การคุมกำเนิดในเพศหญิง กลุ่ม3 825

1. การคุมกําเนิดในเพศหญิง
กลุม 3 หอง 825
รายงานนี้เปนสวนหนึ่งของรายวิชา
ชีววิทยา 4 (ว30244)
ภาคเรียนที่ 2 ปการศึกษา 2562
โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา

2. ครู วิชัย ลิขิตพรรักษ
ครู คศ.1 สาขาวิชาชีววิทยา กลุมสาระ
การเรียนรูวิทยาศาสตร
นําเสนอ

3. นางสาวกรชนก ศรีกุมาร
เลขที่ 1
นางสาวพัทธวริน ศักดิ์สมบูรณ
เลขที่ 22
นางสาวณัฐกฤตา กฤษณะพันธ
เลขที่ 7
นางสาวรวิภา ฉัตรวิทยาทรัพย
เลขที่ 27
ม.5 หอง 825
สมาชิก

4. คํานํา
งานนําเสนอการคุมกําเนิดในเพศหญิงชิ้นนี้เปนสวนหนึ่งของรายวิชา
ชีววิทยา 4 รหัสวิชา ว 30244 ระดับชั้นมัธยมศึกษาปที่ 5 จัดทําขึ้นเพื่อเก็บ
รวบรวมขอมูลวิธีการคุมกําเนิดในเพศหญิงในรูปแบบตางๆ และขอมูลทั่วไป
ทางการคุมกําเนิดของเพศหญิงในแตละรูปแบบ เพื่อประโยชนในการศึกษาการ
คุมกําเนิดในเพศหญิง การใหความรูแกผูสนใจศึกษาการคุมกําเนิดในเพศหญิงตอ
ไปและเปนการสนับสนุนใหมีการคุมกําเนิดสําหรับผูที่ไมพรอมมีบุตร
ทางคณะผูจัดทําหวังเปนอยางยิ่งวา งานนําเสนอชิ้นนี้จะเปนประโยชนใน
การศึกษาการคุมกําเนิดในเพศหญิงแกผูพบเห็น หากมีขอผิดพลาดประการใดตอง
ขออภัยมา ณ ที่นี้
คณะผูจัดทํา

5. หัวข้อ สไลด์ที่
ยาเม็ดคุมกําเนิด 6
ยาเม็ดคุมกําเนิดฉุกเฉิน 13
ยาฉีดคุมกําเนิด 17
แผ่นแปะคุมกําเนิด 28
ยาฝังคุมกําเนิด 38
วงแหวนคุมกําเนิด 45
การทําหมันแบบทั่วไป 50
การทําหมันแบบอุดท่อนําไข่ 54
การทําหมันแบบตัดมดลูก 57
สารบัญ

6. ยาเม็ดคุมกําเนิด ( Contraceptive pill )
ยาคุมกําเนิดแบงตามคุณสมบัติเปน
2 ชนิด ยาเม็ดคุมกําเนิดแบบฮอรโมนรวม
(Combined Pill) และยาเม็ดคุมกําเนิดแบบ
ฮอรโมนตัวเดียว (Progestogen-only Pill)
อางอิง
https://th.theasianparent.com/10-%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%
87%E0%B8%99%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B9%80%E0%B8%81
%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%A2%E0%B8%A7%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%9A%E0%B8%A2%
E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B9%87%E0%B8%94%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0
%B8%81%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%94

7. ยาเม็ดคุมกําเนิดแบบฮอรโมนรวม( Combined Pill )
ยาเม็ดคุมกําเนิดแบบฮอรโมนรวม (Combined Pill) ตัวยาจะบรรจุฮอรโมนสังเคราะหเอสโตรเจนและโปรเจสเตอ
โรน ยาจะยับยั้งกระบวนการตกไขในเพศหญิง สรางเมือกที่บริเวณปากมดลูก ทําใหใหสเปรมเขาไปผสมกับไขไดยากขึ้น
และทําใหผนังมดลูกบาง เพื่อไมใหไขฝงตัวที่ผนังมดลูกไดสําเร็จ
ขอดี
● ลดความเสี่ยงในการเกิดมะเร็งรังไขและมะเร็งเยื่อบุมดลูก
● ทําใหอาการสิวดีขึ้น
● ปวดประจําเดือนลดลง
● เพิ่มมวลกระดูก
● ลดการสรางฮอรโมน androgen ที่เกิดจากโรค polycystic
ovary syndrome
● ลดเลือดออกจากมดลูก
● ลดอาการกอนประจําเดือน
● ประจําเดือนมาไมมากและตรงเวลา
● ลดความเสี่ยงที่เกิดจากการตั้งครรภ เชน ตั้งครรภนอกมดลูก
เจ็บเตานม
ขอเสีย
● ไมสามารถปองกันโรคที่เกิดจากเพศสัมพันธ
รวมทั้งโรคเอดส
● เพิ่มความเสี่ยงการเกิดโรคหัวใจและ
หลอดเลือดสมอง
● เพิ่มความเสี่ยงในการเกิดลิ่มเลือด
● ผลขางเคียงอื่นๆเชน ประจําเดือนกระปริดกระ
ปอย แนนทอง คัดเตานม คลื่นไส ซึมเศรา
นํ้าหนักเพิ่ม

8. ยาเม็ดคุมกําเนิดแบบฮอรโมนตัวเดียว( Progestogen-only Pill )
ยาเม็ดคุมกําเนิดแบบฮอรโมนตัวเดียว (Progestogen-only Pill) ตัวยาจะบรรจุฮอรโมนโปรเจสโตเจนไวเพียงชนิดเดียว ยาจะ
ทําใหเกิดการสรางเมือกหนาบริเวณปากมดลูก ปองกันไมใหสเปรมเขาไปผสมกับไข สงผลตอระบบทอนําไข ใหไขผานเขาไปในทอ
นําไขไดยากขึ้น และทําใหผนังมดลูกบางลงจนไมเอื้อตอการฝงตัวของไขที่ผสม
ยาเม็ดคุมกําเนิดแบบฮอรโมนตัวเดียวยังถูกแนะนําใหใชในกรณีของผูหญิงที่ตองใหนมบุตรและผูที่มีปญหาสุขภาพ อยางลิ่ม
เลือดอุดตัน เพราะการรับประทานยาเม็ดคุมกําเนิดแบบฮอรโมนรวมจะไดรับฮอรโมนเอสโตรเจนเพิ่มมากขึ้น สงผลกระทบตอทารกผาน
การใหนํ้านม และกระทบตอปญหาสุขภาพของผูที่ปวยดวยบางภาวะอาการดวย
ขอดี
● ผูที่มความเสี่ยงตอการเกิดีโรคหัวใจ โรคลิ่ม
เลือดอุดหลอดเลือด ความดันโลหิตสูง โรค
ไมเกรน สามารถใชยาชนิดนี้คุมกําเนิดได
● สามารถใชในขณะแมใหนมลูกได
● เมื่อหยุดยาสามารถตั้งครรภตอได
● ลดความเสี่ยงที่เกิดจากการตั้งครรภ เชน ตั้ง
ครรภนอกมดลูก เจ็บเตานม
ขอเสีย
● ไมสามารถปองกันโรคที่เกิดจากเพศสัมพันธ รวมทั้งโรคเอดส
● ประสิทธิภายในการคุมกําเนิดจะนอยกวาชนิดฮอรโมนรวม
● จะตองรับประเวลาเดิมทุกวัน
● ผลขางเคียงของยาไดแก ประจําเดือนไมสมํ่าเสมอ ถุงนํ้ารังไข ความตองการทางเพ
ลดลง ปวดศีรษะ เจ็บเตานม สิว นํ้าหนักเพิ่ม ซึมเศรา มีขนขึ้น
● หากตั้งครรภจะมีความเสี่ยงตอการตั้งครรภนอกมดลูกเพิ่มขึ้น
● อารมณแปรปรวน
● เกิดปญหาสิวอุดตัน
● นํ้าหนักตัวเพิ่มขึ้น
● ปวดหัว ปวดหัวไมเกรน

9. การใชยาเม็ดคุมกําเนิด
ปริมาณการใชยาคุมกําเนิด
■ ปริมาณ 1 แผง 21 เม็ด รับประทานวันละ 1 เม็ด
■ ปริมาณ 1 แผง 28 เม็ด รับประทานวันละ 1 เม็ดยาเม็ดคุมกําเนิดแบบ 1 แผง 21 เม็ด
ใหรับประทานวันละ 1 เม็ด โดยเริ่มจากเม็ดแรกตามวันใน
สัปดาหที่มีสัญลักษณอยูบนแผง จากนั้นรับประทานเม็ดตอไปตามลําดับ
ติดตอกันทุกวัน เมื่อยาหมดแผง หยุดรับประทานยา 7 วัน (ซึ่งเปนวันที่
ประจําเดือนมา) เมื่อเขาสูวันที่ 8 ไมวาประจําเดือนจะหมดแลวหรือไม ให
เริ่มรับประทานยาแผงใหมตอไปไดทันที โดยตองรับประทานยาทุกวันใน
เวลาเดียวกันเสมอ หากลืมรับประทานยาตามเวลาเดิมภายใน 24 ชั่วโมง
ใหรับประทานยาเม็ดที่ลืมทันทีที่รูตัว แมจะใกลกับชวงเวลาของยาเม็ด
ตอไปก็ตาม และรับประทานยาเม็ดตอไปตามเวลาปกติ แตหากลืม
รับประทานยานานเกินกวา 48 ชั่วโมง ใหขามไปรับประทานยาตามวัน
ปจจุบัน แลวใชวิธีคุมกําเนิดอื่นชวยในการปองกันหากมีเพศสัมพันธใน
ชวงเวลา 7 วันหลังกลับมารับประทานยา
อางอิง
http://www.pharmacistchitchat.com/wp-cont
ent/uploads/2017/04/Sucee21-a-300x204.p
ng

10. ยาเม็ดคุมกําเนิดแบบ 1 แผง 28 เม็ด
ใหรับประทานวันละ 1 เม็ด ติดตอกันทุกวัน เมื่อยาหมดแผง สามารถ
เริ่มรับประทานยาแผงใหมไดทันที โดยตองรับประทานยาทุกวันในเวลา
เดียวกันเสมอ หากลืมรับประทานยาภายใน 3 หรือ 12 ชั่วโมง (ขึ้นอยูกับ
ชนิดของยา) ใหรับประทานยาเม็ดที่ลืมทันทีที่รูตัว แมจะใกลกับชวงเวลา
ของยาเม็ดตอไปก็ตาม ในกรณีที่ลืมรับประทานยาหลายเม็ด ใหรับประทาน
เพียงเม็ดเดียว และรับประทานยาเม็ดตอไปตามเวลาปกติ และหลีกเลี่ยงการ
มีเพศสัมพันธในชวงเวลา 2 วันถัดมา หรือใชวิธีอื่นชวยในการคุมกําเนิด
ดวย เพราะยาเม็ดคุมกําเนิดแบบฮอรโมนตัวเดียวจะใชระยะเวลา 2 วันใน
การสรางเมือกที่หนาปองกันไมใหสเปรมไปผสมกับไขได
อางอิง http://www.เกร็ดความ
รู.net/wp-content/uploads/2014/01/cocp21.jpg

11. อางอิง https://www.jeban.com/userfiles/uploads/2017/02/1-4.png

12. ผูที่ไมควรใชยาเม็ดคุมกําเนิด
● กําลังใหนมบุตร
● อายุมากกวา 35 ป และสูบบุหรี่
● ความดันโลหิตยังควบคุมไมได
● เคยมีประวัติเปนโรคลิ่มเลือดอุดที่ขา และหลอดเลือดปอด
● เคยมีประวัติมะเร็งเตานม
● ประวัติเคยเปนโรคสมองขาดเลือด กลามเนื้อหัวใจขาดเลือด
● มีโรคแทรกซอนจากโรคเบาหวาน เชน โรคไต ระบบประสาท และเบาหวานเขาตา
● มีโรคตับ
● มีเลือดออกจากมดลูกที่ยังหาสาเหตุไมได
● สภาวะที่ไมเคลื่อนไหวเปนเวลานาน
● ไดรับยากันชัก หรือยารักษาวัณโรค

13. ยาเม็ดคุมกําเนิดฉุกเฉิน ( emergency contraception pill )
ยาฮอรโมนเชนเดียวกับยาคุมกําเนิดธรรมดา ที่ผลิตออกมาเพื่อใช
เฉพาะในเหตุการณจําเปนฉุกเฉินเทานั้น แตตัวยาจะมีขนาดฮอรโมน
สูงกวา ใชกินเพื่อลดโอกาสการตั้งครรภหลังจากมีเพศสัมพันธโดยไม
ไดปองกัน โดยจะเกิดผลดีหากใชอยางถูกตอง แตไมไดหมายความวา
จะชวยปองกันการตั้งครรภไดเต็ม 100% เพราะในปจจุบันยังไมมี
วิธีการคุมกําเนิดแบบใดที่ใหผลเต็มรอย ไมวาจะเปนการทําหมันหรือ
ใสถุงยางอนามัยก็ตาม โดยตัวยาจะทําใหเยื่อบุมดลูกเปลี่ยนแปลงจน
ไมเหมาะกับการฝงตัวของไขที่ผสมแลว
ยาคุมกําเนิดฉุกเฉินเปนยาคุมที่ใชสําหรับกรณีฉุกเฉินเทานั้น เชน การมี
เพศสัมพันธโดยไมไดตั้งใจ หรือเกิดขอผิดพลาดบางอยาง เชน ถุงยาง
ขาด ฉีก รั่ว เปนตน และยาคุมฉุกเฉินมีขอจํากัดในการใชพอสมควร
ดังนั้น จึงไมควรนํามาใชคุมกําเนิดแบบระยะยาวหรือนํามากินอยางตอ
เนื่องเด็ดขาด
อางอิง
https://health.campus-star.com/app/uploads/2016/05/Emergency-co
ntrol-pills.jpg

14. วิธีการกินยาคุมฉุกเฉิน
การกินยาเม็ดคุมกําเนิดฉุกเฉินอยางถูกตอง มีดังนี้
● ตองกินยาคุมฉุกเฉินเม็ดแรก "ใหเร็วที่สุดหลังจากมีเพศสัมพันธที่ไมไดปองกัน" โดยไมควรนานเกินกวา 120 ชั่วโมง (5 วัน)
หลังจากการมีเพศสัมพันธ (แตถาจะใหไดผลดีไมควรเกิน 72 ชั่วโมง หรือ 3 วัน และจะใหผลดีที่สุดคือไมเกิน 12 ชั่วโมง) และตอง
กินยาคุมฉุกเฉิน (เม็ดที่ 2) ซํ้าอีก 1 เม็ด หลังจากกินยาเม็ดแรกไปแลว 12 ชั่วโมง เชน มีเพศสัมพันธเสร็จและเริ่มกินยาเม็ดแรกเวลา
0.00 น. เมื่อครบ 12 ชั่วโมงใหกินซํ้าอีก 1 เม็ด คือ เวลา 12.00 น.
● เพื่อความสะดวก สามารถกินยาคุมฉุกเฉินไดพรอมกัน 2 เม็ดในครั้งเดียว ซึ่งเปนขนาดที่องคการอนามัยโลกแนะนําใหกิน โดยที่
ประสิทธิภาพและความปลอดภัยจะไมแตกตางจากการแบงกินเปน 2 ครั้ง ซึ่งในตางประเทศจะนิยมรูปแบบการกินในครั้งเดียวมาก
กวา โดยตัวยาที่จําหนายจะมีความแรงจากเดิมเพิ่มขึ้นเปน 2 เทา คือจะมีตัวยาลีโวนอรเจสเตรล (Levonorgestrel) ขนาด 1.5
มิลลิกรัม เพียง 1 เม็ด จึงทําใหเกิดความสะดวกในการกินมากกวาแบบ 2 เม็ด แตวิธีนี้จะไมคอยเหมาะกับมือใหมครับ เพราะในบาง
รายยังพบวาจะทําใหเกิดอาการคลื่นไสอาเจียน (จากการกินยาเพียงครั้งเดียวพรอมกัน 2 เม็ด) ไดมากกวาการแบงกิน 2 ครั้ง
● ในกรณีที่กินยาในแตละเม็ด แลวเกิดอาเจียนหรืออวกออกมาภายใน 2 ชั่วโมง จะตองกินยาใหม (กินซํ้าอีก 1 เม็ดในทันที) สําหรับ
มือใหมที่ไมเคยกินหรือกลัวกินแลวอาเจียนจะซื้อมาเผื่ออีก 1 กลองก็ไดครับ
● หลังกินยาเม็ดคุมกําเนิดฉุกเฉิน อาจทําใหมีอาการคลื่นไสอาเจียนได การกินยาแกอาเจียนกอนยาคุมฉุกเฉินจะชวยบรรเทาอาการ
คลื่นไสอาเจียนไดดี
● ไมแนะนําใหกินยาคุมฉุกเฉินเกิน 2 กลอง หรือ 4 เม็ดตอเดือน เพราะอาจจะทําใหเกิดผลขางเคียงกับรังไขในระยะยาวได
● สามารถกินยาคุมฉุกเฉินได แมจะกินยาคุมกําเนิดชนิดปกติอยูแลวก็ตาม "แตจะกินไดเฉพาะในกรณีที่ลืมกินยาเกิน 3 วัน รวมกับการ
มีเพศสัมพันธโดยไมไดปองกัน" ในกรณีนี้เราสามารถกินยาคุมฉุกเฉินแทรกเขาไปไดโดยไมแทรกแซงการทํางานของยาคุมชนิด
ปกติ
● สําหรับการเก็บรักษายาคุมฉุกเฉิน ควรเก็บในที่อุณหภูมิหองปกติหรือไมเกิน 30 องศาเซลเซียส

15. คํา
แนะนํา1. ควรขอคําปรึกษาจากแพทยหรือเภสัชกรกอนเสมอ กอนที่จะใชยาคุมฉุกเฉิน
2. แมจะกินยาคุมฉุกเฉินตามกําหนดอยางถูกตองแลวก็ตาม แตก็ยังเกิดการตั้งครรภ ก็ไมตองกังวลเรื่องความปลอดภัย เพราะยาคุม
ฉุกเฉินจะไมมีผลตอทารกในครรภ
3. หากกินยาภายใน 72 ชั่วโมงหลังจากการมีเพศสัมพันธ ตัวยาจะออกฤทธิ์ในการปองกันการตั้งครรภไดถึง 75 – 79% (จะตองกิน
ยาทั้งหมด 2 เม็ด) แตถาหากกินภายใน 12 – 24 ชั่วโมงหลังจากการมีเพศสัมพันธจะชวยปองกันไดถึง 85% แตหากพนจาก 72
ชั่วโมงไปแลว หรือเลยเวลาไป 72 – 120 ชั่วโมงก็จะสามารถปองกันไดแค 60% เทานั้น
4. แมวาในระหวางที่กินยาเม็ดแรกกับเม็ดที่ 2 จะสามารถมีเพศสัมพันธไดอยางไรกังวล แตก็ไมไดหมายความวาจะวางใจได 100%
เพราะยังมีโอกาสที่จะตั้งครรภไดอยู โดยเฉพาะหากมีเพศสัมพันธหลังจากที่กินยาครบ 2 เม็ดไปแลว ก็จะยิ่งเพิ่มโอกาสเสี่ยงในการ
ตั้งครรภใหสูงมากขึ้น
5. ภายในระยะเวลา 1 เดือนสามารถกินยาคุมกําเนิดฉุกเฉินไดมากกวา 1 ครั้ง และการกินยาคุมฉุกเฉินสามารถกินไดมากกวา 2 ครั้ง
แตไมควรเกิน 2 กลองตอเดือน
6. การใชยาคุมกําเนิดฉุกเฉินซํ้ากันหลายครั้ง อาจสงผลใหเกิดอันตรายรายแรงตามมาได จึงไมควรที่จะใชยาคุมกําเนิดฉุกเฉินเพื่อ
คุมกําเนิดประจําหรือใชกินเปนยาคุมกําเนิดในระยะยาว
7. หากมีอาการผิดปกติเกิดขึ้น เชน พบวาประจําเดือนขาดหรือประจําเดือนไมมา ใหไปพบแพทยโดยเร็ว

16. ผลขางเคียงในระหวางใชยา
การใชยาคุมฉุกเฉินอาจทําใหเกิดผลขางเคียงกับบางคนได โดยอาการที่มักพบเปนประจํา คือ คลื่นไส
อาเจียน ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ เจ็บคัดเตานม ปวดทอง มีเลือดออกกะปริดกะปรอย ประจําเดือนมาชาหรือเร็ว
กวาปกติ โดยอาการตางๆ เหลานี้จะสามารถหายไปไดเองภายใน 24 ชั่วโมง
ผลขางเคียงในระยะยาว
ยาคุมกําเนิดฉุกเฉินจะไมกอใหเกิดอันตรายแตอยางใด หากกินในชวงระยะเวลาสั้นๆ แตหากใชยานี้ติดตอ
กันเปนเวลานาน หรือใชยานี้นานเกิน 2 กลองตอเดือน ไมเพียงแตประสิทธิภาพในการคุมกําเนิดจะเทียบยา
คุมกําเนิดแบบปกติไมไดเทานั้น แตยังมีผลใหรังไขและเยื่อบุโพรงมดลูกมีอาการผิดปกติ อีกทั้งยังมีโอกาส
เสี่ยงที่จะตั้งครรภนอกมดลูกไดถึง 2% อีกดวย
อางอิง
https://f.ptcdn.info/948/058/0
00/pctqslj2jzFOXzhHv3X-o.j
pg

17. ยาฉีดคุมกําเนิด
ยาคุมแบบฉีด (Contraceptive Injections) คือยาคุมกําเนิดรูป
แบบหนึ่ง โดยฉีดสารโปรเจสโตเจนเขาไปในรางกาย วิธีคุมกําเนิด
ลักษณะนี้เริ่มใชตั้งแตปค.ศ. 1960 และนํามาใชแพรหลายทั่วโลก
การฉีดยาคุมจะชวยปองกันการตั้งครรภได โดยยาที่ฉีดเขาไปจะซึม
เขาสูกระแสเลือด ทําใหรางกายหยุดการตกไข สรางเมือกหนาที่
คอมดลูกเพื่อปองกันไมใหอสุจิผานเขาไปปฏิสนธิกับไข รวมทั้ง
ทําใหเยื่อบุมดลูกบางลงเพื่อไมรองรับไขที่ตกออกมา หากใชถูกวิธี
จะสามารถปองกันการตั้งครรภไดถึง 99%
อางอิง
https://medthai.com/%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%89%E0%B8%B5%E0
%B8%94%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%B3%
E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%94/

18. ชนิดของยาฉีดคุมกําเนิด
1.ยาฉีดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนเดี่ยว
ซึ่งเปนยาฉีดคุมกําเนิดที่มีฮอรโมนโปรเจสติน (Progestin) เพียง
อยางเดียว แบงออกเปน 2 กลุมยอย ดังนี้
1.1 ยา Depot Medroxyprogesterone
acetate (DMPA) ขนาด 150 มิลลิกรัม เปนตัวยาที่
ไดรับความนิยมมากที่สุดในปจจุบัน มีชื่อทางการคา
วา Depo-Provera® (มียี่หออื่นดวย) ใชฉีดเขา
กลามเนื้อทุก ๆ 3 เดือน เลยไดไมเกิน 5 วัน หลังจาก
ฉีด DMPA จะสามารถตรวจพบไดในกระแสเลือด
ภายใน 30 วินาที ระดับฮอรโมนไมสะสมในรางกาย
เมื่อเขาไปในกระแสเลือดจะออกฤทธิ์ที่อวัยวะ
เปาหมายโดยตรง และจะออกฤทธิ์คุมกําเนิดภายใน
24 ชั่วโมง
อางอิง
https://medthai.com/%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%89%E0%B8%B5%E0
%B8%94%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%B3%
E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%94/

19. 1.2 ยา Norethisterone Enanthate
(NET-EN) ขนาด 200 มิลลิกรัม มีชื่อทางการคาวา
Noristerat® ใชฉีดเขากลามเนื้อทุก ๆ 2 เดือน (8
สัปดาห) หลังฉีดตัวยาจะเขาไปอยูในไขมันทั่วรางกาย
แลวกระจายเขาสูกระแสเลือด ระดับของฮอรโมนจะลดลง
เร็ว ฮอรโมนนี้เมื่อเขาในกระแสเลือดจะตองถูกเปลี่ยนที่
ตับใหเปน Norethisterone กอน จึงจะออกฤทธิ์ที่อวัยวะ
เปาหมายได โดยการฉีดยาเขากลามเนื้อบริเวณตนแขน
ตัวยาจะถูกดูดซึมไดเร็วกวาและระดับฮอรโมนจะสูงกวา
การฉีดเขากลามบริเวณสะโพก
อางอิง
https://medthai.com/%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%89%E0%B8%B5%E0
%B8%94%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%B3%
E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%94/

20. 2. ยาฉีดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวม
เปนยาฉีดคุมกําเนิดแบบใหมที่ผลิตมาเพื่อลด
อาการผิดปกติของประจําเดือน ในยาฉีดจะมีทั้งฮอรโมน
โปรเจสติน (Progestin) และฮอรโมนเอสโตรเจน
(Estrogen) ชนิดนี้มีชื่อทางการคาวา Cyclofem® และ
Lunelle™ ยาฉีดประกอบไปดวยตัวยา
Medroxyprogesterone acetate 25 มิลลิกรัม และ
Estradiol cypionate 5 มิลลิกรัม และอีกยี่หอคือ
Mesigyna® จะประกอบไปดวยยา Norethisterone
Enanthate (NET-EN) ขนาด 50 มิลลิกรัม และ
Estradial valerate 5 มิลลิกรัม แตโดยทั่วไปแลวแพทยจะ
ใช Cyclofem® มากกวายี่หออื่นอางอิง
https://medthai.com/%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%89%E0%B8%B5%E0
%B8%94%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%B3%
E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%94/

21. โดยยาฉีดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวมนี้ถูกผลิตขึ้นมา
เพื่อแกไขขอดอยของยาฉีดชนิดฮอรโมนเดี่ยวและเพื่อ
เปนการเลียนแบบฮอรโมนของรางกาย ทําใหมีประจําเดือนมา
ทุกเดือน ชวยใหเกิดการสรางเยื่อบุมดลูกขึ้น ชวยลดภาวะ
เลือดประจําเดือนออกผิดปกติ และทําใหสามารถตั้งครรภได
เร็วขึ้นหลังจากหยุดใชยา แตตองฉีดเขากลามเนื้อเปนประจํา
ทุก ๆ 1 เดือน (4 สัปดาห) ซึ่งจากการศึกษาผล พบวาผูที่
ฉีดยาคุมกําเนิดชนิดนี้จะมีอัตราการเลิกใชยาในชวงแรกนอย
กวาชนิดแรก เนื่องจากปญหาประจําเดือนขาด ไมมี
ประจําเดือน เลือดออกกะปริดกะปรอยเกิดไดนอยกวา แตทั้งนี้
ผูที่ใชยาฉีดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวมจะใชยาตอเนื่องไดไม
นานเทาชนิดฮอรโมนเดี่ยว ดวยสาเหตุอาการขางเคียงอยาง
อื่น เชน มีนํ้าหนักตัวเพิ่ม ปวดศีรษะ ฯลฯ
อางอิง
https://medthai.com/%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%89%E0%B8%B5%E0%B8%94%E0%B
8%84%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B
8%B4%E0%B8%94/
อางอิง
https://www.conceptfoundation.org/about-concept-foundation/our-history/attachment/cyclofem-
2/

22. ขอดีขอเสียของยาฉีดคุมกําเนิด
ขอดี
การฉีดยาคุมกําเนิดเปนวิธีคุมกําเนิดที่ไดผล และมีผลดีตอสุขภาพของผูหญิงหลายดาน อีกทั้งเปนวิธีที่สะดวก เพราะไม
ตองรับประทานยาคุมที่อาจเสี่ยงตอการลืมหรือการแพยา เพียงแตจะตองฉีดยาคุมตามกําหนดเพื่อใหยามีประสิทธิภาพใน
การคุมกําเนิดไดอยางเต็มที่และตอเนื่อง โดยผลดีที่จะไดรับจากการฉีดยาคุมกําเนิด ไดแก
1. คุมกําเนิดไดยาวนานตอเนื่อง 1-3 เดือน แลวแตชนิดยา โดยไมตองรับประทานยาทุกวัน
2. ไมรบกวนตอการมีเพศสัมพันธ
3. ยาคุมแบบฉีดชนิดเมดรอกซีโปรเจสเทอโรน สามารถใชไดแมอยูในชวงใหนมบุตร
4. ชวยแกปญหารอบเดือนที่ผิดปกติได เชน กลุมอาการกอนมีประจําเดือน (PMS) ประจําเดือนมามากกวาปกติ และมี
อาการเจ็บปวดขณะมีประจําเดือน รวมทั้งเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
5. ชวยลดความเสี่ยงมะเร็งที่ผนังมดลูก ซีสตที่รังไข และการตั้งครรภนอกมดลูกได
6. หากตองการหยุดคุมกําเนิดก็ไมจําเปนตองพบแพทย แคเพียงรอใหยาครบกําหนด
ประสิทธิภาพก็จะคอย ๆ หมดไปเอง

23. ขอเสีย
1. ตองฉีดยาคุมกําเนิดอยางตอเนื่อง การฉีดยาคุมกําเนิดปองกันไดไมเกิน 3 เดือน หากตองการใชวิธีนี้คุมกําเนิด
อยางตอเนื่องจะตองไปฉีดยาคุมใหตรงตามกําหนดเพื่อรักษาประสิทธิภาพของยาไว
2. อาจเกิดผลขางเคียงแมหยุดใชแลว แมจะหยุดใช แตผลขางเคียงที่เกิดจากการใชยา อาจสงผลตอไปอีกระยะ
หนึ่งกวาระดับฮอรโมนในรางกายจะเปนปกติ
3. ประสิทธิภาพของยากินเวลานานกวายาคุมชนิดรับประทาน แมจะหยุดฉีดยาคุมแลว แตก็ตองใชเวลาอีกระยะ
หนึ่งจึงจะสามารถตั้งครรภได โดยปกติอาจใชเวลา 6-8 เดือน แตบางรายอาจตองใชเวลานับปกวาจะกลับมาตั้ง
ครรภได ซึ่งอาการนี้เกิดขึ้นไดกับทุกคนที่ใชยาคุมกําเนิดแบบฉีด ไมวาจะใชติดตอกันมานานหรือไม
4. ประจําเดือนผิดปกติ การฉีดยาคุมกําเนิดชนิดเมดรอกซีโปรเจสเทอโรนติดตอกันเปนเวลานาน อาจสงผลให
ประจําเดือนผิดปกติ เชน ประจําเดือนมามากกวาปกติ หรือนอยกวาปกติ ในผูหญิงบางคนหลังจากใชติดตอกัน
มามากกวา 1 ป ประจําเดือนจะหายไป
5. เปนโรคกระดูกพรุน การใชยาคุมกําเนิดแบบฉีดชนิดเมดรอกซีโปรเจสเทอโรนติดตอกันเปนเวลานาน อาจสงผล
ตอกระดูก ทําใหมวลกระดูกลดลงได แตก็จะกลับสูภาวะปกติ หากหยุดใช
ขอดีขอเสียของยาฉีดคุมกําเนิด

24. วิธีใชยาฉีดคุมกําเนิด
ยาคุมแบบฉีดควรไดรับการฉีดจากแพทยผูเชี่ยวชาญเทานั้น โดยแพทยจะฉีดสารโปรเจสโตเจนเขาที่กลามเนื้อ การฉีดยาคุมเข็ม
แรกมักฉีดในชวง 1-5 วันแรกเมื่อเริ่มมีประจําเดือน เพราะจะชวยปองกันการตั้งครรภไดทันที และฉีดยาคุมเข็มตอไปเมื่อครบกําหนดที่ตอง
รับการฉีด ซึ่งขึ้นอยูกับชนิดยาคุม ในกรณีที่ไมสามารถฉีดยาคุมภายในชวง 5 วันแรกของรอบเดือน ก็อาจฉีดยาคุมชวงอื่นได ซึ่งผูรับการ
ฉีดยาคุมตองมั่นใจวาไมไดกําลังตั้งครรภ โดยแพทยจะแนะนําใหผูปวยใชวิธีคุมกําเนิดวิธีอื่นรวมดวยเปนเวลา 7 วัน
การฉีดยาคุมชนิดเมดรอกซีโปรเจสเตอโรนสําหรับสตรีหลังคลอดบุตร สามารถรับการฉีดไดทุกเมื่อ โดยยาคุมชนิดนี้ไมสงผลใหปริมาณ
นํ้านมลดลง หากผูที่รับการฉีดไมไดใหนมบุตร ควรฉีดภายใน 5 วันหลังคลอด แตหากตองใหนมบุตรดวย จะสามารถฉีดยาคุมไดเมื่อผาน
ไปแลว 6 สัปดาห ทั้งนี้ ประสิทธิภาพของยาจะตางกันไปตามระยะเวลาที่ฉีดหลังคลอด กลาวคือ หากเริ่มฉีดยาคุมกอนหรือเขาวันที่ 21 หลัง
คลอดบุตรจะสามารถปองกันการตั้งครรภไดทันที แตหากฉีดหลังวันที่ 21 นับตั้งแตคลอดบุตรไปแลว จะตองใชวิธีคุมกําเนิดอื่น ๆ รวมดวย
อีกเปนเวลา 7 วัน

25. สวนการฉีดยาคุมชนิดเมดรอกซีโปรเจสเตอโรนรวมกับเอสทราดิอัล ไซพิโอเนท ใหกับสตรีหลังคลอดนั้น ควรรับการ
ฉีดหลังผานไป 4 สัปดาหนับตั้งแตคลอดในกรณีที่ไมไดใหนมบุตร แตหากใหนมบุตร ควรฉีดยาคุมหลังผานไปแลว 6
สัปดาหนับตั้งแตคลอดบุตร อยางไรก็ตาม ฮอรโมนเอสโตรเจนที่ผสมอยูในยาคุมนั้นอาจสงผลตอการใหนมบุตร ซึ่งอาจ
ทําใหปริมาณและคุณภาพนํ้านมลดลง จึงควรปรึกษาแพทยกอนรับการฉีดยาคุมชนิดนี้
สําหรับผูหญิงที่แทงบุตรเองหรือทําแทงนั้น สามารถฉีดยาคุมไดทันที ซึ่งจะชวยปองกันการตั้งครรภไดโดยตรง แต
หากฉีดยาคุมหลังแทงบุตรหรือทําแทงมากวา 5 วันนับจากนั้น ควรใชวิธีคุมกําเนิดแบบอื่นรวมดวยเปนเวลา 7 วัน
วิธีใชยาฉีดคุมกําเนิด

26. ผลขางเคียงการใชยาฉีดคุมกําเนิด
การฉีดยาคุมมักไมพบผลขางเคียงไดบอยนัก แตหากผูที่รับการฉีดยาคุมไดรับผลขางเคียงจากการใชยาแลวก็จะเกิดอาการของ
ผลขางเคียงนั้นนานกวา 2 เดือนหรือมากกวานั้น ผลขางเคียงจากการฉีดยาคุมแตละชนิด มีดังนี้
ผลขางเคียงจากการฉีดยาคุมชนิดเมดรอกซีโปรเจสโตเจน ประกอบดวย
1. ประจําเดือนมาไมปกติ ผูที่ฉีดยาคุมบางชนิดอาจเกิดประจําเดือนมาไมปกติ ซึ่งจะเกิดในชวงปแรกที่ฉีดยาคุม โดยจะเกิดภาวะ
ประจําเดือนมาไมปกติหากสารโปรเจสโตเจนที่ฉีดเขาไปยังอยูในรางกาย หากตองการใหประจําเดือนมาตามปกติหรือตองการ
ตั้งครรภ ตองใชเวลาสักพักใหญหลังจากหยุดฉีดยาคุม ซึ่งใชเวลา 8-12 สัปดาหเพื่อใหสารโปรเจสโตเจนออกจากรางกายจน
หมด
2. นํ้าหนักขึ้น ผูที่ฉีดยาคุมอาจนํ้าหนักขึ้น โดยเฉพาะผูที่อายุตํ่ากวา 18 ป หรือนํ้าหนักตัวเกินมาตรฐาน
3. มวลกระดูกนอยลง การฉีดยาคุมสงผลตอระดับเอสโตรเจนในรางกาย ทําใหเสี่ยงมวลกระดูกนอยลงได แตไมทําใหเสี่ยงกระดูก
เปราะ ผูที่ฉีดยาคุมจึงควรไปพบแพทยทุก ๆ 2 ปเพื่อดูวาการฉีดยาคุมเปนวิธีคุมกําเนิดที่เหมาะสมสําหรับตัวเองหรือไม โดยทั่วไป
แลว ผลขางเคียงนี้ไมไดเปนปญหารุนแรงสําหรับผูหญิงสวนใหญ เนื่องจากรางกายสามารถสรางกระดูกขึ้นมาใหมไดเมื่อหยุด
การฉีดยาคุม อีกทั้งยังไมลุกลามเปนปญหาเรื้อรังดวย แตผลขางเคียงนี้อาจอันตรายตอผูที่เสี่ยงเปนภาวะกระดูกเปราะมากอน
รวมทั้งผูที่อายุตํ่ากวา 18 ป เนื่องจากรางกายยังตองสรางกระดูกอยู

27. ผลขางเคียงจากการฉีดยาคุมชนิดเมดรอกซีโปรเจสโตเจนรวมกับเอสทราดิอัล ไซพิโอเนท ประกอบดวย
1. เลือดออกในชองคลอด ผูที่ฉีดยาคุมชนิดนี้อาจมีเลือดคลายประจําเดือนที่มาจากการหลุดลอกของเยื่อบุโพรงมดลูก (Withdrawal
Bleeding) เกิดขึ้นภายใน 20-25 วันหลังฉีดยาคุม โดยเลือดจะออกในชองคลอดประมาณ 7 วัน อาการเลือดออกที่ผิดปกตินี้จะเกิด
ขึ้นในเดือนแรกที่เริ่มฉีดยาคุม นอกจากนี้ หากอยูในชวงที่มีรอบเดือน อาจมีประจําเดือนมามาก มานอย หรือไมมาเลย ซึ่งไมใช
สัญญาณหรืออาการของปญหาสุขภาพใด ๆ อยางไรก็ตาม หากยังเกิดอาการเลือดออกผิดปกติอยูหรือรุนแรงขึ้น ควรปรึกษาแพทย
2. นํ้าหนักขึ้นลงไมปกติ ผูที่ฉีดยาคุมชนิดนี้มักไดรับผลขางเคียงโดยนํ้าหนักตัวเพิ่มขึ้นประมาณ 1 กิโลกรัม บางรายอาจนํ้าหนักขึ้น
มากกวา 4-9 กิโลกรัม และบางรายอาจนํ้าหนักขึ้นหรือลดลงประมาณ 20 กิโลกรัม
3. ปญหาเกี่ยวกับคอนแทคเลนส ผูที่ใสคอนแทคเลนส หากสังเกตวาเกิดความเปลี่ยนแปลงในการมองเห็น หรือไมสามารถใสคอน
แทคเลนสได ควรพบแพทยเพื่อรับคําแนะนําและการรักษา
4. บวมนํ้า ผูที่ฉีดยาคุมชนิดนี้อาจเกิดอาการบวมนํ้า โดยนิ้วหรือขอเทาจะบวมขึ้น และความดันโลหิตสูงขึ้น
นอกจากนี้ ผูที่ใชยาคุมแบบฉีดยังปรากฏผลขางเคียงอื่น ๆ ที่พบไดทั่วไป ไมวาจะเปนอาการปวดหัว วิงเวียนศีรษะ ปวดทอง เหนื่อย
ลา เปนสิวเพิ่มขึ้น เตานมคัด อารมณแปรปรวน และความตองการทางเพศลดลง
ผลขางเคียงการใชยาฉีดคุมกําเนิด

28. แผนแปะคุมกําเนิด
แผนแปะคุมกําเนิด หรือ ยาคุมแผนแปะ หรือ ยา
คุมกําเนิดชนิดแปะผิวหนัง (Contraceptive patch หรือ
Birth control patch) คือ วิธีการคุมกําเนิดโดยใชยาฮอรโมน
ที่มีลักษณะเปนแผนแปะ ซึ่งประกอบดวยฮอรโมน 2 ชนิด คือ
ยาในกลุมเอสโตรเจนสังเคราะห (Synthetic estrogen) และ
ยาในกลุมโปรเจสติน (Progestin) ใชสําหรับแปะบริเวณ
ผิวหนังเพื่อใหตัวยาในแผนแปะดูดซึมเขาสูกระแสเลือดไป
ออกฤทธิ์ปองกันการตั้งครรภ สวนกลไกการออกฤทธิ์หลัก ๆ
ก็เหมือนกับการใชยาเม็ดคุมกําเนิดหรือยาฉีดคุมกําเนิดชนิด
ฮอรโมนรวมครับ เพราะฮอรโมนที่นํามาใชจัดอยูในประเภท
เดียวกัน อางอิง https://www.sanook.com/women/9249/

29. ขอดีขอเสียของแผนแปะคุมกําเนิด
ขอดีของแผนแปะคุมกําเนิด
1. ประสิทธิภาพของการคุมกําเนิดสูงเทียบเทากับการใชยาเม็ดคุมกําเนิดหากใชอยางถูกตอง ผู
ใชรูตัวเองวากําลังคุมกําเนิดอยูมั่นใจได
2. ผูใชแผนแปะคุมกําเนิดจะมีประจําเดือนมาอยางสมํ่าเสมอและตรงเวลา
3. ชวยแกปญหาสําหรับผูที่รับประทานยาเม็ดคุมกําเนิด แลวลืมทานบอย ๆ
4. สามารถอาบนํ้า วายนํ้า อบไอนํ้า เซานา และออกกําลังกายไดตามปกติ โดยไมตองแกะแผน
แปะคุมกําเนิดออกแตอยางใด
5. มีผลขางเคียงนอยกวาการรับประทานยาเม็ดคุมกําเนิด
6. เนื่องจากแผนแปะคุมกําเนิดใชฮอรโมนเดียวกับยาเม็ดคุมกําเนิด (Yasmin, Oilezz) จึง
สามารถชวยลดสิวที่เกิดจากฮอรโมนได
7. เมื่อตองการมีบุตร หลังจากเลิกใชจะสามารถกลับเขาสูภาวะเจริญพันธุหรือพรอมตั้งครรภได
รวดเร็วตั้งแตหยุดแปะแผนยา

30. ขอเสียของแผนแปะคุมกําเนิด
1. ตองมีความรวมมือจากผูใชแผนแปะคุมกําเนิด ในการแปะแผนยาอยางถูกตอง
2. กอนใชแผนแปะคุมกําเนิด จะตองปรึกษาแพทยกอนเสมอ
3. อาจมีอาการขางเคียงบางเหมือนยาเม็ดคุมกําเนิด (แตจะมีนอยกวาและจะหายไปไดเอง
ภายในเวลาไมกี่วัน)
4. ตองคอยเปลี่ยนแผนยาเมื่อครบ 7 วัน
5. ไมสามารถปองกันการติดเชื้อทางเพศสัมพันธได
ขอดีขอเสียของแผนแปะคุมกําเนิด

31. ผูที่มีขอหามใชแผนแปะคุมกําเนิด
หากคุณมีภาวะดังตอไปนี้ ควรปรึกษาแพทยหรือสูตินรีแพทยเพื่อขอคําแนะนํากอนการใชแผนแปะคุมกําเนิด
1. ผูที่มีนํ้าหนักตัวมากกวา 90 กิโลกรัมขึ้นไป เพราะอาจทําใหตัวยาในแผนแปะมีประสิทธิภาพนอยลง
2. ผูที่สูบบุหรี่ เพราะการใชแผนคุมกําเนิดจะเสริมฤทธิ์กันจนกอใหเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ รวมทั้งลิ่มเลือดอุดตันใน
สมองได โดยเฉพาะอยางยิ่งในผูที่มีอายุมากกวา 35 ป
3. ผูที่มีประวัติการแพยาในกลุมฮอรโมน
4. ผูที่มีโรคประจําตัวบางอยาง เชน โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคตับ เพราะตัวยาจะสงผลทําใหโรคที่เปนอยู
รุนแรงขึ้น
5. ผูที่มีประวัติเลือดจับตัวเปนกอนงาย เพราะตัวยาจะเพิ่มปจจัยเสี่ยงทําใหเกิดภาวะลิ่มเลือดในหลอดเลือดได
6. ผูที่มีประวัติเปนโรคหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง เพราะตัวยาอาจเปนปจจัยเสี่ยงทําใหเกิดโรคดังกลาวได
7. ผูที่มีประวัติเปนโรคมะเร็งเตานมหรือมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก เพราะอาจทําใหโรคลุกลามแพรกระจายได
8. ผูที่มีเลือดออกผิดปกติทางชองคลอดโดยไมทราบสาเหตุ

32. สิ่งที่ควรแจงใหแพทยทราบกอนใชแผนแปะคุมกําเนิด
1. การแพฮอรโมนเอสโตรเจนหรือโปรเจสติน หรือยาฮอรโมนอื่น ๆ รวมถึงการแพอาหาร สารแตงสี หรือวัตถุกันเสีย
2. การวางแผนในการตั้งครรภหรือการใหนมบุตร
3. โรคที่เปนอยู ไดแก โรคความดันโลหิตสูง, เบาหวาน, โรคหัวใจหรือมีปญหาเกี่ยวกับระบบการไหลเวียนโลหิต, มี
ปญหาลิ่มเลือด, ลิ่มเลือดอุดตันในสมอง, เนื้องอกในมดลูก, โรคลูปส, โรคถุงนํ้าดี, ดีซาน, โรคตับ, มีอาการซึม
เศรา, ปวดศีรษะแบบไมเกรน, สูบบุหรี่, ประจําเดือนผิดปกติ, เปนมะเร็งที่เตานม ปากมดลูก รังไข ชองคลอด หรือมี
เลือดออกผิดปกติจากชองคลอดโดยที่ยังไมไดรับการตรวจวินิจฉัยจากแพทย เปนตน หากคุณเปนโรคหรือมีอาการ
เหลานี้ควรจะตองแจงใหแพทยหรือเภสัชกรทราบกอนเสมอ
4. ผูที่ตองใชยาบางชนิดเปนประจํา เชน ยาปฏิชีวนะ ยารักษาเชื้อรา ยากันชัก เพราะยาคุมจากแผนแปะอาจไปลด
ประสิทธิภาพของยาเหลานั้น หรือทําใหประสิทธิภาพในการคุมกําเนิดของแผนแปะลดลงได ดังนั้นเมื่อมีอาการ
เจ็บปวยและตองมีการใชตาง ๆ คุณควรปรึกษาแพทยถึงผลกระทบจากการใชยาเหลานี้กอนวาสงผลตอแผนแปะ
คุมกําเนิดหรือไม หรือตองใชวิธีการคุมกําเนิดแบบอื่นรวมดวย เชน การใชถุงยางอนามัย

33. วิธีใชแผนแปะคุมกําเนิด
แผนแปะคุมกําเนิด 1 กลอง มี 3 แผน สําหรับ
ใช 1 เดือน ใหใชสัปดาหละ 1 แผน ตอเนื่องกัน 3
สัปดาห และงดใชในสัปดาหที่ 4 แพทยมักแนะนําให
เริ่มใชแผนแปะคุมกําเนิดในวันแรกของประจําเดือน
หรือภายใน 5 วันแรกตั้งแตประจําเดือนมา โดยติดทิ้ง
ไวบนผิวหนังบริเวณทองชวงลาง กน หลัง หรือตน
แขนก็ได และควรเปลี่ยนตําแหนงการติดทุกครั้งเมื่อ
เปลี่ยนแผน หากติดแผนแรกในวันจันทร ใหเปลี่ยน
แผนใหมในวันจันทรถัดไป เมื่อถึงวันจันทรของ
สัปดาหที่ 4 ใหลอกแผนเกาออกและหยุดใชเปนเวลา
1 สัปดาห โดยประจําเดือนจะเริ่มมาในสัปดาหนี้ จาก
นั้นกลับไปเริ่มติดอีกครั้งเมื่อถึงวันจันทรถัดไป วิธีการ
ติดแผนแปะคุมกําเนิดที่ถูกตอง มีดังนี้
1. ลางมือและผิวหนังบริเวณที่จะติดแผนแปะคุมกําเนิดใหสะอาดและเช็ดใหแหง ไม
ควรใชผลิตภัณฑบํารุงผิวที่บริเวณดังกลาว เพราะอาจทําใหกาวติดไมสนิท
2. ดึงแผนพลาสติกใสที่ติดอยูบนแผนออกเพียงซีกเดียว โดยระวังไมใหมือแตะโดน
สวนที่เปนกาว
3. ติดแผนแปะคุมกําเนิดลงไปบนผิวหนัง จากนั้นคอย ๆ ดึงพลาสติกใสอีกซีกออก
พรอมติดสวนที่เหลือใหแนบสนิทกับผิวหนัง
อยางไรก็ตาม ผูที่เริ่มใชแผนแปะคุมกําเนิดหลังจากมีประจําเดือนไปแลว 5 วัน
ควรใชวิธีคุมกําเนิดแบบอื่นเสริมในชวง 7 วันแรก เชน การใชถุงยางอนามัย เปนตน
อางอิง
https://www.pobpad.com/%E0%B9%81%
E0%B8%9C%E0%B9%88%E0%B8%99
%E0%B9%81%E0%B8%9B%E0%B8%B
0%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B8%
A1%E0%B8%81%E0%B8%B3%E0%B9
%80%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8
%94-%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B
8%A1%E0%B8%81%E0%B8%B3%E0%
B9%80

34. การเปลี่ยนแผนแปะคุมกําเนิดไมตรงเวลาสงผลใหประสิทธิภาพในการปองกันการตั้งครรภลดลง ซึ่งวิธีแกไขเมื่อลืม
เปลี่ยนแผนแปะคุมกําเนิดขึ้นอยูกับระยะเวลาที่เกินกําหนด ดังนี้
■ เกินกําหนดนอยกวา 48 ชั่วโมง หรือติดแผนแปะคุมกําเนิดไว 8-9 วัน ใหรีบเปลี่ยนทันทีที่นึกได โดยคง
กําหนดการเปลี่ยนแผนใหมไวดังเดิม และไมจําเปนตองใชวิธีคุมกําเนิดแบบอื่นเสริม
■ เกินกําหนดมากกวา 48 ชั่วโมง หรือติดแผนแปะคุมกําเนิดไว 10 วันขึ้นไป ใหเปลี่ยนทันทีที่นึกได โดยเริ่มนับเปน
วันแรกที่ใช และปรับกําหนดการเปลี่ยนแผนถัดไปตามวันดังกลาวใหมทั้งหมด นอกจากนั้น ควรใชวิธีคุมกําเนิด
แบบอื่นเสริมในชวง 7 วันหลังจากเปลี่ยนแผนใหม เชน การใชถุงยางอนามัย เปนตน
ทั้งนี้ หากลืมลอกแผนเกาออกเมื่อครบกําหนดในสัปดาหที่ 4 ซึ่งเปนสัปดาหที่ไมตองติดแผนแปะคุมกําเนิด ใหลอกออก
ทันทีที่นึกได และเริ่มแปะแผนใหมเมื่อถึงกําหนดครั้งถัดไปตามปกติ
ลืมเปลี่ยนแผนแปะคุมกําเนิดควรทําอยางไร

35. โดยปกติ แผนแปะคุมกําเนิดหลุดออกจากผิวหนังไดคอนขางยาก มีโอกาสเกิดขึ้นเพียง 1-2 เปอรเซ็นตเทานั้น ผูใช
สามารถทํากิจกรรมตาง ๆ ไดตามปกติ เชน เลนกีฬา อาบนํ้า แชนํ้ารอน ซาวนา วายนํ้า เปนตน ทั้งนี้ วิธีการแกไขเมื่อแผน
แปะคุมกําเนิดหลุดขึ้นอยูกับวาแผนแปะหลุดออกมานานเพียงใด ดังนี้
■ หลุดไมถึง 24 ชั่วโมง อาจติดแผนแปะคุมกําเนิดเดิมใหเขาที่หรือเปลี่ยนแผนใหม โดยคงกําหนดการเปลี่ยนแผนถัด
ไปไวดังเดิม
■ หลุดมานานกวา 24 ชั่วโมง หรือไมทราบเวลาแนชัด ใหเปลี่ยนแผนใหมทันที โดยเริ่มนับเปนวันแรกที่ใช และปรับ
กําหนดการเปลี่ยนแผนถัดไปตามวันดังกลาวใหมทั้งหมด นอกจากนั้น ควรใชวิธีคุมกําเนิดแบบอื่นเสริมในชวง 7 วัน
หลังจากเปลี่ยนแผนใหมดวย
แผนแปะคุมกําเนิดหลุดควรทําอยางไร

36. 1. ไมควรตัดแบงแผนแปะคุมกําเนิด เพราะจะทําใหตัวยามีประสิทธิภาพนอยลง จนไมสามารถปองกัน
การตั้งครรภได
2. ควรเก็บยานี้ใหพนมือเด็ก และควรทิ้งยานี้เมื่อหมดอายุ
3. ไมควรใชยานี้ในระหวางที่ใหนมบุตร เพราะยาจะซึมเขาสูหลอดเลือดและผานเขาสูนํ้านมได
4. ควรแจงใหแพทยทราบวากําลังใชยานี้กอนเขารับการผาตัด เนื่องจากอาจมีเหตุจําเปนตองหยุดยานี้
5. หากผูใชเกิดการติดเชื้อราในชองคลอด ควรรีบไปพบแพทย
6. หากผูใชแผนแปะคุมกําเนิดจะตองเขาเครื่องตรวจ MRI ใหแจงเจาหนาที่กอน เนื่องจากแผนแปะมี
สวนประกอบอะลูมิเนียมที่จะรอนเมื่อไดรับรังสีและอาจทําใหผิวหนังไหมได
7. หากผูใชแผนแปะใสคอนแทคเลนส มีอาการเห็นภาพผิดปกติหรือรูสึกไมสบายเมื่อใสคอนแทคเลนส
ควรปรึกษาจักษุแพทย
8. ในบางรายที่มีอาการเหงือกบวมหรือมีเลือดออกเล็กนอย ควรแจงใหทันตแพทยทราบ
9. แผนแปะคุมกําเนิดอาจเพิ่มความไวตอแสงแดด ทําใหผิวหนังเกิดอาการไหมแดดไดงายกวาปกติ
ดังนั้น จึงควรใชครีมกันแดดและสวมใสเสื้อผาใหมิดชิดหากตองอยูกลางแดดเปนเวลานาน ๆ
10. เมื่อมีความจําเปนตองใชยาในเด็ก คุณควรปรึกษาแพทยกอนเสมอ
คําแนะนําการใชแผนแปะคุมกําเนิด

37. ผลขางเคียงของแผนแปะคุมกําเนิดจะเหมือนการรับประทานยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวมครับ แตผลขางเคียงของแผนแปะ
คุมกําเนิดที่เกิดจะมีอาการนอยกวา โดยอาการขางเคียงที่อาจจะพบได มีดังนี้ครับ
1. อาจมีอาการคลื่นไส อาเจียน ปวดศีรษะ อารมณเปลี่ยนแปลง ซึมเศรา วิตกกังวล หงุดหงิด ฉุนเฉียว เหงือกอักเสบ ความอยาก
อาหารเพิ่มขึ้นหรือลดลง เปนสิวหรือกระ ผื่นขึ้น มีอาการออนเพลีย หนาอกคัดตึงหรือใหญขึ้น แนนทองเล็กนอย (เปนอาการอัน
ไมพึงประสงคที่อาจเกิดขึ้นไดในระหวางการใชยา หากเปนตอเนื่องและรบกวนชีวิตประจําวัน คุณควรแจงใหแพทยหรือเภสัชกร
ทราบ)
2. นํ้าหนักตัวอาจเพิ่มขึ้นเล็กนอย หรือรูสึกวาตัวบวมขึ้น ซึ่งก็ขึ้นอยูกับแตละบุคคล รวมถึงการควบคุมอาหาร
3. อาจมีความตองการทางเพศเปลี่ยนไป โดยอาจลดลงบาง
4. อาจมีเลือดออกกะปริดกะปรอยทางชองคลอด
5. อาจเพิ่มปจจัยเสี่ยงตอการเกิดโรคมะเร็งเตานม โรคมะเร็งปากมดลูก เนื้องอกตับชนิดรุนแรง (Hepatic adenoma)
6. มีภาวะเสี่ยงตอการเกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือดดํา (พบไดนอยมาก)
7. บางรายอาจเปนผื่นแพหรืออาการคันบริเวณที่แปะแผนยา (ปกติแลวอาการคันจะหายไปไดเองภายในไมกี่วัน)
ผลขางเคียงของแผนแปะคุมกําเนิด

38. ยาฝงคุมกําเนิด
ยาฝงคุมกําเนิด หรือ ยาคุมกําเนิดแบบฝง
(Contraceptive implant หรือ Implantable
contraception) คือ วิธีการคุมกําเนิดแบบชั่วคราวชนิดหนึ่ง
โดยเปนการใชฮอรโมนชนิดเดียว คือ โปรเจสติน
(Progestin) ที่บรรจุเอาไวในหลอดหรือแทงพลาสติกเล็ก ๆ
ขนาดเทาไมจิ้มฟนชนิดกลม นํามาฝงเขาไปที่ใตผิวหนัง
บริเวณใตทองแขนดานที่ไมถนัด ซึ่งฮอรโมนจะคอย ๆ ซึม
ผานออกมาจากแทงยาเขาสูรางกายและไปยับยั้งการเจริญ
เติบโตของฟองไข สงผลทําใหไมมีการตกไขตามมา จึง
ชวยปองกันการตั้งครรภได
อางอิง
https://medthai.com/%E0%B8
%A2%E0%B8%B2%E0%B8%
9D%E0%B8%B1%E0%B8%8
7%E0%B8%84%E0%B8%B8
%E0%B8%A1%E0%B8%81%
E0%B8%B3%E0%B9%80%E
0%B8%99%E0%B8%B4%E0
%B8%94/
อางอิง
https://www.pobpad.com/%E0%B8
%A2%E0%B8%B2%E0%B8%9D%
E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8
%84%E0%B8%B8%E0%B8%A1%
E0%B8%81%E0%B8%B3%E0%B9
%80%E0%B8%99%E0%B8%B4%
E0%B8%94-%E0%B8%82%E0%B
9%89%E0%B8%AD%E0%B8%84
%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%
B8%A3%E0%B8%B9

39. ขอดีขอเสียของยาฝงคุมกําเนิด
ขอดีของยาฝงคุมกําเนิด
1. ประสิทธิภาพในการคุมกําเนิดสูงมาก รองจากการไมมีเพศสัมพันธ
2. เปนวิธีที่มีความสะดวก ฝงครั้งเดียวสามารถคุมกําเนิดไดนาน 3-5 ป (แลวแตชนิดของยา)
3. ลดโอกาสการลืมกินยา หรือลดโอกาสฉีดยาคุมคลาดเคลื่อนไมตรงกําหนด
4. เนื่องจากยาฉีดคุมกําเนิดมีฮอรโมนโปรเจสตินเพียงอยางเดียว จึงทําใหไมไดรับผลขางเคียงจาก
ฮอรโมนเอสโตรเจนเหมือนการคุมกําเนิดรูปแบบอื่น เชน คลื่นไส อาเจียน วิงเวียนศีรษะ เปนฝา ฯลฯ
5. สามารถเลิกใชเมื่อใดก็ได เมื่อตองการจะมีบุตรหรือเปลี่ยนเปนใชวิธีการคุมกําเนิดแบบอื่น
6. ใชไดดีในผูที่เลี้ยงลูกดวยนมแม เพราะไมมีผลตอการหลั่งของนํ้านม
7. ไมทําใหการทํางานของตับเปลี่ยนแปลง
8. หลังจากถอดออกจะสามารถมีลูกไดเร็วกวาการฉีดยาคุมกําเนิด เนื่องจากฮอรโมนกระจายออกใน
ปริมาณนอยและไมมีการสะสมในรางกาย
9. มีผลพลอยไดจากการใชฮอรโมนเอสโตรเจน เชน ทําใหอาการปวดประจําเดือนมีนอยลง, ลดโอกาส
การตั้งครรภนอกมดลูก, ปองกันการเกิดมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก, ลดอุบัติการณของภาวะโลหิตจาง ฯลฯ

40. ขอเสียของยาฝงคุมกําเนิด
1. การฝงและการถอดจะตองทําโดยแพทยที่ไดรับการอบรมแลว จึงไมสามารถใชหรือถอดไดเอง
2. ในบางรายสามารถคลําแทงยาในบริเวณทองแขนได
3. ประจําเดือนอาจมาแบบกะปริดกะปรอย จึงทําใหตองใสผาอนามัยอยูเสมอ จะไมใสก็ไมได
เพราะบางครั้งก็มาแบบไมทันตั้งตัว ซึ่งหลาย ๆ คน กังวลกับปญหาเหลานี้
4. อาจพบภาวะแทรกซอนหลังการฝงยาคุมกําเนิดได เชน มีกอนเลือดคั่งบริเวณที่กรีดผิวหนัง
5. อาจพบวาตําแหนงของแทงยาเคลื่อนไปจากตําแหนงเดิม (พบไดนอย)
ขอดีขอเสียของยาฝงคุมกําเนิด

41. 1. สงสัยวาตั้งครรภหรือยังไมแนใจวาตั้งครรภหรือไม
2. ไมชอบการฉีดยาหรือไมตองการใหสิ่งใดมาฝงอยูใตผิวหนัง หรือกังวลเรื่องการมีประจําเดือนผิดปกติ
3. มีปฏิกิริยาไวตอสวนประกอบของแทงบรรจุฮอรโมน
4. ผูที่มีเลือดออกผิดปกติทางชองคลอดหรือตามอวัยวะเพศตาง ๆ โดยไมทราบสาเหตุ เนื่องจากยาฝงคุมกําเนิด
อาจกระตุนใหเลือดออกไดมากขึ้น
5. มีภาวะเลือดออกงายและหยุดยาก เนื่องจากยาฝงคุมกําเนิดอาจไปรบกวนการทํางานของเกล็ดเลือดที่มีหนาที่
ชวยทําใหเลือดแข็งตัวในภาวะเลือดออกได
6. ผูที่สงสัยหรือเปนมะเร็งของอวัยวะสืบพันธุ เชน มะเร็งเตานม หรือมีประวัติเคยเปนมะเร็งเตานม เนื่องจากยา
ฝงคุมกําเนิดอาจไปกระตุนใหเซลลมะเร็งลุกลามแพรกระจายได
7. ผูที่เปนโรคตับ เนื่องจากผลขางเคียงของยาฝงอาจสงผลทําใหเกิดตับอักเสบเพิ่มขึ้นได
8. มีขอหามในการใชฮอรโมนโปรเจสโตเจน หรือมีเนื้องอกที่สัมพันธกับการใชโปรเจสโตเจน
9. สวนขอมูลจาก siamhealth.net ระบุวา ผูที่เปนโรคหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง ความดันโลหิตสูง ไขมันใน
เลือดสูง โรคลมชัก โรคถุงนํ้าดี ไมควรใชยาฝงคุมกําเนิด
ผูที่ไมควรใชยาคุมกําเนิด

42. วิธีฝงยาคุมกําเนิด
ผูที่จะฝงยาคุมกําเนิดควรรับการฝงยาในชวง 5 วันแรกของรอบเดือน เพื่อใหแนใจ
วาไมไดกําลังตั้งครรภและยาที่ฝงจะมีผลในทันที ซึ่งเมื่อตัดสินใจจะฝงยาคุมกําเนิดแลว
สามารถติดตอขอรับบริการกับทางโรงพยาบาลที่สะดวกไดทันที โดยขั้นตอนในการฝงยา
จะใชเวลาเพียงไมกี่นาทีเทานั้น
ขั้นแรกแพทยจะทําความสะอาดผิวหนังดวยนํ้ายาฆาเชื้อแลวฉีดยาชาเฉพาะที่ไปที่
บริเวณใตทองแขนที่จะฝงยาเขาไป จากนั้นจะใชเข็มเปดแผลและสอดใสแทงที่มีหลอดยาบ
รรจุอยูเขาไปในเข็ม เมื่อหลอดยาเขาไปใตผิวหนังเรียบรอยแลวก็จะนําเข็มและแทงนํา
หลอดยาออกมา แลวทําการปดแผลดวยพลาสเตอรเล็ก ๆ ตามดวยผาพันแผลพันทับอีกชั้น
หนึ่ง จากนั้นแพทยจะใหยาแกปวดกลับไปรับประทานหากมีอาการปวดแผล แพทยผู
ที่ทําการฝงยาจะลองจับบริเวณที่ฝงเพื่อตรวจสอบตําแหนงของยาที่ฝงเขาไป หรือหากมีค
วามจําเปนอาจตองทําอัลตราซาวดหรือเอกซเรยเพื่อยืนยันวายาฝงคุมกําเนิดไดถูกฝงเอาไว
อยางถูกตองเมื่อผานไป 24 ชั่วโมง ผูเขารับการฝงยาคุมกําเนิดสามารถนําผาพันแผลออก
ได แตยังคงเหลือพลาสเตอรปดแผลเอาไวและควรดูแลพลาสเตอรใหสะอาด เปนเวลา 3-5
วัน แลวจึงนําออกได
อางอิง
https://www.facebook.com/obgp
olice/posts/399914183787977

43. การถอดยาคุมกําเนิด
ยาฝงคุมกําเนิดจะมีอายุการใชงาน 3-5 ป ขึ้นอยูกับชนิด ซึ่งเมื่อครบกําหนดก็ควรนําออกแลวทําการฝง
เขาไปใหมเพื่อปองกันการตั้งครรภที่ไมพึงประสงค หรือสําหรับผูที่ฝงยาแลวหากมีอาการปวดไมเกรน อาการของ
โรคหัวใจหรือโรคหลอดเลือดในสมอง ความดันโลหิตสูง ดีซาน หรือเกิดภาวะซึมเศรา แพทยอาจแนะนําใหนํายาฝง
คุมกําเนิดออก
ผูที่ตองการนําออกก็สามารถติดตอโรงพยาบาลไดทันที ขั้นตอนการนําออกใชเวลาไมนานเชนกัน โดย
แพทยจะฉีดยาชาเฉพาะที่บริเวณที่ฝงยา จากนั้นจะกรีดแผลขนาดเล็กแลวดันหลอดยาหรือใชอุปกรณชวยคีบหลอด
ยาออกมาจากรอยแผลที่กรีดเอาไว เมื่อนําออกมาไดเรียบรอยแลวแพทยก็จะทําแผล เปนอันเสร็จขั้นตอน

44. ผลขางเคียงการฝงยาคุมกําเนิด
ผลขางเคียงที่พบบอย คือ ไมสามารถคาดการณไดวาจะมี
เลือดออกทางชองคลอดเมื่อใด โดยบางคนเมื่อเวลาผานไป อาการดัง
กลาวจะหายไปเอง สวนบางคนจะพบวามีอาการปวดทองประจําเดือน
นอยลง หรือบางคนจะพบวาทําใหประจําเดือนขาดได
ผลขางเคียงอื่น ๆ ไดแก
1. อารมณแปรปรวน
2. มีภาวะซึมเศรา
3. ปวดศีรษะ
4. ปวดทอง
5. คลื่นไส
6. สิวขึ้น
7. มีอาการกดเจ็บที่เตานม
8. บวมนํ้า
9. บางคนจะพบวามีนํ้าหนักตัวเพิ่มขึ้น
แตยังไมสามารถพิสูจนไดวาเปน
เพราะยาฝงคุมกําเนิดหรือไม
10. ยาฝงคุมกําเนิดอาจมีปฏิกิริยาตอ
ยาชนิดอื่น ๆ

45. วงแหวนคุมกําเนิด(Birth Control Ring)
มีลักษณะเปนวงแหวนพลาสติกสีขาวใส ออนนิ่มยืดหยุนงาย มีขนาดเทากําไลขอมือ แตภายใตวงแหวนใส ๆ นี้ มีการ
บรรจุฮอรโมน 2 ชนิดที่มีความสําคัญตอการคุมกําเนิด คือ ฮอรโมนโปรเจสโตรเจน และฮอรโมนเอสโตรเจน ที่เมื่อนํา
ใสเขาไปในชองคลอดแลว ฮอรโมนจะคอยๆ ปลอยออกมาเพื่อดูดซึมเขาไปในรางกาย
มีอายุการใชงานเพียง 3 สัปดาห หรือ 21 วัน ไมตางจากการทานยาคุมกําเนิด
แบบเม็ด หรือการใชแผนแปะคุมกําเนิด 1 ชุด (3 แผน) แตอยางใด และอยางที่
กลาวไวขางตนคือ เมื่อใสวงแหวนนี้เขาไปในชองคลอดแลว ตัวยา (ฮอรโมน)
ในวงแหวน ก็จะคอย ๆ มีการหลั่งออกมาในปริมาณที่เทากันทุกวัน จนครบ 21
วัน ซึ่งรางกายก็จะดูดซึมฮอรโมนนี้เขาสูกระแสเลือดทันที เพื่อเขาไปยับยั้งการ
ตกไข และสรางเมือกเหนียวขนไมใหอสุจิผานเขาไปได เมื่อมีเพศสัมพันธ ซึ่ง
เมื่อครบ 21 วันแลว ก็จะตองมีการถอดออก เพื่อหยุดพักเปนเวลา 7 วัน ซึ่ง
ประจําเดือนก็จะเริ่มมาในชวงเวลานี้ และเมื่อครบกําหนดแลว ก็คอยใส
วงแหวนใหมอีกครั้งแบบนี้เรื่อยๆ จนกวาจะพรอมตั้งครรภ
อางอิง
https://2.bp.blogspot.com/-u3RcR0-hi1U/WZCFdO4
BI8I/AAAAAAAAWj4/_vFbbaBFSzwe_N2x19AREV
Kja1m84CxSACLcBGAs/s1600/nuvaring-art_1.jpg

46. ขั้นตอนใสวงแหวนคุมกําเนิด
การใสวงแหวนคุมกําเนิด สามารถทําไดดวยตัวเอง
แตตองเนนในเรื่องของการรักษาความสะอาดใน
ระดับหนึ่ง เพราะจะตองใสในวันแรกของการเปน
ประจําเดือนทันที โดยเริ่มจากการลางมือใหสะอาด
กอน แลวนําวงแหวนออกจากซอง จากนั้นใหบีบ
วงแหวนใหเล็กที่สุดแลวคอย ๆ ใสเขาไปในชอง
คลอดแลวใชนิ้วชี้ดันเขาไปใหสุด หากใสถูกตอง จะ
ไมรูสึกเลยวามีวงแหวนคุมกําเนิดอยูภายในตัว แตถา
ยังรูสึกแปลก ๆ หรือรูสึกระคายเคืองอยูขางใน ก็ตอง
ดันเขาไปใหลึกกวาเดิม และรอใหครบ 7 วันกอน จึง
จะเริ่มมีเพศสัมพันธได
อางอิง
https://3.bp.blogspot.com/-MauoBsKTEtI/V-y4x3EMeWI/AAAAAAAAAA4/74O
31Unxcbk9sX9OrsKjbrQoEBfp106LQCLcB/s1600/2.jpg