Er bestaan verschillende opvattingen binnen het groene gedachtegoed over de economie. Deze verschillende stromingen komen aanbod en tonen dat er verschillende wegen zijn om de berg te beklimmen. Het laatste woord is dus nog niet gezegd. En dat hoeft ook niet. De bijdrage focust op wat ons bindt: het verzet tegen ongeremde groei, de nood aan nieuwe indicatoren en spelregels, een geëngageerde overheid en kansen voor mensen om hun eigen leven in handen te nemen. Johan Malcorps stelde deze presentatie voor op 22/11/2014 in het kader van de tweede sessie van de Groene Academie, een vorming over ecologie georganiseerd door denktank Oikos.

1. De ideeënstrijd binnen de groene beweging

2.  Geen groene Karl Marx
 Geen groene kerk (Bjørn Lomborg)
 Er zijn verschillende wegen om de berg te
beklimmen

3.  Kritiek op ongeremde economische groei =
kern van het groene gedachtengoed
 << “Limits to Growth” (1972) : rapport aan de
Club van Rome (Dennis Meadows,..)

4.  Groei is het probleem, maar wat is de
oplossing ?
 Groene groei – minder groei – zero groei –
negatieve groei/krimp ?

5. 1. GREEN GROWTH
2. DEGROWTH
3. A LIVING ECONOMY

6.  Groei is mogelijk zonder extra milieu-impact
 Ontkoppeling economische groei en energie-en
grondstoffenverbruik is mogelijk

7.  Factor Four (Ernst Ulrich Von Weiszäcker + Amory en Hunter
Lovins - 1998) >> Factor Five (2010)
 Natural Capitalism, creating the next industrial
revolution (Paul Hawkens, Amory en Hunter Lovins – 1999)
 Eco-efficiëntie centraal

8. Jeremy Rifkin (2011)
5 pijlers van de 3de industriële revolutie
(1) Shift naar 100% hernieuwbare energie
(2) Groene make-over van alle huizen
(3) Ontwikkeling opslag (bijv. via H2)
(4) Creatie van energie-internet
(5) Omschakeling naar 100% elektrische
plug-in- of brandstofcelvoertuigen

9.  Zorg voor mens en planeet gaat perfect samen met
winst maken
 Bedrijven zorgen voor ons milieu

10. “We Agree” - campagne van Chevron

11.  Groei = goed als we de natuur als model nemen
 Jeanine Benyus : “Biomimicry, Innovation inspired
by nature” (1997)

12.  Gunther Pauli
 Lotus effect

13.  Cradle to Cradle, (William Mc Donough en Michael
Braungart – 2002)
 “Less bad is no good” : milieuschade beperken volstaat niet
 Afval wordt grondstof – ‘upcycling’ i.p.v. ‘recycling’
 CO2-negatieve productie cf. Passief Plus woningen
 ‘A World of abundance, not one of limits, pollution and
waste’ > symbool : kersenboom

14. “The Upcycle” (2013)
 Redesign/Renew/Regenerate
 Fossiele brandstoffen >>
zonne-energie : onbeperkt
• CO2 >algen >voedsel (vertical farming)

15.  Réparer la Planète (positieve economie)
(Maximilien Rouer & Anne Gouyon – 2007
 Milieu motor van nieuwe economie
 Ecologisch kapitaal beschermen, herstellen
 Ecologisch kapitaal verrijken, (bij creëren)
bv. biodiversiteit herstellen/opvoeren
 Wegen die energie opwekken
(cf. project “solar roads’)

16.  Vicieuze cirkels van degradatie van hulpbronnen
>> “cercles vertueux” van herstel van hulpbronnen
 Herstel regenwouden – vergroening woestijnen
 Positieve bedrijven : verbeteren het milieu

17.  Grootschalige milieuherstelprojecten
(alle schade is omkeerbaar)
 Herstel woonplaats/cultuur
inheemse volkeren
 Enhanced Landfill Mining
(Houthalen)

18.  Alle milieuproblemen technisch op te lossen
 CO2-opslag in de bodem (CCS)

19.  Michael Schellenberger & Ted Nordhaus : “The Death of
Environmentalism” (2004)
>> Martin Luther King’ speech :
NOT : “I have a Nightmare”
BUT : “ I have a Dream”

20.  OESO
 Wereldbank
 Nicholas Stern : ‘ The Global Deal’ :
niet groeien is ethisch onaanvaardbaar

21.  Rio-conferentie 1992 – Duurzame Ontwikkeling
 Contraction + convergence
 groene groei nodig in ontwikkelingslanden

22.  Ban Ki Moon :
 Nieuw tijdperk van de
“Groene Economie” :
Low carbon growth

23.  Franklin Roosevelt : New Deal >< crisis jaren ‘30
 Nood aan een groene new deal (neo-Keynesiaans)
 Aanpak financiële/economische crisis
 Aanpak ecologische crisis
 Aanpak olie-/grondstoffen-crisis
 Aanpak voedselcrisis

24.  Van Jones : Green Collar Economy (2008)
 Zwarte/sociale emancipatiebeweging :
 Green Jobs for All
 Greening the Ghettos
 Green jobs not Jails

25.  Orkaan Katrina : arme zwarten mochten
verdrinken in New Orleans
 >< eco-apartheid en “lifestyle greens”
 Milieubeweging = salon-ecologisten : hebben
geen boodschap voor 80% van de mensen

26.  2008 : Obama – campagne : sterke
nadruk op groene economie en groene jobs
 Obama belooft groen Amerikaans herstelplan
 Obama zou voor doorbraak zorgen in
klimaatonderhandelingen (Kopenhagen)

27.  “American Recovery and Reinvestment Act” 2009
 Klimaatwet Waxman & Markey wordt uitgehold in
het Congres en nadien afgevoerd in de Senaat
 Uitstoot energiecentrales wordt beperkt via EPA
 Republikeinse mid term overwinning oktober 2014

29.  Sterke kritiek op doelstelling ‘green
economy’ op de RIO +20 conferentie
 “De Mythe van de Groene Economie” (2012)

30.  Echt klimaatbeleid en economische groei /
kapitalisme gaan niet samen
 << climate justice beweging

31.  Joan-Martinez Allier
 Rijke groene NGO’s van het Noorden
 Basis ecologische strijd in het Zuiden
 Chico Mendez, Ken Saro-Wiwa

33.  Groene economie = groen kapitalisme
 Greenwashing : recuperatie door het systeem
 Kritiek op verhandelbare emissierechten
 Kritiek op carbon offset (= groene aflatenhandel)
 NGO’s als WWF of Natuurpunt laten zich inpakken
 Idem voor Groene New Deal van groene partijen

34.  “Blockadia” : wereldwijde overlevingsstrijd
tussen burgers en oliemultinationals
 80% van alle olie moet in de grond blijven
 Geen investeringen meer in fossiele industrie

36.  Grondlegger : Nicholas Georgescu-Roegen
 Pioniers : Illich – Schumacher – Gorz – Daly
 Vandaag : Wolfgang Sachs – Serge Latouche
– Peter Tom Jones – Tim Jackson

37.  1° wet : behoud van energie en massa
 2° wet : toenemende entropie (onbruikbare energie)
 Nicholas Georgescu-Roegen : exponentiële groei
op een beperkte planeet is uitgesloten

38.  Ivan Illich : ‘Tools for Convivality’ (1973)
 Vernaculaire of conviviale samenleving
 Kritiek op technocratie - op grootschalige
instellingen (medisch bedrijf/onderwijs)

39.  Wet van de 2 drempels
 Voorbij 1° drempel : groei = nodig én positief
 Voorbij 2° drempel groei wordt contraproductief
▪ Voorbeeld : verkeer : vanaf snelheid > 25 km/u : nieuwe
schaarste wordt gecreëerd
 Cynisme van uitvoer van ‘grenzen aan de groei’
naar de derde wereld
 Radicale monopolies = modernisering van de
armoede

40.  Fritz Schumacher : “Small is Beautiful”
(1973) : >< grote bedrijven, instellingen
 Economie op mensenmaat –
soberheid – anders gaan leven
(1° economisch congres Agalev 1985)
 Aangepaste schaal >> derde wereld

41.  André Gorz (ecosocialisme)
 “Ecologie et Liberté” (1977)
 Adieu au Prolétariat (1980)
 Sfeer van de heteronomie
 Markt
 Staat
>< Sfeer van de
autonomie
 Onvoorwaardelijk basisinkomen

42. Garret Hardin (1968) >< Elinor Ostrom (1990)

43. Garret Hardin (1968) >< Elinor Ostrom (1990)
Governing The Commons
The Common Property Regime (CPR)

44.  Peer 2 Peer samenleving
 Nieuwe digitale commons
 Open source
 Crowdsourcing
 Fab labs - microfabrieken
 Wikipedia/Lynux/…

45.  Herman Daly : “Steady-state Economics” (1973)
 Groei (kwantitatief) >< Ontwikkeling (kwalitatief)
 Zwakke >< Sterke Duurzaamheid :
natuurlijk kapitaal inwisselbaar voor menselijk kapitaal
 Grondlegger van ‘ecologische economie’ (met ook Robert
Constanza – Joan-Martinez Allier - ..)

47.  Principes van Ecologische Economie (1999, 2003)
 Falen van het marktmechanisme/neoklassieke
economie :
 Geen aandacht voor toekomstige generaties – ecologische
grenzen (DUURZAME SCHAAL) : bv. emissieplafond CO2
 Geen aandacht voor de noodzakelijke herverdeling van
eindige grondstoffen (DISTRIBUTIE)
 Geen aandacht voor sociale rechtvaardigheid
(ALLOCATIE)
>> cf. ook ‘Terra Reversa’ (P.T. Jones)

48.  Wolfgang Sachs (Wuppertal Institut)
“Greening the North” (1998)
 Eco-efficiëntie
 Consistentie (naar het
model van de natuur)
 Eco-sufficiëntie
 Economie eet
efficiëntiewinsten op :
= REBOUND EFFECT

49.  Serge Latouche : ‘Le pari de la décroissance’
(2008) : gelooft niet in groene groei
 Maar ook niet in duurzame ontwikkeling of
stationaire economie
 Décroissance
 IS GEEN nul- of negatieve groei
 IS eerder culturele omwenteling –
terugdringen van de markt

50.  Ook individuele versobering volstaat niet
 Zelf minder yoghurt eten
 Vermijden dat één potje 8000 km aflegt
 Het systeem moet veranderen :
 1° culturele omslag nodig
 Weg van productivisme en consumentisme
 Ontmarkting (‘démarchandisation’)
 Relocaliseren i.p.v. delocaliseren
 Meer autonome productie

51.  Objecteurs de croissance >< Franse Groenen
 Daniel Cohn-Bendit
 Nicolas Hulot (Pacte Ecologique)
: flirten te veel met groene groei

53.  Rob Hopkins : transitiebeweging op basis van “piek olie”

54.  Tim Jackson : “Prosperity without growth”
(2009) > dilemma :
 Meer BNP-groei stuit op ecologische grenzen en
zorgt voor meer sociale ongelijkheid
 Degrowth zorgt voor
recessie en werkloosheid
 Nieuwe definitie van
welvaart nodig

55.  Groei << consumptiedwang
 Ontkoppeling groei en milieudruk ?
 Relatieve ontkoppeling : werkt niet (cf. rebound)
 Absolute ontkoppeling : nooit aangetoond
 Groene new deal : wil consumptie en dus
groei terug op gang trekken
 Investeringen nodig :
 Niet in extra consumptie
 In duurzame transitie

56.  = investeringen in herstel van ecosystemen
 = investeringen in stabiliteit, in de
‘veerkracht’ van ecosystemen en economie
 >> ‘Flourishing within limits’
 Sterke rol voor de overheid

57. Groene groei Groei binnen grenzen

59.  “Oosterse Renaissance”
 Chandran Nair (Hongkong)
 Mohan Munasinghe (Sri Lanka)
 VANDANA SHIVA (India)

60.  “Consumptionomics” (2011)
"The biggest lie of all is that consumption-driven
capitalism can deliver wealth to all. In Asia it can
only deliver short-term wealth to a minority; in
the long term, it can only deliver misery to all."

61.  Consumptie – Kapitalisme is GEEN oplossing
 REBALANCING (contraction/convergence) is
GEEN oplossing
 CLEAN TECH is GEEN oplossing
 DEMOCRATIE is GEEN oplossing
De wereld verdraagt geen 3 Amerika’s :

62. Radicale keuzes nodig :
Economische ontwikkeling gericht op
armoedebestrijding
Draconische beperking consumptie (bv. van olie)
Massieve investeringen in publieke infrastructuur
Inzet grondstoffen vervangen door inzet
mensen << heffing op C en grondstoffen
Herwaardering Aziatische waarden als
alternatief voor Westerse levensstijl

63.  “Sustainable Development in Practice :
Sustainomics” (2009)
 Optimistische visie – transitie –
Praktische stappen

64.  Duurzame ontwikkeling bedreigd door
klimaatverandering
 Strijd tegen armoede, voor energie, voedsel, water,
gezondheid, huisvesting bedreigd
 Duurzame ontwikkelingspaden nodig :
Sustainable development assessment :
 Economic/Financial assessment
 Environmental assessment
 Social assessment
 Technical assessment

65.  “Millennium consumptie doelstellingen”
(MCG) voor industrielanden – cf. MDG
<< 85% alle consumptie door 20% rijksten
 Oplossingen van Zuid naar Zuid :
Duurzame groei - oplossingen voor Zuid-Amerika

66.  “Earth Democracy” (2005)
 >< Corporate Globalism
 Living Economies
 Living Democracies
 Living Cultures

67.  3 economies :
 Nature’s economy >> bescherming (CHIPKO)
 Sustenance economy (economy of the Commons)
 Market economy : veel te dominant

68.  Economische democratie is als een boom :
 Met wortels in locale ecosystemen, lokale culturen en
lokale economieën
 Met stam : levende bloeiende nationale economie
 Met takken : die internationale handel
voeden en erdoor gevoed worden

69.  Earth family >> Earth democracy
 Localization >< globalization
 Localization : milieubescherming/overleven
 Globalization : belangen van de corporaties
 Zelf-Organisatie/-Beschikking (swaraj) :
 anna swaraj (voedsel-) jal swaraj (water-), …
 De natie-staat moet opnieuw de
controle krijgen over de corporaties
 Protectionisme van onderuit
(people’s protectionism) : strijd voor het zaad

70.  vals universalisme (corporate globalism) ><
echt universalisme (Earth Democracy)
 Tegen monocultuur >> diversiteit is de
oplossing, niet het probleem
 Tegen negatieve identiteiten
 Ahimsa (geweldloosheid) >> in de economie :
geen roofbouw
 Recht op eigen teelt

71. 1. Alle soorten, volkeren en culturen hebben een
eigen waarde
2. De aardegemeenschap is een democratie voor
alle leven
3. Verdedig steeds diversiteit in natuur en cultuur
4. Alle wezens hebben een natuurlijk recht op
levensonderhoud
5. De Aarde Democratie is gebaseerd op levende
economieën en economische democratie

72. 6. Levende economieën zijn gebouwd op locale
economieën
7. De Aarde Democratie is een levende democratie
8. De Aarde Democratie is gebaseerd op levende
culturen
9. Levende culturen koesteren het leven
10 De Aarde Democratie draagt wereldwijd
vrede, zorg en mededogen uit

73.  Besluit : focussen op wat alle ecologisten
bindt :
 het verzet tegen ongeremde groei
 de nood aan nieuwe indicatoren en spelregels
 een geëngageerde overheid
 en kansen voor mensen om hun eigen leven in
handen te nemen