2. Veprimi:
-Rrit forcën e kontraksionit ( veprim pozitiv inotrop)
- Ngadalëson ritmin e zemrës
Përdorimi:
-Në trajtimin e insuficiencës së zemrës
-Punës së shpejtë apo jonormale të zemrës
(Fibrilimi atrial , tahikardi paroksizmale atriale etj.
3. Përbërës bimor që përmbajnë njësi sheqerore,
struktura bazë e të cilave përbëhet nga:
– Aglikoni (përbërës jo-sheqeror)
– Glikoni (përbërës sheqeror)
Termi ‘gklikozid’ është term gjenerik që u referohet
produkteve natyrale të lidhura kimikisht me sheqer
Tek Glikozidet, njësia sheqerore është e lidhur me një
grup tjetër funksional me anë të ‘lidhjes glikozide’
4. • Lidhja glikozide është lidhje kovalente që lidhe pjesën
sheqerore me një grup tjetër që mund edhe të mos jetë me
bazë sheqerore
Njësitë e Glikozideve janë të lidhura me një apo më shumë
lidhje glikozide duke formuar kështu:
– O-glikozidet
– S-glikozidet
– N-glikozidet
– C-glikozidet
p.sh. Kur glikoni me aglikonin lidhen mes tyre me dy atome
karboni formojnë lidhjen –C-C dhe quhen C-glikozide
5. Glikozidet paraqesin grup mjaft divers që përmbajnë një
numër të madh të përbërësve aktiv – Kontribojnë në
diversitetin e produkteve tjera natyrale ku shpeshherë
gjenden të kombinuara
Aktivitet divers biologjik nga antimikrobial deri te
kardiovaskular
Pjesa kryesore me veprim biologjik e Glikozideve është
Aglikoni
Vetitë kyçe fiziko-kimike:
– Lëndë të ngurta kristalore
– Paraqiten edhe të ngjyrosura (p.sh. Flavonoidet e verdha,
antocianet e kuqe)
– Glikozidet janë të tretshme në ujë falë njësisë së glikonit
*Kjo mundëson kalimin e glikozidit prej një organi në tjetrin
– Aglikoni është kryesisht i patretshëm në ujë
6. • Përhapja në natyrë:
– Në shumicën e rasteve tek Angiospermet e më rrallë tek
bimët e ulta
– Familjet posaqërisht të pasura me glikozide janë
Apocynaceae (kardiotonike) dhe Rhamnaceeae
(antrakinonike)
– Glikozidet hasen në rrënjë, lëvore, gjethe lule dhe farëra
• Ato janë të tretura në lëngun qelizor dhe grumbullohen në
ind të caktuar
– Enzimet luajnë rol kyç në sintetizimin e glikozideve
– Mbledhja e glikozideve varet nga faktorë të ndryshëm(p.sh.
Klimatik) por edhe orët e ditës
• Sasia më e madhe mbledhet në pra e pasdrekës dhe më e
vogël në orët e mëngjesit
7. Klasifikimi i glikozideve
•Në bazë të lidhjes glikozide :
– O-glikozidet
– S-glikozidet
– N-glikozidet
– C-glikozidet
•Në bazë të Aglikonit, dmth Glikozide:
– Kardiake
– Saponine
– Tioglikozide
– Cianogjene
– Fenolike
– Kumarine
– Flavonoide
– Antrakuinonike
8. Përhapja gjeografike e glikozideve kardiake
• Kryesisht në angiosperma (dmth bimë që lulëzojnë)
• Kardenolidet gjenden kryesisht në familjet Apocynaceaea
dhe Asclepiadacea
– Gjithashtu gjenden në familjet tjera si Liliaceae
,Ranunculacea,Moraceae, Sterculiaceae,Euphorbiaceae,
Lguminosaea etj
• Bufadienolidet gjenden kryesisht në Liliaceae dhe
Ranunculaceae
• Shumë rrallë takohen edhe në botëz shtazore
– P.sh. Bretkoca dhe insekte – Gjinija Bufo e brektocave
(Evropë dhe Amerikë) kanë lëng toksik në lëkurën e tyre
• Luletogëzi është bimë autoktone në Evropë & Amerikë
Veriore
9. Grup i rëndësishëm i glikozideve që kanë efekt të dobishëm
por edhe toksik në zemër
• Emri vjen nga veprimi i tyre mbi zemrën, përkatësisht në
insuficiencën e zemrës
– Ngadalsojnë ose përforcojnë veprimin e zemrës
• Njihen në literaturë edhe si:
– “glikozide digjitalike” (nga gjinia digitalis)
– “glikozide steroidike” (nga skeleti steroidal i Aglikonit)
Ne pikëpamje strukturore përbëhen nga glikoni dhe
aglikoni ndërsa grupi R përcakton klasën e glikozideve
kardiake:
– 1. Kardenolide
– 2. Bufadienolide
10.
11. Glikozidet kardiake dhe drogat përkatëse
• Glikozidet kardiake më të popullarizuara në
kardiologji përfitohen nga:
– Gjethet e luletogëzit të kuq dhe luletogëzit leshotor
(digitalis purpurea dhe digitalis lanata)
– Poleni stropantit (Strophanthus gratus)
– ‘Qepa e detit’ (Urginea scilla maritima)
– Zambaku i Luginës (Convallaria majalis)
– Gjethet e leandros (Nerium oleander)
• Në mjekësinë përendimore/moderne, më të
popullarizuarat janë glikozidet kardiake që vijnë në
Digitalis
12. • Veprimi: efekt tonik në zemër duke ia
mundësuar zemrës ngadalsimin e ritmit,
përforcon kontraktimin e muskujve të
zemrës •
Përdorimi: insuficiencë e zemrës,
Fibrilacion atrial
• Digitoksina shumë shpejt e forcon
ritmin e zemrës mirëpo eksretohet shumë
ngadalë
– Prandaj, digoksina preferohet në trajtim
Kardiologjik.
Gjethet e luletogëzit (Folium digitalis)
• Nga Digitalis purpureae
Digitoksina
13. Digoksina
Gjethet e luletogëzit leshtor (Foium
Digitalis Lanatae)
• Nga Digitalis Lanata
• Nga Digitalis Lanata, përfitohet
bari i Digjoksinës
– Një ndër më të popullarizuarit
në trajtimin e insuficiencës së
zemrës dhe fibrilacionit atrial
• Veprimet farmakologjike të ngjashme
me D.purpurea
– Efekt tonik në zemër
– Përforcojnë kontraktimin e muskujve
të zemrës
– Poashtu efekt diuretik
14. Çështje që duhet kushtuar kujdes në lidhje me Digitalis
• Bima është helmuese dhe nuk duhet të konsumohet
• Digitalis mund të shkakton ritëm të ç’rregullt të zemrës
dhe vdekje
– Shenjat e toksicitetit përfshijnë zvogëlim i pupilës së syrit, vjellje,
mjegullim i të pamurit, urinim i tepërt, tremor, marramendje,
konfuzion etj…
• Digitalis mund të ndërveprojë me shumë barna prandaj
duhet pasur kujdes të veçant, sidomos me barna që e
ngadalsojnë ritmin e zemrës p.sh. Beta-bllokatorët –
15. Gjethet e leandros (Folium Oleandri)
• Nga Nerium oleander
• Përmban 0.1-0.6% glikozide kardiake të
tipit kardenolid
– Oleandrinë, adinerinë, neriatinë,
folinerinë
– Oleandrina është glikozidi kryesor
• Përdorimi: veprim kardiotonik që në krahasim me digitalis, vepron më
shpejt dhe grumbullohet më pak
16. Mekanizmi i veprimit të digoksinës
Glukozidet e digitalisit ushtrojnë veprimin e vet inotrop
përmes inhibimit të pompës të Na/K ATP-azës në
membranën e qelizës. Inhibimi i kësaj pompe lejon hyrjen
e Na ekstracelular në brendi të qelizës kardiake. Na
intracelular pastaj këmbehet për Ca ekstracelular dhe tërë
kjo rezulton me rritjen e koncentrimit të Ca intracelular.
Sasia e shtuar e Ca intracelular besohet se është veprimi
kryesor terapeutik i digitalisit. Rritja e koncentrimit të Ca
krijon një ambient relativ acidik gjë që implikon këmbimin
jonik Na/Ca. Krahas veprimit inotrop, digitalisi zvogëlon
përqueshmërinë, e zgjatë periudhën refraktare dhe e rrit
tonusin vagal dhe tërë këto reduktojnë frekuencën
ventrikulare si dhe shpjegojnë veprimin e dobishëm
“antiaritmik” të digitalisit.
17. Indikacionet:
Insuficienca kardiake, aritmia supraventrikulare (veçanërisht fibrilim atrial), tahikardi
paroksizmale atriale.
Kundërindikacionet:
Te pacientët me ndjeshmëri të lartë në bar, bllok i plotë kardiak, bllok i pjesshëm A-V,
bradikardi e rëndë sinusale. Injekcionet e kripërave të kalciumit janë të kundërinduktuara
gjatë mjekimit me digoksinë sepse mund shkaktojnë aritmi serioze.
Veprimet anësore:
Anoreksi, të vjellja, diarre, dhembje abdominale, çrregullime në të pamur, dhembje të kokës,
lodhje, përgjumje, konfuzion, deliri, halucinacione, aritmi, reakcione në lëkurë dhe
gjinekomasti.
Dozimi:
Të rriturit: digjitalizim i shpejtë (24-36 orë), 1-1.5 mg në 24 orë, në doza të ndara; digjitalizimi
më pak urgjent (3-5 ditë); 0.75-1.5mg në ditë, në doza të ndara, deri sa të arrihet kompensimi.
Doza mbajtëse, 0,25-0.75 mg në ditë, në doza të ndara.
Fëmijët nën 10 vjeç: digjitalizim i shpejtë (24-36orë), 0.025 mg/kg, në intervale të
përshtatshme, deri sa të arrihet kompensimi.
Fëmijët mbi 2 vjeç: 0.02-0.04mg/kg dy javë.
Fëmijët deri në dy vjeç: 0.03-0.05mg/kg.
Format farmaceutike dhe dozat:
Tableta: 0.125 mg, 0.25 mg, 0.5 mg.
Kapsulla: 0.05 mg, 0.1 mg, 0.2 mg.
Injekcione: 0.1 mg/mL (pediatrike), 0.25 mg/mL.
18.
19.
20. Dopamina- Mekanizmi i veprimit
Dopamina, prekursori metabolik i noradrenalinës dhe i adrenalinës,
shkakton lirimin e noradrenalinës nga terminalet nervore. Efektet klinike të
saj janë në korelacion me koncentrimin dhe shpejtësinë e dhënies me
infuzion. Në sistemin kardiovaskular, receptorët e dopaminës janë të ndarë
në D1 dhe D2 receptorë, dhe dopamina egzogjene i stimulon që të dyjat. Gjatë
administrimit të dozave të vogla (1.5-2 mg/kg/min) dopamina vepron
kryesisht në receptorët dopaminergjikë që ndodhen në vazat renale,
mezenteriale, koronare dhe ate cerebrale e që rezulton me vazodilatacion.
Efekti klinik më i madh i këtij veprimi shprehet me rritjen e qarkullimit
renal të gjakut. Gjatë administrimit të dozave mesatare terapeutike (2-
10 mg/kg/min) dopamina stimulon poashtu receptorët beta1-adrenergjik, që
rezulton me rritjen e punës kardiake ndërsa në të njëjtën kohë perzistojnë
efektet vazodilatatore të induktuara nga stimulimi i receptorëve
dopaminergjik. Në dozat e mëdha (>10 mg/kg/min) predominon agonizmi
alfa-adrenergjik gjë që rezulton me rritjen e rezistencës periferike vaskulare
dhe vazokonstrikcion renal. Është interesant se fenoldopami dhe
bromokriptina, agonistët selektiv të D1 dhe D2-receptorëve e zvogëlojnë TA
tek pacientët hipertenziv.
21. Indikacionet:
Shok kardiogjen në infarkt ose ndërhyrje
kirurgjike në zemër.
Kundërindikacionet:
Takiaritmi, feokromocitomë.
Veprimet anësore:
Vjellje, vasokonstrikcion perferik,
hipotension, hipertension, tahikardi.
Dozimi:
Me rrugë I.V.: me perfuzionim, në fillim
2-5 mikrogram/kg/minut. Perfuzionimi
mund të rritet nga 1 deri në 4
mikrogram/kg/minut, në interval kohor prej
10 deri në 30 minuta.
Format farmaceutike dhe dozat:
Injekcione: 40mg/mL në ampula prej 5mL
Dopamina
22. Indikacionet:
Blloku kardiak, bradikardia e rëndë.
Kundërindikacionet:
Pacientët me tahikardi të zhvilluar nga
intoksikimi me digitale, aritmi, angina
pectoris.
Veprimet anësore:
Tahikardi, aritmi, hipotension, tremor,
kokëdhembje.
Dozimi:
I.V. infuzion: 0.5-10 mikrogram/minut.
Format farmaceutike dhe dozat:
Injekcione: 20 mikrogram/mL në ampula
prej 10 mL.
Izoprenalina