CHÍNH SÁCH TRỢ GIÚP XÃ HỘI THƢỜNG XUYÊN QUA KHẢO SÁT TẠI XÃ ĐÔNG LĨNH.pdf

1. 1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------
ĐỖ THỊ PHƢỢNG
CHÍNH SÁCH TRỢ GIÚP XÃ HỘI THƢỜNG XUYÊN
QUA KHẢO SÁT TẠI XÃ ĐÔNG LĨNH,
HUYỆN ĐÔNG HƢNG, TỈNH THÁI BÌNH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH XÃ HỘI HỌC
Hà Nội - 2014

2. 2
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------
ĐỖ THỊ PHƢỢNG
CHÍNH SÁCH TRỢ GIÚP XÃ HỘI THƢỜNG XUYÊN
QUA KHẢO SÁT TẠI XÃ ĐÔNG LĨNH,
HUYỆN ĐÔNG HƢNG, TỈNH THÁI BÌNH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH XÃ HỘI HỌC
MÃ SỐ: 60 31 03 01
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Trịnh Văn Tùng
Hà Nội - 2014

3. 1
LỜI CẢM ƠN
Sau một thời gian làm việc tích cực và nghiêm túc, luận văn “Chính
sách trợ giúp xã hội thường xuyên qua khảo sát tại xã Đông Lĩnh, huyện
Đông Hưng, tỉnh Thái Bình” đã được hoàn thành. Trước tiên tôi xin gửi lời
cảm ơn chân thành và sâu sắc tới PGS,TS.Trịnh Văn Tùng, người đã tận tình
chỉ bảo và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Tôi cũng xin cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Xã hội học đã dạy dỗ
và truyền đạt những tri thức quý báu trong suốt những năm qua, để tôi có thể
hoàn thành tốt khóa học của mình.
Mặc dù đã cố gắng hết sức nhưng vì thời gian có hạn, trình độ năng lực
của bản thân còn hạn chế nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Rất
mong nhận được những góp ý của các thầy cô giáo khoa Xã hội học để tôi
được rút kinh nghiệm trong những nghiên cứu sau đạt kết quả tốt hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày tháng năm 2014
Học viên
Đỗ Thị Phƣợng

4. 2
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................... 1
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ........................................................... 2
3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài ..............................11
3.1. Ý nghĩa khoa học .............................................................................11
3.2. Ý nghĩa thực tiễn..............................................................................11
4. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu...................................12
4.1. Mục đích nghiên cứu........................................................................12
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................................12
5. Đối tƣợng, khách thể và phạm vi nghiên cứu.....................................12
5.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................12
5.2. Khách thể nghiên cứu.......................................................................12
5.3. Phạm vi nghiên cứu..........................................................................12
6. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu....................................13
6.1. Câu hỏi nghiên cứu ..........................................................................13
6.2. Giả thuyết nghiên cứu......................................................................13
7. Phƣơng pháp nghiên cứu......................................................................13
7.1. Phân tích tài liệu...............................................................................13
7.2. Phỏng vấn sâu ..................................................................................14
7.3. Phương pháp trưng cầu ý kiến .........................................................15
8. Khung lý thuyết.....................................................................................17
NỘI DUNG.....................................................................................................18
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN......................18
1.1 Cơ sở lý luận ........................................................................................18
1.1.1 Những khái niệm công cụ ..............................................................18
1.1.2. Một số lý thuyết áp dụng trong đề tài ...........................................22
1.2 Cơ sở thực tiễn của nghiên cứu..........................................................26
1.2.1 Đặc thù của địa bàn nghiên cứu.....................................................27
1.2.2 Chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên đang áp dụng hiện nay ....28
1.2.3. Đặc điểm kinh tế -xã hội của hộ gia đình có người được hưởng trợ
giúp xã hội thường xuyên........................................................................30

5. 3
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG ĐỜI SỐNG CỦA ĐỐI TƢỢNG
HƢỞNG CHÍNH SÁCH TRỢ GIÚP XÃ HỘI THƢỜNG XUYÊN
TẠI XÃ ĐÔNG LĨNH HIỆN NAY..............................................................42
2.1 Tình hình thực hiện chính sách trợ giúp xã hội thƣờng xuyên tại
Đông Lĩnh hiện nay...................................................................................42
2.1.1 Nhận thức của các đối tượng hưởng TGXHTX về nhóm đối tượng
được hưởng chính sách TGXHTX..........................................................42
2.1.2 Tình trạng tuyên truyền phổ biển chính sách trợ giúp xã hội thường
xuyên tại Đông Lĩnh hiện nay.................................................................44
2.1.3 Quy trình xét duyệt, công nhận và triển khai chính sách trợ giúp xã
hội thường xuyên tại Đông Lĩnh hiện nay ..............................................45
2.2 Thực trạng đời sống của nhóm ngƣời cao tuổi.................................48
2.2.1 Đặc điểm nhân khẩu học của nhóm Người Cao tuổi.....................48
2.2.2. Thực trạng đời sống của đối tượng Người cao tuổi thông qua trợ
giúp thường xuyên bằng tiền mặt hàng tháng.........................................52
2.2.3. Thực trạng đời sống của đối tượng Người cao tuổi thông qua trợ
giúp chăm sóc sức khỏe. .........................................................................53
2.3 Thực trạng đời sống của nhóm Ngƣời khuyết tật............................56
2.3.1 Đặc điểm nhân khẩu học của Nhóm Người Khuyết tật.................57
2.3.2 Thực trạng đời sống của người khuyết tật thông qua trợ giúp về
tiền mặt hàng tháng.................................................................................61
2.3.3 Thực trạng đời sống của người khuyết tật thông qua trợ giúp về
dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe..............................................................62
2.3.4 Thực trạng đời sống của người khuyết tật thông qua trợ giúp về
giáo dục – đào tạo – việc làm cho người khuyết tật ...............................66
Tiểu kết.......................................................................................................69
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ YẾU TỐ TÁC ĐỘNG VÀ NHU CẦU CỦA
ĐỐI TƢỢNG ĐƢỢC HƢỞNG TRỢ GIÚP THƢỜNG XUYÊN TẠI
ĐÔNG LĨNH HIỆN NAY.............................................................................71
3.1 Một số yếu tố tác động đến đời sống của các đối tƣợng hƣởng chính
sách trợ giúp thƣờng xuyên tại Đông Lĩnh hiện nay.............................71
3.1.1. Nhóm yếu tố mang tính chủ quan.................................................71

6. 4
3.1.2 Nhóm yếu tố mang tính khách quan .............................................74
3.2. Nhu cầu của đối tƣợng đƣợc hƣởng trợ giúp xã hội thƣờng xuyên..77
3.2.1. Nhu cầu của người cao tuổi ..........................................................77
3.2.2 Nhu cầu của nhóm người khuyết tật ............................................80
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ...............................................................83
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................86
PHỤ LỤC

7. 5
DANH MỤC VIẾT TẮT
1 ASXH An sinh xã hội
2 Bộ LĐTB&XH Bộ Lao động Thương binh và xã hội
3 BHXH Bảo hiểm xã hội
4 BTXH Bảo trợ xã hội
5 NCT Người cao tuổi
6 NKT Người khuyết tật
7 PV Phỏng vấn
8 TCXH Trợ cấp xã hội
9 TGXH Trợ giúp xã hội
10 TGXHTX Trợ giúp xã hội thường xuyên

8. 6
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1: Cơ cấu mẫu........................................................................................16
Bảng 1.1: Quy mô hộ gia đình của người hưởng TGXHTX ..........................31
Bảng 1.2: Thu nhập hộ gia đình có người được hưởng TGXHTX.................32
Bảng 1.3: Tương quan giữa quy mô hộ gia đình và thu nhập trung bình
của hộ gia đình/tháng ...................................................................33
Bảng 1.4: Chi tiêu bình quân hộ gia đình trên 1 tháng ...................................34
Bảng 1.5: Kiểu nhà của các hộ gia đình có đối tượng hưởng TGXHTX .......36
Bảng 1.6: Tài sản của hộ gia đình có đối tượng hưởng TGXHTX.................36
Bảng 1.7: Tuổi của chủ hộ có người hưởng TGTX........................................37
Bảng 1.8: Tương quan giữa trình độ học vấn của chủ hộ và thu nhập
chung của hộ gia đình có người hưởng TGXHTX ......................40
Bảng 1.9: Đánh giá của chính đối tượng về sức khỏe bản thân......................41
Bảng 2.1: Nhận thức của đối tượng về chính sách .........................................43
Bảng 2.2: Hình thức tiếp cận thông tin tuyên truyền về chính sách
TGXHTX......................................................................................44
Bảng 2.3: Thủ tục cần thiết để xét duyệt đối tượng thuộc chính sách............46
Bảng 2.4: Đánh giá của đối tượng hưởng chính sách TGXHTX về sự
quan tâm của các cơ quan, đoàn thể tại xã trong việc hỗ trợ
làm thủ tục hồ sơ ..........................................................................47
Bảng 2.5: Học vấn của người cao tuổi............................................................49
Bảng 2.6: Sức khỏe Người cao tuổi................................................................51
Bảng 2.7: Thu nhập bình quân của người dân Thái Bình (Tính theo
nguồn thu từ sản xuất nông, lâm, thủy sản) .................................52
Bảng 2.8: Nguồn chi phí khám chữa bệnh......................................................55
Bảng 2.9: Hệ số trợ cấp đối với các đối tượng thuộc nhóm NKT ..................61

9. 7
Bảng 2.10: Mức trợ cấp hàng tháng của nhóm người khuyết tật....................62
Bảng 2.11: Hình thức khám chữa bệnh của NKT...........................................64
Bảng 2.12: Nguồn chi phí khám chữa bệnh của đối tượng NKT ...................65
Bảng 3.1: Mong muốn nhận TGXH................................................................79
Bảng 3.2: Nhu cầu nhận trợ cấp xã hội thường xuyên của NCT....................79
Bảng 3.3: Nhu cầu nhận TGXHTX của nhóm đối tượng NKT......................80

10. 8
DANH MỤC CÁC BIỂU
Biểu 1.1: Giới tính chủ hộ...............................................................................38
Biểu 1.2: Trình độ học vấn của chủ hộ ...........................................................39
Biểu 2.1: Hình thức khám chữa bệnh..............................................................54
Biểu 2.2: Cơ cấu độ tuổi của Người khuyết tật...............................................59
Biểu 2.3: Trình độ học vấn của người khuyết tật............................................60
Biểu 2.4: Số người khuyết tật được dạy nghề giai đoạn 2006-2010 ..............67
Biểu 3.1: Nguồn sống người cao tuổi .............................................................78

11. 1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Sau gần 30 năm thực hiện công cuộc đổi mới, Việt Nam đã bước vào
nhóm những nước đang phát triển có thu nhập trung bình và đang tiếp tục đẩy
mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn với phát triển kinh tế tri
thức. Trong văn kiện đại hội Đảng khóa XI đã nêu rõ: phát triển kinh tế
nhanh, bền vững, đồng thời “ thực hiện có hiệu quả tiến bộ và công bằng xã
hội, bảo đảm an sinh xã hội trong từng bước và từng chính sách phát triển”.
Bởi vậy, an sinh xã hội đã trở thành vấn đề trung tâm trong các chiến lược
phát triển của đất nước. Điều này cũng rất phù hợp với mục tiêu phát triển đất
nước theo con đường xã hội chủ nghĩa, đất nước “của dân, do dân, vì dân”.
Cuộc cách mạng công nghiệp ở thế kỷ thứ 19 đã khiến cuộc sống
người lao động gắn chặt với thu nhập do bán sức lao động đem lại. Chính vì
vậy mà những rủi ro trong cuộc sống như ốm đau bệnh tật, tuổi già sức yếu,
tại nạn mất khả năng lao động…đã trở thành mối lo ngại đối với những người
lao động. Thế nhưng con người chúng ta muốn tồn tại và phát triển được thì
phải đảm bảo những nhu cầu cần thiết của cuộc sống. Vậy những người mất
khả năng lao động thì họ khó có thể tự lo cho cuộc sống của mình nếu họ
không nhận được những trợ giúp từ phía xã hội và nhà nước. Xã hội muốn
phát triển thì tất cả các tầng lớp, các nhóm người đều cần phải có sự phát triển
một cách đồng bộ.
Trong hơn gần 30 năm qua, chúng ta đã đạt được rất nhiều thành tựu cơ
bản về tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội.Tuy nhiên bên cạnh những
thành tựu đã đạt được hiện nay chúng ta vẫn còn đứng trước một loạt các vấn
đề cần giải quyết. Điều đó đòi hỏi chúng ta phải giải quyết ngày càng tốt mối
quan hệ giữa tăng trưởng và công bằng xã hội.
Những chuyển biến mang tính cách mạng đó đã đưa lại sự tăng trưởng
chưa từng có của nền kinh tế trong nước. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình
quân mỗi năm từ 1986 đến 2000 đạt 6,3%. Trong đó tốc độ tăng GDP trong
những năm 1986-1991 có sự dao động rất lớn. Từ 1992-1997 tốc độ tăng
trưởng GDP đều ở mức cao và khá ổn định (1992 đạt 8,6%; 1993:8,1%; 1994:
8,8%; 1995: 9,5%; 1996: 9,3%; 1997: 8,2%). Do tác động của khủng hoảng
tài chính – tiền tệ ở khu vực từ năm 1997-1999 tốc độ tăng GDP nước ta cũng

12. 2
suy giảm theo. Tuy vậy, tốc độ tăng trưởng GDP từ 2000 đến 2003 được khôi
phục và đạt mức tăng bình quân 6,97%/năm. Đến năm 2005 tốc độ tăng
trưởng này đạt 8,4%/năm. Với tốc độ tăng trưởng đó, nước ra đứng vào hàng
các nước có mức tăng trưởng khá cao so với trong khu vực. Những thành tựu
đã đạt được trong tăng trưởng kinh tế tạo cơ sở vật chất để chúng ta thực hiện
công bằng xã hội [16].
Bên cạnh bức tranh kinh tế với màu sắc tăng trưởng khá tươi mới thì
chúng ta cũng thấy những màu sắc ảm đạm đối với những nhóm người gặp
nhiều rủi ro trong cuộc sống nhất là những nhóm chịu ảnh hưởng của chiến
tranh, nhóm người bị khuyết tật. Bản thân của sự tăng trưởng đó cũng đã để
lại những tác động không mong muốn đó là tạo ra những sự chênh lệch trong
xã hội trong đó phải kể đến những nhóm bị loại trừ xã hội. Đó là những nhóm
không đủ năng lực để thích nghi, để vươn lên trong cuộc sống và đương nhiên
họ sẽ trở thành những người bị động, không làm chủ được việc làm, thu nhập
và tiếp cận giáo dục đào tạo. Chính vì thế, rất cần có những chính sách điều
chỉnh phù hợp để tạo nên công bằng xã hội, giảm thiểu những rủi ro không
đáng có đối với những nhóm người “thiệt thòi”. Trong hệ thống chính sách
mà Đảng và Nhà nước ta đã xây dựng phải kể tới hệ thống an sinh xã hội. Một
trong những trụ cột của hệ thống an sinh xã hội đó chính là chính sách trợ
giúp xã hội thường xuyên.
Trong lĩnh vực nghiên cứu đã có rất nhiều nghiên cứu diễn ra trên
nhiều cấp độ cả vi mô và vĩ mô với nhiều góc nhìn khác nhau nhằm đưa ra
cái nhìn đa chiều về chính sách, đánh giá độ hiểu quả khi chính sách triển
khai đến người dân. Nhưng hiện tại chưa có một nghiên cứu cụ thể nào được
thực hiện ở Thái Bình về chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên. Dưới góc
độ xã hội học, người dân đánh giá như thế nào về chính sách trợ giúp xã hội
thường xuyên? Dưới tác động của chính sách thì đời sống của đối tượng
đang diễn ra như thế nào? So với những mong muốn thì mức độ hài lòng đối
với chính sách hiện nay như thế nào? Để giải quyết tất cả những vấn đề cấp
bách đó chúng tôi quyết định lựa chọn nghiên cứu vấn đề “Chính sách trợ
giúp xã hội thường xuyên qua khảo sát tại xã Đông Lĩnh, huyện Đông Hưng,
tỉnh Thái Bình”.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu

13. 3
An sinh xã hội là một nội dung nghiên cứu rộng lớn và được rất nhiều
nhà nghiên cứu quan tâm ở Việt Nam hiện nay. Những năm gần đây, nhiều
công trình nghiên cứu về an sinh xã hội đã xuất hiện với nhiều chiều hướng
nghiên cứu và cách tiếp cận khác nhau.
Trong những năm 1980, các nghiên cứu về chính sách xã hội và phúc
lợi xã hội được tiến hành nghiên cứu với hai đề tài chính “Chính sách xã hội
và quản lý xã hội ở cấp cơ sở nông thôn và đô thị” (1983 - 1985) và đề tài
“Chính sách xã hội ở Việt Nam và các nước xã hội chủ nghĩa” (1987 - 1989).
Đề tài sau nằm trong khuôn khổ hoạt động hợp tác quốc tế của 8 nước xã hội
chủ nghĩa. Có thể nói, đây là những nghiên cứu đầu tiên về chính sách xã hội
ở Việt Nam. Tuy chưa có được những cơ sở lý luận thật sự vững chắc về lĩnh
vực chính sách xã hội và phúc lợi xã hội, nhưng những thành quả chính vẫn
khá nổi bật. Các bài viết về chính sách xã hội như “Quản lý xã hội ở cấp
phường thành phố Hà Nội” (Viện Xã hội học, 1985), “Chính sách xã hội Việt
Nam” (Viện Hàn lâm Khoa học Đức, 1989), “Một phân tích tổng quan về
chính sách xã hội ở Việt Nam” (1989) đã mang lại những thông tin hết sức kịp
thời cho khoảng thời gian đầu tiên thiếu hụt thông tin về chính sách xã hội và
phúc lợi xã hội thời kỳ đầu ở Việt Nam.
Từ năm 1992 trở đi, các nghiên cứu đã dần cố gắng chứng minh tầm
quan trọng của học thuyết chính sách xã hội Việt Nam sang kinh tế thị trường
tất yếu đòi hỏi phải khẩn trương xây dựng lại học thuyết chính sách xã hội
cho đất nước. Một số nghiên cứu quốc tế đã khái quát hóa từ thực tiễn chính
sách xã hội thế giới thành ba mô hình chính sách xã hội. Các nghiên cứu đã
gợi ý mô hình chính sách xã hội của Việt Nam phải xuất phát từ thực tế lịch
sử chính sách xã hội để đưa ra một kết hợp cụ thể thích ứng với bản thân.
Trong thời điểm những năm 1990, các công trình nghiên cứu hoàn
thiện lý luận về an sinh xã hội, phúc lợi xã hội được chú trọng. “Một số vấn
đề về chính sách bảo đảm xã hội ở nước ta hiện nay” (1993) thuộc đề tài
“Luận cứ khoa học cho việc đổi mới và hoàn thiện chính sách bảo đảm xã hội
trong điều kiện nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam”, một đề tài nhánh thuộc đề tài Khoa học công nghệ
cấp Nhà nước “Những luận cứ khoa học cho việc đổi mới các chính sách xã
hội và việc quản lý thực hiện chính sách xã hội” (KX.04.05). Tác phẩm này là

14. 4
sự tổng hợp các bài viết, tham luận của các nhà khoa học, các nhà hoạch định
chính sách ở nhiều cơ quan khác nhau về vấn đề xung quanh lĩnh vực bảo
đảm xã hội như Bảo hiểm xã hội, cứu trợ xã hội, ưu đãi xã hội.
Không những vậy, các nghiên cứu đã nỗ lực đi sâu nhận diện những
đặc trưng của hệ thống phúc lợi xã hội quốc gia: “Một phân tích về phúc lợi
xã hội quốc gia, nêu lên 10 đặc điểm vấn đề cơ bản” (1999), nghiên cứu này
đã tổng kết được 10 đặc điểm và vấn đề cơ bản của phúc lợi xã hội ở Việt
Nam. Bên cạnh đó, những nghiên cứu về chính sách phúc lợi cho người cao
tuổi bước đầu được tiến hành như “Một phân tích hệ thống đầu tiên đối với
dân số học về sự già hóa và chính sách người cao tuổi Việt Nam” (1999);
Cũng trong những nghiên cứu mang tính lý luận về hệ thống an sinh xã hội và
phúc lợi xã hội, Lê Đăng Doanh và Nguyễn Minh Tú (1999) đã đưa ra
“Khung chính sách xã hội trong quá trình chuyển đổi sang kinh tế thị trường
- Kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn của Việt Nam”. Kết quả nghiên cứu này
được dựa trên xem xét, nghiên cứu một số mô hình và kinh nghiệm quốc tế có
lựa chọn, thực tiễn chính sách xã hội ở Việt Nam, nhằm định hướng lâu dài
cho khung chính sách xã hội ở Việt Nam, tạo ra nền tảng cho sự phát triển;
đồng thời đề ra một số kiến nghị cụ thể, một số mô hình cải cách đối với bốn
lĩnh vực tồn tại nhiều vấn đề ở thời điểm đó: bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế,
bồi thường tai nạn lao động và bảo hiểm thất nghiệp.
Đến đầu những năm 2003, các nghiên cứu tiến hành xây dựng mô hình
phân tích không gian phúc lợi con người và xã hội như“Một phân tích tổng
quan về phúc lợi quốc gia, nêu lên 8 khuyến nghị chính (Phúc lợi xã hội ở Việt
Nam: Hiện trạng, vẩn đề và điều chỉnh, Báo cáo Đề tài cấp Bộ, Viện Khoa học
xã hội Việt Nam)” (2003) đã cho thấy sự chuyển biến về định hướng trong
nghiên cứu chính sách xã hội và phúc lợi xã hội. Những công trình trong giai
đoạn này dần tiến đến việc hoàn thiện các khái niệm về lý thuyết cũng như bộ
khung nghiên cứu chuẩn về phúc lợi xã hội và chính sách xã hội tại Việt Nam.
Hơn nữa, cũng trong năm này, Viện Xã hội học đã hoàn thành chương trình
phân tích dữ liệu định lượng quốc gia để tìm hiểu mối tương quan giữa phúc lợi
xã hội và biến đổi kết cấu giai tầng xã hội qua thời gian 1993 - 2002. Chương
trình “Một phân tích tổng quan về chính sách xã hội quốc gia ” nêu lên 7
khuyến nghị chính kết thúc đã đưa ra kết quả nhận diện năm trục phát triển cơ

15. 5
bản của hệ thống phúc lợi xã hội, đó là: xây dựng ba khu vực chính của hệ
thống phúc lợi xã hội (ưu đãi xã hội, bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế, cứu trợ
xã hội); hình thành các quan hệ lao động; phúc lợi xã hội cho các nhóm xã hội
yếu thế (trẻ em, phụ nữ, người cao tuổi, người tàn tật, người nghèo, người có
hoàn cảnh khó khăn...); xóa đói giảm nghèo; khuôn khổ hoạt động của các chủ
thể trong lĩnh vực phúc lợi xã hội (nhà nước, đoàn thể xã hội, tổ chức phi chính
phủ, doanh nghiệp, nhóm hoạt động...)
Ngoài các đề tài lớn, các đề tài thiên về nghiên cứu lý luận, các nghiên
cứu về phúc lợi xã hội và chính sách xã hội cũng xuất hiện khá nhiều những
công trình thực nghiệm liên quan đến các bộ phận hợp thành của hệ thống
phúc lợi và chính sách xã hội của quốc gia. Có thể liệt kê tổng thể các nghiên
cứu này như sau: về mặt khu vực, các chương trình nghiên cứu cũng đã tìm
hiểu về các lĩnh vực ưu đãi xã hội, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, cứu trợ xã
hội (từ những năm 1991); về nhóm đối tượng, có những khảo sát về người cao
tuổi (từ những năm 1991), trẻ em có hoàn cảnh khó khăn (từ những năm
1993), người khuyết tật (từ những năm 1999), sức khỏe, y tế và giáo dục ở
người dân tộc thiểu số (từ năm 1992)... tất cả các nghiên cứu này tập trung
làm sáng tỏ hoàn cảnh sống và chính sách xã hội của Nhà nước đối với các
nhóm đối tượng hưởng lợi hoặc chịu ảnh hưởng từ các chính sách xã hội và
phúc lợi xã hội. Không những vậy, các nghiên cứu cũng chú trọng đến việc
các chủ thể trong lĩnh vực phúc lợi xã hội như doanh nghiệp, tổ chức xã hội,
các tác nhân nỗ lực tập thể và phong trào xã hội, cụ thể “Khởi đầu nghiên cứu
về tổ chức xã hội như là một tác nhân của biến đổi xã hội và khu vực xã hội
dân sự” (2001), “Đề xuất hướng nghiên cứu các chủ thể phúc lợi xã hội phi
nhà nước” (2005), những nghiên cứu này đã mở ra nhiều mục tiêu mới về lĩnh
vực phúc lợi xã hội và chính sách xã hội ở Việt Nam cần phải làm sáng tỏ.
Tác giả Mạc Văn Tiến (2005) lại nghiên cứu hệ thống an sinh xã hội
theo hướng “An sinh xã hội và phát triển nguồn nhân lực”. Đây là tuyển tập
các công trình nghiên cứu và bài báo khoa học giai đoạn 1993-2004. Với hơn
100 bài viết, tác phẩm này đã đề cập đến nhiều nội dung và khía cạnh khác
nhau của an sinh xã hội và phát triển nguồn nhân lực. Trong đó, nhiều vấn đề
thể hiện tính dự báo chính xác trong thực tiễn về hình thành quỹ bảo hiểm xã
hội, vấn đề hình thành hệ thống hoạt động sự nghiệp bảo hiểm xã hội,... cũng

16. 6
có những vấn đề đang được hoàn thiện như bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm xã
hội tự nguyện,..
Tác giả Nguyễn Hải Hữu (2007) đã khái quát những lý luận chung về
an sinh xã hội trong “Giáo trình nhập môn an sinh xã hội” với các khái niệm,
mô hình, trường phái, khung lý thuyết tổng thể về an sinh xã hội với mục
đích, chức năng, cấu trúc, vai trò, các thể chế và mối quan hệ của nó, qua đó,
phân tích các thể chế chính sách, thể chế tài chính và thể chế tổ chức, cán bộ
của hệ thống an sinh xã hội Việt Nam. Cũng nhằm hoàn thiện lý luận chung
về an sinh xã hội trong bối cảnh mới, nhóm tác giả do Nguyễn Văn Định chủ
biên (2008) thông qua “Giáo trình an sinh xã hội” đã tổng kết những vấn đề
lý luận cơ bản về an sinh xã hội và mỗi vấn đề lý luận được liên hệ với thực tế
Việt Nam và các nước trên thế giới.
Rõ ràng, an sinh xã hội và phúc lợi xã hội đang là vấn đề nghiên cứu
được các nhà khoa học xã hội quan tâm nghiên cứu. Nhiều nghiên cứu đã
được các học giả uy tín trong nước công bố trong những năm gần đây với nội
dung phong phú, đa dạng, từ khía cạnh lý luận cho tới thực tiễn. Trước hết,
mặt lý luận đang được nhiều học giả hoàn thiện qua những tranh luận sâu sắc
về khái niệm liên quan tới an sinh xã hội, phúc lợi xã hội, bảo đảm xã hội,...
Nhóm các tác giả Phạm Văn Sáng, Ngô Quang Minh, Bùi Văn Huyền,
Nguyễn Anh Dũng (2009) đã công bố công trình nghiên cứu về “Lý thuyết và
mô hình an sinh xã hội - Phân tích thực tiễn ở Đồng Nai”. Đây là một công
trình nghiên cứu bổ sung lý luận về hệ thống an sinh xã hội tại Việt Nam dựa
trên đánh giá, phân tích thực tiễn địa phương. Cụ thể, ngoài việc trình bày
những bất cập, xu hướng vận động và kinh nghiệm quốc tế về xây dựng và
phát triển hệ thống an sinh xã hội nhìn từ đối tượng thụ hưởng và những trụ
cột chính của hệ thống an sinh xã hội ở Đồng Nai như: bảo hiểm xã hội, bảo
hiểm y tế, trợ cấp xã hội, và xóa đói giảm nghèo. Tuy những lý luận trên được
khái quát từ tình hình thực tiễn ở Đồng Nai nhưng nó có tính bao quát và giá
trị tham khảo cao khi đối chiếu với đánh giá, phân tích hệ thống an sinh xã
hội của cả nước.
Đặc biệt, các vấn đề an sinh xã hội mới được đặt ra trong bối cảnh nước
ta chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Tác giả Đàm
Hữu Đắc cùng nhóm biên soạn (2010) đã đưa ra kết quả về “Chính sách phúc

17. 7
lợi xã hội và phát triển dịch vụ xã hội - Chăm sóc người cao tuổi trong nền
kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa và hội nhập” dựa trên đề tài
khoa học độc lập cấp Nhà nước “Nghiên cứu chính sách phúc lợi xã hội và
phát triển dịch vụ xã hội chăm sóc người cao tuổi trong kinh tế thị trường
định hưởng xã hội chủ nghĩa và hội nhập”. Nghiên cứu đã chỉ ra khoảng cách
giữa thể chế chính sách, thể chế tài chính, thể chế về tổ chức, nhân lực và
nhận thức so với yêu cầu hoàn thiện và phát triển hệ thống phúc lợi xã hội
dành cho người cao tuổi. Thông qua nghiên cứu, dựa trên khái quát kinh
nghiệm quốc tế, nghiên cứu đưa ra những định hướng phát triển hệ thống
chính sách phúc lợi xã hội và dịch vụ xã hội cơ bản chăm sóc người cao tuổi
hiện đại phù hợp với bối cảnh xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa qua từng giai đoạn.
Đặc biệt, trong năm qua, ban biên tập Chiến lược An sinh xã hội Việt
Nam thời kì 2011 - 2020 của Bộ Lao động thương binh và Xã hội đưa ra khái
niệm an sinh xã hội: “An sinh xã hội là một hệ thống các chính sách và
chương trình do Nhà nước, các đối tác xã hội thực hiện nhằm bảo đảm mức
tối thiểu về thu nhập, sức khỏe, và các phúc lợi xã hội, nâng cao năng lực của
cá nhân, hộ gia đình và cộng đồng trong quản lý và kiểm soát các rủi ro về
mất việc làm, tuổi già, ốm đau, rủi ro, thiên tai, chuyển đổi cơ cấu, khủng
hoảng kinh tế, dẫn đến giảm hoặc mất thu nhập và giảm khả năng tiếp cận
đến các dịch vụ xã hội cơ bản”. Khái niệm này được sự đồng thuận cao của
các cấp và người dân.
Các nghiên cứu trong nước cũng chỉ ra rằng, hạn chế rủi ro cần thực
hiện qua hệ thống chính sách an sinh xã hội sao cho đáp ứng được 3 nội dung
cơ bản:
1. Phòng ngừa rủi ro
2. Giảm thiểu rủi ro
3. Khắc phục rủi ro
Chính vì vậy mà các nghiên cứu về an sinh xã hội đã cấu trúc nên 3
tầng lưới tương ứng với 3 nhóm chính sách có khả năng hỗ trợ lẫn nhau
hướng tới mục tiêu đảm bảo mức sống tối thiểu cho người dân:
Nhóm 1: nhóm chính sách hỗ trợ đối tượng dễ bị tổn thương có việc

18. 8
làm, tăng thu nhập và tham gia vào thị trường lao động để chủ động phòng
ngừa rủi ro.
Nhóm 2: nhóm chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo
hiểm y tế và các bảo hiểm có liên quan khác nhằm giảm thiểu rủi ro do các
biến cố trong đời sống, sức khỏe và lao động sản xuất.
Nhóm 3: nhóm chính sách trợ giúp xã hội, xóa đói giảm nghèo, tăng
cường cơ hội tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản nhằm hỗ trợ người dân khắc
phục rủi ro, giảm nghèo, giảm bất bình đẳng và thực hiện công bằng xã hội
Cụ thể hơn, với nhóm chính sách “thị trường lao động”, có 3 nội dung
chính được đề cập: hỗ trợ tiếp cận hệ thống giáo dục, đào tạo, dạy nghề;
khuyến nông, khuyến lâm nhằm tạo cơ hội tự tạo việc làm; hỗ trợ tiếp cận
thông tin thị trường lao động, việc làm; và hỗ trợ vay tín dụng tự tạo việc làm
và mở rộng sản xuất, chuyển đổi sang các việc làm có năng suất cao hơn, bên
vững hơn. Đây được coi là tầng phòng phòng ngừa trong hệ thông chính sách
an sinh xã hội.
Nhóm chính sách “bảo hiểm xã hội” được coi là biện pháp giảm thiểu
rủi ro cho người dân hiệu quả và tại Việt Nam, nó được coi là xương sống của
chương trình an sinh xã hội nhờ tính lâu dài và ổn định vốn hình thành do dựa
vào nguồn thu của đối tượng tham gia bảo hiểm (người dân, doanh nghiệp, hỗ
trợ một phần từ nhà nước). Tuy nhiên, các chính sách này cũng cần tiếp tục
hoàn thiện.
Với nhóm chính sách “trợ giúp xã hội” được xác định là giải pháp khắc
phục rủi ro, hỗ trợ người dân để họ không bị rơi vào cảnh bần cùng. Đối tượng
thụ hưởng chính là những nhóm dễ bị tổn thương, người nghèo đó đó trách
nhiệm chính thuộc về Nhà nước. Trợ giúp xã hội vốn được chia thành 2 nhánh
là trợ giúp thường xuyên và trợ giúp đột xuất. Các nghiên cứu về trợ giúp xã
hội ở Việt Nam đã khẳng định vai trò quan trọng của các chính sách này trong
hỗ trợ đảm bảo mức sống tối thiểu cho các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương,
thể hiện qua: diện đối tượng ngày càng được mở rộng, mức hỗ trợ được từng
bước điều chỉnh nâng lên phù hợp với điều kiện phát triển kinh té, hình thức
trợ giúp đa dạng, nhiều mô hình trợ giúp xã hội hiệu quả được nhân rộng, các
dịch vụ xã hội ngày càng sẵn có và đáp ứng tốt hơn nhu cầu đối tượng khiến
cho tỉ lệ nghèo giảm nhanh. Tuy vậy, những điểm hạn ché còn tồn tại khá

19. 9
nhiều cần được nghiên cứu để khắc phục.
Bên cạnh những nghiên cứu về lý luận liên quan tới an sinh xã hội và
phúc lợi xã hội, nhiều học giả khác cũng đã tìm hiểu và đưa ra khái quát bức
tranh hệ thống này tại Việt Nam hiện nay thông qua những khía cạnh cụ thể.
Bế Quỳnh Nga (2012) đã đưa ra một bức tranh tổng thể về bảo hiểm y tế Việt
Nam thông qua tham luận “Bảo hiểm y tế Việt Nam giai đoạn 2000- 2011:
Thực trạng và vấn đề”. Tác giả Nguyễn Đức Chiện lại tìm hiểu „Trợ giúp xã
hội ở Việt Nam hơn một thập kỷ qua: Từ góc nhìn xã hội học” để thấy được
toàn cảnh hoạt động trợ giúp xã hội trong nước thông qua trợ giúp xã hội
thường xuyên và trợ giúp xã hội đột xuất, để từ đó chỉ ra những hạn chế của
hệ thống này. Tác giả Bùi Thị Thanh Hà (2012) lại tập trung đánh giá “Thực
hiện an sinh xã hội đổi với lao động nữ trong các doanh nghiệp”. Nghiên cứu
này tập trung phần lớn vào đánh giá việc thực hiện các chính sách an sinh xã
hội theo góc nhìn Giới. Cũng trong đánh giá thực trạng thực hiện an sinh xã
hội cho các đối tượng đặc thù, đặc biệt là các đối tượng dễ bị tổn thương,
Dương Chí Thiện (2012) lại tập trung vào “ An sinh xã hội và lao động di cư
từ nông thôn ra đô thị”. Nghiên cứu này phân tích những yếu tố chủ yếu liên
quan đến an sinh xã hội của lao động di cư từ nông thôn ra đô thị, qua đó đề
xuất một số giải pháp về an sinh xã hội đối với lao động di cư từ nông thôn ra
đô thị. Một nghiên cứu có những điểm chung về khách thể nghiên cứu với 2
nghiên cứu trên là nghiên cứu của tác giả Hoàng Bá Thịnh (2011) về “Lao
động nữ di cư làm việc ở khu vực phi chỉnh thức và mức độ tiếp cận an sinh
xã hội”. Nghiên cứu này đã chỉ ra một cách hệ thống các khó khăn, hạn chế
của lao động nữ di cư trong bối cảnh thị trường và môi trường lao động hiện
nay, tiếp đó là đánh giá mức độ tiếp cận an sinh xã hội của nhóm này tại các
khía cạnh khu biệt: chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế; dịch vụ giáo
dục và y tế,...
Không chỉ những nghiên cứu về mặt lý luận và thực nghiệm mới được
quan tâm mà hiện nay, các nghiên cứu về các phương thức thay đổi các chính
sách xã hội và phúc lợi xã hội đang rất được chú trọng. Trần Hoàng Hải, Lê
Thị Thúy Hương (2011) nghiên cứu “Pháp luật an sinh xã hội - Kinh nghiệm
của một số nước đối với Việt Nam” cụ thể thông qua nghiên cứu, phân tích hệ
thống pháp luật an sinh xã hội ở một số nước tiêu biểu như Đức, Mỹ, Nga,

20. 10
đồng thời trình bày những nội dung cơ bản của pháp luật an sinh tại Việt
Nam. Trên cơ sở sử dụng những phương pháp nghiên cứu, so sánh luật, tác
giả nhận định, đánh giá chung về những ưu điểm, bất cập trong pháp luật hiện
hành, qua đó đề xuất một số kiến nghị nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật
trong lĩnh yực này. Matthias Meißner (2012) trong nghiên cứu về thực tế hệ
thống an sinh xã hội tại Việt Nam đã đưa ra những ý tưởng định hướng về
“Tăng cường Bảo trợ xã hội cho lao động khu vực phi chính thức - Những bài
học từ nghiên cứu đang tiến hành”. Trước hết nghiên cứu đóng góp về mặt lý
luận thông qua các việc thống nhất các định nghĩa liên quan tới bảo trợ xã hội,
lao động phi chính thức,... sau đó, đánh giá thực trạng với những phân tích số
liệu đa dạng từ nhiều nguồn tin cậy khác nhau. Từ đó, những bài học kinh
nghiệm và triển vọng được đưa ra một cách rõ ràng, khách quan.
Một đề tài khác là “Đánh giá phúc lợi xã hội: Các mô hình phân phối
lại Scandinavian và Đông Á trong bối cảnh toàn cầu” (Hội đồng nghiên cứu
Thụy Điển phối hợp với Khoa Xã hội học, trường Đại học Khoa học Xã hội
và Nhân văn) tập trung vào so sánh nghiên cứu chính sách xã hội và phúc lợi
xã hội qua phát triển các nghiên cứu so sánh về hệ thống phúc lợi xã hội trong
những bối cảnh phát triển khác nhau, nhất là tìm hiểu đặc điểm và kết quả của
chính sách xã hội trong các lĩnh vực chính sách xã hội khác nhau; so sánh các
nghiên cứu đã có về phúc lợi xã hội và chính sách xã hội ở Thụy Điển và
những nghiên cứu được thực hiện ở các nước Đông Á; đóng góp vào nghiên
cứu liên ngành về toàn cầu hóa và sự phát triển phúc lợi xã hội.
Tất cả những nghiên cứu trên giúp chúng tôi rút ra được những điểm
sau đây cho đề tài:
- Chính sách an sinh xã hội hay phúc lợi xã hội là khung phân tích rất
rộng, cho dù tên gọi là an sinh xã hội hay phúc lợi xã hội thì đều chứa đựng
những nội ding của chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên
- Từ những nghiên cứu đã nêu ta có thể thấy rõ được rằng chủ yếu các
nghiên cứu này tập trung theo 2 hướng:
Nhóm 1: Nghiên cứu mang tính vĩ mô, lý luận, phạm vi rộng trên toàn
quốc trong chính sách đổi mới tổng thể.
Nhóm 2: Những nghiên cứu sẽ được tiến hành theo lát cắt nông thôn
hay đô thị vùng miền.

21. 11
Nhưng nghiên cứu dưới dạng vi mô, một khu vực cụ thể trong một tỉnh
thì chưa có.
Những nghiên cứu trên giúp cho chúng tôi có được cái nhìn khái quát
từ lý luận đến những nghiên cứu vi mô cho đến nghiên cứu vĩ mô về chính
sách an sinh này. Nhưng để thấy được sự tác động, biến đổi ở một xã cụ thể
thì vẫn chưa có. Đề tài sẽ giúp bổ sung mạnh mẽ hơn nữa những lập luận về
chính sách an sinh đang thực hiện hiện nay để chúng ta thấy được cái nhìn
đa chiều từ vĩ mô cấp toàn quốc cho đến những nghiên cứu vi mô cụ thể cấp
địa phương.
3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài
3.1. Ý nghĩa khoa học
Cùng với việc làm rõ mục đích của để tài nghiên cứu, một số khái
niệm, lý thuyết và phương pháp nghiên cứu xã hội học được vận dụng một
cách khoa học góp phần xây dựng lý luận về trợ giúp xã hội thường xuyên
đồng thời đưa những nhận thức khoa học vào ứng dụng trong thực tiễn.
Đề tài đã ứng dụng các lý thuyết xã hội học để phân tích và hiểu được
mối quan hệ giữa một bên là lý luận về chích sách và một bên là đời sống
thực tế của đối tượng hưởng lợi từ chính sách.
Qua đó thấy được những khoảng cách từ lý luận đến thực tiễn và đưa ra
được những kiến nghị cần cải thiện chính sách đó.
Đề tài cũng góp phần làm phong phú thêm mảng nghiên cứu về hiệu
quả của những chính sách xã hội của Đảng và nhà nước đối với những nhóm
đối tượng thiệt thòi trong xã hội.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn
Qua việc mô tả thực trạng vấn đề, chúng tôi muốn rà soát lại lý luận
hiện nay về lĩnh vực trợ giúp xã hội thường xuyên, góp phần điều chỉnh, xây
dựng một số luận đề mới trong bối cảnh nền kinh tế đang có nhiều thay đổi.
Qua việc chỉ ra hiệu quả của hệ thống an sinh xã hội tại địa phương,
những thông tin thu được trong đề tài sẽ cho chúng ta biết được những điểm
đã làm được và những điểm còn hạn chế cần khắc phục.
Thông qua đề tài này, chúng ta cũng đề xuất một số những giải pháp cụ
thể giúp cải thiện chính sách về an sinh xã hội ngày một sâu rộng hơn nhằm
đem lại cuộc sống bớt cơ cực hơn cho những đối tượng gặp khó khăn.

22. 12
4. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Mục đích nghiên cứu
Đề tài hướng đến tìm hiểu thực trạng đới sống của nhóm đối tượng
hưởng chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên hiện nay đang diễn ra như thế
nào. Thông qua đó tìm hiểu những nguyện vọng, mong muốn, nhu của đối
tượng được hưởng chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên hiện nay.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Xây dựng khung phân tích để tìm hiểu đời sống của đối tượng được
hưởng chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên.
Tìm hiểu mức độ kỳ vọng của người dân và sự phù hợp của chính sách
tại địa phương.
Mô tả thực trạng đời sống của những đối tượng được hưởng trợ giúp xã
hội thường xuyên tại địa phương hiện nay.
Đề xuất những giải pháp cụ thể phối hợp giữa chính sách của địa
phương và chính sách vĩ mô.
5. Đối tƣợng, khách thể và phạm vi nghiên cứu
5.1. Đối tượng nghiên cứu
Thực trạng đời sống của đối tượng được hưởng trợ giúp xã hội thường
xuyên tại xã Đông Lĩnh, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình hiện nay.
5.2. Khách thể nghiên cứu
- Tất cả các cá nhân được hưởng trợ giúp xã hội thường xuyên
- Đối tượng quản lý và thực hiện TGXH thường xuyên tại địa phương.
5.3. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi thời gian: Tính từ khi nghị định số 67/2007 NĐ-CP của
Chính phủ về chính sách trợ giúp xã hội của các đối tượng bảo trợ xã hội kí
ngày 13 tháng 4 năm 2007 có hiệu lực.
- Thời gian tiến hành nghiên cứu: từ tháng 7/2013 đến tháng 9/2014
- Phạm vi không gian: nghiên cứu tại xã Đông Lĩnh, huyện Đông
Hưng, tỉnh Thái Bình.
- Phạm vi nội dung nghiên cứu: Chính sách trợ giúp xã hội thường
xuyên là một nội dung nghiên cứu rộng và có nhiều khía cạnh khác nhau.
Nhưng dưới góc nhìn xã hôi học, chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu đời sống
của những đối tượng được hưởng chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên với

23. 13
những ba hình thức cơ bản thông qua việc trợ giúp tiền mặt hàng tháng, thông
qua các chế độ về chăm sóc sức khỏe, thông qua những hỗ trợ về đào tạo,
giáo dục, việc làm (đây cũng chính là 3 nội dung cơ bản nhất trong chính sách
về trợ giúp xã hội thường xuyên hiện nay).
6. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu
6.1. Câu hỏi nghiên cứu
Câu hỏi 1: Thực trạng thực hiện chính sách trợ giúp xã hội thường
xuyên tại Đông Lĩnh hiện nay như thế nào?
Câu hỏi 2: Đời sống của những đối tượng hưởng chính sách tại xã
Đông Lĩnh hiện nay đang diễn ra như thế nào?
Câu hỏi 3: Mong muốn và nhu cầu của đối tượng hưởng chính sách
hiện nay là như thế nào?
6.2. Giả thuyết nghiên cứu
Giả thuyết 1: Chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên hiện nay đã
được thực hiện đúng và đầy đủ tại xã Đông Lĩnh huyện Đông Hưng tỉnh Thái
Bình. Tuy nhiên, hầu hết các đối tượng hưởng lợi của chính sách cho rằng
mức trợ cấp chưa phù hợp, chưa đáp ứng được như cầu cấp thiết của họ.
Giả thuyết 2: Đến nay, đời sống của đối tượng hướng chính sách trợ
cấp xã hội thường xuyên phần nhiều còn phụ thuộc vào điều kiện sống của hộ
gia đình, tức là chính sách trợ cấp xã hội thường xuyên chưa có nhiều tác
động thực sự tích cực đến đối tượng hưởng lợi.
Giả thuyết 3: Phần lớn các đối tượng hưởng chính sách trợ cấp xã hội
mong muốn nhận được nhiều hơn nữa các hỗ trợ về dịch vụ chăm sóc sức khỏe.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phân tích tài liệu
Phân tích tài liệu là khâu đầu tiên để tác giả có thể có được những nhận
định ban đầu về vấn đề nghiên cứu. Các tài liệu được sử dụng là các bài báo,
tạp chí, các trang tin điện tử, các công trình nghiên cứu, các tài liệu có liên
quan đến nghiên cứu. Việc sử dụng phương pháp phân tích tài liệu giúp tác giả
có thể nắm bắt được các hướng nghiên cứu trước đó cũng về mảng đề tài này.
Qua đó tìm ra những điểm mới mẻ và sáng tạo trong nghiên cứu của mình.
Các dạng tài liệu được sử dụng phân tích nghiên cứu trong đề tài:

24. 14
- Các báo cáo nghiên cứu: Đề tài sử dụng những báo cáo dạng vi mô
hay vĩ mô như: Báo cáo về mức sống dân cư các năm 2010, 2012…, báo cáo
tại các cuộc nghiên cứu …
- Các báo cáo đặc điểm kinh tế xã hội các cấp từ Nhà nước đến cấp địa
phương cụ thể
- Các kết quả nghiên cứu từ những cuộc điều tra có liên quan đến các
vấn đề an sinh xã hội, vấn đề bảo trợ xã hội, phúc lợi xã hội, người cao tuổi,
người khuyết tật…
Các tài liệu sẽ giúp:
- Đánh giá chung về sự phát triển của địa bàn nghiên cứu để thấy
được sự tương đồng giữa địa bàn nghiên cứu và khu vực khác thuộc tỉnh
hoặc cả nước.
- Qua những tài liệu đó chúng tôi thấy được các biến số đang được sử
dụng trong nghiên cứu về chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên để vận
dụng vào thao tác trong nghiên cứu.
- Các kết quả nghiên cứu được từ những cuộc điều tra trước đó sẽ giúp
chúng tôi tìm ra được những điểm tương đồng hay những điểm mới của đề tài
nghiên cứu. Thấy được vấn đề nghiên cứu đang tiến triển ở mức độ nào….
7.2. Phỏng vấn sâu
Để thực hiện đề tài này chúng tôi quyết định phỏng vấn 12 đối tượng
hưởng chính sách trong đó có 8 đối tượng là người cao tuổi, 4 đối tượng thuộc
nhóm người khuyết tật. Trong đó có 2 đối tượng người cao tuổi và 3 đối
tượng thuộc nhóm người khuyết tật do không đủ năng lực trả lời phỏng vấn
thì chúng tôi cần nhờ đến sự trọ giúp từ phía đại diện gia đình.
Trong đề tài chúng tôi lựa chọn phỏng vấn sâu 2 đối tượng quản lý:
- Cán bộ chính sách xã hội tại xã, đây là đối tượng trực tiếp quản lý tất
cả những đối tượng được hưởng chính sách cũng là đối tượng nắm rõ nhất các
chính sách của Đảng và Nhà nước về các đối tượng bảo trợ xã hội.
- Cán bộ quản lý cấp thôn: Đây là đối tượng sống gần với đối tượng
hướng chính sách nhất và cùng là đối tượng giải quyết các vấn đề thủ tục cấp
thôn để trình lên xã, huyện…
Trên cơ sở phỏng vấn chúng tôi ngoài kết quả mà chúng tôi thu được
để đưa vào bảng hỏi nghiên cứu chúng tôi còn có thể có những minh chứng cụ

25. 15
thể cho việc đánh giá đời sống của các đối tượng được hưởng chính sách hiện
nay là những thế nào.
7.3. Phương pháp trưng cầu ý kiến
Trưng cầu ý kiến là một phương pháp điều tra xã hội học được sử dụng
rộng rãi. Phương pháp này cho phép tác giả thu thập các thông tin định lượng
phục vụ cho nghiên cứu. Sử dụng phương pháp trưng cầu ý kiến bằng bảng
hỏi đem lại những ưu điểm riêng như: được tiến hành nhanh, mang tính đại
diện cao và thông tin được cập nhật.
Chúng tôi tiến hành trưng cầu ý kiến đối với 268 cá nhân thuộc diện trợ
giúp thường xuyên trên địa bàn xã, tức là tất cả các đối tượng đang được
hưởng chế độ trợ giúp thường xuyên trên địa bàn xã Đông Lĩnh, huyện Đông
Hưng, tỉnh Thái Bình.
Do lựa chọn nghiên cứu tất cả đối tượng trên địa bàn nghiên cứu, nên
chúng tôi đã nhờ đến sự giúp đỡ của các cán bộ quản lý cấp thôn hoặc là cán
bộ phụ nữ tại các thôn rải phiếu điều tra. Sau một tuần phát bảng hỏi thì số
phiếu phát ra là 268 phiếu và số phiếu thu về là 241 phiếu chỉ đạt 90% số
phiếu phát ra. Chúng tôi tiếp tục hẹn sau 1 tuần để thu nốt 10% số phiếu còn
lại. Kết quả cuối cùng chúng tôi thu về đầy đủ 100% số phiếu phát ra.
Nội dung chính của bảng hỏi chủ yếu xoay quanh các nhóm thông tin:
Nhóm 1: Thông tin nhân khẩu học
Nhóm 2: Thực trạng của quá trình thực hiện chính sách trợ giúp xã hội
thường xuyên tại địa phương.
Nhóm 3: Tập hợp những nhu cầu của nhóm đối tượng đang được
hưởng chính sách.

26. 16
Bảng 1: Cơ cấu mẫu
Phân loại các đối tƣợng hƣởng trợ cấp xã hội thƣờng xuyên
TT Đối tƣợng hƣởng Số lƣợng Tỷ lệ
01 Trẻ em mồ côi, bị bỏ rơi, mất nguồn nuôi dưỡng,
bị nhiễm HIV/AIDS
0 0%
02 Người cao tuổi cô đơn thuộc gia đình nghèo 0 0%
03 Người từ 80 tuổi trở lên không có lương hưu hoặc
không có trợ cấp bảo hiểm xã hội
190 70.8%
04 Người khuyết tật nặng, hộ gia đình có NKT không
có khả năng lao động
41 15.2%
05 Người mắc chứng bệnh tâm thần 37 14%
06 Người nhiễm HIV/AIDS không còn khả năng lao
động, thuộc hộ gia đình nghèo
0 0%
07 Gia đình, cá nhân nhận nuôi dưỡng trẻ em mồ côi,
trẻ em bị bỏ rơi.
0 0%
08 Người đơn thân thuộc diện hộ nghèo, đang nuôi
con nhỏ dưới 16 tuổi
0 0%
(Nguồn điều tra)
Nhìn vào cơ cấu mẫu và căn cứ tính chất pháp lý của việc quy định
chính sách hưởng trợ giúp xã hội thường xuyên
Theo căn cứ theo điều 3 của luật người khuyết tật có quy định về dạng
tật và mức độ khuyết tật đã chỉ rõ 6 dạng khuyết tật (khuyết tật vận động,
khuyết tật nghe nói, khuyết tật nhìn, khuyết tật thần kinh, tâm thần; khuyết tật
trí tuệ và khuyết tật khác) như vậy thì người tâm thần được xem là một trong
6 đối tượng của người khuyết tật. Thêm vào đó, nhóm hộ gia đình có 2 người
khuyết tật nặng trở lên sẽ được tìm hiểu nhưng đặc điểm chung của hộ gia
đình có người hưởng chính sách TGXHTX chính vì vậy trong nghiên cứu này
nhóm người khuyết tật và nhóm người mắc các chứng bệnh tâm thần nói
chung và nhóm hộ gia đình có từ 2 người khuyết tật nặng không có khả năng
lao động được tính là 1 nhóm người khuyết tật.
Theo như cơ cấu mẫu từ cuộc điều tra với 268 đối tượng là toàn thể
những người đang được hưởng trợ cấp thường xuyên tại xã Đông Lĩnh thì đối
tượng chủ yếu là những người cao tuổi với số lượng là 190 người chiếm tỷ lệ

27. 17
70.8%, tiếp đến là đối tượng mắc các chứng bệnh về tâm thần thuộc loại tâm
thần phân liệt, rối loại tâm thần với số lượng là 37 đối tượng chiếm tỷ lệ là
14%, còn lại là đối tượng người khuyết tật không có khả năng lao động chiếm
tỷ lệ là 15.2% với số lượng là 41 người. Các đối tượng khác theo quy định.
8. Khung lý thuyết
Điều kiện kinh tế - xã hội – văn hóa của địa phương
Một số yếu tố hộ
gia đình
• Thu nhập
• Chi tiêu
• Số thành viên
• Kiểu nhà
• Tài sản hộ
• TC Giải trí
Đặc điểm nhân
khẩu học
• Tuổi
• Giới tính
• Sức khỏe
• Trình độ học vấn
• Nghề nghiệp
• Thu nhập
Thông qua
Trợ giúp
về tiền
hàng tháng
Thông qua
trợ giúp về
dịch vụ y
tế, chăm
sóc sức
khỏe
Thông
qua trợ
giúp về
giáo dục
đào tạo
việc làm
Thực
trạng đời
sống của
đối tƣợng
hƣởng
trợ giúp
xã hội
thƣờng
xuyên tại
Đông
Lĩnh hiện
nay
Chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên hiện nay

28. 18
NỘI DUNG
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN
1.1 Cơ sở lý luận
1.1.1 Những khái niệm công cụ
 Khái niệm chính sách xã hội
Chính sách xã hội là sự cụ thể hóa bằng pháp luật những chủ chương
đường lối của Đảng và Nhà nước, của các tổ chức chính trị xã hội khác nhau
dựa trên những quan điểm tư tưởng của chủ thể của chính sách xã hội, phù hợp
với bản chất chế độ chính trị xã hội nhất định, phản ánh lợi ích và trách nhiệm
của cộng đồng nói chung và từng nhóm xã hội nói riêng nhằm thỏa mãn nhu
cầu ngày càng tăng về đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần của nhân dân Việt
Nam. Đó là “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ văn minh”.
Từ góc độ xã hội học có thể định nghĩa: Chính sách xã hội là tổng thể
các quan điểm, các chủ trương của Đảng và Nhà nước, của giai cấp, của nhóm
xã hội được thể hiện bằng các quy định luật để tác động vào các quan hệ xã
hội, nhằm giải quyết những vấn đề xã hội, góp phần thực hiện công bằng, tiến
bộ và phát triển con người.
 Khái niệm đời sống
Khái niệm đời sống là khái niệm khá rộng, chủ nghĩa duy vật lịch sử
nghiên cứu mối quan hệ biện chứng giữa đời sống tinh thần xã hội và đời
sống vật chất xã hội. Đời sống tinh thần xã hội phản ánh đời sống vật chất xã
hội, chịu sự quy định, chi phối của đời sống vật chất xã hội. Khi đời sống vật
chất thay đổi thì cũng kéo theo sự thay đổi của đời sống tinh thần. Nói một
cách cụ thể hơn - như C.Mác và Ph.Ăngghen đã viết trong "Tuyên ngôn của
Đảng Cộng sản" khi sản xuất vật chất thay đổi thì nó sẽ kéo theo sự thay đổi
của sản xuất tinh thần. Nhu cầu và lợi ích tinh thần, xét cho cùng, thường
xuyên chịu sự chi phối của nhu cầu và lợi ích vật chất. Xét theo mặt bằng xã
hội, con người thường có "mức sống" tinh thần tương ứng với mức sống kinh
tế. Mặt khác, chủ nghĩa duy vật lịch sử còn vạch ra sự thống nhất giữa đời
sống vật chất và đời sống tinh thần. Sự thống nhất đó thể hiện ở chỗ, đời sống
tinh thần tồn tại thông qua đời sống vật chất. Đời sống vật chất là phương
tiện, phương thức thể hiện của đời sống tinh thần. Nói cách khác, đời sống vật

29. 19
chất là phương tiện thể hiện mặt bản thể luận của đời sống tinh thần. Chẳng
hạn, những giá trị tinh thần bao giờ cũng phải được tồn tại, phát triển thông
qua một số cơ sở, phương tiện vật chất như nhà in, đài phát thanh, đài truyền
hình, thư viện, viện bảo tàng… và được vật chất hoá dưới nhiều hình thức
như sách báo, tranh ảnh, băng hình, băng nhạc, tượng đài, đình chùa…
Như vậy, khái niệm đời sống trong nghiên cứu này được nhìn nhận dưới
góc độ là đời sống vật chất và đời sống tinh thần. Chúng tôi cũng chọn cách
hiểu như trên nhưng được cụ thể như sau: Đời sống vật chất chính là tìm hiểu
những điều kiện kinh tế hộ gia đình, thu nhập trong đó kể tới khoản thu nhập
có được từ chính sách trợ giúp thường xuyên thông qua trợ cấp tiền mặt hàng
tháng, chi tiêu của hộ…Đời sống tinh thần được đánh giá dưới tác động của
chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên thông qua các hình thức trợ giúp về y
tế, chăm sóc sức khỏe của đối tượng và những trợ giúp về giáo dục, đào tạo
việc làm và sự tham gia của các đối tượng đến các hoạt động của cộng đồng.
 Khái niệm an sinh xã hội
Theo tiếng Anh, An sinh xã hội thường được gọi là Social Security và
khi dịch ra tiếng Việt, ngoài An sinh xã hội thì thuật ngữ này còn được dịch là
bảo đảm xã hội, bảo trợ xã hội, an ninh xã hội, an toàn xã hội… với những ý
nghĩa không hoàn toàn tương đồng nhau. Theo nghĩa chung nhất, Social
Security là sự đảm bảo thực hiện các quyền của con người được sống trong
hòa bình, được tự do làm ăn, cư trú, di chuyển, phát biểu chính kiến trong
khuôn khổ luật pháp; được bảo vệ và bình đẳng trước pháp luật; được học tập,
được có việc làm, có nhà ở; được đảm bảo thu nhập để thoả mãn những nhu
cầu sinh sống thiết yếu khi bị rủi ro, tai nạn, tuổi già…Theo nghĩa này thì tầm
“bao” của Social Security rất lớn và vì vậy khi dịch sang tiếng Việt có nhiều
nghĩa như trên cũng là điều dễ hiểu. Theo nghĩa hẹp, Social Security được
hiểu là sự bảo đảm thu nhập và một số điều kiện sinh sống thiết yếu khác cho
người lao động và gia đình họ khi bị giảm hoặc mất thu nhập do bị giảm hoặc
mất khả năng lao động hoặc mất việc làm; cho những người già cả, cô đơn,
trẻ em mồ côi, người tàn tật, những người nghèo đói và những người bị thiên
tai, dịch hoạ…

30. 20
Theo H. Beveridge, nhà kinh tế học và xã hội học người Anh (1879-
1963), ASXH là sự bảo đảm về việc làm khi người ta còn sức làm việc và bảo
đảm một lợi tức khi người ta không còn sức làm việc nữa.
Trong Đạo luật về An sinh xã hội của Mỹ thì An sinh xã hội được hiểu
khái quát hơn, đó là sự bảo đảm của xã hội, nhằm bảo tồn nhân cách cùng giá
trị của cá nhân, đồng thời tạo lập cho con người một đời sống sung mãn và
hữu ích để phát triển tài năng đến tột độ.
Theo Viện khoa học lao động và xã hội thì an sinh xã hội là hệ thống
các chính sách can thiệp của nhà nước (bảo hiểm xã hội/trợ giúp xã hội) và tư
nhân (các chế độ không theo luật định hoặc của tư nhân) nhằm giảm mức độ
nghèo đói và tổn thương, nâng cao năng lực tự bảo vệ của người dân và xã hội
trước những rủi ro hay nguy cơ giảm hoặc mất thu nhập, bảo đảm ổn định,
phát triển và công bằng xã hội.
Để dễ thống nhất, trong đề tài này tôi dùng khái niệm của Tổ chức lao
động quốc tế (ILO) đang sử dụng: An sinh xã hội là sự bảo vệ của xã hội đối
với các thành viên của mình thông qua một loạt biện pháp công cộng, nhằm
chống lại những khó khăn về kinh tế và xã hội do bị ngừng hoặc giảm thu
nhập, gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, thương tật,
tuổi già và chết; đồng thời đảm bảo các chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia
đình đông con.
Như vậy theo định nghĩa của ILO, ASXH được hiểu là sự thỏa mãn các
nhu cầu tối thiểu của đối tượng xã hội yếu thế hay dễ bị tổn thương, chúng tôi
dựa vào khái niệm này để thấy rằng, đối tượng của chính sách trợ cấp xã hội
thường xuyên cần được đáp ứng những nhu cầu sơ cấp như sau: khi bị đói họ
có được ăn no hay không, khi bị rét họ có quần áo mặc hay không, họ có nhà
của để che nắng che mưa hay không. Họ có bảo hiểm y tế để chăm sóc sức
khỏe khi đau ốm hay không, họ có được giúp đỡ về giáo dục, đào tạo hỗ trợ
việc làm để tạo ra thu nhập hay không.
 Khái niệm “trợ giúp thường xuyên”
Để hiểu được khái niệm TGXH thường xuyên trước hết chúng ta nên đi
tìm hiểu khái niệm trợ giúp xã hội.

31. 21
Theo tác giả Nguyễn Văn Định (2008) cho rằng “Cứu trợ xã hội” là sự
giúp đỡ của xã hội bằng nguồn tài chính của Nhà nước và của cộng đồng đối
với các thành viên gặp khó khăn, bất hạnh và gặp rủi ro trong cuộc sống như
thiên tai, hỏa hoạn, bị tàn tật, già yếu…dẫn đến mức sống quá thấp, lâm vào
cảnh neo đơn túng quẫn nhằm giúp họ bảo đảm được điều kiện sống tối thiểu,
vượt qua cơn nghèo khốn và vươn lên trong cuộc sống bình thường”. Đồng
thời giải thích “Cứu tế xã hội là sự giúp đỡ của cộng đồng và xã hội bằng tiền
hoặc hiện vật, có tính tức thời, khẩn cấp và ở mức độ tối cần thiết cho người
được trợ cấp khi họ bị rơi vào hoàn cảnh bần cùng, không còn khả năng tự lo
liệu cuộc sống thường ngày cho bản thân họ và gia đình”. Cũng với cách tiếp
cận này tác giả cũng cho rằng “TGXH là sự giúp đỡ thêm của cộng đồng xã
hội bằng tiền hoặc bằng các phương tiện thích hợp để người được trợ giúp có
thể phát huy được khả năng tự lo liệu cho cuộc sống bản thân và gia đình,
sớm hòa nhập lại với cộng đồng”.
Theo Nguyễn Ngọc Toản (2010), TGXH không chỉ là hoạt động của
cộng đồng và xã hội mà phải là trách nhiệm của Nhà nước, không những thế
còn là hoạt động có tính chất về công tác xã hội, không dành riêng cho một
hoặc một số đối tượng xã hội, đồng thời TGXH không phải là giải pháp toàn
diện về an sinh xã hội, mà chỉ là một hợp phần của an sinh xã hội. Như vậy,
có thể hiểu TGXH là biện pháp, giải pháp bảo đảm cho Nhà nước và xã hội
đối với các đối tượng Bảo trợ xã hội nhằm giúp họ khắc phục những khó
khăn trước mắt cũng như lâu dài trong cuộc sống. Việc bảo đảm này thông
qua các hoạt động cung cấp tài chính, vật phẩm, các điều kiện vật chất khác
cho đối tượng.
Như vậy chúng ta có thể hiểu, TGXH thường xuyên là một hệ thống
các chính sách chế độ của Nhà nước, chính quyền quy định việc trợ giúp một
cách thường xuyên, liên tục và có thể hiểu là trợ giúp hàng tháng nhằm tạo
điều kiện cho các đối tượng hưởng lợi có điều kiện ổn định cuộc sống.
 Vai trò của trợ giúp xã hội thường xuyên
Giải quyết các vấn đề nảy sinh trong quá trình phát triển kinh tế xã hội
là một thước đo quan trọng đánh giá được tố độ phát triển xã hội của mỗi
quốc gia cũng có nghĩa là việc phát triển xã hội kéo theo nó chính là vấn đề an

32. 22
sinh xã hội và trợ giúp xã hội cũng sẽ trở thành một hợp phần không thế thiếu
trong mắt xích phát triển đó.
Thứ nhất, trợ giúp xã hội thưỡng xuyên sẽ là nhân tố giúp giảm phân
hóa giàu nghèo và giảm phân tầng xã hội, tạo đồng thuận xã hội giữa các
nhóm xã hội khác nhau trong quá trình phát triển. Kinh tế xã hội càng phát
triển thì xu hướng phân hóa giàu nghèo, phân tầng xã hội và bất bình đẳng
càng gia tăng. Để tạo ra sự phát triển bền vững, đòi hỏi nhà nước càng phải
phát triển mạnh mẽ TGXHTX để điều hòa các mâu thuẫn xã hội phát sinh
trong quá trình phát triển. Đồng thời, TGXHTX sẽ thực hiện việc tái phân
phối lại của cải xã hội.
Thứ 2: TGXHTX sẽ cố gắng tập trung vào những vùng nghèo, vùng
chậm phát triển tạo nên sự phát triển hài hòa giữa các vùng, giảm bớt sự
chênh lệch giữa các vùng, các nhóm dân sư.
Thứ 3, TGXHTX có vai trò phòng ngừa rủi ro, giảm thiểu và khắc phục
rủi ro và giải quyết một số vấn đề nảy sinh
TGXHTX sẽ trực tiếp giải quyết những rủi ro trong xã hội, giúp hạn
chế đến mức tối thiểu những tổn thương của rủi ro thông qua những chính
sách và chương trình cụ thể giúp các thành viên tái hòa nhập cộng đồng.
Đồng thời TGXHTX cũng là một lĩnh vực tạo nguồn tài chính choc ho phát
triển kinh tế và giúp tăng trưởng nguồn lực để giải quyết các vấn đề xã hội,
góp phần ổn định xã hội và tạo ra sự phát triển bền vững.
1.1.2. Một số lý thuyết áp dụng trong đề tài
 Lý thuyết xã hội học về chính sách công
Lý thuyết xã hội học về chính sách công đã được nhà xã hội học người
Pháp Francois de Laction nêu lên với một cách tiếp cận mới mẻ, cách tiếp cận
Bottom up – tiếp cận từ dưới lên. Đây có thể nói là cách tiếp cận phổ biến trong
những nghiên cứu về chính sách trong thời gian gần đây. Bởi lẽ với cách tiếp
cận từ dưới lên như thế này đem lại những hiệu quả cao khi chúng ta nghiên
cứu về nhu cầu của những đối tượng thực hiện chính sách, nó cũng cho thấy
được tại địa phương thì những chính sách gì đang được áp dụng, phối hợp thực
hiện như thế nào. Đồng thời qua đó nhà nghiên cứu cũng đưa ra được những
đánh giá mức độ kì vọng của người tiếp nhận chính sách đó là như thế nào và
với cách tiếp cận này giúp nhà nghiên cứu đưa ra những giải thích vì sao có sự

33. 23
“vênh” giữa chính sách và nhu cầu của người dân. Từ đó, kết quả mà mỗi
nghiên cứu mang lại đó là chúng ta có thể đánh giá đúng được nguồn nhân lực
của mỗi địa phương, nắm bắt được những cái chưa hoàn hảo, những cái chưa
đủ cần được cải thiện, góp phần xây dựng, bổ sung chính sách.
Tác giả cũng nêu lên nhận xét rằng chính sách công khi được thực thi
thì luôn có những lẫn lộn về mục tiêu. Có nghĩa là với mỗi một hoàn cảnh
khác nhau thì chính sách sẽ có những mục tiêu hướng đến khác nhau. Điều
này không cố gắng giải thích thành công hay thất bại của chính sách mà muốn
hướng đến việc rút ra quy luật của hành động. Trong xã hội học cũng vậy,
điều chúng ta muốn hướng đến đó chính là rút ra được một quy luật của quá
trình thẩm thấu những quy định chung, những chính sách chúng thành những
chính sách phù hợp với từng địa phương và người ta thường gọi là những
“sáng tạo chính sách” để phù hợp với nguồn lực của địa phương mình.
Trong quá trình đó các nhóm người khác nhau họ sẽ có những tuân thủ,
cũng như chia sẽ những ràng buộc, thành công hay thất bại của quá trình thực
hiện và từ đó tìm ra tiếng nói chung tạo ra sự thỏa hiệp của xã hội. Giữa
những đối tượng thực hiện chính sách và nhóm đối tưởng hưởng chính sách
sẽ diễn ra những cuộc thỏa hiệp hoặc những căng thẳng, xung đột.
Theo các tác giả này cũng nêu lên rằng chính sách công không phải là 1
trật tự xã hội cũng không phải là việc đảm bảo trật tự nhưng cũng không phải
là việc đảo lộn, không phải là trên nói là A thì ở dưới phải là A, cũng không
phải là trên nói A dưới sẽ làm thành Z (Padiodeau, 81- 140). Chính vì vậy
phải có sự thương thuyết để nó không trở thành áp đặt cũng không phải là đảo
lộn mà nó phụ thuộc vào từng đặc thù của địa phương. Trong quá trình tiếp
cận để lựa chọn thực hiện những chính sách nào hợp lý nhất thì có những giả
thuyết liên quan giữa các tác nhân chính là nhà nước, và các chiến lược tự trị,
tự quyết của địa phương. Trong sự phối hợp, điều tiết của quy tắc trung ương,
địa phương, người dân sẽ đưa ra những điều chỉnh hợp lý dựa trên 3 dạng
nguyên tắc cơ bản:
1. Nguyên tắc diễn giải các quy định theo cách hiểu của từng địa
phương dựa trên nguyên tắc hiểu văn bản ban hành. Khi áp dụng nguyên tắc
này trong nghiên cứu, chúng tôi muốn tìm hiểu xem, một khhi văn bản về
chính sách TGXHTX được ghi rõ ràng như vậy trên giấy tờ thì việc thực hiện

34. 24
chúng có được đúng và đầy đủ trong thực tế hay không. Nội dung này sẽ được
giải quyết trong chương 2 của luận văn.
2. Nguyên tắc thương thuyết đi đến thỏa hiệp xã hội tạo ra khung tương
tác giữa các nhóm với nhau. Khi áp dụng nguyên tắc này, chúng tôi muốn tìm
hiểu xem trong điều kiện của địa phương như xã Đông Lĩnh thì chính quyền
địa phương có những chính sách gì hỗ trợ hay không.
3. Nguyên tắc xung đột : khi đưa ra những chính sách mới thì sẽ có các
nhóm đối tượng được hưởng lợi hoặc bị đe dọa. Khi đưa ra nguyên tắc thương
thuyết, họ sẽ xác định đối tượng nào hưởng lợi nhiều hơn và đối tượng nào bị
đe dọa lợi ích nhiều hơn và qua đó tạo nên những căng thẳng xung đột giữa
các nhóm với nhau. Khi áp dụng nguyên tắc này, chúng tôi muốn tìm hiểu
xem có sự khác biệt hay không về mức độ hài lòng giữa hai nhóm đối tượng
xã hội hưởng TCXHTX là người khuyết tật và người cao tuổi.
Theo như quan điểm của các tác giả đã nêu lên rằng trong quá trình
thực hiện chính sách thì bao giờ quá trình thực hiện cũng chịu những áp lực .
Áp lực về mặt thời gian có nghĩa là những chích sách đó từ trước đã như thế
nào, do ai ban hành, hiệu quả hoạt động ra sao. Theo chiều đồng đại thì được
hiểu là vị thế quyền lợi của các nhóm tác nhân rất là khác nhau và như thế họ
sẽ có những toan tính, quyết định khác nhau. Đây cũng chính là sự lựa chọn
một cách duy lý.
Có thể thấy rằng với cách tiếp cận từ dưới lên, lấy đối tượng hưởng lợi
làm xuất phát điểm rất phù hợp với quan điểm xây dựng chính sách ở nước ta
hiện nay. Với khẩu hiệu “ dân biết, dân làm, dân kiểm tra”, với phương châm
lấy dân làm gốc, xây dựng xã hội “ của dân, do dân và vì dân” thì việc lấy
những người dân, nhưng người được hưởng chính sách là xuất phát điểm là
hết sức hợp lý. Bởi lẽ, chính sách được sinh ra là để phục vụ người dân và
chính người dân là đối tượng của chính sách hướng đến, vậy với việc tiếp cận
từ dưới lên như thế này sẽ giúp cho nhà nghiên cứu nắm bắt được thực trạng
của vấn đề, biết được chích sách đang được tiến hành ra sao và mức độ hài
lòng của đối tượng hướng đến đâu.

35. 25
 Lý thuyết cấp bậc Nhu cầu của Maslow
Maslow nhà khoa học xã hội nổi tiếng đã xây dựng học thuyết về nhu
cầu của con người vào những năm 1950. Lý thuyết của ông nhằm giải thích
những nhu cầu nhất định của con người cần được đáp ứng như thế nào để
một cá nhân hướng đến cuộc sống lành mạnh và có ích cả về thể chất lẫn
tinh thần.
Trong lý thuyết này, ông sắp xếp các nhu cầu của con người theo một
hệ thống trật tự cấp bậc, trong đó các nhu cầu ở mức độ cao hơn muốn xuất
hiện thì các nhu cầu ở mức độ thấp hơn phải được thỏa mãn trước.
Tầng thứ nhất: Các nhu cầu về căn bản nhất thuộc "thể lý" (physiological)
- thức ăn, nước uống, nơi trú ngụ, tình dục, bài tiết, thở, nghỉ ngơi.
Tầng thứ hai: Nhu cầu an toàn (safety) - cần có cảm giác yên tâm về an
toàn thân thể, việc làm, gia đình, sức khỏe, tài sản được đảm bảo.
Tầng thứ ba: Nhu cầu được giao lưu tình cảm và được trực thuộc
(love/belonging) - muốn được trong một nhóm cộng đồng nào đó, muốn có
gia đình yên ấm, bạn bè thân hữu tin cậy.
Tầng thứ tư: Nhu cầu được quý trọng, kính mến (esteem) - cần có cảm
giác được tôn trọng, kinh mến, được tin tưởng.
Tẩng thứ năm: Nhu cầu về tự thể hiện bản thân (self-actualization) -
muốn sáng tạo, được thể hiện khả năng, thể hiện bản thân, trình diễn mình, có
được và được công nhận là thành đạt.
Maslow cho rằng con người muốn và luôn đấu tranh để thoả mãn
những nhu cầu khác nhau. Xuất phát từ việc những mức nhu cầu bậc thấp bao
giờ cũng cấp thiết và quan trọng hơn, nên chúng sẽ đóng vai trò như nguồn và
định hướng của một mục tiêu cá nhân nếu những nhu cầu này không được
thoả mãn.
Sau khi những nhu cầu bậc thấp được thoả mãn, những nhu cầu cao hơn
sẽ là động cơ hành động. Những nhu cầu chưa được thỏa mãn ở bậc dưới sẽ lấn
át những nhu cầu chưa được thỏa mãn ở bậc cao hơn, và chúng cần được thỏa
mãn trước khi một cá nhân tiến lên các bậc cao hơn của tháp nhu cầu.
Thang bậc nhu cầu cũng được áp dụng có hiệu quả trong việc tìm hiểu
và đánh giá hiểu quả của các chính sách đang triển khai, qua đó các nhà
nghiên cứu và quản lý có thể nắm bắt được tâm lí, sự khó khăn, thiếu hụt của
các đối tượng đang gặp phải ở vị trí nào trong tổng quan tháp nhu cầu để có

36. 26
những thay đổi, điều chỉnh và rút ra những cách thức tổ chức cũng như có
những điều chỉnh phù hợp nhất nhằm phát huy tối đa tiềm năng của các đối
tượng thuộc diện hưởng chính sách.
 Lý thuyết sự lựa chọn hợp lý
Thuyết lựa chọn hợp lý (hay còn gọi là thuyết lựa chọn duy lý) trong xã
hội học có nguồn gốc từ triết học, kinh tế học và nhân học vào thế kỷ VIII,
XIX. Một số nhà triết học đã cho rằng bản chất con người là vị kỷ, luôn tìm
đến sự hài lòng, sự thoả mãn và lảng tránh nỗi khổ đau. Một số nhà kinh tế
học cổ điển thì từng nhấn mạnh vai trò động lực cơ bản của động cơ kinh tế,
lợi nhuận khi con người phải đưa ra quyết định lựa chọn hành động. Đặc
trưng thứ nhất có tính chất xuất phát điểm của sự lựa chọn duy lý chính là các
cá nhân lựa chọn hành động.
Thuyết lựa chọn hợp lý dựa vào tiền đề cho rằng con người luôn hành
động một cách có chủ đích, có suy nghĩ để lựa chọn và sử dụng các nguồn lực
một cách duy lý nhằm đạt được kết quả tối đa với chi phí tối thiểu.
Thuật ngữ “lựa chọn” được dùng để nhấn mạnh việc phải cân nhắc, tính
toán để quyết định sử dụng loại phương tiện hay cách thức tối ưu trong số
những điều kiện hay cách thức hiện có để đạt được mục tiêu trong điều kiện
khan hiếm các nguồn lực. Phạm vi của mục đích đây không chỉ có yếu tố vật
chất (lãi, lợi nhuận, thu nhập) mà còn có cả yếu tố lợi ích xã hội và tinh thần.
Trong xã hội học, Georg Simmel nêu ra nguyên tắc “cùng có lợi” của
mối tương tác xã hội giữa các cá nhân và cho rằng mỗi cá nhân luôn phải cân
nhắc, toan tính thiệt hơn để theo đuổi mục đích cá nhân, để thỏa mãn các nhu
cầu cá nhân.
Trong đề tài nghiên cứu này, chúng tôi sử dụng lý thuyết sự lựa chọn
hợp lý để giải thích và đánh giá mức độ hài lòng của đối tượng đối với chính
sách an sinh xã hội. Con người sẽ có những hành động theo cách theo một sự
lựa chọn mà người đó cho là đúng nhất, cho là có lợi nhất. Vậy khi nhận
được sự trợ cấp của nhà nước thông qua chương trình an sinh xã hội mà cụ
thể là hoạt động trợ giúp thường xuyên thì đối tượng hưởng lợi sẽ có những
thay đổi gì trong suy nghĩ và hành động để nhằm cải thiện cuộc sống dựa trên
những trợ giúp đó.
1.2 Cơ sở thực tiễn của nghiên cứu

37. 27
1.2.1 Đặc thù của địa bàn nghiên cứu
Thái Bình là tỉnh duyên hải của Đồng bằng sông Hồng, gần tam
giác phát triển Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh. Tổng diện tích địa lý của
Thái Bình là 1.542 Km2, bằng 0,5% diện tích của cả nước. Tỉnh Thái
Bình gôm 7 huyện là Đông Hưng, Hưng Hà, Kiến Xương, Quỳnh Phụ,
Tiền Hải, Thái Thụy, Vũ Thư và thành phố Thái Bình. Tổng cộng, Thái
Bình có 284 xã và phường.
Theo thống kê năm 2008, dân số Thái Bình ước tính là 1.827.000
người, trong đó 94,2% sống ở nông thôn. Quy mô gia đình trung bình là 3,75
người. Dân số đang ở độ tuổi lao động lớn, gồm 1.073.000 người; 74,3% lực
lượng lao động làm nghề nông, 17% trong các ngành xây dựng và sản xuất;
8,7% làm trong các ngành thương mại và dịch vụ. Về mặt chất lượng lao
động, dưới ¼ (23,4%) đã được học nghề; 5,5% học trung cấp; 4,5% học đại
học và cao đẳng.
Là tỉnh có số dân trên 1,8 triệu người, mật độ 1.192 người/km2 cao
nhất vùng ĐBSH. Trước yêu cầu phát triển kinh tế cùng với quá trình công
nghiệp hoá, đô thị hoá và áp lực đòi hỏi dân số, đòi hỏi nhu cầu nước cho sản
xuất nông nghiệp, công nghiệp và dân sinh ngày càng tăng về số lượng và
chất lượng.
Theo Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội
năm 2012 thì tổng giá trị sản xuất kinh tế đạt 92 tỷ 294 triệu đồng trong đó giá
trị sản xuất nông nghiệp đạt 39 tỷ 965 triệu đồng, giá trị sản xuất Công
nghiệp-tiểu thủ công nghiệp đạt 34 tỷ 576 triệu đồng, giá trị sản xuất Thương
mại- dịch vụ 17 tỷ 753 triệu đồng. Về cơ cấu kinh tế thì sản xuất nông nghiệp
chiếm 43,3%, công nghiệp – TTCN và xây dựng cơ bản chiếm 37,5%, thương
mại- dịch vụ chiếm 19,2% [22].
Thực tế trong những năm gần đây và nhất là từ năm 2011 đến năm
2012 do tác động của thị trường nên sản xuất Công nghiệp- Tiểu thủ công
nghiệp có chiều hướng suy giảm trên địa bàn tỉnh nói chung và xã Đông Lĩnh
nói riêng. Nguyên nhân do sản xuất Tiểu thủ công nghiệp cho thu nhập thấp
nên lao động nông nhàn đã có nhiều người bỏ nghề chuyển sang việc khác
cho thu nhập cao hơn. Ngay tại các thôn đã được công nhận làng nghề cũng
rất khó khăn trong việc duy trì những nghề hiện có.

38. 28
Hoạt động tài chính ngân sách, thu ngân sách năm 2012 là
4.152.812.816 đồng và chi nhân sách năm 2012 là 3.805.802.700 đồng. Nhìn
chung ngân sách còn gặp nhiều khó khăn chủ yếu thu từ ngân sách cấp trên,
xong trên cơ sở tiết kiệm chi 10% và dự phòng ngân sách. Hạn chế những
khoản chị chưa cần thiết ưu tiên chi cho những hoạt động phục vụ các nhiệm
vụ chính trị của địa phương [22].
Đông Lĩnh là một xã có số đông những đối tượng thuộc chính sách bảo
trợ của xã hội. Toàn xã có 247 đối tượng chính sách, người có công với cách
mạng, có 190 đối tượng là người cao tuổi đang thuộc diện chính sách trợ cấp,
41 đối tượng tâm thần hay mắc các chứng bệnh tâm thần phân liệt, 37 người
khuyết tật suy giảm nặng về sức khỏe không có khả năng phục vụ bản thân và
đang nhận được trợ giúp….
1.2.2 Chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên đang áp dụng hiện nay
An sinh xã hội có vị trí quan trọng trong chiếm lược phát triển kinh tế -
xã hội của mỗi quốc gia. ASXH là nhằm thực hiện quyền cơ bản của con
người, thực hiện bình đẳng và công bằng xã hội góp phần xây dựng một xã
hội hài hòa, đồng thuận, không có sự loại trừ và phát triển bễn vững.
Chính sách an sinh xã hội có nội dung rất rộng và ngày càng được hoàn
thiện trong quá trình nhận thức và thực tiễn xã hội của một xã hội toàn cầu
luôn biến đổi. Chính sách trợ giúp xã hội là một nội dung quan trọng trong hệ
thống an sinh đó, nó bao gồm trợ giúp đột xuất và trợ giúp thường xuyên đã
được nhà nước quan tâm và ban hành nhiều văn bản chính sách, nhằm trợ
giúp đối tượng như: Nghị định 05/CP ngày 26/1/1994 của Chính phủ quy định
chế độ trợ cấp đối với các đối tượng chính sách xã hội: Pháp lệnh người tàn
tật số 06/1998/PL-UBTVQH ngày 30/7/1998; Nghị định 55/1999/NĐ-CP
ngày 10/7/1999 hướng dẫn và quy định chi tiết một số điều của pháp lệnh
người tàn tật, Pháp lệnh người cao tuổi được Ủy ban Thường vụ Quốc hội
thông qua ngày 28/4/2000 và đến năm 2009 nâng lên thành Luật Người cao
tuổi; Quốc hội, ngày 15/6/2004 đã thông qua Luật Bảo vệ, chăm sóc và Giáo
dục trẻ em...Đặc biệt, Nghị định số 67/2007/NĐ-CP (năm 2010 bổ sung bằng
Nghị định số 13/2010/NĐ-CP) và Nghị định số 68/2007/NĐ-CP của Chính
phủ về chính sách chế độ trợ giúp xã hội và quy định tiêu chuẩn thành lập cơ
sở bảo trợ xã hội).

39. 29
Trong đề tài này, chúng tôi chủ yếu tập chung vào Nghị định số
67/2007/NĐ-CP được ban hành vào ngày 13 tháng 4 năm 2007 về chính sách
trợ giúp các đối tượng Bảo trợ xã hội và đã được sửa đổi vào ngày 27 tháng 2
năm 2010. Tại nghị định đã quy định rõ 9 đối tượng bảo trợ xã hội do xã,
phường, thị trấn quả lý bao gồm:
1.Trẻ em mồ côi cả cha và mẹ, trẻ em bị bỏ rơi, mất nguồn nuôi dưỡng;
trẻ em mồ côi cha hoặc mẹ nhưng người còn lại là mẹ hoặc cha mất tích theo
quy định tại Điều 78 của Bộ luật Dân sự hoặc không đủ năng lực, khả năng để
nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật; trẻ em có cha và mẹ, hoặc cha hoặc
mẹ đang trong thời gian chấp hành hình phạt tù tại trại giam, không còn người
nuôi dưỡng; trẻ em nhiễm HIV/AIDS thuộc hộ gia đình nghèo. Người chưa
thành niên từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi nhưng đang đi học văn hóa, học nghề, có
hoàn cảnh như trẻ em nêu trên.
2. Người cao tuổi cô đơn, thuộc hộ gia đình nghèo; người cao tuổi còn
vợ hoặc chồng nhưng già yếu, không có con, cháu, người thân thích để nương
tựa, thuộc hộ gia đình nghèo (theo chuẩn nghèo được Chính phủ quy định cho
từng thời kỳ).
3. Người từ 85 tuổi trở lên không có lương hưu hoặc trợ cấp BHXH
4. Người tàn tật nặng không có khả năng lao động hoặc không có khả
năng tự phục vụ.
5. Người mắc bệnh tâm thần thuộc các loại tâm thần phân liệt, rối loạn
tâm thần đã được cơ quan y tế chuyên khoa tâm thần chữa trị nhiều lần nhưng
chưa thuyên giảm.
6. Người HIV/AIDS không còn khả năng lao động, thuộc hộ nghèo.
7. Gia đình, cá nhân nhận nuôi dưỡng trẻ em mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi.
8. Hộ gia đình có từ 02 NKT trở lên, không có khả năng tự phục vụ.
9. Người đơn thân thuộc diện hộ nghèo, đang nuôi con nhỏ dưới 16
tuổi; trường hợp con đang đi học văn hoá, học nghề được áp dụng đến dưới
18 tuổi.
Cũng liên quan đến vấn đề bảo trợ xã hội bằng hình thức trợ giúp hàng
thàng thì trong Luật Người Cao tuổi có đề cập đến đối tượng người cao tuổi
thì 80 trở lên sẽ là đối tượng nhận được sự trợ giúp hàng tháng. Vì thế chính

40. 30
sách trợ giúp xã hội cho đối tượng từ 85 chỉ được áp dụng đến hết ngày 31
tháng 12 năm 2010. Tiếp sau đó chế độ trợ cấp thường xuyên sẽ được thực
hiện như luật Người cao tuổi đối với những đối tượng được quy định tại
khoản 3 điều 4 của Nghị định 67/2007/NĐ-CP. Như vậy, trong đề tài này
chúng tôi sẽ tìm hiểu nghiên cứu những đối tượng người già từ 80 tuổi trở lên
không có bảo hiểm xã hội.
Liên quan đến mức trợ giúp tiền mặt hàng tháng, theo như quy định
năm 2007 về bảo trợ xã hội thì mức thấp nhất các đối tượng được nhận là
120.000 đồng tính là hệ số 1 và tùy theo từng đối tượng mức này sẽ được thay
đổi và có hướng dẫn thực hiện cụ thể. Đến năm 2010 thì mức trợ cấp này
cũng được sửa đổi cho phù hợp với điều kiện kinh tế và nó được tăng lên
thành 180.000 đồng trên một tháng. Mức trợ cấp này có thể được tăng lên tùy
thuộc vào điều kiện kinh tế của từng địa phương thực hiện những luôn phải
đảm bảo mức tối thiểu là 180.000 đồng đối với tất cả các đối tượng.
Ngoài ra theo nghị định số 63/2005/NĐ-CP ngày 16 tháng 5 năm 2005
của Chính phủ ban hành thì tất cả các đối tượng được hưởng trợ giúp thường
xuyên sẽ được hưởng các chế độ về thẻ bảo hiểm y tế khám chữa bệnh tại các
bệnh viện công lập. Các đối tượng là trẻ em đồng thời sẽ được hưởng các
chính sách theo Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em. Theo đó các đối
tượng này còn được trợ giúp miễn, giảm học phí và được cấp sách vở và đồ
dùng phục vụ việc học tập.
1.2.3. Đặc điểm kinh tế -xã hội của hộ gia đình có người được hưởng
trợ giúp xã hội thường xuyên.
* Quy mô hộ gia đình có người hưởng TGXHTX
Trong nghiên cứu, việc tìm hiểu về quy mô hộ gia đình với mục đích
muốn biết số thành viên đang cùng chung sống, cùng ăn, cùng ở, cùng phụ
thuộc vào quỹ thu nhập, chi tiêu chung của gia đình của một hộ gia đình ở
Đông Lĩnh hiện nay đang có cơ cấu như thế nào.

41. 31
Bảng 1.1: Quy mô hộ gia đình của ngƣời hƣởng TGXHTX
STT Quy mô hộ Số lƣợng Chiếm %
1 Hộ 1 thành viên 16 6
2 Hộ 2 thành viên 125 46.6
3 Hộ 3 thành viên 36 13.4
4 Hộ 4 thành viên 64 23.9
5 Hộ 5 thành viên 15 5.6
6 Hộ hơn 5 thành viên 12 4.5
(Nguồn: Kết quả điều tra)
Theo tỷ lệ từ cao đến thấp thì số hộ gia đình có 2 thành viên chiếm
46.6%, tiếp đến đó là những hộ có 3 thành viên chiếm 13.4%, những hộ có 4
thành viên chiếm tỷ lệ là 23.9%, những hộ chỉ có một thành viên duy nhất lại
chiếm 6 %, hộ có 5 thành viên chiếm 5.6%, hộ hơn 5 thành viên thì chiếm số
lượng nhỏ là 4%.
Theo kết quả khảo mức sống dân cư năm 2010 của Tổng cục Thống
Kê, nhân khẩu bình quân 1 hộ dân cư thuộc khu vực nông thôn cao hơn khu
vực thành thị, của hộ dân cư nghèo cao hơn hộ giàu, vùng núi cao hơn vùng
đồng bằng. Nhân khẩu bình quân 1 hộ ở nông thôn là 3,92 người, cao gấp
1,03 lần hộ ở thành thị và xấp xỉ năm 2008 (con số này năm 2008 là 1,02 lần).
Nhóm hộ nghèo nhất có số nhân khẩu bình quân 1 hộ là 4,18 người, cao gấp
1,2 lần so với nhóm hộ giàu nhất. Các vùng Trung du và miền núi phía Bắc và
Tây Nguyên có số nhân khẩu bình quân 1 hộ cao hơn các vùng khác [25].
Thái Bình là một trong số những tỉnh đông dân, cũng là tỉnh ít tài
nguyên thiên nhiên, ngành nghề chủ yếu là nông nghiệp tập trung vào thâm
canh cây lúa. Nhóm người thuộc độ tuổi lao động lớn, tình trạng thiếu việc
làm trở thành vấn đề đáng lo ngại. Công việc của người dân ở đây chủ yếu chỉ
mang tính chất mùa vụ. Chính vì vậy số lượng người rời quê hương đi làm ăn
xa lớn, điều này giải thích cho việc những hộ gia đình có từ 1 đến 2 thành
viên chiếm tỷ lệ cao. Theo cơ cấu số lượng mẫu khảo sát thì những hộ gia
đình có người cao tuổi lớn; chủ yếu là có 1 vợ 1 chồng chiếm tỷ lệ cao ngược
lại những hộ gia đình có đông thành viên lại càng ít. Điều này cũng cho thấy
quy mô hộ gia đình ở Đông Lĩnh hiện nay cũng đang theo xu hướng chung