Presentasjon politiske parti og val nynorsk

1. ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Politiske parti og val
Foto: Marit Hommedal/Scanpix

2. ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Kva er eit politisk parti?
Eit politisk parti er
• ein organisasjon med
felles politiske synspunkt
• eit viktig bindeledd
mellom veljarane og
styringsorgana i Noreg
Ved val er det
kandidatane og
vallistene til partia vi
røyster på.
Foto: Vegard Wivestad/Scanpix
Foto: Svein Erik Furulund/Scanpix

3. ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Politikk og ideologi
• Dei ulike politiske partia har ulike meiningar om korleis
samfunnet skal vere.
• Politikken til partia er bygd på politiske ideologiar som
– sosialisme
– liberalisme
– konservatisme
Kollasj: Hege Røyert/Scanpix

4. ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Frå høgre til venstre
Vi plasserer gjerne dei politiske partia på ei
linje frå høgre til venstre.
•Høgresida:
– Høgre (H) og Framstegspartiet (FrP)
•Sentrumsparti:
– Senterpartiet (Sp), Venstre (V), Kristeleg Folkeparti
(KrF)
•Venstresida:
– Arbeidarpartiet (Ap), Sosialistisk Venstreparti (SV) og
Partiet Raudt

5. ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Ta del i demokratiet
Noreg er eit demokrati. For
at det skal fungere, må
mange ta del i det.
•Du kan ta del ved å
– ytre deg i offentlege
debattar
– bli med i ein interesse-
organisasjon eller eit
politisk parti
– vere med på aksjonar
– nytte røysteretten
Foto: Natur og Ungdom

6. ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Røysterett
• Noreg er eit
representativt demokrati.
– Vi vel representantar som
styrer på vegner av oss.
• Du har røysterett frå det
året du fyller 18 år.
• Ved stortingsval kan du
berre røyste om du er
norsk statsborgar.
• Ved kommune- og
fylkestingsval kan
innvandrarar røyste om
dei har budd i Noreg i 3
år.

7. ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Valdeltakinga
• Berre halvparten av
førstegongsveljarane i
dag nyttar røysteretten
sin.
• Valdeltakinga totalt har
gått ned dei siste 40 åra.
• I dag er det ingen skilnad
i valdeltakinga mellom
menn og kvinner eller
mellom by og land.
• Valdeltakinga er høgare
blant eldre enn blant
yngre.

8. ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Veljarar på vandring
• Etter 2. verdskrigen var veljarane trufaste mot dei
politiske partia.
• Frå 1980-åra fekk vi ei endring. Veljarane vandrar
no mellom partia.
– Fleire byter parti frå val til val.
– Bytet skjer mellom parti som ligg politisk og ideologisk
nært kvarandre.
• Nokre forklaringar:
– høgare utdanningsnivå
– auka tilgang til informasjon
– større sosial og geografisk mobilitet
– nye veljarar sidan førre val

9. ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Valordninga
• Direkte val og forholdstalsval
– Direkte val: Veljarane røyster
direkte på representantar frå
valdistriktet sitt ved å gi si
røyst til eit partis valliste.
– Forholdstalsval: Partilistene
får same prosentdel mandat
som dei får røyster.
• Det er 19 utjamningsmandat
ved stortingsval.
– For å få utjamningsmandat må
partiet over sperregrensa på
4 %.
• Talet på valde representantar
frå kvart valdistrikt heng
saman med arealet og
innbyggjartalet i fylket.
Foto: Cornelius Poppe/Scanpix

10. ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Kommunestyre- og
fylkestingsval
• Det er fire år mellom
kvart val, neste gong i
2019.
• Ein kommune eller eit
fylke er éin valkrins.
• Listene kan vere
partilister, tverrpolitiske
lister eller lister som ikkje
høyrer til noko parti.
• Det er ofte lågare
oppmøte ved lokalval
enn ved stortingsval.
Foto: Erik Johansen/Scanpix