Agirlikli ortalama tahsilat suresi hesabi

1. 1
1. AĞIRLIKLI ORTALAMA TAHSİLAT SÜRESİ HESABI
1.1 Giriş
 Finansal Yönetimde takip edilen önemli hususlardan birisi tahsilat yönetimidir. Nakit
akışını doğrudan etkileyen tahsilatların yönetiminde dikkat edilmesi gereken hususlardan
birisi müvekkillerin tahsilatlarının ve toplam tahsilatların hangi ortak ölçüte göre
karşılaştırılabileceği ve değerlendirilebileceğidir. Her faturanın tutarı ve ödeme süresi
farklı olabileceğinden fatura tutarlarını dikkate almadan sadece ödeme sürelerini toplayıp
ortalamasını almak, büyük ve küçük tutardaki faturaların etkisini aynı derecede
değerlendirme hatasını getirir. Halbuki nakit yönetimi açısından geç ödenen büyük
müktardaki faturanın olumsuz etkisi çabuk ödenen küçük miktardaki faturanın olumlu
nakit etkisinden fazladır.
1.2 Hesaplamalar
 Aşağıda, Tablo-1’de bir müvekkilin Ocak-Mart döneminde kendisine gönderilen faturaları
ne kadar sürede ödediği gösterilmektedir. Ödeme süresi, müvekkile fatura gönderiminden
ödemenin yapıldığı tarihe kadarki süre hesaplanarak bulunur. Bu örnekte fatura
tutarlarının tamamının ödendiği varsayılmıştır. Tutarları dikkate almadan yapılan
hesaplamada ortalama ödeme süresi 26.66 gün olarak hesaplanır.
Müvekkil A B
Sıra No Faturalar Ödeme Süresi Tutar
1 Ocak Faturası 10 gün $3,000.00
2 Şubat Faturası 25 gün $50,000.00
3 Mart Faturası 45 gün $150,000.00
Toplam $203,000.00
Ortalama Süre 26.66 gün
Tablo-1: Ortalama Tahsilat Süresi

2. 2
 Ağırlıklı ortalama tahsilat hızı hesaplarken ödenmiş faturaların tutarı da dikkate
alınmaktadır. Aynı müvekkilin ağırlıklı ortalama tahsilat süresi hesaplanırken bu sefer
Tablo-2’deki gibi bir formül kullanılmıştır. Bu formülde ödenen her bir fatura tutarı ödeme
süresi ile çarpılır. Bu çarpımın toplamı da toplam ödeme miktarına bölünür. Her bir fatura
için hesaplanan bu değerler toplanır ve toplamı ağırlıklı ortalama tahsilat süresini verir.
Müvekkil A B (A*B)/$203,000
Sıra
No Faturalar Ödeme Süresi Tutar
Ağırlıklı Ortalama
Tahsilat Süresi
Toplam
Tahsilattaki Pay
1 Ocak Faturası 10 gün $3,000.00 0.1477 %1.48
2 Şubat Faturası 25 gün $50,000.00 6.1575 %24.63
3 Mart Faturası 45 gün $150,000.00 33.2505 %73.89
Toplam $203,000.00
Ortalama Süre 26.66 gün 39.55 gün
Ağırlıklı Ortalama
Süre
Tablo-2: Ağırlıklı Ortalama Tahsilat Süresi
 Ortalama tahsilat süresi 26.66 gün iken ağırlıklı ortalama tahsilat süresi 39.55 gün olarak
hesaplanmaktadır. Ortalama tahsilat süresini hesaplarken ödemesi yapılan fatura
tutarlarının birbirinden farklı olmasının etkisi dikkate alınmamıştır. Ağırlıklı ortalama
tahsilat süresinin ortalama tahsilat süresinden daha yüksek çıkmasının sebebi toplam
tahsilat içindeki payı %73.89 olan $150,000’lık faturanın 45 günde ödenmesinin tahsilat
süresi üzerindeki etkisinin fatura tutarının ağırlığı dikkate alınarak hesaplanmış olmasıdır.
10 günde ödenen $3,000 faturanın tutarı toplam tutarın %1.48’ini oluşturduğundan
ağırlıklı ortalama tahsilat süresine olumlu etkisi $150,000’lık faturaya göre daha az
olmaktadır.
 Aynı faturaların ödeme sürelerinde aşağıdaki gibi değişiklik yaptığımızda tablodan
görülebileceği gibi ağırlıklı ortalama ödeme süresi iyileşmektedir. Ortalama tahsilat süresi
ise aynı kalmaktadır.
Müvekkil A B (A*B)/$203,000
Sıra No Faturalar
Ödeme
Süresi Tutar
Ağırlıklı Ortalama
Tahsilat Süresi
Toplam Tahsilattaki
Pay
1 Ocak Faturası 10 $3,000.00 0.1477 %1.48
2 Şubat Faturası 45 $50,000.00 11.0835 %24.63
3 Mart Faturası 25 $150,000.00 18.4725 %73.89
Toplam $203,000.00
29.70 gün
Ortalama Süre 26.66 gün
Ağırlıklı Ortalama
Süre
Tablo-3: Ağırlıklı Ortalama Tahsilat Süresi: Mart faturası daha kısa sürede ödeniyor.

3. 3
 Bu sefer Mart faturasının 25 günde, Şubat faturasının da 45 günde ödendiğini varsaydık.
Fatura tutarlarının toplam tahsilat içindeki payını dikkate almadan yapılan ortalama
tahsilat süresi hesabında ortalama süre değişmezken ağırlıklı ortalama tahsilat süresi 39.55
günden 29.70 güne düşmüştür. Toplam tahsilatta %73.89 payı olan Mart faturasındaki
daha erken ödeme süresi ağırlıklı ortalama tahsilat süresini iyileştirmiştir.
 Birbirinden farklı tutarda ödeme tutarları olduğu durumda tahsilat sürelerini doğru
değerlendirmenin yöntemlerinden en önemlisi ödeme tutarlarını da dikkate alarak ağırlıklı
ortalama sürelerini hesaplamaktır.
 Aşağıdaki tablonun bir işletmenin yıl içindeki tüm ödemelerini gösterdiğini varsayalım. Yine
tüm fatura toplamlarının yıl içinde tam olarak ödendiğini varsayıyoruz. Bu durumda ağırlıklı
ortalama ödeme süresine göre en iyi müvekkil, Müvekkil-3’dür.
Fatura
Toplamları
Ortalama Ödeme
Süresi
Ağırlıklı Ortalama
Ödeme Süresi
Müvekkil-1 $100,000 10 gün 15 gün
Müvekkil-2 $200,000 5 gün 21 gün
Müvekkil-3 $300,000 30 gün 7 gün
Müvekkil-4 $150,000 50 gün 50 gün
Müvekkil-5 $500,000 8 gün 11 gün
Tablo-4: Toplam ödeme tutarı
 Başka bir analizi fatura tutarlarıyla ağırlıklı ortalama ödeme süreleri için yapabiliriz.
Örneğin belirlenmiş ödeme tutarları için ağırlıklı ortalama ödeme süresinin nasıl
değiştiği incelenebilir. Aşağıdaki örnekte bir Büro’nun toplam ödemeleriyle ağırlıklı
ortalama ödeme süreleri arasındaki ilişki gösterilmektedir. Bu tablodan görüldüğü
kadarıyla ödeme tutarları büyüdükçe ağırlıklı ortalama tahsilat süresi de artmaktadır.
Ödeme Tutar Aralığı Ağırlıklı Ortalama Tahsilat Süresi
$0-$20,000 15 gün
$20,001-$50,000 30 gün
$50,001-$100,000 50 gün
$100,001-$250,000 90 gün
Tablo-5: Ödeme Tutarları ile ağırlıklı ortalama ödeme süreleri arasındaki ilişki

4. 4
1.3 Sonuç
 Tahsilat süreleri analiz edilirken ödeme tutarları dikkate alınarak hesaplama yapılması
daha doğru bir sonuç vermektedir. Ağırlıklı süre hesabında geç ödenen büyük
miktarların etkisi aynı oranda süre hesabına yansıtıldığından ortalama hesabına göre
daha gerçekçi bir tahsilat süresi ortaya çıkmaktadır. Tahsilat süresi bilgisi müvekkillerin
ne kadar erken ödedikleri ve dolayısıyla Büro tarafından uygulanabilecek bir indirim
için hangi öncelikte değerlendirmeye alınabileceklerini de gösterebilir. Ağırlıklı tahsilat
süresi hesabını ayrıca ödeme tutarlarıyla karşılaştırarak ilginç sonuçlar elde edilebilir.
Yüksek alacak miktarları için düşük miktarlara göre daha geç sürede ödeme alınıyorsa
bu tip analizler tedbirlerin önceden alınması için fırsat yaratabilir.
Reşat Eraksoy
Yönetim Danışmanı
e-mail: resat.eraksoy@eraksoyconsulting.com
Web: www.eraksoyconsulting.com