CẬP NHẬT CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ BỆNH LÝ CHUYỂN HÓA TIM MẠCH_10561012092019

1. CẬPNHẬTCÁCYẾUTỐNGUYCƠ
BỆNHLÝCHUYỂNHÓATIMMẠCH
TS.BS.LêThanhHải
SởYtếTT.Huế
UVBCHHộiTimmạchTT.Huế

3. Đếnnay,kiểmsoátvàkhống
chếcácyếutốnguycơvẫnlà
chiếnlượctốiưutrongquảnlý
bệnhchuyểnhóatimmạch

4. CÁCVĂNBẢNPHÁPLÝLIÊNQUANBỆNH
CHUYỂNHÓATIMMẠCH
1.Quyếtđịnh122/QĐ-TTgngày10/01/2013củaThủtướngChính
phủphêduyệtChiếnlượcquốcgiabảovệ,chămsócvànângcaosức
khỏenhândângiaiđoạn2011-2020vàtầmnhìnđến2030.
2.Quyếtđịnh376/QĐ-TTgngày20/3/2015củaThủtướngChínhphủ
phêduyệtChiếnlượcquốcgiaphòng,chốngbệnhungthư,timmạch,
đáitháođường,bệnhphổitắcnghẽnmạntính,henphếquảnvàcác
bệnhkhônglâynhiễmkhácgiaiđoạn2015-2025.
3.Quyếtđịnh346/QĐ-BYTngày30/01/2015vềviệcbanhànhkế
hoạchphòngchốngbệnhkhônglâynhiễmgiaiđoạn2015-2020.
4.Kếhoạch73/KH-UBNDngày19/6/2015vềviệcPhòng,chốngbệnh
ungthư,timmạch,đáitháođường,bệnhphổitắcnghẽnmạntính,
henphếquảnvàcácbệnhkhônglâynhiễmkháccủatỉnhThừaThiên
Huếgiaiđoạn2015-2020

5. CẬPNHẬTCÁCYTNCSẼGIÚPĐƯỢCGÌ?
Cungcấpthôngtinđể:
1.Bácsĩcócăncứđểtầmsoát,điềutrịvàdựphòngcác
YTNCtrênbệnhnhâncónguycơcaođốivớibệnh
chuyểnhóatimmạch.
2.Điềudưỡngvànhânviênytếcócăncứđểchămsóc,
hướngdẫnbệnhnhânpháthiệnvàkiểmsoáttốtcác
YTNCbệnhchuyểnhóatimmạchtrước,trongvàsaukhi
bịbệnh.

6. Dựphòngbệnhchuyểnhóatimmạch
•Dựphòngtiênphát(cấpI)liênquanphòng
ngừakhởiphátbệnhởnhữngngườikhôngcó
triệuchứng.BằngcáchkiểmsoáttốtcácYTNC
củabệnhchuyểnhóatimmạch.
•Dựphòngthứphát(cấpII)liênquanphòng
ngừatửvongvàtáiphátbệnhởnhữngngườiđã
cótriệuchứngvàbệnhchuyểnhóatimmạch.

8. TRADITIONALRISKFACTORSANDEMERGINGMARKERS
CONTRIBUTINGTOCARDIOMETABOLICRISK
(
(
(
(
YTNCmớinổi
YTNCkinhđiển
BLOOD
PRESSUREAge
Gender
Type2Diabetes
(hyperglycemia)
Smoking
Lipid
Profile
Atherogenic
Dyslipidemia
Insulin
Resistance
Abdominal
Obesity
Pro-thrombotic
Profile
Inflammatory
State
•Nguồn:www.cardiometabolic-risk.org

9. NỘIDUNGCHUYÊNĐỀYTNCBỆNH
CHUYỂNHÓATIMMẠCH
•Cậpnhậtbổsungvàinétthôngtinmới
đốivớiYTNCkinhđiển
•Giớithiệu5YTNCmớicủabệnh
chuyểnhóatimmạch

10. YTNCKINHĐIỂN
•Tuổi,giới,chủngtộc,tiềnsửgiađìnhBTM
•Tănghuyếtáp
•Đáitháođường
•RốiloạnlipidmáuTheBigFour
•Thừacânbéophì
•Hútthuốclá
•Lốisốngthụđộng,stress,mấtngủ
•Lạmdụngbiarượu,ănuốngkhônglành
mạnh

11. YTNCMỚI
•Hộichứngchuyểnhóa
•TăngCRPvàcácyếutốviêm
•Tănghomocystein
•Tănglipoprotein(a)
•Tăngfibrinogen

12. YTNCBỆNHCHUYỂNHÓATIMMẠCH
•YTNCkhôngthayđổi,gồm:Tuổi,giới,chủng
tộc,tiềnsửgiađìnhvàcánhânmắcbệnhtim
mạch(BTM).
•YTNCthayđổiđược:
*YTNChànhvi,gồm:Lốisốngthụđộng,chếđộ
ănuốngkhônglànhmạnh,lạmdụngbiarượu,hút
thuốclá,stress,mấtngủ…
*YTNCsinhlý,gồm:Tănghuyếtáp,béophì,rối
loạnlipidmáu,đáitháođường,hộichứngchuyển
hóa,thườnglàhậuquảcủaYTNChànhvi.

13. Cácyếutốnguycơ
trunggian
YẾUTỐNGUYCƠ&BỆNHMẠNTÍNH
CácYTNCkhôngthểthayđổi
•Tuổi
•Giới
•Chủngtộc
•Genes
CácYTNCcóthểthayđổi:
•Chếđộăncóhại
•Lườivậnđộng
•Hútthuốclá
•Uốngrượu
•Stress
Cácyéutốkinhtếxãhội,vănhoávà
môitrường:
•Toàncầuhoá
•Đôthịhoá
Đáitháođường
Ungthư
Bệnhphổi
Độtquỵ
Bệnhtimmạch
•Quácân/Béophì/
Béobụng
•Tănghuyếtáp
•Tăngđườngmáu
•Rốiloạnlipidmáu
Hậuquả

14. Câuhỏi:Yếutốnguycơkinhđiểnhiệndiệnbao
nhiêu%ởbệnhnhânmắcbệnhtimdomạch
vành?:
A.Íthơn50%
B.Nhiềuhơn50%
C.Khôngrõthôngtin

15. TầnsuấtcóYTNCởbệnhnhânmắc
bệnhmạchvành
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Percent
01234
RiskFactors
Women
Men
Khot,etal.JAMA2003;290:898-904

16. 15%
38%
33%
1%
13%
PrevalenceofRiskFactorsinCHD
0
12
3
4

17. BỔSUNGTHÔNGTIN
CÁCYTNCKINHĐIỂN

18. HA>140/90mmHgcó
liênquanđến:
•69%cácNMCTlầnđầu
•74%cáccabệnhĐMV
•77%độtquỵnãolầnđầu
•91%cáccasuytim
THAlàyếutốnguycơtimmạch
quantrọngnhất

19. EzzatiMetal.PLoSMed2005;2:e133-KaplanNetal.Lancet2006;367:168-76.
Tửvongtrênthếgiớivàgánhnặngvềbệnhtimmạch
TửvongGánhnặngbệnhlý
16triệu
7,8triệu
4,3triệu
2,3triệu
128triệu
59triệu
39triệu
30triệu
Dânsố
Tấtcảcácbệnhtimmạch
Tănghuyếtáp
Rốiloạnlipitmáu
Thừacânvàbéophì

20. THA–YTNCtimmạchhàngđầu
(HATT≥140và/hoặcHATTr≥90mmHg)
TỷlệmắccaovàngàycànggiatăngtạiVN:
2008:25,1%ngườilớn(25tuổi).
2014:35%
Tỷlệpháthiệnvàkiểmsoátthấp
Khôngđượcpháthiện:1/2
Khôngđượcđiềutrị:1/3
Khôngkiểmsoát:2/3
Bệnhcónhiềubiếnchứngnguyhiểm

21. ThựctrạngkiểmsoátHAởViệtnam
SonPTetal.JHumHypertens2012;26(4):268-80.
52%
19%
18%
11%
BNkhôngbiếtbịTHA
BNbiếtbịTHAvàkhông
đượcđiềutrị
BNbiếtbịTHA,đượcđiềutrị
điềutrịvàkhôngkiểmsoát
HA
BNbiếtbịTHA,đượcđiềutrị
điềutrịvàkiểmsoátHA
SốngườiTHAởViệtnam:11triệu

22. DựbáosựtăngtỷlệTHAtoàncầu
KearneyPMetal.Lancet.2005;365:217-223.
333
413
639
1.15tỷ
300
400
500
600
700
1.15B
CácnướcpháttriểnCácnướcđangpháttriển
2000
2025(dựtính)
Triệu
Tăng24%
Tăng60%

23. Nguycơtửvongtănggấpđôikhi
huyếtáptăng20/10mmHg
Meta-analysis,1milionadults
aged40-69
LewingtonS.Lancet.2002;360:1903-1913

24. Phaântíchgoäpsoálieäucuûa61nghieâncöùu
GiaûmHATT
2mmHg
Giaûm10%töûvong
doñoätquỵ
Giaûm7%töûvong
dobeänhmaïch
vaønh
Lôïiíchcuûavieäckieåmsoaùthuyeátaùp
(Lewingtonetal.Lancet.2002;360:1903–1913)
Nghieâncöùudaøihaïn:giaûm10mmHgHATTlaømgiaûm40%töûvongdoñoätquỵ
30%töûvongdobeänh
maïchvaønh

25. BANGHÒCHLYÙTRONGCHAÅNÑOAÙNVAØ
ÑIEÀUTRÒTAÊNGHUYEÁTAÙP
(Tripleparadox)
1.Raátdeãchaånñoaùnnhöngthöôøngkhoângñöôïcphaùt
hieän
2.Tròlieäuñôngiaûnnhöngthöôøngkhoângñöôïcñieàutrò
3.Coùraátnhieàuthuoáchieäulöïcvaøñieàutròchomoïi
ngöôøinhöngthöôønglaïikhoângcoùhieäuquaûtuyệt
đối

26. ĐÃCÓHÀNGLOẠTCÁCKHUYẾNCÁO
VỀĐIỀUTRỊTĂNGHUYẾTÁP
JNC7(2003)
NICE(2011)
CHEP(2013)
ADA(2013)
ESH/ESC(2013)
JNC8(2014)

27. ĐỊNHNGHĨAVÀPHÂNĐỘTĂNGHUYẾTÁP
JournalofHypertension,number7,July2013

28. NGƯỠNGCHẨNĐOÁNTĂNGHUYẾTÁP
JournalofHypertension,number7,July2013

29. BloodPressureAssessment:
Patientpreparationandposture
Standardizedtechnique:
Posture
Thepatientshouldbecalmlyseatedwith
hisorherbackwellsupportedandarm
supportedattheleveloftheheart.
Hisorherfeetshouldtouchthefloorand
legsshouldnotbecrossed.

30. THỪACÂN
BÉOPHÌ

31. THẾNÀOLÀTHỪACÂN–BÉOPHÌ
cânnặng(kg)
1.BMI=----------------------Thừacân:BMI23.0
Chiềucao2(m)
2.Béobụng:Vòngeo90cm(nam),80cm(nữ)

32. TỶLỆTHỪACÂN–BÉOPHÌ
ỞNGƯỜITRƯỞNGTHÀNH2001-2002(BMI23)
10,113,2
0
4
8
12
16
NamNữ
%
(Nguồn:ĐiềutraQGYT2001-2002)

33. BÉOPHÌỞTRẺEM
NguycơbịRLCH,ĐTĐ,THAkhitrưởngthành
ToànTG-trẻem(5-17t):
155triệutrẻemthừacân,béophì
30-45triệutrẻbéophì
-RốiloạnLipidmáu

34. RelationshipBetweenObesity
and
InsulinResistanceand
Dyslipidemia

36. Rốiloạnlipidmáulàgì?
•Rốiloạnlipidmáulàtìnhtrạngrốiloạnchuyển
hóalipoprotein.
•Baogồmsảnxuấtquánhiềuhoặcthiếu
lipoprotein
•Đượcbiểuhiệnbằng≥1dạngsau:tăng
cholesteroltoànphần,tăngLDL-C(low-density
lipoproteincholesterol),tăngtriglyceride,giảm
HDL-C(high-densitylipoproteincholesterol).

37. Cáchướngdẫnkiểmsoátlipidmáu
Cầnstatincóhiệuquảcaohơn
ATPIII
2001
ATPII
1993
ATPI
1988
European
2003
European
1998
European
1994
ATPIII
update
2004*
European
2011
LDL-Cmụctiêuthấphơn,mởrộngmụctiêuđiềutrịngoài
LDL-C,dânsốđiềutrịrộnghơn,cầnnhiềuliệuphápđiềutrị
hiệuquảhơn
ATPIV
2013

38. LDLnhưlàmụctiêuđiềutrịchính
•Cácnghiêncứudịchtểhọcchothấygia
tăngLDLcóliênquanđếngiatăngBMV.
•Cácnghiêncứucũngchothấy:LDL-Clà
lipoproteingâyxơvữaphổbiếnnhấtvàcó
chứngcứrõràngnhất.
•Cácchứngcứcuốicùnglàởtrongcácthử
nghiệmlâmsàng.

39. Cácthửnghiệmlâmsàng
ThửnghiệmCanthiệpđiều
trị
LDLkhởi
đầu
Thayđổi
LDL
Giảmbiếncố
mạchvành
BMVvànguycơtươngđươngBMV
4SSimvastatin188-117↓35%↓34%
LIPIDPravastatin150-112↓25%↓24%
CAREPravastatin139-98↓32%↓24%
Post-CABGLovastatin/Resin136-98↓39%↓24%

40. Cácthửnghiệmlâmsàng
ThửnghiệmCanthiệpđiều
trị
LDLkhởi
đầu
Thayđổi
LDL
Giảmbiếncố
mạchvành
BệnhnhânkhôngcóchứngcứcủaBMV
LRC-CPPTResin205-175↓15%↓19%
WOSCOPSPravastatin192-142↓26%↓31%
Tex/AFCAPSLovastatin150-115↓25%↓40%
ASCOTAtorvastatin132-85↓31%↓50%

41. Mụctiêuđiềutrị
KhuyếncáoNCEPATPIIIchomụctiêuLDL-C:
LDL-C<160cho≤1YTNC
LDL-C<130cho≥2YTNC
<100làchọnlựađiềutrịcho:
LDL-C<100choBNcóBMVhoặcnguycơtương
đươngBMV.
<70làchọnlựađiềutrịchoBNcónguycơrấtcao:
1.BMV+nhiềuYTNC,đặcbiệtĐTĐ
2.BMV+YTNCđượckiểmsoátkém
3.BMV+Hộichứngchuyểnhóa
4.Hộichứngmạchvànhcấp
5.CóbiếncốmạchvànhmặcdùLDL-C<100

42. HyperglycemiainType2
DiabetesResultsFromThree
MajorMetabolicDefects

43. CausesofMortalityinPatients
WithDiabetes

44. WORLDWIDEPREVALENCEOFDIABETESIN2000
ANDESTIMATESFORTHEYEAR2030(INMILLIONS)
19.733.9
2000
2030
20.742.3
31.779.4
28.337.4
13.333.0
20.052.8
7.118.6
0.91.7
22.358.1
148%
104%
161%
150%164%
32%
89%
162%
72%
UnitedStatesand
Canada
India
China
Southeast
Asia
Middle
East
Europe
LatinAmericaand
Carabbean
Sub-Saharan
Africa
Australia
AdaptedfromHossainPetal.NEnglJMed2007;356:213-5

45. ĐáitháođườnglàmtăngtỷlệNMCT
(theodõisau7năm)
NMCTmớiNMCTtáiphát
X4
X2

46. Đáitháođườnglàmtăngnguycơtửvong
TửvongcàngcaohơnkhicócácYTNCkhácđikèm

47. TiêuchuẩnchẩnđoánADA2015
•Go:Bìnhthường:Go<5,6mmol/L;Tiềnđáitháo
đường:5,6mmol/L<Go<6,9mmol/L;Bệnhđáitháo
đường:Go>7mmol/L.
•G2:Bìnhthường:G2<7,8mmol/L;Tiềnđáitháo
đường:7,8mmol/L<G2<11mmol/L;Bệnhđáitháo
đường:G2>>11,1mmol/L.
•HbA1c:Bìnhthường:HbA1c<5,7%;Tiềnđáitháo
đườngHbA1c:5,7-6,4%;Đáitháođường:HbA1c>
6,5%

48. TỷlệcácYTNCtimmạchchuyểnhóa
ởngườitrưởngthànhVN
Tỷlệhiệnmắcchuẩnhóatheotuổivàgiới
củaquầnthểđịaphương(2009)
NguyenNQetal.IntJHyperten2012
doi:10.1155/2012/560397
CácYTNCchuyểnhóa
CácYTNCliênquanlốisống

49. Bệnhdohútthuốclá

50. Hútthuốclá
•TheoCDCHoaKỳ,hútthuốclálàmộttrong5nguyên
nhânchínhgâyratửvonghàngđầuởMỹ(Theo
newhealthadvisor2017)
•TheoCDCHoaKỳ,khoảng90%nhữngngườikhông
hútthuốcđangphảiđốimặtvớimôitrườngcókhói
thuốclá,làmtănggấpđôinguycơmắcbệnhtimmạch
•Độctốtừkhóithuốclátồntại6thángtrongnhàsau
khingườihútthuốcđãbỏhút(NewYorkTimes2017)
•Hútthuốclácóthểtrựctiếpgâyraviêmruột(Theo
belmarrahealth11/2017)
•Ngườihútthuốclácónguycơcaobịnhiễmtrùngsau
phẫuthuật(Theobelmarrahealth2017)

51. CẬPNHẬTYTNCMỚI
•Hộichứngchuyểnhóa
•TăngCRPvàcácyếutốviêm
•Tănghomocystein
•Tănglipoprotein(a)
•Tăngfibrinogen

52. Hộichứngchuyểnhóa
Insulin
Resistance
Hypertension
Type2Diabetes
Disordered
Fibrinolysis
Complex
Dyslipidemia
TG,LDL
HDL
Endothelial
Dysfunction
Systemic
Inflammation
Athero-
sclerosis
Visceral
Obesity
AdaptedfromtheADA.DiabetesCare.1998;21:310-314;
PradhanADetal.JAMA.2001;286:327-334.

53. Pháttriểnmảngxơvữađộngmạch
Normal
Fattystreak
Foamcells
Lipid-richplaque
Lipidcore
Fibrouscap
Thrombus
RossR.Nature.1993;362:801-809.

54. InsulinResistance:Associated
Conditions

56. RevisedATPIIIMetabolicSyndromeOct2005
*Diagnosisisestablishedwhen3oftheseriskfactorsarepresent.
†Abdominalobesityismorehighlycorrelatedwithmetabolicrisk
factorsthanisBMI.
‡Somemendevelopmetabolicriskfactorswhencircumferenceisonly
marginallyincreased.
<40mg/dL
<50mg/dLorRxfor↓HDL
Men
Women
>102cm(>40in)
>88cm(>35in)
Men
Women
100mg/dLorRxfor↑glucoseFastingglucose
130/85mmHgoronHTN
Rx
Bloodpressure
HDL-C
150mg/dLorRxfor↑TGTG
Abdominalobesity†
(Waistcircumference‡)
DefiningLevelRiskFactor

57. TiêuchuẩnchẩnđoánHCCH
MắcHCCHnếuđạt≥3trongcáctiêuchísau:
GlucoseđóiGo>5.6mmol/L
Huyếtáp>130/85mmHg
Triglyceridemáu>1.7mmol/L
HDL<1.0mmol/Linmen
<1.3mmol/Linwomen
Béobụng:
Vòngbụng(NamÁ)>90cminmen
>80cminwomen

59. C-reactiveProtein-CRP
•TăngCRPtronggiaiđoạncấptính
•Tănggấpnhiềulầnkhibịthươngtổnvà
nhiễmtrùng
•Tổnghợptạigan
•Nồngđộổnđịnhtrongmáu,khôngbịảnh
hưởngbởibữaăn.
•NồngđộCRPdựđoánnguycơBTM

60. Endothelium
VesselLumen
IntimaFoamCell
Monocyte
Cytokines
GrowthFactors
Metalloproteinases
CellProliferation
MatrixDegradationMacrophage
XƠVỮAĐỘNGMẠCHVÀVIÊM
RossR.NEnglJMed1999;340:115-126.

61. RossR.NEnglJMed1999;340:115-126.
LDL
LDL
Endothelium
VesselLumenMonocyte
Macrophage
Adhesion
Molecules
FoamCell
Intima
Modified
LDLCytokines
CellProliferation
MatrixDegradation
GrowthFactors
Metalloproteinases
MCP-1
XƠVỮAĐỘNGMẠCHVÀVIÊM

62. Hs-CRPtiênđoánbiếncốtim
mạchlầnđầu

63. 0
1
2
3
Mứchs-CRPvàDựbáonguycơNMCTởđàn
ôngkhỏemạnh
RidkerPMetal.NEnglJMed1997;336:973-979.
1
<0.055
Relative Risk of MI
P=0.03
Quartileofhs-CRP(range,mg/dL)
2
0.056–0.114
3
0.115–0.210
4
>0.211
P<0.001P<0.001
PTrend<0.001

64. CRPVÀNGUYCƠBTM
•Nhồimáucơtim
•TBMMN
•Bệnhđộngmạchngoạibiên
•Độttửdotim
•Thiếumáucụcbộvàtửvongtrong:
•Đauthắtngựckhôngổnđịnh
•Nhồimáucơtim
•Canthiệptimmạch
TăngCRPtiênđoán:

65. hs-CRPvànguycơĐTĐtype2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
Relative Risk Type 2
DM
1234
Quartilehs-CRP
FullyadjustedBMI-adjustedCrude
Pradhan,etal.JAMA2001;286:327-34
Pvaluefortrend=0.001

66. hs-CRPvànguycơHCCH
0
1
2
3
4
5
6
Median CRP Level
(mg/L)
012345
NumberMetabolicSyndrome
Characteristics
Ridker,etal.Circulation2003;107:391-7
Pvaluefortrend<0.0001ATPIIIDefinitionof
theMetabolic
Syndrome
Threeofthefollowing
fivecharacteristics:
•Midlineobesity
•ElevatedTG
•LowHDL
•Hypertension
•GlucoseIntolerance

67. Lipoprotein(a)
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4126764/

68. Lipoprotein(a)
•PhântửgiốngnhưLDL,baogồmphântử
apolipoproteingắnvớiapoB-100
•Nồngđộkhôngthayđổitheochếđộăn
uốnghoặcsauvậnđộng
•Cấutrúctươngđồngvớiplasminogen

69. Lipoprotein(a)
•Cấutrúccủalipoprotein(a)tươngtựnhư
plasminogenvàtPA(chấtkíchhoạtplasminogen
mô)vàcạnhtranhvớiplasminogenởcácvịtrígắn
kết,dẫnđếnlàmgiảmquátrìnhtiêusợihuyết.
•Lp(a)kíchthíchsựbàitiếtcủaPAI-1,làmtăng
hìnhthànhhuyếtkhối.
•Lp(a)cũngmangcholesterolvàdođóđónggóp
vàochứngxơvữađộngmạch.
•Lp(a)vậnchuyểncácphospholipidtiềnviêm,lôi
kéotếbàoviêmđếnthànhmạch,vàdẫnđếnsự
tăngsinhtếbàocơtrơnthànhmạch.

70. Lipoprotein(a)
•NồngđộLp(a)daođộngnhiềugiữacáccá
nhân,từ<0.2đến>200mg/dL.
•Nồngđộtrungbìnhvàtrungvịgiữacácquần
thểthếgiớikhácnhauchothấycácnétđặcthù
riêngbiệtsắctộc.
•Đặcbiệt,nồngđộLp(a)tronghuyếttươngcủa
ngườiChâuPhicaohơntừhaiđếnbalầnso
vớidânsốChâuÁhoặcChâuÂu.

71. Lipoprotein(a)
UỷbanChuyêngiavềTiêuchuẩnSinhhọccủa
WHOvàLiênđoànHóahọcLâmsàngvàPhòng
thínghiệmQuốctếchuẩnhóakếtquảLipoprotein
(a)-Lp(a)nhưsau:
•Tốiưu:<14mg/dL(<35nmol/L)
•Cónguycơ:14-30mg/dL(35-75nmol/L)
•Nguycơcao:31-50mg/dL(75-125nmol/L)
•Nguycơrấtcao:>50mg/dL(>125nmol/L)
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4126764/

72. Lipoprotein(a)
•Lp(a)giatăngcóýnghĩatrongcácbệnhlýtim
mạchchuyểnhóa,gồm:THA,TBMMN,NMCT,
ĐTĐtype2…
•NồngđộLp(a)khôngbịảnhhưởngbởithuốchạ
lipidbìnhthường;chỉgiảmvớiniacinliềucao
hoặcCoenzymeQ10.
•Năm2010,UỷbanthốngnhấtcủaHiệphộiXơ
vữađộngmạch(EAS)củaChâuÂuđềnghịsàng
lọcLp(a)ởngườicónguycơtimmạchtừvừa
phảiđếncao.Nhìnchung,chưakhuyếncáorộng
rãixétnghiệmLp(a)trongsànglọcchung

73. Fibrinogen

74. Fibrinogen
•FibrinogenlàmộtglycoproteincóTLPT340000,được
gantổnghợpvàcóthờigianbánhủylà4-5ngày.
Fibrinogenlàmộtyếutốđôngmáu(yếutốI),một
proteinrấtcầnthiếtchosựhìnhthànhcụcmáuđông
Tácđộngkhác:
•Thamgiaphảnứngviêm,cómốiliênquanchặtchẽ
giữanồngđộfibrinogenvớitốcđộlắnghồngcầuvà
nồngđộCRP
•Điềuhòasựkếtdínhvàtăngsinhtếbào
•Cothắtmạchởcácvịtrítổnthươngmạch
•Kíchthíchsựkếttậptiểucầu
•Ảnhhưởngđếnđộquánhcủamáu

75. Fibrinogen
•TăngnồngđộFibrinogen
Cácnguyênnhânchínhthườnggặplà:
1.Cácbệnhnhiễmtrùngcấp.
2.Cácbệnhviêmmạn.
3.Cácbệnhlýkhốiu,ulympho.
4.Cácbệnhtựmiễn.
5.Hộichứngthậnhư.
6.Nhồimáucơtimcấp.
7.Cóthai
8.Giaiđoạnhậuphẫu.
9.Ngườihútthuốclá.
10.Ngườicótuổi.

76. Fibrinogen
•Tăngphảnứnggiaiđoạncấp,tănglêngấp4lầnsau
nhiễmtrùnghoặckíchthíchviêm
Cũngtănglêntrongcáctrườnghợp:
•BMV,NMCT,Độtquỵ.
•Đáitháođường
•Tănghuyếtáp
•Béophì
•Lốisốngítvậnđộng,hútthuốclá
•Cóthểhạthấpbằngfibratesvàniacin;khôngcótác
dụngkhidùngstatinshayaspirin

77. MụcđíchchỉđịnhXNFibrinogen
•Giúppháthiệnmộthộichứngviêm.
•ĐểthămdòrốiloạnđôngmáukhiBNcóhội
chứngchảymáu.Địnhlượngnồngđộ
fibrinogenmáuđượcchỉđịnhkhicácXNđông
máukhác(Vd:thờigianprothrombin,thời
gianthromboplastin,cácsảnphẩmthoáigiáng
fibrinvàD-dimer)bấtthường.
•Đểtheodõitrongquátrìnhđiềutrịtiêufibrin.
•Cóthểđượcsửdụngđểtheodõitìnhtrạng
bệnhgantiếntriển.

78. LợiíchXNFibrinogen
•Trongcácbệnhnhiễmkhuẩn,ungthư,cácbệnhtự
miễn,nồngđộfibrinogengiúpđánhgiámứcđộ
củahộichứngviêm(kếthợpvớitốcđộlắnghồng
cầuvàCRP).
•Trongbệnhlýcủaganmật,địnhlượngnồngđộ
fibrinogengiúpđánhgỉámứcđộnặngcủabệnhlý
gan(kếthợpvớiđịnhlượngantithrombinIII,thời
gianQuick,nồngđộalbuminvàcholesterol).
•Trướckhỉtiếnhànhđạiphẫu,địnhlượng
fibrinogenlàmộtphẩncủabilantrướcmổ.

79. LợiíchXNFibrinogen
•Trongtrườnghợpnghingờbịđôngmáurảirác
tronglòngmạch(DIC),sẽthấygiảmnồngđộ
fibrinogenvàsốlượngtiểucẩuđikèmvớităng
nồngđộcácsảnphẩmthoáigiángcủafibrin.
•Trongchẩnđoánsinhhọchộichứngchảymáu,
xácđịnhnồngđộfibrinogengiúppháthiệncác
chứnggiảmhayloạnfibrinogenmáu.
•BNbịhuyếtkhốinhấtlàhuyếtkhốiđộngmạch,
địnhlượngfibrinogenlàXNcógiátrịgiúptìm
kiếmbệnhcăngâyhuyếtkhối.
•XácđịnhthêmYTNCbệnhchuyểnhóatimmạch

80. Fibrinogen
Giátrịbìnhthường
•Trẻem:150-300nng/dLhay1,5-3g/L
•Ngườilớn:200-400mg/dLhay2-4g/L
Khilượngfibrinogentănglên,nguycơphát
triểnmộtcụcmáuđôngcóthểtănglên,và
theothờigian,cóthểgópphầnlàmtăng
nguycơpháttriểnbệnhtimmạch.

81. Homocysteine
•Homocysteinelàmộtacidaminchứanhóm
sulfhydryl,làmộtsảnphẩmtrunggian
trongsựtổnghợpbìnhthườngcủacácacid
aminmethioninevàcysteine
•TăngHomocysteinelàmgiatăngnguycơ
BMV,TBMMNvàbệnhmạchngoạibiên.

83. TăngHomocysteinegâyragì?
•1.Timmạch:Mứchomocysteine​​caocóliênquanđếntăng
nguycơxơcứngđộngmạchvàbệnhđộngmạchvành
•2.Độtquỵ:Nồngđộhomocysteine​​caocóthểlàmtăngtổn
thươngthầnkinhtrongđộtquỵ
•3.Não:Mứchomocysteinecao​​làmộtchấtđộcthầnkinh,
cónghĩalànócókhảnăngdiệttếbàotrongnão
•4.Tựmiễndịch:Nhữngngườibịviêmtuyếngiáptựmiễn
cótănghomocysteinetronghuyếtthanh
•5.Thiệthạidogốctựdo:Mứchomocysteine​​caocóthể
làmtăngtỷlệtổnghợpmethioninevàmứccysteine​​giảm
•6.Bệnhvềmắt:Thoáihóahoàngđiểmliênquanđếntuổi
tácvàlàmộtbệnhvềmắtcóliênquanđếnmức
homocysteinemáu​​cao

84. TăngHomocysteinegâyragì?
•7.Đauđầumigraine:Cácnghiêncứuchothấynồngđộ
homocysteinetănglên​​trongdịchnãotủycủanhữngngười
bịchứngđaunửađầu.
•8.BệnhParkinson:Mộtsốnhànghiêncứunghingờtăng
homocysteine​​cóthểdẫnđếnbệnhParkinson.
•9.BệnhAlzheimer:Nghiêncứuchothấynhữngngườicao
tuổicóhomocysteine​​tăngcaocónguycơcaoAlzheimer.
•10.Trầmcảm:Mộtsốnghiêncứuđãliênkếtmức
homocysteinecao​​vớitrầmcảm.
•11.Bệnhvẩynến:Nhữngngườibịbệnhvẩynếnthường
cónồngđộhomocysteinecaovànồngđộacidfolicthấp.
•12.Cácbệnhkhác:Cóbằngchứngchothấymộtsốbệnh
nhânungthưcónồngđộhomocysteine​​cao.
Nguồn:www.belmarrahealth.com;www.emedicinehealth.com

85. HomocystinevànguycơBMV:ARICStudy
0
1
2
3
4
5
Relative Risk CHD
12345
HomocysteineQuintile
ARICStudy.Circulation1998;98:204-10
PTrend=0.29
ARICStudy:Prospectivetrialof15,792men
andwomen,age45-64,inwhich232with
incidentCHDevents537selectedcontrolswere
comparedinnestedcasecontrolanalysisbased
onbaselinetHcylevels.Meanf/u3.3years.

86. HomocystineandRiskofCHD:ARICStudy
0
1
2
3
4
5
Relative Risk CHD
12345-12345-12345-12345
ARICStudy.Circulation1998;98:204-10
Plasma
Homocysteine
Dietary
Folate
Plasma
PLP(B6)
DietaryVitamin
B12
P=0.24P=0.14P=0.001P=0.29

87. DựphòngthứphátvớigiảmHomocystein
Leim,etal.JAmCollCardiol2003:41:2105-13
StableCAD
Folate0.5mgStandardCare

88. BổsungFolatevàTáihẹpđộngmạch
Schnyderetal.NEJM2001;345:1593-600
0
10
20
30
40
50
60
Percent RestenosisPTCAStentOverall
FolatePlacebo
P<0.001
P=0.32
P=0.01

89. Sửdụngxétnghiệmhomocysteine
•Homocysteine​​cóthểđượcsửdụngởngườicónguycơ
caobịnhồimáucơtimhoặcđộtquỵ,cóthểhữuíchở
ngườicótiềnsửgiađìnhbịBMVnhưngbảnthânkhông
cóYTNCkhácnhưhútthuốclá,THAhoặcbéophì.
•Chẩnđoánhomocysteineniệu(homocystinuria)nếunghi
ngờtrẻsơsinhhoặctrẻemcóthểcórốiloạnditruyền.
•Xétnghiệmhomocysteinecòncóthểđượcsửdụng​​đểxác
địnhxemmộtngườicóthiếuhụtvitaminB12hoặcfolate
haykhông.Xétnghiệmhomocysteine​​nênđượcsửdụngở
nhữngngườibịsuydinhdưỡng,ngườicaotuổi,người
nghiệnmatúyhoặcrượu.

90. Giátrịbìnhthườnghomocysteine
•Giátrịbìnhthường(thamchiếu)củahomocysteine
huyếtthanhngườibìnhthườnglà5–15µmol/L,có
thểthayđổitheotuổinhưsau:
-Tuổi0-30:4,6-8,1µmol/L
-Tuổi30–59:6,3-11,2µmol/L(đốivớinam)và4,5-
7,9µmol/L(đốivớinữ)
-Tuổi>59:5,8-11,9µmol/L
Giátrịbìnhthườngcủahomocysteionenướctiểu(nước
tiểu24giờ)tínhtheocreatinineniệulà0-9µmol/g
creatinine.
Cácgiátrịtrêncóthểkhácnhauchútítphụthuộcvào
máyphântíchsửdụng.

91. RelativeRisksofFutureMIamongApparentlyHealthy
Middle-AgedMen:Physician’sHealthStudy
RelativeRiskforFutureMI
01.02.04.06.0
Lipoprotein(a)
Homocysteine
Fibrinogen
tPAAntigen
hs-CRP
hs-CRP+TC/HDL-C
TotalCholesterol
TC:HDL-C
RidkerPM.AnnInternMed1999;130:933-937.

92. TEN-YEARRISKOFCORONARYHEARTDISEASE(CHD)BYSYSTOLIC
BLOODPRESSURE(SBP)ANDPRESENCEOFOTHERRISKFACTORS
10-Year Risk of CHD (%)
FromChobanianAVetal.Hypertension2003;42:1206-52
Reproducedwithpermission
*LeftVentricularHypertrophy
Cholesterol
HDL
Smoking
Diabetes
LVH*
180
50
No
No
No
No
No
No
No
No
No
No
NoNo
Yes
Yes
YesYes
Yes
Yes
240240240240240
5035353535
SBP120SBP180

93. MộtsốYTNCđangnghiêncứu
•Sốngtrongkhuvựcồnào:MộtnghiêncứuĐạihọc
Athens,HyLạp2017đăngtrêntạpchíchuyênngànhY
họclaođộngvàMôitrườngOccupationaland
EnvironmentalMedicineđãpháthiệnrarằng,vớitiếngồn
cứtăng10decibelvàobanđêmsẽlàmtănggấpđôinguy
cơmắcbệnhtănghuyếtáp.
•Thunhậpthấp:Làmviệcvớimộtcôngviệccăngthẳng
đikèmmứclươngthấpcóthểlàmchohuyếtáptănglên.
Cóthểcơchếgâyratănghuyếtápdocôngviệccăng
thẳngđikèmmứclươngthấplàstresshaycăngthẳng
khôngđượckiểmsoát.
http://suckhoedoisong.vn/cac-yeu-to-lam-tang-huyet-ap-de-
bi-bo-sot-n141946.html

94. MộtsốYTNCđangnghiêncứu
•Ănthứcănmặnkèmvớithựcphẩmngọt:Ănthực
phẩmnhiềuđườnghaythứcănmặnthìrõràngkhôngtốt,
nhưngkhibạnkếthợpcácthựcphẩmcóđườngvàmặn
nhưkhoaitâychiênlátnhỏnhúngvàosữachuahoặc
socola,bạnđangtạoramộtsựkếthợpchếtngười.
•Môitrườngônhiễm:cũnglàmộtyếutốgópphầnlớn
gâytănghuyếtáp.
•Dùngnhiềucàphêhàngngày:Khibạncảmthấymệt
mỏi,bạnsẽmuốndùngcàphêđểtỉnhtáo,điềuđólàtốt.
Tuynhiên,càphêlàmộtchấtkíchthíchvàlàmtănghuyết
ápcủabạn.
http://suckhoedoisong.vn/cac-yeu-to-lam-tang-huyet-ap-de-
bi-bo-sot-n141946.html

95. MộtsốYTNCđangnghiêncứu
•Nhiệtđộlạnhcủamùađông:làmchomạchmáucolại
vàlàmtimbạnhoạtđộngtănghơn,gópphầnlàmtăng
huyếtáp.Tránhđichơingoàitrờitrongnhữngngàylạnh
lẽo.
•Khoaitây:làthứcănantoànvàngonmiệng.Tuynhiên
khôngchỉlàkhoaitâychiên,khoaitâydướimọihìnhthức
chếbiếncóthểđặtbạnvàonguycơcủatănghuyếtáp.
Nghiêncứu187.500ngườithamgiatrênbanghiêncứudài
hạncủaBệnhviệnPhụnữBrighamvàTrườngYtếcông
cộngHarvard2017chothấy,nhữngngườiănbốnhoặc
nhiềuhơnkhẩuphầnkhoaitâymỗituầncóthểcónguycơ
caohơn11%củatănghuyếtápsovớinhữngngườihiếm
khihoặckhôngbaogiờănkhoaitây.
http://suckhoedoisong.vn/cac-yeu-to-lam-tang-huyet-ap-de-
bi-bo-sot-n141946.html

96. KếthợpnhiềuYTNC

103. Tómtắt
•Phầnlớnnhữngngườimắcbệnhchuyểnhóa
timmạchcócácyếutốnguycơkinhđiểncủa
bệnhchuyểnhóatimmạch
•CácYTNCmớicóthểgópphầnlàmtăngthêm
nguycơvàgiatăngmắcbệnhchuyểnhóatim
mạch
•KhuyếncáođánhgiáHCCH,CRPcóthểcung
cấpthôngtinhữuíchchonhữngngườicónguy
cơbệnhchuyểnhóatimmạch
•ThườngxuyênkiểmtramứcHomocysteine,
FibrinogenvàLipoprotein(a)vẫnchưađược
khuyếncáorộngrãitrongchẩnđoánsànglọc

104. Làmgìđểdựphòngbệnh
chuyểnhóatimmạch

105. Khinàotầmsoátnguycơbệnhtimmạch?
Việcđánhgiávàtầmsoátnguycơtimmạchởcácđốitượngnàođượcquyết
địnhởmỗiquốcgiavàphụthuộcvàonguồnlực.Năm2012,HộiTim
ChâuÂuESCđưaramộtsốkhuyếncáovềđánhgiánguycơtimmạch
toànthểnhưsau:
•Đánhgiánguycơtimmạchmộtcáchhệthốngđượckhuyếncáoởnhững
cáthểtăngnguycơtimmạchnhưtiềnsửgiađìnhbệnhtimmạchsớm,
tănglipidmáugiađình,cácyếutốnguycơtimmạchchính(nhưhút
thuốclá,tănghuyếtáp,đáitháođườnghoặctăngnồngđộlipid)hoặccác
bệnhđồngmắclàmtăngnguycơtimmạch.
•Đánhgiánguycơtimmạchđượckhuyếncáolặplạimỗi5năm,và
thườngxuyênhơnđốivớinhữngcáthểcónguycơgầnngưỡngcầnđiều
trị.
•Đánhgiánguycơtimmạchmộtcáchhệthốngcóthểđượcxemxétởnam
>40tuổivànữ>50tuổihoặcsaumãnkinhkhôngcóyếutốnguycơtim
mạch.
•Đánhgiánguycơtimmạchmộtcáchhệthốngkhôngđượckhuyếncáoở
nam<40tuổivànữ<50tuổikhôngcóyếutốnguycơtimmạch.
GS.ĐặngVạnPhước.CậpnhậthướngdẫncủaEsc2016:Dựphòng
bệnhtimmạchtrongthựchànhlâmsàng

106. Mụctiêucủacácyếutốnguycơtimmạchchuyểnhóa
CanthiệpĐích
Huyếtáp<140/90mmHg
ĐáitháođườngHbA1C<7%(<53mmol/mol)
GiảmNatri(muối)→2000mg/ngày
Cânnặng,VòngbụngBMI<25;Nam<90cmNữ<80cm
Hạnchếuốngrượu<2phầnuống/ngày
Vậnđộngthểchất30-60phút4-7ngày/tuần
Chếđộănkhuyếncáo
Ítchấtbéobãohòa,tậptrungvàocác
sảnphẩmnguyênhạt,rau,tráicâyvà
cá
Hútthuốclá
Khôngtiếpxúcvớithuốcláởbấtkỳ
dạngnào
GS.ĐặngVạnPhước.CậpnhậthướngdẫncủaEsc2016:Dựphòng
bệnhtimmạchtrongthựchànhlâmsàng

107. Hoạtđộngthểlực30–60phút/ngày
Khônghútthuốclá,thuốclào.
Ănuốnghợplý,khôngănnhiềuchấtbéobãohòa.
Khôngănmặn(giảmmuốitrongkhẩuphần).
Hạnchếuốngrượubia.
Giảmcânnặngnếuthừacân.(BMI20-23kg/m2)
Tránhcáccăngthẳng,loâuquámức.
Kiểmtrahuyếtápthườngxuyên.
Kiểmtracácyếutốnguycơkhác:glucosemáu,Lipid
máu…
Thayđổilốisốngđểdựphòngbệnhtimmạch

108. Hạnchếănmặn
2,300mgsodium(Na)
=100mmolsodium(Na)
=5.8gmuối(NaCl)
=1thìanhỏ
•80%muốiănvàođãcótrongthứcăn
•Chỉ10%thêmvàotrongkhinấunướnghoặctrên
bànăn
TuổiLượngNa
(mg)
Giớihạn
caonhất
(mg)
19-5015002300
51-7013002300
71and
over
12002300
InstituteofMedicine,2003

109. BỎTHUỐCLÁ
•Cầncóthờigiancầncốgắng
•Cóthểtraođổivớibácsĩđểlựachọnphương
phápphùhợp

110. Tăngcườnghoạtđộng
Frequency-5-7ngày/tuầnF
Intensity-TrungbìnhI
Time-30-60phútT
TypeTăngcườnghoạtđộngthểchất
-Đibộ
-Đạpxeđạp
-Bơilội
T

111. Đibộ45phút
Hoạtđộngthểthaomạnh15phút
Hoạtđộngthểthaotrong25phút
Hoạtđộngthểlực
Tiêuhao100kcalkhi:

112. Đặcđiểmcủachếđộănlànhmạnh
Axitbéobãohòachiếm<10%tổngnănglượngnhậpbằngcáchthaythếvớicác
xitbéođakhôngbãohòa.
Axitbéokhôngbãohòatrans:càngítcàngtốt,ưutiênkhôngănthựcphẩmchế
biếnsẵn,và<1%tổngnănglượngnhậptừnguồngốcthiênnhiên.
<5gmuốimỗingày
30-45gchấtxơmỗingày,ưutiêntừcácsảnphẩmnguyênhạt
200gtráicâymỗingày
200graumỗingày
Cá1-2lầnmỗituần,trongđócócáchứanhiềudầu
30ghạtkhôngchứamuốimỗingày
Sửdụngthứcuốngcócồnnêngiớihạn2lymỗingày(20g/ngày)đốivớinam
và1lymỗingày(10g/ngày)đốivớinữ
Phảitránhnướcngọtvàthứcuốngcócồn
GS.ĐặngVạnPhước.CậpnhậthướngdẫncủaEsc2016:Dựphòng
bệnhtimmạchtrongthựchànhlâmsàng

113. CHẾĐỘĂNVÀCÁNCÂNNĂNGLƯỢNG
Ăn25gbánhquy
Ăn16gquảhạt
Nhận100kcalkhi:
Uống1cốcnướcngọt

114. THỰCHIỆNCHẾĐỘĂNHỢPLÝ
Giảmnguồnnănglượngtừchấtbéo:15%
Cácthựcphẩmvàmónănnênhạnchế:
+Tấtcảcácthựcphẩmnhiềuchấtbéo.
+CácthựcphẩmcónhiềuChlolesterol.
+Cácmónăncóđưathêmchấtbéo.

115. Chấtbộtđường:4Kcal1gam.
Chọnloạicónhiềuchấtxơnhư:ngũ
cốcnguyênhạt,khoaicủ.
Tránhthứcăncóđậmđộnănglượng
vàchỉsốđườngcaonhư:đườngmật,
mứt,kẹo,bánhngọt,chocolate,nước
ngọt,…
THỰCHIỆNCHẾĐỘĂNHỢPLÝ

116. RAUVÀQUẢCHÍN
1.Tươi
2.Màuxanhthẫm,vàng,đỏ.
GSEckel:“Raucủcàngcómàu
sắcsặcsỡcàngchứanhiềuchất
chốngoxyhoáhơn”
THỰCHIỆNCHẾĐỘĂNHỢPLÝ

117. Vitamin,khoángchất
-Tăngcườngrauvàquảchín:500g/ngày.
-Bổsungviênmultivitamin,khoángchấtvàvi
khoángtổnghợp
THỰCHIỆNCHẾĐỘĂNHỢPLÝ

118. Xintrântrọngcảmơn!

119. http://bit.ly/KhoTaiLieuAZ