн ба хот дїїргийн галт тэрэгний явах цагийн хуваарь, лавлах
тєхєєрємж, автомат хадгаламжтай байна.
Хоорондын зам дахь зорчигч буух, суух газар нь саравч, сүүдрэвч бїхий тавцантай байна.
Тасалбар түгээврийн газартай байж болно.
6.4. Галт тэрэгний болон сэлгээний хєдєлгєєнтэй шууд холбоотой ажилтны ажлын байр нь
хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн стандартын шаардлага хангасан байна.
Єртєєний жижїїрийн ажлын байранд жижїїрийн ажилд шууд õîëáîîòîé àâòîìàòæóóëñàí àæëûí
áàéðíû òºõººðºìæ, удирдлага, хяналт, холбоо мэдээллийн хэрэгсэл, секцийн салгуур бїхий тєвлєрїїлсэн
удирдлагын самбар байрлуулна.
Дээр дурдсанаас бусад шаардлагатай тоноглол, аппарат, хэрэгсэл байрлуулахыг хөдөлгөөн
хариуцсан салбарын даргын зєвшєєрлєєр гїйцэтгэж болно.

14. 14
6.5. Ачааны, зорчигчийн єндєр тавцан нь зам тємрийн толгойн дээд тївшингээс 1100 мм өндөр
бөгөөд замын тэнхлэгээс 1920 мм-ийн зайд байна. Ачааны, зорчигчийн нам тавцангийн өндөр зам төмрийн
толгойн түвшингээс 200 мм байх бөгөөд зам төмрийн тэнхлэгээс 1745 мм зайд байна.
Тавцангийн өндөр нь ашиглалтын үед дээр заагдсан хэмжээнээс ихсэх тал руугаа 20 мм, багасах тал
руугаа 50 мм-ийн хүлцэлтэйгээр, замын тэнхлэгээс заагдсан хэмжээнээс ихсэх тал руугаа 30 мм, багасах тал
руугаа 25 мм-ийн хүлцэлтэй байж болно.
Єртєє, хоорондын замд шинээр ба шинэчлэн засварлах єндєр тавцан нь зам засварын ажил, тавцан
цэвэрлэх ажлыг механикжуулах, єртєєнд бол хөдлөх бүрэлдэхүүний явах ангид үзлэг хийх боломжийг
хангасан хийцтэй байна.
6.6. Ñóì äîõèîíû óäèðäëàãûí áàéðíû áàéðøèë óäèðäàæ áóé ñóì, äîõèî íü ñàéí õàðàãäàæ áàéõ
íºõöºëèéã õàíãàíà.
6.7. Єртєєний тєвлєрїїлэлтийн ба сумчны байр суурь бүтэц эзэмшигчээс тогтоосон нормын дагуу
шаардагдах дохионы хэрэгсэл, эд хогшил, багаж, материалтай байна.
6.8. Ялгах дов нь гэрлэн дохиоын дохиолол, радио холбоогоор болон зїтгїїрийн машинч,
найруулагчийн бригад бусад ажилтанд їїрэг даалгавар єгєх, харилцан ярилцахад зориулагдсан паркийн
хоёр талын чанга яригчийн холбооны хэрэгслээр тоноглогдсон байна. Сумчны ба ивүүрчний байр нь гадна
талын дуудлагын хэрэгслээр тоноглогдсон байна.
6.9. Àæëûí à÷ààëàë èõ хэсгийн ба ачааны єртєєнд галт тэрэгний болон сэлгээний хєдєлгєєнèé
òàëààð ¿¿рэг даалгавар, çàõèðàìæ дамжуулах , ñýëãýýíèé çîõèöóóëàã÷, ºðòººíèé æèæ¿¿ð, ãàëò òýðýãíèé
íàéðóóëàã÷, ñýëãýýíèé ç¿òã¿¿ðèéí ìàøèí÷ íà𠺺ð õîîðîíäîî áîëîí техникийн контор, техник
їйлчилгээний газàð, àчаа тээврийн үзлэгийн ãàçàð , т¿çëýãèéí ãàçàð, ÷èíãýëýãèéí òàëáàé, à÷èõ áóóëãàõ
ãàçðûí ажилтан íàðòàé õàðèëöàí ÿðèëöàõàä зориулагдсан радио холбоо, паркийн хоёр талын чанга яригч,
бусад холбооны хэрэгслээр тоноглогдсон байна
Хэсгийн, ачааны єртєє нь галт тэрэг, ачааны талаар шаардагдах мэдээг хїлээн авах, дамжуулахад
зориулагдсан мэдээллийн тусгай холбоогоор, à÷èõ áóóëãàõ àíãè, òåðìèíàë, òàëáàé íü зохицуулагчийн
дотоод холбоо болон ачаа илгээгч, хїлээн авагчид мэдээлэл хїргэх холбооны хэрэгслээр тоноглогдîíî.
Ачаа, тээврийн үзлэгийн пункт, ачих буулгах, шилжүүлэн ачих ангийн диспетчер, ажилтан ачаа
тээврийн үзлэг хийх болон ачилт буулгалтын ажлыг шуурхай зохион байгуулах, хяналт тавих зорилгоор
радио холбоотой байна.
6.10. Єртєєнд зорчигчдод їйлчлэхэд зориулагдсан тєхєєрємж, галт тэрэг хїлээн авах, явуулах,
ачилт буулгалтын ба сэлгээний ажил хийх, хєдлєх бїрэлдэхїїн зэхэх, âàãîí ï¿¿, техникийн їйлчилгээ зас-
вар хийх, зам, парк, єртєєний жижїїрээс галт тэрэг угтах газар, сумын бэлчир, агуулах, гарам,
шаардлагатай їед бусад зам болон газруудыг гэрэлтїїлсэн байна.
Гэрэлтїїлэг нь галт тэрэг, болон сэлгээний хєдєлгєєний аюулгїй àæèëëàãàà, зорчигч вагонд суух,
вагоноос буух їеийн аюулгїй байдал, їйлчлэгч ажилтны тасралтгїй бєгєєд аюулгїй ажиллах, ачааг
хамгаалах явдлыг хангасан байна.
Ачааны ажил багатай завсарын єртєєнд ачих буулгах, єртєєний бусад зам дээр ачааны ба сэлгээний
ажил хийгээгїй їед тэдгээрийн гадна талын гэрэлтїїлгийг хэсэгчлэн унтрааж байх хэрэгсэлтэй байна.
Гадна талын гэрэлтїїлэг нь дохионы гэрлийн тод їзэгдэх явдалд нєлєєлєхєєргїй байна.
Ачаа, чингэлэг ачих буулгах, шилжүүлэн ачих анги /терминал/ вагон жин, ачилт буулгалтын зам,
талбай, оврын хаалга, галт тэрэг, вагонд ачаа тээврийн зөрчил илрүүлэх автомат төхөөрөмж нь
гэрэлтүүлэгтэй байна.
ДОЛДУГААР БЇЛЭГ
ДОХИОЛОЛ ХОЛБООНЫ
БАЙГУУЛАМЖ,ТЄХЄЄРЄМЖ
Дохио
7.1. Дохио бол хєдєлгєєний аюулгїй байдлыг хангах, галт тэрэгний хєдєлгєєн, сэлгээний ажлыг
тодорхой зохион байгуулахад зориулагдана.
Дохио бол їг дуугїй биелїїлбэл зохих тушаал мєн. Тємєр замын тээврийн ажилтан дохионы
шаардлагыг биелїїлэхийн тулд бололцоотой бїх арга хэрэгсэлийг ашиглаж байх ёстой. Хориглосон
заалттай гэрлэн дохио ба семафорыг єнгєрч хэрхэвч їл болно. Гэрлэн дохио (анхааруулах, хаах, давтахаас

15. 15
бусад) ба семафорын гэрэл унтарсан, тэдний заалт буруу, ойлгогдохгїй байх, дохионы бусад хэрэгслээр
ойлгогдохгїй дохио єгєгдвөл зогсохыг шаардана.
Онцгойлон заасан нєхцєлд хориглосон заалттай (ойлгогдохгїй заалттай буюу гэрэлгїй) гэрлэн
дохио, семафорыг энэхїї дүрэм, болон галт тэрэгний хєдєлгєєний óäèðäëàãûí журамд тогтоосноор єнгєрч
болно.
7.2 Галт тэрэгний áà ñýëãýýíèé хєдєлгєєнд дохионы дараахь їндсэн єнгийг хэрэглэнэ. Їїнд:
а. Тогтоосон хурдтай явахыг зєвшєєрсєн ногоон єнгє
б. Явахыг зєвшєєрсєн боловч хурд бууруулахыг шаардсан шар єнгє
в. Зогсохыг шаардсан улаан єнгє
ã. Ñýëãýýíèé õºäºë㺺í çºâøººðñºí öàãààí ºíãº
ä. Ñýëãýýíèé õºäºë㺺í õîðèãëîñîí õºõ ºíãº
Äîõèîíû ºíãèéã õýðõýí õýðýãëýõ, äîõèîíû çààëòûã ºíãºðºõ õóðäûã “òºìºð çàìûí äîõèîëîëûí
æóðàì”, “Òºìºð çàìûí ãàëò òýðýãíèé óäèðäëàãûí æóðàì” –ààð òîãòîîíî.
Дохиог зєв ойлгож хїлээн авахад саад учруулах улаан, шар, ногоон єнгийн гэрэл, чимэглэл, зурагт
хуудас хэрэглэх, үзэгдэх орчинд байрлуулахыг хориглоно.
7.3. Тємєр замын тээвэрт тємєр замын дохиоллын журамд заасан дохио ба дохионы хэрэгслийг
хэрэглэх бєгєєд дохионы линз, гэрэл ойлгогчийн єнгє нь тогтоосон стандарт, òºðèéí çàõèðãààíû
áàéãóóëëàãààñ áàòàëñàí хэв загварт тохирсон байна. Замын автомат болон хагас автомат хориглолоор тоног-
логдсон шугамд хэсэглэх газрыг шинээр барих ба цахилгаан тєвлєрїїлэлт нэвтрїїлэх їед дохионд гэрлэн
дохио хэрэглэнэ. Цахилгаан очрын хэрэгсэлтэй хэсэгт тэдгээрийг бїрэн сольж дуусах хїртэл семафорыг
хэрэглэнэ.
7.4. Оруулах, хаах õàëõëàõ, ºíãºð¿¿ëýõ, àíõààðóóëàõ гэрлэн дохионы улаан, шар, ногоон гэрэл,
оруулах семафорын заалт нь замын шулуун хэсэгт єдєр, шєнийн ямар ч цагт 1000 метрээс доошгїй зайд
ойртон ирж байгаа галт тэрэгний зїтгїїрийн жолоодлогын бїхээгнээс тод ялгагдан харагдаж байх ёстой.
Тахир хэсэгт эдгээр дохио ба анхааруулах гэрлэн дохио 400 метрээс доошгїй зайд тод ялгагдахуйц
байна. Харин нугачаа бартаа ихтэй (уул, гїнзгий сэтэрхий) газарт байгаа дээрх гэрлэн дохионы заалт нь
400 метрээс îéð боловч 200 метрээс áàãàã¿é зайд харагдаж байна.
Анхааруулах зээрэнхийгүй оруулах семафорын заалт єдєр, шєнийн цагт тухайн хэсэгт тогтоосон
дээд зэргийн хурдтай галт тэрэг албаны бїрэн тоормос хийж зогсохоор тооцоолсон тоормосны замаас
багагїй боловч 1000 метрээс доошгїй зайд галт тэрэгний зїтгїїрийн бїхээгээс тод ялгагдаж байна.
Гол замын гаргах ба замналын гэрлэн дохионы заалт єдєр, шєнийн цагт 400 метрээс доошгїй зайд,
хажуугийн замын гаргах ба замналын гэрлэн дохио, урих дохио, сэлгээний гэрлэн дохиоíû заалт 200
метрээс доошгїй зайд ялгагдаж байх ёстой.
7.5. Бїх оруулах гэрлэн дохионы ємнє анхааруулах гэрлэн дохио тавина. Хэрэв галт тэрэг дээд
зэргийн хурдтай явж, албаны бїрэн тоормослолт хийх їед тухайн хэсэгт тооцоолсон тоормосны замын зайд
буюу 1000 метрээс доошгїй зайд үндсэн семафор їзэгдэхгїй нєхцєлд оруулах семафорын ємнє анхааруулах
зээрэнхийг тавина.
Анхааруулах гэрлэн дохиог тухайн хэсэгт тогтоосон дээд хурдтай явах галт тэрэг, яаралтай тоормос
хийж зогсох тооцоолсон тоормосны замын зайд байрлуулах боловч їндсэн гэрлэн дохио ба семафороос 1000
метрээс доошгїй зайд тавина.
Ойртох хэсэг зүтгүүрийн автомат дохиололын замын байгууламжаар тоноглогдсон бол дээд
хурдтай галт тэрэгний зүтгүүрийн автомат дохиолол тоормосны системээ ажиллуулах хугацаанд туулсан
замыг тооцсон яаралтай тоормос хийх үеийн тоормосны замын уртаас багагүй зайд анхааруулах гэрлэн
дохиог байрлуулна.
Зүтгүүрийн автомат дохиоллыг бие даасан дохиолол холбооны хэрэгсэл болгон ашиглаж байгаа
хэсэгт дараалсан хоёр блок-хэсгийн урт нь дээд хурдтай галт тэрэгний зүтгүүрийн автомат дохиолол
тоормосны системээ ажиллуулах хугацаанд туулах замыг тооцсон яаралтай тоормос хийх үеийн тоормосны
замын уртаас багагүй байна.
7.6. Анхааруулах зээрэнхий байхгїй оруулах семафорын ємнє мэдэгдэх самбар тавина.
7.7. Гэрлэн дохио, семафорыг галт тэрэгний хєдєлгєєний чиглэлийн баруун гар талд эсвэл тэдгээ-
рээр хаагдаж байгаа замын тэнхлэгийн дээд талд байрлуулна. Гэрлэн дохио, семафорын дохио галт тэргэнд
зэргэлдээх замд хамаарах дохио болж харагдахааргүйгээр байрлуулна.

16. 16
7.8. Гэрлэн дохио, семафор гэмтсэн їед єєрєє хориглосон байдалä øèëæèõ бєгєєд анхааруулах
гэрлэн дохио нь тэдэнтэй холбогдсон їндсэн гэрлэн дохио, семафорын хориглосон заалтанд тохирсон
байдалтай болох ёстой.
7.9. Àâòîìàò õîðèãëîëîîð òîíîãëîãäîîã¿é õýñýãò îруулах, гаргах, замналын гэрлэн дохио, сема-
форын хэвийн заалт бол хориглосон заалт юм.
7.10. Оруулах гэрлэн дохио, семафорыг сєргїї сумны шорноос буюу дагуу суман шилжїїлгийн
хязгаарын шонгоос тоолж эхний оруулах сумны шилжїїлгээс 50 метрээс дотогшгїй зайд байрлуулсан
байна.
50 метрээс доош боловч сумны шилжїїлгээс 15 метрээс дотогшгїй зайд тавигдсан оруулах гэрлэн
дохио, семофорыг шилжїїлж тавихгїй байж болно.
7.11. Ãàðãàõ äîõèîã ãàëò òýðýã ÿâóóëàõ çàì òóñ á¿ðт òóõàéí çàìààñ явах ãàëò òýðýãíèé ç¿òã¿¿ð
çîãñîõ газрын өмнө байрлуулна. Галт тэрэг зогсохгїй єнгєрүүлэх замаас бусад бүлэг замд нэгтгэсэн
гэрлэн дохиог тавьж болно.
Гаргах, замналын бїлэг гэрлэн дохионд галт тэрэг явуулахыг зєвшєєрсєн замын дугаарыг заасан
замнал заагч тавина.
7.12. Єртєє, зєрлєгт галт тэрэг хїлээн авах, явуулах замналд орсон сумууд оруулах, гаргах, зам-
налын дохиотой харилцан хамааралтай байна.
7.13. Õоорондын замаас салаалсан сум íü ãîë çàìààð òàâèãäñàí õýâèéí áàéäàëäàà àâòîìàò
õîðèãëîëòîé ¿åä õàìãèéí îéðûí өнгөрүүлэх дохиог нээх, хагас автомат хориглол буюу цахилгаан очрын
системýýð òîíîãëîãäñîí áîë õàìãèéí îéð îðøèõ гаргах дохио нээх, î÷ðûã ñóãàëæ àâàõ áîëîìæòîé áàéõààð
äýýðõ õîðèãëîëûí áàéãóóëàìæòàé õîëáîãäñîí áàéíà.
7.14. Хагас автомат хориглолтой өртөө, зөрлөгт галт тэрэг гол ба хїлээн авах, замаар зогсолтгїй єн-
гєрїїлэх єртєєнд оруулах ба замналын гэрлэн дохионд зогсолтгїй єнгєрїїлэх дохиоллын заалттай байна.
7.15. Байнгын дохио байрлуулах бїдїївч, єртєєнд сум, дохио, замналын харилцан хамаарлын
хїснэгтийг суурь бүтэц эзэмшигч батална. Байнгын дохио тавих газрыг суурь бүтэц эзэмшигчээс томилсон
комисс тодорхойлно.
ЗАМЫН АВТОМАТ БА
ХАГАС АВТОМАТ ХОРИГЛОЛ
7.16. Хагас автомат хориглолын байгууламж нь тэдгээрээр хязгаарлагдсан єртєє хоорондын ба пост
хоорондын замыг чєлєєлєгдєх хїртэл гаргах буюу єнгєрїїлэх гэрлэн дохиог нээх боломж єгєхгїй, їндсэн
цахилгаан тэжээлээс нєєц тэжээлд, эсвэл буцаж шилжихэд гэрлэн дохионы заалт єєрчлєгдєхгїй байна.
7.17. Замын хагас автомат хориглолоор тоноглогдсон нэг замтай хоорондын замд єртєєний гаргах
дохиог нээсний дараа зэргэлдээ єртєєнєєс уул хоорондын замд эсрэг чиглэлийн галт тэрэг явуулахаар
гаргах дохиог нээх боломжгїй, галт тэрэг зэргэлдээ өртөөнд очоогүй байхад тэр чиглэлд дахин гаргах дохио
нээх боломжгүй байна.
Зам бїр нь хоёр чиглэлийн хєдєлгєєнтэй хагас автомат хориглолоор тоноглогдсон хоёр замтай
хоорондын замд дохио нь дээрхийн адил харилцан хамааралтай байна.
7.18. Замын хагас автомат хориглолоор тоноглогдсон хэсэгт байрлагдсан єртєєнд эдгээр
байгууламж нь аж ахуйн галт тэргэнд зориулагдсан тїлхїїр-очиртой, харин галт тэрэг тїлхэж, тїлхэгч
зїтгїїр нь хоорондын замаас буцаж ирдэг єртєєнд түлхэгч зүтгүүрт зориулсан тїлхїїр-очиртой байна.
Хагас автомат хориглолоор тоноглогдсон єртєєдийн хооронд нєєц шугам, сувагтай байна.
7.19. Автомат хориглолоор тоноглогдсон хэсэгт өнгөрүүлэх гэрлэн дохионы хэвийн заалт нь
зөвшөөрсөн, замналын ба гаргах гэрлэн дохио хориглосон заалттай байна.
7.20. Зүтгүүрийн автомат дохиоллыг бие даасан дохиолол холбооны хэрэгсэл болгон ашиглаж
байгаа хоорондын замд хоёр чиглэлдээ зүтгүүрийн гэрлэн дохионы заалтаар явж болно.