Kanunlarda is sag ve guv

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI
TEMEL EĞİTİM PROGRAMI – BİLGİ
1
Sıra No
5
Konu
Temel Hukuk

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI
Konunun genel amacı:
Katılımcıların, hukuk normlarının niteliği ve temel hukuk
kavramları hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamaktır.
Öğrenme hedefleri:
Bu dersin sonunda katılımcılar, hukuk normlarının niteliği ile
anayasa, kanun, tüzük, yönetmelik, tebliğ, genelge ve yönerge
kavramlarını tanımlar.
2

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI TEMEL EĞİTİM PROGRAMI – BİLGİ
Üçüncü Bölüm
SOSYAL ve EKONOMİK HAKLAR ve ÖDEVLER
IV. Çalışma ve sözleşme hürriyeti
MADDE 48.– Herkes, dilediği alanda çalışma ve
sözleşme hürriyetlerine sahiptir. Özel teşebbüsler
kurmak serbesttir.
Devlet, özel teşebbüslerin millî ekonominin
gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini,
güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak
tedbirleri alır.
4

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI -TEMEL EĞİTİM PROGRAMI – BİLGİ
V. Çalışma ile ilgili hükümler
A. Çalışma hakkı ve ödevi
MADDE 49.– Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir.
(Değişik: 3.10.2001-4709/19 md.) Devlet, çalışanların
hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını
geliştirmek için çalışanları ve işsizleri korumak,
çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli
ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını
sağlamak için gerekli tedbirleri alır.
5

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI - TEMEL EĞİTİM PROGRAMI – BİLGİ
B. Çalışma şartları ve dinlenme hakkı
MADDE 50.– Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne
uymayan işlerde çalıştırılamaz.
Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği
olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak
korunurlar.
Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.
Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin
hakları ve şartları kanunla düzenlenir.
6

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞITEMEL EĞİTİM PROGRAMI – BİLGİ
C. Sendika kurma hakkı
MADDE 51.– (Değişik: 3.10.2001-4709/20 md.)
Çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çalışma
ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini
korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın
sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe
üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına
sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya da
üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.
Sendika kurma hakkı ancak, millî güvenlik, kamu
düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve
genel ahlâk ile başkalarının hak ve özgürlüklerinin
korunması sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir.
7

Sendika kurma hakkının kullanılmasında uygulanacak
şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir.
Aynı zamanda ve aynı iş kolunda birden fazla
sendikaya üye olunamaz.
İşçi niteliği taşımayan kamu görevlilerinin bu alandaki
haklarının kapsam, istisna ve sınırları gördükleri
hizmetin niteliğine uygun olarak kanunla düzenlenir.
Sendika ve üst kuruluşlarının tüzükleri, yönetim ve
işleyişleri, Cumhuriyetin temel niteliklerine ve
demokrasi esaslarına aykırı olamaz.
8

D. Sendikal faaliyet
MADDE 52.– (Mülga: 23.7.1995-4121/3 md.)
VI. Toplu iş sözleşmesi, grev hakkı ve lokavt
A. Toplu iş sözleşmesi hakkı
MADDE 53.– İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak
ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını
düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma
hakkına sahiptirler.
Toplu iş sözleşmesinin nasıl yapılacağı kanunla
düzenlenir.
9

(Ek: 23.7.1995-4121/4 md.) 128 inci maddenin ilk
fıkrası kapsamına giren kamu görevlilerinin kanunla
kendi aralarında kurmalarına cevaz verilecek olan ve
bu maddenin birinci ve ikinci fıkraları ile 54 üncü
madde hükümlerine tabi olmayan sendikalar ve üst
kuruluşları, üyeleri adına yargı mercilerine
başvurabilir ve İdareyle amaçları doğrultusunda toplu
görüşme yapabilirler. Toplu görüşme sonunda
anlaşmaya varılırsa düzenlenecek mutabakat metni
taraflarca imzalanır. Bu mutabakat metni, uygun idarî
veya kanunî düzenlemenin yapılabilmesi için Bakanlar
Kurulunun takdirine sunulur.
Toplu görüşme sonunda mutabakat metni
imzalanmamışsa anlaşma ve anlaşmazlık noktaları da
10

taraflarca imzalanacak bir tutanakla Bakanlar
Kurulunun takdirine sunulur. Bu fıkranın
uygulanmasına ilişkin usuller kanunla düzenlenir.
Aynı işyerinde, aynı dönem için, birden fazla toplu iş
sözleşmesi yapılamaz ve uygulanamaz.
B. Grev hakkı ve lokavt
MADDE 54.– Toplu iş sözleşmesinin yapılması
sırasında, uyuşmazlık çıkması halinde işçiler grev
hakkına sahiptirler. Bu hakkın kullanılmasının ve
işverenin lokavta başvurmasının usul ve şartları ile
kapsam ve istisnaları kanunla düzenlenir.
11

Grev hakkı ve lokavt iyi niyet kurallarına aykırı tarzda,
toplum zararına ve millî serveti tahrip edecek şekilde
kullanılamaz.
Grev esnasında greve katılan işçilerin ve sendikanın
kasıtlı veya kusurlu hareketleri sonucu, grev
uygulanan işyerinde sebep oldukları maddî zarardan
sendika sorumludur.
Grev ve lokavtın yasaklanabileceği veya
ertelenebileceği haller ve işyerleri kanunla düzenlenir.
Grev ve lokavtın yasaklandığı hallerde veya ertelendiği
durumlarda ertelemenin sonunda, uyuşmazlık Yüksek
Hakem Kurulunca çözülür. Uyuşmazlığın her
safhasında taraflar da anlaşarak Yüksek Hakem
Kuruluna başvurabilir. Yüksek Hakem Kurulunun
kararları kesindir ve toplu iş sözleşmesi hükmündedir.
12

Yüksek Hakem Kurulunun kuruluş ve görevleri
kanunla düzenlenir.
Siyasî amaçlı grev ve lokavt, dayanışma grev ve lokavtı,
genel grev ve lokavt, işyeri işgali, işi yavaşlatma, verim
düşürme ve diğer direnişler yapılamaz.
Greve katılmayanların işyerinde çalışmaları, greve
katılanlar tarafından hiçbir şekilde engellenemez.
13

VII. Ücrette adalet sağlanması
MADDE 55.– Ücret emeğin karşılığıdır.
Devlet, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir
ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan
yararlanmaları için gerekli tedbirleri alır.
(Değişik: 3.10.2001-4709/21 md.) Asgarî ücretin
tespitinde çalışanların geçim şartları ile ülkenin
ekonomik durumu da gözönünde bulundurulur.
14

Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri
Milletlerarası andlaşmaları uygun bulma
MADDE 90.
Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve
milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların
onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin
onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır.
Ekonomik, ticarî veya teknik ilişkileri düzenleyen ve
süresi bir yılı aşmayan andlaşmalar, Devlet Maliyesi
bakımından bir yüklenme getirmemek, kişi hallerine
ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet
haklarına dokunmamak şartıyla, yayımlanma ile
yürürlüğe konabilir. Bu takdirde bu andlaşmalar,
15

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI-TEMEL EĞİTİM PROGRAMI – BİLGİ
yayımlarından başlayarak iki ay içinde Türkiye Büyük
Millet Meclisinin bilgisine sunulur.
Milletlerarası bir andlaşmaya dayanan uygulama
andlaşmaları ile kanunun verdiği yetkiye dayanılarak
yapılan ekonomik, ticarî, teknik veya idarî andlaşma-
ların Türkiye Büyük Millet Meclisince uygun
bulunması zorunluğu yoktur; ancak, bu fıkraya göre
yapılan ekonomik, ticarî veya özel kişilerin haklarını
ilgilendiren andlaşmalar, yayımlanmadan yürürlüğe
konulamaz.
Türk kanunlarına değişiklik getiren her türlü
andlaşmaların yapılmasında birinci fıkra hükmü
uygulanır.
Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası
andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında
16

Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine
başvurulamaz. (Ek: 7.5.2004-5170/7 md.) Usulüne
göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere
ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı
konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek
uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri
esas alınır.
Kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verme
MADDE 91
Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bakanlar Kuruluna
kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verebilir.
Ancak sıkıyönetim ve olağanüstü haller saklı kalmak
üzere, Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci
bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve
17

ödevleri ile dördüncü bölümünde yer alan siyasî
haklar ve ödevler kanun hükmünde kararnamelerle
düzenlenemez.
Yetki kanunu, çıkarılacak kanun hükmünde
kararnamenin, amacını, kapsamını, ilkelerini,
kullanma süresini ve süresi içinde birden fazla
kararname çıkarılıp çıkarılamayacağını gösterir.
Bakanlar Kurulunun istifası, düşürülmesi veya yasama
döneminin bitmesi, belli süre için verilmiş olan
yetkinin sona ermesine sebep olmaz.
Kanun hükmünde kararnamenin, Türkiye Büyük
Millet Meclisi tarafından süre bitiminden önce
onaylanması sırasında, yetkinin son bulduğu veya süre
bitimine kadar devam ettiği de belirtilir.
18

Sıkıyönetim ve olağanüstü hallerde,
Cumhurbaşkanının Başkanlığında toplanan Bakanlar
Kurulunun kanun hükmünde kararname çıkarmasına
ilişkin hükümler saklıdır.
Kanun hükmünde kararnameler, Resmî Gazetede
yayımlandıkları gün yürürlüğe girerler. Ancak,
kararnamede yürürlük tarihi olarak daha sonraki bir
tarih de gösterilebilir.
Kararnameler, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün
Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur.
Yetki kanunları ve bunlara dayanan kanun hükmünde
kararnameler, Türkiye Büyük Millet Meclisi
komisyonları ve Genel Kurulunda öncelikle ve ivedikle
görüşülür.
19

Yayımlandıkları gün Türkiye Büyük Millet Meclisine
sunulmayan kararnameler bu tarihte, Türkiye Büyük
Millet Meclisince reddedilen kararnameler bu kararın
Resmî Gazetede yayımlandığı tarihte, yürürlükten
kalkar. Değiştirilerek kabul edilen kararnamelerin
değiştirilmiş hükümleri, bu değişikliklerin Resmî
Gazetede yayımlandığı gün yürürlüğe girer.
20

Dördüncü Bölüm
SİYASÎ HAKLAR ve ÖDEVLER
Üçüncü Kısım
CUMHURİYETİN TEMEL ORGANLARI
Birinci Bölüm
YASAMA
Türkiye Büyük Millet Meclisi
İkinci Bölüm
YÜRÜTME
Cumhurbaşkanı
Hükümet / Bakanlar Kurulu
21

Üçüncü Bölüm
YARGI
Mahkemeler
Yüksek Mahkemeler /Anayasa Mahkemesi
Dördüncü Kısım
MALÎ ve EKONOMİK HÜKÜMLER
Birinci Bölüm
MALÎ HÜKÜMLER
İkinci Bölüm
EKONOMİK HÜKÜMLER
22

Beşinci Kısım
ÇEşİTLİ HÜKÜMLER
Altıncı Kısım
GEÇİCİ HÜKÜMLER
Yedinci Kısım
SON HÜKÜMLER
HUKUK NORMLARI NİTELİĞİ - MEVZUAT
Toplum düzenini sağlamak üzere Devlet müeyyidesi ile
güçlendirilmiş bulunan kuralların bütününe hukuk
denmektedir. Bu açıdan bakıldığında hukuki bilgiler
herkesi ilgilendirmektedir.
23

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI- TEMEL EĞİTİM PROGRAMI – BİLGİ
Mevzuat;
herhangi bir alandaki faaliyetleri ve ilişkileri
düzenlemek üzere yetkili bir mercii tarafından
konulmuş olan ve yürürlükte bulunan hukuk
kurallarının tümüne birden verilen isimdir.
Mevzuat = Mevzu Hukuk (Konulmuş Hukuk)
Herhangi bir alandaki mevzuatın şekli kaynağı
temelde kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük ve
yönetmelik gibi yazılı kaynaklardan meydana
gelmektedir. Bu yazılı kaynakları kısaca inceleyelim;
Kanun:
Kanun, Anayasanın yetkili kıldığı organ tarafından
yazılı bir şekilde ve bu isim altında tespit edilmiş
bulunan genel, sürekli ve soyut hukuk kurallarından
ibarettir. (Akıntürk, 1987)
24

Kanun Hükmünde Kararname:
Kanun hükmünde kararnamler, Türkiye Büyük Millet
Meclisinin bir kanunla yetki vermesi üzerine Bakanlar
Kurulu tarafından belli konuları düzenlemek gayesiyle
çıkarılan yazılı hukuk kurallarıdır. (Akıntürk, 1987)
Tüzük:
Tüzükler, herhangi bir kanunun uygulanmasını
göstermek veya kanunun emrettiği işleri belirtmek
üzere, kanunlara aykırı olmamak şartıyla Danıştay’ ın
incelenmesinden geçirtilerek Bakanlar Kurulu
tarafından çıkarılırlar, Cumhurbaşkanı tarafından
imzalanırlar ve kanunlar gibi Resmi Gazete’ de
yayımlanırlar. Tüzüklere eskiden “Nizamname”
denilirdi (AKINTÜRK, 1997).
Yönetmelik:
25

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI –
1
Sıra No
7
Konu
Kanunlarda İş Sağlığı ve Güvenliği

Konunun genel amacı:
Katılımcıların, ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevcut
kanuni düzenlemeler hakkında bilgi sahibi olmalarını
sağlamaktır.
Öğrenme hedefleri:
Bu dersin sonunda katılımcılar;
•İş sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ nun temel amaç ve ilkelerini
tanımlar,
• Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevcut kanuni
düzenlemeleri açıklar.
•Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuattaki temel
prensipleri sıralar.
2

ANAYASA (İlgili Maddeleri)
Madde 17: Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığı koruma ve
geliştirme hakkına sahiptir.
Madde 48: Herkes dilediği alanda çalışma ve sözleşme
hürriyetine sahiptir. Özel teşebbüsler kurmak serbesttir.
Madde 49: Çalışma herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet,
çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını
geliştirmek için çalışanları korumak, çalışmayı desteklemek ve
işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam için gerekli
tedbirler alır. Devlet, işçi-işveren ilişkilerinde çalışma barışının
sağlanmasını kolaylaştırıcı ve koruyucu tedbirler alır.
3

Madde 50: Kimse, yaşına cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde
çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği
olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar.
Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile
ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.
Madde 55: Ücret emeğin karşılığıdır. Devlet, çalışanların
yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal
yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alır. Asgari
ücretin tespitinde ülkenin ekonomik ve sosyal durumu göz
önünde bulundurulur.
4

Madde 56: Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama
hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve
çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içerisinde
sürdürmesini sağlamak amacıyla kamu ve özel kesimlerdeki
sağlık ve sosyal kurumlardan yararlanarak, onları denetleyerek
yerine getirir. Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine
getirilmesi için genel sağlık sigortası kurulabilir.
Madde 60: Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu
güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.
5

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI-
İŞ KANUNU
İş Kanunu’nun ilgili maddeleri Konu 6: İş Hukuku dersinde
verilmiştir.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile İş Kanunu’nda yer
alan iş sağlığı ve güvenliği maddeleri çıkarılmıştır. Bu maddeler:
İşverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri
Madde 77 – 6331 Sayılı Kanunla kaldırıldı
İş sağlığı ve güvenliği yönetmelikleri
Madde 78 – 6331 sayılı Kanunla kaldırıldı
6

İşin durdurulması veya işyerinin kapatılması
İş sağlığı ve güvenliği kurulu
Madde 80 – 6331 Sayılı Kanunla kaldırıldı
İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri
Madde 81 – 6331 sayılı Kanuna kaldırıldı
İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlar
Madde 82 – (Mülga: 15/5/2008-5763/37 md.)
İşçilerin hakları
7

İçki veya uyuşturucu madde kullanma yasağı
Madde 84 - 6331 sayılı Kanunla kaldırıldı
Ağır ve tehlikeli işler
Ağır ve tehlikeli işlerde rapor
Madde 86 - 6331 sayıl Kanunla kaldırıldı
On sekiz yaşından küçük işçiler için rapor
Gebe veya çocuk emziren kadınlar için yönetmelik
8

Çeşitli yönetmelikler
Diğer merciler tarafından yapılan teftişler
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümlere aykırılık
Geçici Madde 2 – 6331 sayılı Kanunla kaldırıldı
9

UMUMİ HIFZISSIHHA KANUNU (İlgili
Maddeleri)
YEDİNCİ BAP
İşçiler hıfzıssıhhası
Madde 173 - On iki yaşından aşağı bütün çocukların fabrika ve
imalathane gibi her türlü sanat müesseseleriyle maden işlerinde
amele ve çırak olarak istihdamı memnudur.
On iki yaş ile on altı arasında bulunan kız ve erkek çocuklar
günde azami sekiz saatten fazla çalıştırılamaz.
Madde 174 - On iki yaş ile on altı yaş arasında bulunan çocukların
saat yirmiden sonra gece çalışmaları memnudur.
10

Madde 175 - Bütün amele için gece hizmetleriyle yer altında icrazı
lazımgelen işler 24 saatte sekiz saatten fazla devam edemez.
Madde 176 - Mahalli belediyelerince bar, kabare, dans salonları,
kahve, gazino ve hamamlarda on sekiz yaşından aşağı çocukların
istihdamı menolunur.
Madde 177 - Gebe kadınlar doğumlarından evvel üç ay zarfında
çocuğunun ve kendisinin sihhatine zarar veren ağır hizmetlerde
kullanılamaz. Doğurduktan sonra 155 inci maddede tayin edilen
muayyen müddet istirahatını mütaakıp işe başlıyan emzikli
kadınlara ilk altı ay zarfında çocuğunu emzirmek üzere mesai
zamanlarında yarımşar saatlik iki fasıla verilir.
11

Madde 178 - Her nevi sanat müesseseleri ve maden ocakları ve
inşaat yerleri dahilinde veya yakınında ispirtolu meşrubat satışı
veya umumi evler açılması memnudur.
Madde 179 - Aşağıdaki mevaddı ihtiva eylemek üzere işçilerin
sıhhatini korumak için İktisat ve Sıhhat ve İçtimai Muavenet
Vekaletleri tarafından müşteken bir nizamname yapılır.
1- İş mahallerinin ve bunlara ait ikametgah ve saire gibi
müştemilatınhaiz olması lazımgelen sıhhi vasıf ve şartlar.
2 - İş mahallerinde kullanılan alat ve edevat, makineler ve iptidai
maddeler yüzünden zuhuru melhuz kaza, sari veya mesleki
hastalıkların zuhuruna mani tedabir ve vesait.
Kadınlarla 12 den 16 yaşına kadar çocukların istihdamı memnu
olan sıhhate mugayir ve muhataralı işlerin neden ibaret olduğu iş
kanununda tasrih edilecektir.
12

Madde 180 - Devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran bütün iş
sahipleri,işçilerinin sıhhi ahvaline bakmak üzere, bir veya
mütaaddit tabibin sıhhi murakabesini temine ve hastalarını
tedaviye mecburdur. Büyük müessesatta veya kaza ihtimali çok
olan işlerde tabip daimi olarak iş mahallerinde yahut civarında
bulunur. Hastanesi olmayan mahallerde veya şehirler ve
kasabalar haricinde bulunan yerlerdeki iş müesseseleri bir hasta
odası ve ilk yardım vasıtalarını ihzar ederler. Yüzden beş yüze
kadar daimi amelesi olan müesseseler bir revir mahalli ve beş
yüzden yukarı amelesi olanlar yüz kişiye bir yatak hesabiyle
hastane açmağa mecburdurlar.
13

BORÇLAR KANUNU (İlgili Maddeleri)
BİRİNCİ KISIM - UMUMİ HÜKÜMLER
BİRİNCİ BAP - BORÇLARIN TEŞEKKÜLÜ
BİRİNCİ FASIL
AKİTTEN DOĞAN BORÇLAR
A) AKDİN İNİKADI
I - İKİ TARAFIN MUVAFAKATİ
1 - UMUMİ ŞARTLAR
14

MADDE 1 - İki taraf karşılıklı ve birbirine uygun surette rızalarını
beyan ettikleri takdirde, akit tamam olur.
Rızanın beyanı sarih olabileceği gibi zımni dahi olabilir.
İKİNCİ FASIL
HAKSIZ MUAMELELERDEN DOĞAN BORÇLAR
A) UMUMİ KAİDELER
I - MESULİYET ŞERAİTİ
MADDE 41 - Gerek kasten gerek ihmal ve teseyyüp yahut
tedbirsizlik ile haksız bir surette diğer kimseye bir zarar ika eden
şahıs, o zararın tazminine mecburdur.
15

Ahlâka mugayir bir fiil ile başka bir kimsenin zarara uğramasına
bilerek sebebiyet veren şahıs, kezalik o zararı tazmine mecburdur.
III - TAZMİNAT MİKTARININ TAYİNİ
MADDE 43 - Hâkim, hal ve mevkiin icabına ve hatanın ağırlığına
göre tazminatın suretini ve şümulünün derecesine tâyin eyler.
Zarar ve ziyan irad şeklinde tâyin olunduğu takdirde borçludan
icabeden teminat alınır.
16

IV - TAZMİNATIN TENKİSİ
MADDE 44 - Mutazarrır olan taraf zarara razı olduğu yahut
kendisinin fiili zararın ihdasına veya zararın tezayüdüne yardım
ettiği ve zararı yapan şahsın hal ve mevkiini ağırlaştırdığı takdirde
hâkim, zarar ve ziyan miktarını tenkis yahut zarar ve ziyan
hükmünden sarfınazar edebilir.
Eğer zarar kasden veya ağır bir ihmal veya tedbirsizlikle
yapılmamış olduğu ve tazmini de borçluyu müzayakaya maruz
bıraktığı takdirde hâkim, hakkaniyete tevfikan zarar ve ziyanı
tenkis edebilir.
17

C) MANEVİ TAZMİNAT
MADDE 47 - Hâkim, hususi halleri nazara alarak cismanî, zarara
düçar olan kimseye yahut adam öldüğü takdirde ölünün ailesine
manevi zarar namiyle adalete muvafık tazminat verilmesine karar
verebilir.
VI - MÜTESELSİL MESULİYET
1 - HAKSIZ FİİL HALİNDE
MADDE 50 - Birden ziyade kimseler birlikte bir zarar ika ettikleri
takdirde müşevvik ile asıl fail ve fer'an methali olanlar, tefrik
edilmeksizin müteselsilen mesul olurlar. Hâkim, bunların birbiri
aleyhinde rücu hakları olup olmadığını takdir ve icabında bu
18

rücuun şumulünün derecesine tâyin eyler. Yataklık eden kimse,
vakı olan kârdan hisse almadıkça yahut iştirakiyle bir zarara
sebebiyet vermedikçe mesul olmaz.
VIII - CEZA HUKUKU İLE MEDENİ HUKUK ARASINDA
MÜNASEBET
MADDE 53 - Hâkim, kusur olup olmadığına yahut haksız fiilin
faili temyiz kudretini haiz bulunup bulunmadığına karar vermek
için ceza hukukunun mesuliyete dair ahkâmiyle bağlı olmadığı
gibi, ceza mahkemesinde verilen beraet karariyle de mukayyet
değildir. Bundan başka ceza mahkemesi kararı, kusurun takdiri
ve zararın miktarını tâyin hususunda dahi hukuk hâkimi takyit
etmez.
19

C) İSTİHDAM EDENLERİN MESULİYETİ
MADDE 55 - Başkalarını istihdam eden kimse, maiyetinde
istihdam ettiği kimselerin ve amelesinin hizmetlerini ifa ettikleri
esnada yaptıkları zarardan mesuldür. Şu kadar ki böyle bir
zararın vukubulmaması için hal ve maslahatın icabettiği bütün
dikkat ve itinada bulunduğunu yahut dikkat ve itinada bulunmuş
olsa bile zararın vukuuna mani olamıyacağını ispat ederse mesul
olmaz.
İstihdam eden kimsenin, zâmin olduğu şey ile zararı ika eden
şahsa karşı rücu hakkı vardır.
20

ONUNCU BAP
HİZMET AKDİ
A) TARİFİ
MADDE 313 - Hizmet akdi, bir mukaveledir ki onunla işçi,
muayyen veya gayri muayyen bir zamanda hizmet görmeği ve iş
sahibi dahi ona bir ücret vermeği taahhüt eder.
Ücret, zaman itibariyle olmayıp yapılan işe göre verildiği takdirde
dahi işçi muayyen veya gayri muayyen bir zaman için alınmış
veya çalışmış oldukça, hizmet akdi yine mevcuttur; buna parça
üzerine hizmet veya götürü hizmet denir.
Hizmet akdi hakkındaki hükümler, kıyasen çıraklık akdine tatbik
olunur.
21

B) TEŞEKKÜLÜ
I - UMUMİYET İTİBİRAYLE
MADDE 314 - Hilâfına bir hüküm bulunmadıkça, hizmet akdi
hususi bir şekle tabi değildir.
Ezcümle hizmet muayyen bir zaman için kabul edilmiş olur ve
işin iktizasına göre o hizmet ancak ücret mukabilinde
yapılabilirse, hizmet akdi inikad etmiş sayılır.
22

Kanunlarda is sag ve guv

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (17)

Similar to Kanunlarda is sag ve guv

Similar to Kanunlarda is sag ve guv (20)

More from Teknikakademiisg

More from Teknikakademiisg (20)

Kanunlarda is sag ve guv