Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to Cơ sở văn hóa Việt Nam
Similar to Cơ sở văn hóa Việt Nam (20)
Cơ sở văn hóa Việt Nam
- 1. Khoa Ngoại Ngữ Môn học: Cơ Sở Văn Hóa Việt Nam
- 2. Đề tài: Đặc Điểm Văn Hóa Nam Bộ
- 3. Nhóm 6 • Võ Ngọc Mi • Tạ Hà Quế Nhi • Trịnh Thị Hồng Đào • Đặng Thị Thùy Trang • Dương Vũ Tuyết Trinh • Nguyễn Xuân Nhị Phúc • Nguyễn Thị Thanh Trang Thuyết trình Soạn Word, thuyết trình Làm PowerPoint, thuyết trình Soạn Word Thuyết trình, tìm tài liệu Tìm tài liệu Thuyết trình, tìm tài liệu
- 4. PHẦN 1 TỰ NHIÊN, LỊCH SỬ, DÂN CƯ
- 5. PHẦN 1 TỰ NHIÊN, LỊCH SỬ, DÂN CƯ Đăc điểm tự nhiên Đặc điểm lịch sử Đặc điểm dân cư, xã hội
- 6. 1.1. Đặc điểmtự nhiên Vị trí điaj lý Khí hậu Tài nguyên thiên nhiên Danh lam thắng cảnh
- 7. 1.1.1. Vị trí địa lý Lãnh thổ bao gồm: Đông Nam Bộ: Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước,Tây Ninh, Bà Rịa-Vũng Tàu và Thành phố Hồ Chí Minh Tây Nam Bộ: Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh, Đồng Tháp,Cần Thơ, Sóc Trăng, An Giang, Kiên Giang, Bạc Liêu và Cà Mau
- 8. 1.1.1. Vị trí địa lý Mật độ sông ngòi dày đặt. Sông lớn sông bé khắp nơi. Thiên nhiên Nam Bộ tương đối đồng nhất, tuy nhiên cũng có những dị biệt về địa chất
- 9. 1.1.1. Vị trí địa lý Tây Nam bộ - Toàn bộ vùng đồng bằng này là sản phẩm bồi lắng phù sa rất lâu đời của sông Cửu Long (1 tỉ tấn phù sa/ năm). Chính vì vậy địa hình nơi đây chịu tác động của sông biển với hệ thống kênh rạch chằng chịt.
- 10. Đông Nam bộ Đông Nam Bộ có đồng bằng sông Đồng Nai và các chi lưu của nó là sông La Ngà, sông Sài Gòn, sông Vàm Cỏ tạo nên một đồng bằng nhỏ, có những thềm phù xa cổ (cùng đất xám) và các cao nguyên đất đỏ bazan.
- 11. 1.1.2. Khí hậu
- 12. Tây Nam Bộ là vùng có gần một nửa diện tích bị ngập lũ từ 3 - 4 tháng mỗi năm, vừa có mặt hạn chế đối với canh tác nông nghiệp, gây nhiều khó khăn cho cuộc sống của dân cư nhưng đồng thời cũng tạo nhiều thuận lợi đối với việc khai thác nguồn lợi từ thủy sản, tăng độ phì nhiêu cho đất trồng trọt và làm sạch môi trường.
- 14. Đặc biệt rừng quốc gia Cát Tiên (Đồng Nai) là một cơ sở cho nghiên cứu lâm sinh và thắng cảnh.
- 16. Các bờ biển dài phục vụ cho du lịch như Vũng Tàu, Long Hải, v.v
- 17. 1.1.4. Danh lam thắng cảnh Chợ Bến Thành (Thành phố Hồ Chí Minh): Nằm ở trung tâm thành phố. Hiện nay có khoảng 3.000 hộ kinh doanh trong chợ. Hình ảnh chợ Bến Thành được dùng làm biểu tượng cho thành phố Hồ Chí Minh.
- 18. Toà Thánh Tây Ninh: Được xây dựng vào năm 1935, tại làng Long Hoa, huyện Hòa Thành, tỉnh Tây Ninh. Có diện tích 12km2. Được xem là một trong những Thánh địa tôn giáo lớn nhất thế giới. Là nơi đặt trung ương giáo hội của Hội Thánh Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ Tòa Thánh Tây Ninh.
- 19. Ðảo Phú Quốc: Nằm trong vịnh Thái Lan, thuộc huyện Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang. Bao gồm 22 hòn đảo lớn nhỏ, trong đó đảo Phú Quốc lớn nhất có diện tích 573 km², dài 50 km, nơi rộng nhất 25 km. Ngoài đồi núi, đảo còn có đồng bằng, rừng tự nhiên. Ngoài ra còn có các địa danh khác như: khu sinh thái Bình Châu – Hồ Cốc (BR-VT); địa đạo Củ Chi; chợ nổi Ngã Bảy (Hậu Giang); v.v
- 20. 1.2. Đặc điểm lịch sử Quá trình hình thành văn hóa vùng Ý nghĩa của Quá trình hình thành văn hóa vùng Quá trình phát triển và thành tựu đạt được
- 21. 1.2.1. Quá trình hình thành văn hóa vùng TK I-VII Vương quốc Phù Nam (văn hóa óc-eo) Từ TK VII Chân Lạp xâm chiếm Thủy Chân lạp (Nam bộ hiện nay) hoang vắng (TK VIII-XIII)
- 22. Tháp cổ Vĩnh Hưng thuộc nền văn hóa Óc Eo
- 23. TK XIII người Khmer cổ di cư TK XVI – TK XVII cư dân Việt di cư1698 – Nguyễn Hữu Cảnh lập phủ Gia Định 1757 – Nam bộ được xác lập chủ quyền 1862 – 1945: Pháp đô hộ 1945 – 1975: Kháng chiến chống Pháp, Mỹ Sau 1975: Thống nhất
- 24. 1.2.2. Ý nghĩa của Quá trình hình thành văn hóa vùng • Chỉ sau khi di dân Việt từ Trung Bộ rồi Bắc Bộ nối tiếp nhau tiến vào Nam Bộ, cùng nhau khai khẩn, đào kinh, canh tác, định cư, buôn bán, vùng đất hoang vu rộng lớn này mới dần dần biến thành những vùng nông nghiệp trù phú và những đô thị sầm uất hôm nay. • Đó là do, sau hàng ngàn năm khai phá các đồng bằng ở Bắc Bộ và Trung Bộ, cư dân Việt đã trở thành một cư dân nông nghiệp điển hình, rất sở trường trong việc hoán cải những đồng bằng châu thổ sình lầy thành ruộng thành vườn, sở trường trong việc lấn biển và khai thác thủy sản gần bờ.
- 25. 1.2.3. Quá trình phát triển và thành tựu đạt được • Trước khi người Pháp đến vùng này, trong vòng hơn hai thế kỷ (thế kỷ XVII - Thế kỷ XIX) cư dân các dân tộc ở ĐBSCL đã tạo nên một “phức thể văn hoá nông nghiệp” ở đây với sự giao lưu trao đổi hàng hoá khá sớm, có xuất khẩu lúa gạo sang Philippines, Trung Quốc, Campuchia,…; xuất hiện những thương 3 cảng như Bãi Xàu (Sóc Trăng), Hà Tiên, Sài Gòn,…; chế độ tư hữu về ruộng đất phát triển. • Tuy không xác định rõ được mức độ tác động của sản xuất và kinh tế hàng hoá lúc bấy giờ, nhưng có thể nói rằng, trước khi người Pháp đến, chính sự phát triển của kinh tế hàng hoá đã mở rộng tầm mắt của người nông dân ra khỏi xóm làng, kích thích sản xuất, tăng năng suất,…
- 26. 1.2.3. Quá trình phát triển và thành tựu đạt được • Dưới sự thống trị của thực dân Pháp, Thực dân Pháp đã biết lợi dụng những đặc điểm của vùng để thực hiện công cuộc khai thác, bóc lột của chúng. Vùng ĐBSCL biến thành một vùng nông nghiệp thương phẩm, chuyên sản xuất hàng hoá lúa gạo xuất khẩu lấy lời với mức độ đứng hàng thứ ba thế giới. • Người Pháp đã triển khai mô hình khai thác Nam Kỳ nói chung và ĐBSCL nói riêng với những nhân tố cơ bản là: phát triển chế độ đại sở hữu về ruộng đất của giai cấp đại địa chủ phong kiến; quan hệ địa chủ-tá điền, hình thành mạng lưới kênh đào khắp ĐBSCL; xây dựng Sài Gòn-Chợ lớn thành thành phố động lực cho cả vùng, hình thành những thành phố nhỏ khác như Mỹ Tho, Cần Thơ,…; kết hợp quan hệ bóc lột tư bản thực dân với các quan hệ khác, nhất là quan hệ sản xuất phong kiến,…
- 27. 1.2.3. Quá trình phát triển và thành tựu đạt được • Riêng về khía cạnh kinh tế, thời kỳ này văn hoá vùng đã có những tác động tích cực đến việc phát triển lực lượng sản xuất trong nông nghiệp và nông thôn ĐBSCL. Biết tiếp thu cái gì và loại bỏ điều gì; tiếp thu khoa học công nghệ mới, kinh nghiệm quản lý sản xuất, kinh doanh,… dứt khoát loại bỏ văn hoá phản động đồi trụy, kiên quyết chống lại cuộc chiến tranh xâm lược của chủ nghĩa thực dân mới. • Bước vào thời kỳ 1975-1986, Đảng ta đã “phạm sai lầm chủ quan, duy ý chí, vi phạm qui luật khách quan trong tiến trình công nghiệp hoá và trong cơ chế quản lý kinh tế” và đưa đất nước, trong đó có miền Nam vào một mô hình kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp. Làm triệt tiêu động lực sản xuất hàng hoá. Sản lượng lương thực vùng ĐBSCL thời ki 1976-1979 tăng chậm, chủ yếu do khai hoang, sản lượng thấp hẳn so với 5 năm ngay trước 1975
- 28. 1.2.3. Quá trình phát triển và thành tựu đạt được • Năm 1985, năng suất lúa và nông sản hàng hoá bắt đầu dừng lại và giảm sút. Mô hình tập thể hoá nông nghiệp bị khủng hoảng trầm trọng. Năm 1986 đất nước ta bước vào thời ki đổi mới mạnh mẽ. Trong lĩnh vực nông nghiệp, Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị (4/1988) và Nghị quyết TW 6 (1989) đã thực sự xác nhận hộ gia đình là đơn vị kinh tế tự chủ, thay đổi căn bản mô hình hợp tác hoá nông nghiệp. • Điều này là phù hợp với qui luật khách quan của sản xuất nông nghiệp hàng hoá ở ĐBSCL • Thực sự giải phóng lực lượng sản xuất ở vùng này. Phức hệ văn hoá nông nghiệp sản xuất hàng hoá ở ĐBSCL đã được khôi phục và phát triển, ứng xử kinh tế của người nông dân sản xuất hàng hoá đã được phát huy tối đa.
- 29. 1.3. Đặc điểm dân cư - xã hội Nguồn gốc cư dân Thành phần dân tộc Tâm lý – tính cách Lối sống
- 30. 1.3.1. Nguồn gốc cư dân Người Việt Nam bộ Những quan lại, binh lính Các tù nhân, tội đồ Những người giang hồ, dân nghèo
- 31. 1.3.1. Nguồn gốc cư dân • Dù có nguồn gốc từ đâu, hành trang họ đem theo không chỉ có vật dụng, tư liệu mà còn là vốn văn hóa ẩn trong tiêm thức. • Vốn văn hóa này của vùng châu thổ Bắc Bộ, được làm giàu ở “Khu năm dằng dặc khúc ruột miền Trung”, và được đem vào châu thổ sông Cửu Long.
- 32. 1.3.2. Thành phần dân tộc • Hiện nay, Nam Bộ là nơi cư trú của người Việt và các tộc người thiểu số là cư dân bản địa: Stiêng, Chrau, Mạ, hoặc di dân: Khmer, Hoa, Chăm, Tày, Nùng, Mường, Thổ... • Các tộc người khác thì di dân vào Nam Bộ theo ba đợt chính: di dân có tổ chức vào các năm 1954, 1975, và di dân tự do ồ ạt từ năm 1994. • Do vậy, Nam Bộ cũng là một vùng đất đa tộc người. Tuy nhiên, chủ thể văn hoá chính của toàn vùng vẫn là người Việt.
- 33. 1.3.3. Tâm lý – Tính cách • Tính cách của người Việt Nam Bộ cũng có nhiều nét khác biệt với người Việt ở đồng bằng Trung và Nam Trung Bộ: cởi mở, không ưa sự ràng buộc, chuộng sự bình đẳng; trong mưu sinh thì có tinh thần mạo hiểm, bươn chải, đầu óc sáng tạo, nhanh nhạy với cái mới; trong ứng xử thì bộc trực, hào hiệp, trọng nghĩa, khinh tài, phóng khoáng, bao dung, thích ăn chơi xả láng,…
- 34. 1.3.3. Tâm lý – Tính cách • Ngoài tính hiếu khách, tính bộc trực mạnh mẽ, hào phóng và đôn hậu. Người Nam Bộ còn biết bao nét đẹp truyền thống đáng trân trọng như:, tấm lòng nhân hậu, bao dung, tư chất thông minh và giàu nghị lực. • Người dân có đầu óc thực tế, năng động, “miệng nói tay làm”, lấy thực tiễn làm thước đo chân lí, ít giáo điều, nhiều sáng tạo; khai thác tự nhiên trong sự hài hòa với tự nhiên (chung sống với lũ - là một một biểu hiện tiêu biểu)
- 35. Đặc biệt: phụ nữ miền Nam rất đổi vị tha, dịu dàng mà lại khéo tay, chìu chuộng nhưng đáng quý nhất là sự hy sinh cho chồng con, cho quê hương Đất nước.
- 38. 1.3.4. Lối sống • Làng Nam Bộ có rất nhiều điểm khác biệt so với làng Bắc Bộ Làng Bắc Bộ Làng Nam Bộ Hình thành từ lâu đời Tuổi đời ngắn, chừng 400 năm Gốc gác là công xã nông thôn Là các làng khai phá Dân cư trong làng phần lớn có quan hệ họ hàng, liên quan chặt chẽ Dân cư từ nhiều nguồn, nhiều phương trời tụ họp nên không có chất kết dính chặt chẽ biệt lập với rặng tre bao quanh, tự cung tự cấp Làng mở, không có lũy tre phân cách giữa các làng, giao thương buôn bán phát triển
- 39. PHẦN 2 ĐẶC ĐIỂM VĂN HÓA
- 40. PHẦN2 ĐẶC ĐIỂMVĂN HÓA Văn hóa vật chất Văn hóa tinh thần
- 41. Văn hóa vật chất Văn hóa cư trú Văn hóa ẩm thực Văn hóa trang phục Văn hóa kiến trúc, điêu khắc Ngành nghề truyền thống
- 42. 2.1.1. Văn hóa cư trú Văn hóa cư trú Nam bộ Nhà sàn
- 43. 2.1.1. Văn hóa cư trú Tây Nam bộ Văn hóa cư trú Tây Nam bộ
- 44. Một bộ cột bằng tràm được xử lý theo kinh nghiệm dân gian sẽ có khả năng sử dụng lâu đến hàng chục năm. Lá cây dừa nước lợp nhà là nguyên vật liệu sẵn có tại chỗ, phù hợp với điều kiện môi sinh và điều kiện kinh tế của những người nông dân.
- 45. 2.1.2. Văn hóa ẩm thực Văn hóa ẩm thực Đông Nam Bộ. + Bánh tráng phơi sương Trảng Bàng(Tây Ninh) + Dế cơm chiên nước mắm (Đồng Nai) Thương hiệu việt nổi tiếng - Heo Thả Rong
- 46. 2.1.2. Văn hóa ẩm thực Văn hóa ẩm thực Tây Nam Bộ. Thiên nhiên ưu đãi, nhất là sông Tiền và sông Hậu – như dòng sữa mẹ quanh năm chở nặng phù sa bồi đắp cho miệt vườn ngày thêm xanh tươi, trù phú. Trái cây
- 47. 2.1.2. Văn hóa ẩm thực Văn hóa ẩm thực Tây Nam Bộ. Món ăn: +Bánh cống Xoài Cà Nã (đặc sản Sóc Trăng) +Bún mắm Sóc Trăng + Nem chua Cái Răng (Cần Thơ)
- 48. 2.1.3. Văn hóa trang phục (truyền thống, hiện đại) -Chiếc áo bà ba gọn nhẹ rất tiện dụng khi chèo ghe, bơi xuồng, lội đồng, tát mương, tát đìa, cắm câu giăng lưới, và có túi để có thể đựng một vài vật dụng cần thiết. -Chiếc khăn rằn được dùng để che đầu, lau mồ hôi, và có thể dùng quấn ngang người để thay quần.
- 49. • Riêng trong các ngày lễ thì trang phục của người dân Nam bộ tề chỉnh, ngay ngắn, lịch sự hơn. Bộ trang phục được xem là lễ phục phổ biến ngày xưa là bộ khăn đóng áo dài may bằng loại vải đắt tiền. Bộ trang phục này thường được mặc khi dự lễ cúng đình hay đám cưới, các dịp hiếu hỷ...
- 50. 2.1.3. Văn hóa trang phục (truyền thống, hiện đại) Trang phục thường nhật của nam giới người Khmer Nam Bộ cũng là bộ bà ba đen, quấn khăn rằn. Trong dịp lễ tết, họ mặc áo bà ba trắng, quần đen (hoặc áo đen, quàng khăn quàng trắng chéo ngang hông vắt lên vai trái). Người Chăm Nam Bộ cũng sử dụng những trang phục dân tộc nhưng có tiếp nhận ảnh hưởng trang phục của các tộc người cộng cư. Phụ nữ Chăm khi tiếp xúc với khách hoặc khi ra đường đều đội khăn để che kín tóc.
- 51. Trang phục lễ tang thường có màu trắng làm màu chủ đạo, vì đó là màu tang tóc. Vải để may đồ tang là loại vải thô, thưa mà dân gian thường gọi là vải tám. Vải này rất rẻ tiền, không bền, không đẹp, cốt để biểu thị tình cảm của người đang sống đối với người đã khuất với ý nghĩa cha mẹ hoặc ông bà mất rồi, con cái quá đau buồn không thiết đến việc ăn mặc nữa.
- 52. 2.1.4. Văn hóa kiến trúc, điêu khắc Kiến trúc đình chùa: Gỗ dùng trong kiến trúc đình, chùa Nam Bộ do dân làng tận dụng gỗ tại chỗ trong quá trình khai hoang, giá thành không đáng kể. Và vì ít có bão nên bộ khung sườn gỗ dùng trong kiến trúc đình chùa ở đây do vậy cũng thanh mảnh hơn so với Bắc Bộ.
- 53. Đình Nam Bộ là một quần thể kiến trúc nghệ thuật gồm nhiều nhà vuông có 4 cột cái rất to (tứ cột). Nhà vuông là một loại hình kiến trúc tôn giáo đặc trưng cho Nam Bộ. Nhà này nóc ngắn so với chiều dài diềm mái và có 4 mái trải rộng ra 4 phía. Một ngôi đình Nam Bộ khi bước qua cổng thì có một bệ gạch được xây ở giữa sân đình gọi là đàn xã tắc.
- 54. Nghệ thuật kiến trúc Khmer Nam Bộ • Ngôi chùa Khmer Nam Bộ là một công trình kiến trúc có nhiều giá trị thẩm mỹ, là không gian thiêng liêng tập hợp các yếu tố kinh tế, chính trị, văn hóa nghệ thuật. Ngoài chức năng thỏa mãn những nhu cầu sinh hoạt của đời sống, nó còn đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ cho nhân dân. Ngôi chùa là một tập hợp toàn vẹn các yếu tố tạo hình, kết hợp chặt chẽ và hỗ trợ lẫn nhau trong một thể thống nhất.
- 56. Nghệ thuật kiến trúc Khmer Nam Bộ • Nhìn chung, các ngôi chùa Khmer ở Nam Bộ là những công trình kiến trúc độc đáo, cho đến nay tuy có nhiều thay đổi nhưng vẫn giữ được bản sắc riêng mang nặng dấu ấn dân tộc. • Những ngôi chùa trên đã chứng minh cho sự biến chuyển đó, nhưng phong cách mang tinh thần Khmer truyền thống vẫn là cốt yếu, bởi những quan niệm về nhân sinh quan, vũ trụ quan trong triết lý Phật giáo Tiểu thừa đã chi phối mạnh mẽ đời sống tinh thần của mỗi người dân.
- 57. Nghệ thuật điêu khắc cổ Đông Nam bộ Tượng Thần Ấn Độ Giáo: gồm tượng Vishnu, Surya, Laksmi, Uma, Ganesa, các nam thần và nữ thần có niên đại từ thế kỷ V-XI với chất liệu sa thạch mịn tượng Phật có niên đại từ thế kỷ IV – X, chất liệu gỗ bằng lăng và sa thạch mịn.
- 58. 2.1.5. Các ngành nghề truyền thống Người Khmer Nam Bộ chủ yếu làm Nghề trồng lúa nước, nghề đánh bắt cá, Nghề chăn nuôi, các nghề thủ công đan mây tre, đan đệm, dệt chiếu rất phổ biến, nghề dệt và làm gốm còn duy trì ở An Giang, Kiên Giang.
- 59. 2.1.5. Các ngành nghề truyền thống • Người Hoa ở nông thôn Nam Bộ chủ yếu làm các nghề nông, nghề rừng, nghề cá, nghề muối, nghề sắt. Người Hoa ở vùng đô thị thì hoạt động kinh tế chủ yếu là sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương nghiệp, vận tải. Thời Pháp thuộc, người Hoa nắm độc quyền vận chuyển hàng hoá từ miền Tây về Sài Gòn - Chợ Lớn, từ Sài Gòn - Chợ Lớn lên cao nguyên, độc quyền thu mua xay xát lúa gạo dành cho xuất khẩu, và độc quyền mua bán hàng hoá với Miên và Lào.
- 60. 2.1.5. Các ngành nghề truyền thống • Người Chăm Nam Bộ chủ yếu làm các nghề đánh cá, làm ruộng, buôn bán, dệt vải. • Người Stiêng chủ yếu là làm nương rẫy trồng lúa, và làm một ít ruộng nước. Săn câu lượm hái là ngành kinh tế phụ, rất thiết thực vào mùa giáp hạt. Nghề thủ công có đan lát, làm đồ gốm, dệt vải. • Người Chrau chủ yếu là làm nương rẫy. Săn câu lượm hái vẫn còn giữ vị trí nhất định trong đời sống hằng ngày.
- 62. 2.2.1. Tôn giáo - tín ngưỡng • Về tín ngưỡng, là một vùng đất đa tộc người, Nam Bộ cũng là nơi gặp gỡ các tín ngưỡng tôn giáo sẵn có từ Bắc Bộ, Trung Bộ, đồng thời là cái nôi sinh thành những tín ngưỡng tôn giáo mới. Vì vậy, đây chính là vùng đất phong phú nhất về tín ngưỡng tôn giáo ở Việt Nam. • Tiếp nối truyền thống của người Việt ở đồng bằng Trung và Nam Trung Bộ, người Việt Nam Bộ cũng dành ưu tiên cho đạo Phật, kết hợp với tín ngưỡng vạn vật hữu linh và thờ cúng tổ tiên.
- 63. 2.2.1. Tôn giáo - tín ngưỡng • Đạo Phật kết hợp với đạo Lão, đạo Khổng, đạo Kitô, đạo Thánh Mẫu, là cơ sở hình thành đạo Cao Đài ở Tây Ninh. Đạo Phật cũng là cơ sở hình thành đạo Hoà Hảo ở An Giang. • Các tôn giáo trên cũng là cơ sở làm hình thành nhiều “đạo” khác: đạo Ông Trần ở xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu; đạo Dừa ở cồn Phụng thuộc xã Tân Thạch, huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre, v.v. Ngoài ra, đạo Thiên Chúa, đạo Tin Lành cũng có đông tín đồ.
- 64. 2.2.2. Phong tục tập quán Đông nam bộ Tục thờ cúng Ông Địa Ông Địa được coi là “đệ nhất gia chi chủ” trong nhà Tục thờ Thông Thiên
- 65. 2.2.2. Phong tục tập quán Tây nam bộ Phong Tục Ngày Giỗ Đa phần người Việt ở vùng Tây Nam Bộ (không tính những người theo các tôn giáo), sẽ cúng tuần, làm đám giỗ cho người chết.
- 66. 2.2.3. Các hủ tục • Trước hết, có thể kể đến quan niệm “trọng nam khinh nữ”. Thực tế vẫn còn nhiều gia đình phân biệt đối xử giữa nam và nữ, con trai và con gái. Trong quan hệ của gia đình, người nam vẫn được ưu tiên và được chiếu cố nhiều hơn nữ. Dân gian có câu: “Nữ sinh ngoại tộc”, “Con gái là con của người ta”… • Liên quan đến quan niệm "trọng nam khinh nữ", còn có tục “cầu tự” của những gia đình hiếm muộn, hoặc mong muốn có con trai để “nối dõi tông đường”.
- 67. Hủ tục nguy hiểm nhất trong đời sống cộng đồng có lẽ là tục chữa bệnh bằng bùa chú. Thầy cúng, thầy pháp, thầy bói còn xuất hiện trong nhiều sinh hoạt tâm linh của cộng đồng cư dân nông thôn qua các tập tục, nghi lễ như: thầy pháp làm lễ tống ôn, tống gió; thầy pháp luyện cô hồn,…
- 68. 2.2.4. Văn hóa lễ, hội • Nói đến văn hóa Nam bộ không thể bỏ qua các lễ hội dân gian, đó là một trong những thành tố tạo nên diện mạo văn hóa Nam bộ, được hình thành và phát triển theo bước chân của lưu dân Việt cùng với sự giao lưu, tiếp biến của người Khơme, người Hoa. • Những lễ hội này không chỉ phản ánh đời sống tâm linh mà còn góp phần ghi lại các dấu tích lịch sử của con người nơi đây.
- 69. 2.2.4. Văn hóa lễ, hội Trong đó, nổi bật là lễ hội Lễ hội lăng ông Thượng (lăng của Lê Văn Duyệt) - một công thần của nhà Nguyễn được xây cất tại khu vực Bà Chiểu (Gia Định)
- 70. 2.2.4. Văn hóa lễ, hội Lễ hội Bà Chúa Xứ hay còn gọi là Lễ Vía Bà diễn ra hàng năm từ ngày 23 đến 27 tháng 4 âm lịch, tại An Giang.
- 72. 2.2.4. Văn hóa lễ, hội Lễ hội Đền Bà Đen (còn gọi là đền Linh Sơn Thánh Mẫu) diễn ra từ chiều 30 tết Nguyên Ðán đến suốt tháng Giêng, tháng Hai âm lịch.
- 73. Ngoài ra còn có một số lễ hội đặc trưng tại vùng sông nước miền tây: *. Lễ Cúng Dừa (Hội Thác Côn) – Lễ hội tâm linh của tỉnh Sóc Trăng Theo quan niệm của những người ở đây thì nước trong trái dừa tinh khiết trong lành là biểu thị cho sự may mắn, an lạc.
- 74. *. Lễ hội Ok Om Bok – Lễ hội có quy mô lớn nhất miền Tây Đua ghe ngo là nghi thức truyền thống của vùng đồng bằng sông Cửu Long, nhằm tiễn đưa thần nước sau vụ mùa gieo trồng về với biển cả.
- 75. *. Lễ hội đua bò và Tết Dolta ở tỉnh An Giang Mang ý niệm nhớ đến công sinh thành, dưỡng dục của ông bà và nhớ về tổ tiên cội nguồn.
- 76. 2.2.5. Văn hóa nghệ thuật • 2.2.5.1. Văn học, thơ, truyện… • Nam Bộ có một kho tàng văn học, văn nghệ dân gian phong phú. Đó là các truyện dân gian phản ánh sự nghiệp khai phá đất đai, gắn liền với những danh thắng, di tích và nhân vật lịch sử. • Ngoài ra, Nam Bộ còn có một số thể loại văn học dân gian đặc sắc khác là nói vè, nói tuồng, nói thơ. Trong đó, vè chiếm vị trí quan trọng, có những vè tiêu biểu như vè Chàng Lía, vè Trịnh Hâm, vè thầy Thông Chánh... V.v
- 77. 2.2.5. Văn hóa nghệ thuật 2.2.5.2. Âm nhạc (cải lương, hò …) Đờn ca tài tử - một nét sinh hoạt văn hóa truyền thống lâu đời của người dân nơi đây.
- 78. Ngày nay, Đờn ca tài tử không chỉ là sản phẩm tinh thần riêng của người dân Nam bộ nữa mà đã được nâng lên một tầm cao mới, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
- 79. + Phân biệt giữa đờn ca tài tử và cải lương
- 80. + Phân biệt giữa đờn ca tài tử và cải lương • Tuy rằng giữa nhạc tài tử và nhạc cải lương có mối tương quan mật thiết với nhau, bởi nhạc cải lương thoát ra từ nhạc tài tử, rồi biến thể biến âm theo kịch tính. • Cũng thời một bài bản cổ nhạc, nhưng lúc còn ở trong phạm vi đờn ca tài tử thì người nghe thưởng thức được từng lời ca, hòa với âm hưởng âm điệu của tiếng đờn. Nhưng cũng bản nhạc ấy mà đưa lên sân khấu thì nó biến thể, nói lên hành động và hỗ trợ cho diễn xuất của diễn viên.
- 81. + Hò Nam bộ Hò là một trong những thể loại gắn bó thân thiết với sinh hoạt lao động của người dân Việt.
- 82. 2.2.5. Văn hóa nghệ thuật • 2.2.5.3. Hội họa • “Nhất Trí, nhì Vân, tam Lân, tứ Cẩn” gồm Nguyễn Gia Trí, Tô Ngọc Vân, Nguyễn Tường Lân và Trần Văn Cẩn. Các danh họa không chỉ có những thành tựu lớn trong sáng tạo nghệ thuật và còn là những nhân vật có sáng tạo tiên phong của nền hội họa Việt Nam khi đó còn rất non trẻ.
- 83. Phần lớn các tác phẩm có sự kết hợp các góc nhìn về con người miền Nam và phương pháp vẽ phương Tây (Pháp).
- 85. 2.2.6. Chợ nổi Nam bộ • Việc giao thương của vùng cũng mang đặc thù sông nước. Từ xưa, các trung tâm giao thương lớn của vùng đều được hình thành ven bờ sông rạch, thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hoá: Nông Nại Đại phố, Mỹ Tho Đại phố, Sài Gòn, Cần Thơ... • Là nơi "dân thương hồ" lui tới mưu sinh, chợ nổi đã trở thành một nét sinh hoạt văn hoá rất đặc thù của miền Tây sông nước, và được ngành du lịch khai thác như một sản phẩm du lịch độc đáo dành cho du khách.
- 86. 2.2.6. Chợ nổi Nam bộ Đặc biệt ở miền Tây còn có các chợ nổi mà toàn bộ hoạt động đều diễn ra trên sông nước. Chợ nổi Long Xuyên (An Giang) là nơi hàng trăm ghe xuồng tụ tập để buôn bán hàng hoá nông sản như bánh canh ngọt, lạt, bánh tầm, bánh bò, hủ tiếu, chè đậu đỏ, cà phê... Chợ nổi Cái Răng (Cần Thơ), chợ nổi Cái Bè (Tiền Giang), chợ nổi Phụng Hiệp (Hậu Giang)...
- 87. 2.2.7. Văn hóa bác học • Từ giữa thế kỉ XVIII, Gia Định đã có những trường học nổi tiếng: trường Hòa Hưng. Năm 1983, khoa thi hương đầu tiên được tổ chức ở Gia Định, trong 49 năm tổ chức 22 khoa thi, tuyển chọn được 296 cử nhân • Đội ngũ trí thức Nho học xuất hiện ở Nam Bộ • Dòng văn hóa bác học ở Nam Bộ là nhân tố quan trọng trong tiến trình văn hóa của vùng và góp phần đáng kể vào văn hóa Việt Nam.
- 88. 2.2.7. Văn hóa bác học • Các văn đàn, thi xã xuất hiện: Tao đàn Chiêu Anh Các, Bình Dương thi xã, Bạch Mai thi xã. • Các tác giả Nam Bộ đóng góp 1 phần quan trọng vào cuộc kháng chiến chống Pháp • Sau khi chiếm đóng Nam Kì, người Pháp mở các trường học Pháp Việt ở Sài Gòn và các tỉnh khác. Chữ quốc ngữ dần thay thế chữ Nôm, chữ Hán: dùng chữ quốc ngữ để làm báo, để sưu tầm, nghiên cứu • Cuối thế kỉ XX, các trường trung cấp kĩ thuật, trường dạy nghề được mở. Thành lập các cơ sở nghiên cứu khoa học và văn hóa
- 89. 2.2.8. Sự tiếp biến văn hóa • Không gian văn hoá Nam Bộ là phần mở rộng của không gian văn hoá Việt Nam trên một vùng đất mới mà ở đó, chung tay khai phá với người Việt còn có các tộc người bản địa và các tộc người di dân. Vì vậy, trên vùng đất này, ngay từ đầu văn hoá của cư dân Việt, mà trong đó đã có sẵn yếu tố Chăm, đã giao lưu mật thiết với văn hoá của các cư dân Khmer, Hoa...
- 90. 2.2.8. Sự tiếp biến văn hóa • Trong thời cận đại và hiện đại, trong suốt một thời gian dài vùng đất này lại chịu ảnh hưởng của văn hoá Pháp rồi tiếp đó là văn hoá Mỹ. Và từ năm 1975, nơi đây cũng trở thành một địa bàn biến động mạnh mẽ về thành phần tộc người không kém Tây Nguyên. Vì vậy, Nam Bộ cũng là một vùng đất mà giao lưu, tiếp biến văn hoá đã và đang diễn ra với tốc độ rất nhanh.
- 91. 2.2.8. Sự tiếp biến văn hóa • Hệ quả là hầu như không có hiện tượng văn hoá nào ở nơi đây còn nguyên chất thuần Việt Cho nên, giao thoa văn hoá chính là một trong những bản sắc của văn hoá Nam Bộ. Nó khiến cho văn hoá Nam Bộ vừa tương đồng, lại vừa khác biệt với cội nguồn của nó là văn hoá Việt ở đồng bằng Bắc Bộ và Trung Bộ.
- 92. 2.2.8. Sự tiếp biến văn hóa • Trong quá trình giao thoa văn hoá, cư dân Việt nơi đây không tự đánh mất mình mà chỉ tái tạo các giá trị văn hoá mà thu nạp theo hướng làm cho nó thích ứng với văn hoá Việt, với nhu cầu của người Việt trên vùng đất mới. Có thể nói, sự tái tạo các giá trị văn hoá đó cũng là một bản sắc của văn hoá nơi đây.
- 93. 2.2.8. Sự tiếp biến văn hóa • Bên cạnh sự tiếp biến văn hoá, văn hoá Nam Bộ còn mang đặc trưng đồng bằng sông nước. Hai đặc trưng văn hoá chủ đạo này đã buộc tất cả các nền văn hoá sinh tụ nơi đây đều phải tự cấu trúc lại, lược bỏ những giá trị không còn phù hợp với môi trường mới, phát triển hoặc sáng tạo những giá trị mới. • Vì vậy, uyển chuyển, linh động, phóng khoáng, bao dung, dần dà đã trở thành bản sắc thứ ba của văn hoá Việt ở Nam Bộ và văn hoá Nam Bộ nói chung.
- 94. PHẦN 3 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
- 95. • Tóm lại, Nam Bộ có nhiều nét riêng so với các vùng khác. Vùng đất vừa có bề dày trong diễn trình lịch sử của văn hóa Việt Nam lại là vùng đất giàu sức trẻ của cả các tộc người ở đây. • Vị thế địa chính trị, địa văn hóa của Nam Bộ, khiến nó trở thành trung tâm mà quá trình tiếp biến văn hóa diễn ra nhanh chóng cả về bề mặt lẫn về bề sâu, cả về lượng và chất. • Tạo cho vùng văn hóa Nam Bộ có những đặc thù riêng và trở thành một gương mặt riêng biệt khó lẫn trong diện mạo của các vùng văn hóa ở nước ta. 3.1. Kết luận
- 96. 3.2. Kiến nghị • Để Nam bộ tiếp tục là vùng đất “hứa”, không đơn thuần chỉ là trách nhiệm của một cơ quan chức năng mà còn là trách nhiệm của mỗi con người sống và làm việc tại đây. Về những yếu tổ tự nhiên, chúng ta cần có những biện pháp nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường, tránh khai thác cạn kiệt nguồn tài nguyên thiên thiên, trồng nhiều cây xanh vùng đô thị và các cây ngập mặn vùng biển, v.v
- 97. 3.2. Kiến nghị • Nam bộ là vùng đất trù phú, năng động nên nền kinh tế sớm hội nhập với thế giới. Ngoài những mặt tích cực cũng để lại không ít những hệ lụy về văn hóa, nếp sống của người dân nơi đây. Vì thế, mỗi người phải biết chọn lọc những giá trị phù hợp với văn hóa, tính cách của người Việt để duy trì. Tin rằng, với những tố chất của người dân Nam bộ cùng với tinh thần kiên cường của người Việt Nam nói chung, nơi đây sẽ mãi giữ được những giá trị văn hóa tinh thần mà bao đời cha ông vun đắp.
- 98. Đố vui • Ông lục ổng lội ngang sông Cái đầu ổng ướt, cái mình ổng khô. • Cha mẹ có tóc, để con trọc đầu Cha mẹ sống lâu, để con chết chém.
- 99. Đố vui • Sông nào đôi bạn trùng tên Đông Tây hai nhánh êm đềm nước trôi. • Hai dòng tiền – hậu mênh mông Xòe tay chín cửa nặng tình phù sa. Sông Vàm Cỏ Đông – Vàm Cỏ Tây Sông Cửu Long