1. Ñýäýâ 1. Ìåíåæìåíòèéí òóõàé ¿íäñýí îéëãîëò
• Ìåíåæìåíòèéí ìºí ÷àíàð
• Ìåíåæìåíòèéí ¿íäñýí ¿¿ðã¿¿ä
• Óäèðäëàãûí òºâøèí áà ìåíåæåðèéí óð ÷àäâàð
• Áàéãóóëëàãûí òóõàé îéëãîëò, ºñºëò õºãæèë
Ìåíåæìåíòèéí ìºí ÷àíàð
Ìåíåæìåíò ãýäýã íü óäèðäàí æîëîîäîõ ãýñýí óòãàòàé Àíãëè ãàðàëòàé ¿ã áºãººä
áàéãóóëëàãûí çîðèëãî çîðèëòóóäûã áèåë¿¿ëýõèéí òóëä ò¿¿íèé ãèø¿¿äèéí
òóñëàìæòàéãààð ¿éë àæèëëàãààãàà çºâ çîõèñòîé óäèðäàí ÿâóóëàõûã õýëíý. Ìåíåæåð
ãýäýã íü ýíýõ¿¿ ¿éë àæèëëàãààã óäèðäàí ÿâóóëæ áóé áàéãóóëëàãûí á¿õ òàëûí ¿éë
àæèëëàãààã ÷èãë¿¿ëýã÷ õ¿í þì. Ìåíåæìåíòèéí òóõàé îëîí ÿíçûí òîäîðõîéëîëòóóä
áàéäãààñ äóðüäâàë:
• Õ¿ì¿¿ñèéí õ¿÷ýýð áàéãóóëëàãûí ºìíº òàâèãäñàí çîðèëãîä õ¿ðýõ ¿éë ÿâö
• Óäèðäàõ àæëûã ýðõëýí ÿâóóëàõ ¿íäýñ áîëäîã õ¿íèé ìýäëýãèéí öîãö
• Áàéãóóëëàãûí çîðèëòóóäûã òîìü¸îëæ ò¿¿íä õ¿ðýõèéí òóëä çàéëøã¿é òºëºâëºõ,
çîõèîí áàéãóóëàõ, èäýâõæ¿¿ëýõ ¿éë ÿâö
• Íýã õ¿íèé äàíãààð ã¿éöýòãýýä ¿ë õ¿ðýõ ¿ð ä¿íä õ¿ðýõèéí òóëä áóñäûí ¿éë
àæèëëàãààã çîõèöóóëàõ íýã áà ò¿¿íýýñ äýýø òîîíû õ¿ì¿¿ñèéí õýðýãæ¿¿ëäýã ¿éë ÿâö
• Õºäºëìºð îþóí óõààí, áóñàä õ¿ì¿¿ñèéí çàí òºëâèéí ñýäýëä òóëãóóðëàí òàâüñàí
çîðèëãîäîî õ¿ðýõ ÷àäâàð
• Õ¿í, ìàòåðèàë, ñàíõ¿¿ãèéí íººöèéã îíîâ÷òîé çîõèîí áàéãóóëàõ ¿éë ÿâö
• Çîõèîí áàéãóóëàãäààã¿é õ¿ì¿¿ñèéã ¿ð ä¿íòýé, çîðèëãî ÷èãëýëòýé,
¿éëäâýðëýëèéí á¿ëýãò îðóóëäàã ¿éë àæèëëàãààíû îíöãîé òºðºë
• Òîäîðõîé ¿ð ä¿íä õ¿ðýõèéí òóëä ñóáúåêòèéí ç¿ãýýñ óäèðäëàãûí îáúåêòîä ¿ç¿¿ëæ
áóé çîðèëãî ÷èãëýëòýé íºëººëºë
• Óäèðäõóéí óõààíû àðãà òàëààñàà ¿éëäâýðëýëèéí á¿òýýìæèéã äýýøë¿¿ëýõ
çîðèëãîîð àæ àõóéí ¿éë àæèëëàãààã óäèðäàõàä àøèãëàæ áàéãàà çîõèñòîé àðãà
õýëáýð, çàð÷ìóóäûí íèéëáýð öîãö ãýõ ìýò
Ýäãýýðýýñ ä¿ãíýí ¿çâýë ìåíåæìåíò íü õàìãèéí åðºíõèé óòãààðàà õ¿ì¿¿ñ
áàéãóóëëàãûíõàà ºìíº äýâø¿¿ëýí òàâüñàí çîðèëãûã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä õ¿÷

2. ÷àðìàéëò ãàðãàí, ºíäºð ¿ð ä¿íä õ¿ðýõèéí òºëºº àæèëëàõ áàéíãûí ýðìýëçëýë
òºð¿¿ëõ¿éö àõóé îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýí áèé áîëãîæ, ò¿¿íèéã öàã õóãàöàà îðîí çàéí
õºãæëèéí õóâüä òîãòâîðòîé õàäãàëàõ ¿éë ÿâö ãýæ òîäîðõîéëæ áîëíî.
Ìåíåæìåíòèéã ìºí ÷àíàðûí òàëààñ íü èæ á¿ðýí áàéäëààð òîäîðõîéëáîë:
Áàéãóóëëàãûí çîðèëãûã òîäîðõîéëæ ò¿¿íä õ¿ðýõ àðãà çàìûã òºëºâëºí, àæèëëàõ õ¿÷,
ñàíõ¿¿, ìàòåðèàëûí á¿õ íººöèéã îíîâ÷òîé çîõèîí áàéãóóëæ, àæèëëàã÷äûã ñîíãîí
òýäãýýðèéã èäýâõæ¿¿ëæ, ìàíëàéëàí àæèëëàí ¿éë àæèëëàãààíû ÿâö ¿ð ä¿íã ¿íýëýí
õÿíàëò òàâüæ àæèëëàõ íýãäìýë ¿éë àæèëëàãàà þì.
Ìåíåæìåíòèéí ¿íäñýí ÷èã ¿¿ðã¿¿ä
Óäèðäàã÷ õ¿í ìàø îëîí ¿¿ðã¿¿äèéã áèåë¿¿ëäýã áîëîâ÷ òºëºâëºõ, çîõèîí
áàéãóóëàõ, èäýâõæ¿¿ëýõ, õÿíàõ çýðýã ìåíåæìåíòèéí ¿íäñýí ÷èã ¿¿ðã¿¿ä áóþó
ôóíêöóóäûã õýðýãæ¿¿ëäýã.
Òºëºâëºëò: Ìåíåæìåíòèéí ÷óõàë àíõäàã÷ ¿¿ðýã áºãººä òºëºâëºëòèéí ¿íäñýí äýýð
áàéãóóëëàãà èðýýä¿éí çîðèëãî çîðèëò, ò¿¿íä õ¿ðýõ àðãà çàìóóäàà òîäîðõîéëäîã.
Òºëºâëºëò íü çîðèëãîäîî õàìãèéí õýìíýëòòýé ÿìàð çàìààð õ¿ðýõèéã øèéäâýðëýõ ¿éë
ÿâö þì. Òºëºâëºëò íü áèä õààíà îðøèæ áàéíà, õààøàà ÿâàõ, ¿¿íèé òóëä þó õèéõ ¸ñòîé
ãýñýí àñóóëòóóäàä õàðèóëò ºãºõ çîðèëãîòîé ¿éë àæèëëàãàà þì.
Çîõèîí áàéãóóëàëò: Ýíý íü áàéãóóëëàãà ºìíºº òàâüñàí çîðèëãîäîî õ¿ðýõèéí òóëä
àæèëëàõ õ¿÷, ò¿¿õèé ýä, ìýäýýëëèéí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí çýðýã á¿õèé ë íººö¿¿äèéã
îíîâ÷òîéãîîð íýãòãýí çàíãèäàõ ¿éë ÿâö þì. Çîõèîí áàéãóóëàëò íü íýãæ õýñã¿¿äèéã
õàìãèéí îíîâ÷òîé ¿ð àøèãòàé õýëáýðýýð õóâààõ ¿éë àæèëëàãàà áºãººä áàéãóóëëàãûí
çîðèëãîî áèåë¿¿ëýõ ¿íäñýí íºõöºë áîëæ ºãäºã.
Èäýâõæ¿¿ëýëò: Èäýâõæ¿¿ëýëò íü áàéãóóëëàãûí çîðèëãûã áèåë¿¿ëýõèéí òóëä
õ¿ì¿¿ñèéã òîäîðõîé ¿éë àæèëëààãààíä ºäººí ò¿ëõýõ, íºëººëºõ ¿éë ÿâö þì. Õýäèéãýýð
ñàéí áîëîâñðóóëàãäñàí òºëºâëºãºº, îíîâ÷òîé çîõèîí áàéãóóëàëòòàé áàéëàà ÷ àæèëëàõ
õ¿÷íèéã èäýâõæ¿¿ëýõ íü ìåíåæìåíòèéí ÷óõàë ¿¿ðýã þì.
Õÿíàëò: Áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãàà çîõèõ ä¿ðýì æóðàì, ñòàíäàðò òºëºâëºãººíèé
äàãóó ÿâàãäàæ áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîéëîõ, àëäàà äóòàãäëûã èëð¿¿ëýí óðüä÷èëàí
ñýðãèéëýõ ¿éë àæèëëàãààã õÿíàëò ãýíý. Õÿíàëò íü òºëºâëºëòèéí ÷èã ¿¿ðýãòýé
ñàëøã¿é õîëáîîòîé õýðýãæäýã áºãººä óäèðäëàãûí á¿õ òºâøèíã õàìàðäàã.

3. Ìåíåæåð íü äýýðõ ÷èã ¿¿ðã¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëæ áàéãóóëëàãûí ¿éë
àæèëëàãààã óäèðäàí ÿâóóëàõäàà øèíæëýõ óõààí, òåõíîëîãèéí îëîëò, õ¿ì¿¿ñèéí
õàðèëöàà ñýòãýë ç¿é, àæèë ¿¿ðãèéí õàðèëöàí õàìààðàë çýðýã îëîí õ¿÷èí ç¿éëèéã
õàðãàëçàí ¿çýõ øààðäëàãàòàé. Òèéìýýñ õ¿ì¿¿ñèéã ñýòãýë äóíäóóð áàéäàëä
õ¿ðãýõã¿é ñàíõ¿¿, ìàòåðèàëûí áîëîí áóñàä íººö¿¿äèéã õàìãèéí áàãà çàðöóóëàõ
çàìààð áàéãóóëëàãûíõàà çîðèëãîä õ¿ðýõ, ýñâýë áàéãàà íººöºº àøèãëàí äýýä çýðãèéí
òààòàé îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ íü ìåíåæåðèéí ¿íäñýí ¿¿ðýã þì. Îð÷èí ¿åä ìåíåæåð íü äàðààõ
¿¿ðã¿¿äèéã íýãýí çýðýã ã¿éöýòãýäýã áîëñîí. ¯¿íä:
Óäèðäàã÷: Ýíý íü ìåíåæåðèéí ¿éë àæèëëàãààíû àãóóëãààñ óðãàí ãàðäàã àíõäàã÷ ÷èã
¿¿ðýã áºãººä ¿¿íèéã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä ìåíåæåðò òîäîðõîé ýðõ ìýäýë
øààðäëàãàòàé áàéäàã.
Äèïëîìàò÷: Ìåíåæåð íü àæèë õýðãýý àìæèëòòàé ÿâóóëàõûí òóëä ãàäíà äîòíû
õàðèëöàã÷ áàéãóóëëàãà áîëîí õ¿ì¿¿ñòýé áàéíãûí õàðèëöàà õîëáîîòîé áàéäàã.
Áàéãóóëëàãûí öàð õ¿ðýý ºðãºæèí òýëýõèéí õýðýýð ãàäààä äîòîîä õàìòûí àæèëëàãàà
ºðãºæèí òýëäýã áºãººä ýíý íü ìåíåæåðýýñ äèïëîìàò àðãà àæèëëàãàà óð ÷àäâàðûã
øààðäàæ áàéäàã.
Ìàíëàéëàã÷: Ìåíåæåð íü àæèë÷èä õàìò îëíîî ¿ëãýðëýí äàãóóëàõ, ìàíëàéëàõ ¿¿ðãèéã
áèåë¿¿ëæ áàéäàã. Õ¿ì¿¿ñèéã ìàíëàéëàí äàãóóëíà ãýäýã íü îíöãîé ÷àäâàð áºãººä
ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð, õóâü õ¿íèé ñýòãýëç¿é áîëîí ¸ñ ç¿éí ºíäºð õýì õýìæýýã
øààðäàæ áàéäàã.
Õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷: Òåõíèê òåõíîëîãèéí õóðäàöòàé ººð÷ëºëò íü àæèë÷äûã ìýðãýæëèéí õóâüä
òàñðàëòã¿é ñóðãàæ áàéõ øààðäëàãûã áèé áîëãîæ áàéíà. Òèéìýýñ ìåíåæåð íü
òýðõ¿¿ ººð÷ëºëòèéã ñîðãîãîîð ìýäýð÷ õ¿ì¿¿ñýý ñóðãàæ õºãæ¿¿ëýõ õºòºëáºðèéã
áîëîâñðóóëàõ àæèëëàõ øààðäëàãàòàé. ̺í ìåíåæåð¿¿ä íü àæèë÷äûíõàà ¸ñ ç¿éí
õ¿ì¿¿æèëä îíöãîé àíõààð÷ áàéõ õýðýãòýé áàéäàã.
Øèíèéã ñàíàà÷ëàã÷: Õóâüñàí ººð÷ëºãäºæ áàéãàà ºíºº ¿åä ìåíåæåð íü áàéíãà øèíèéã
ýðýëõèéëýí ¿éë àæèëëàãààãàà ñàéæðóóëæ áàéõ øààðäëàãàòàé. Õýðýãëýã÷äèéí
õýðýãöýý øààðäëàãûã õàíãàõ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã áèé áîëãîõ íü áàéíãûí ýðýë
õàéãóóë, ñóäàëãàà, øèíý ñàíàà÷ëàãûí ¿ð ä¿íä áèé áîëäîã.
Ìåíåæåðèéí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéí òàëààð ýðäýìòýí ñóäëàà÷èä îëîí ÿíçûí
ñàíàëóóäûã äýâø¿¿ëñýí áàéäàã áîëîâ÷ óäèðäõóéí óõààíû íýðò ýðäýìòýí Ã.Ìèíöáåðã

4. èë¿¿ ñèñòåìòýéãýýð òîäîðõîéëñîí áàéäàã. Òýðýýð ìåíåæåðèéí àæëûí àãóóëãàòàé
õîëáîîòîé äàðààõ 10 ¿¿ðãèéã òîäîðõîéëñîí áàéíà. ¯¿íä:
Óäèðäàã÷: Ýðõ ç¿éí áîëîí íèéãìèéí øèíæòýé áýëýãäýë ¸ñëîëûí ¿¿ðýã
Ìàíëàéëàã÷: Çàõèðàãñäûíõàà ¿éë àæèëëàãààã ÷èãë¿¿ëýí ìàíëàéëàõ ¿¿ðýã
Õîëáîã÷: Áàéãóóëëàãûí äîòîîä áîëîí ãàäààä õàðèëöàà õîëáîî òîãòîîõ ¿¿ðýã
Ìýäýýëýë õ¿ëýýí àâàã÷: Áàéãóóëëàãàä øààðäëàãàòàé òºðºë á¿ðèéí ìýäýýëëèéã
öóãëóóëàí ¿éë àæèëëàãààíäàà àøèãëàõ ¿¿ðýã
Ìýäýýëýë ò¿ãýýã÷: Ãàäààä äîòîîä ýõ ñóðâàëæààñ îëæ àâñàí ìýäýýëëèéã àæèë÷èä áîëîí
óäèðäëàãûí òºâøèíã¿¿äýä ò¿ãýýõ ¿¿ðýã
Ìýäýýëýë äàìæóóëàã÷: Áàéãóóëëàãûí òºëºâëºãºº, áîäëîãî, ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íãèéí
òàëààðõ ìýäýýëëèéã áóñäàä òàíèëöóóëàõ ¿¿ðýã
Ýçýí: Áàéãóóëëàãûí äîòîîä ãàäààä áîëîìæèéã èëð¿¿ëæ áàéãóóëëàãûí ºñºëò õºãæëèéã
õàíãàõ òºñºë òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ ¿¿ðýã
Ǻð÷ëèéã øèéäâýðëýã÷: Òóëãàð÷ áóé áýðõøýýëòýé àñóóäëûã øèéäâýðëýõ ¿¿ðýã
ͺºöèéã õóâààðèëàã÷: Áàéãóóëëàãûí á¿õèé ë òºðëèéí íººö¿¿äèéã îíîâ÷òîé õóâààðèëæ,
øèéäâýð ãàðãàõ ¿¿ðýã
Ãýðýý áàéãóóëàã÷: Áàéãóóëëàãûã òºëººëæ ãýðýý õýëýëöýýð áàéãóóëàõ, ò¿¿íèé òºëºº
õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ¿¿ðýã çýðýã áîëíî. Ýäãýýð ¿¿ðã¿¿äýýñ ýõíèé ãóðâàí ¿¿ðýã íü
õàðèëöààíû, äàðààãèéí ãóðâàí ¿¿ðýã íü ìýäýýëëèéí, ñ¿¿ëèéí äºðâºí ¿¿ðýã íü øèéäâýð
ãàðãàõ ¿¿ðã¿¿ä þì.
Óäèðäëàãûí òºâøèí
Àëèâàà áàéãóóëëàãàä óäèðäàõ çºâëºë, çàõèðàë, õýëòñèéí äàðãà, öåõèéí
äàðãà, áðèãàäûí äàðãà ãýõ ìýò àëáàí òóøààëóóä áàéäàã. Ýíý íü õºäºëìºðèéí áîñîî
õóâààðèéí ä¿íä áèé áîëäîã áºãººä óäèðäëàãûí òºâøèíã ¿¿ñãýäýã. Áàéãóóëëàãûí
óäèðäëàãûí òºâøèíã åðºíõèéä íü äàðààõ áàéäëààð 3 àíãèëäàã.
Ñòðàòåãèéí òºâøèí: Áàéãóóëëàãûí õóâü çàÿàòàé õîëáîîòîé ãîë àñóóäëûã øèéäâýðëýõ
áºãººä óðò õóãàöààíû òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ, îð÷íû ººð÷ëºëòºä çîõèöóóëàí á¿òöèéã
ººð÷ëºõ, ãàäààä îð÷èí íèéãìèéí õîîðîíäûí õàðèëöààã çýðýã ¿éë àæèëëàãààã ýðõýëäýã.
¯¿íä åðºíõèé çàõèðàë, óäèðäàõ çºâëºëèéí äàðãà, åðºíõèé ìåíåæåð, åðºíõèé èíæèíåð
çýðýã àëáàí òóøààëòíóóä õàìààðàãäàíà.

5. Òàêòèêèéí òºâøèí: Ýíý òºâøíèé óäèðäàã÷èä íü äîîä òºâøíèé óäèðäàã÷èéí àæëûã
çîõèöóóëàí àæèëëàõ áºãººä äýýä áîëîí äîîä òºâøíèé óäèðäàã÷äûã õîëáîã÷ ã¿¿ð áîëæ
ºãäºã. Äóíä òºâøíèé óäèðäëàãàä õýëòýñ òàñãèéí äàðãà çýðýã àëáàí òóøààëòíóóä
õàìðàãäàíà. Òýä øèéäâýðèéí ¿íäñèéã áîëîâñðóóëàõ, ñóäàëãàà, ìýäýýëýë õàíãàìæèéí
ãîë àñóóäëûã õàðèóöäàã áºãººä àæëûí öàãèéí èõýíõ õóâèéã àìàí õàðèëöààíä
çîðèóëäàã.
Òåõíèêèéí òºâøèí: Ýíý òºâøíèé óäèðäëàãàä áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû
òàñðàëòã¿é áàéäëûã õàíãàí, ºäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààã óäèðäàõ ¿¿ðýãòýé äîîä
òºâøíèé óäèðäàã÷èä áîëîõ áðèãàäûí äàðãà, ýýëæèéí àõëàã÷, öåõèéí ìàñòåð çýðýã
àëáàí òóøààëòíóóä áàãòàíà. Ýíý òºâøíèé óäèðäëàãóóä íü õ¿ì¿¿ñòýé àæèëëàõàä
èõýíõ öàãàà çàðöóóëäàã.
Ìåíåæåðèéí óð ÷àäâàð
Ìåíåæìåíòèéí ¿íäñýí ÷èã ¿¿ðã¿¿äèéã àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëýõýä ìåíåæåð õ¿íä
òîäîðõîé óð ÷àäâàðóóä øààðäëàãàòàé áîëäîã. Óð ÷àäâàð ãýäýã íü ìýäëýã, ìýäýýëýë,
äàäëàãà, òóðøëàãàä òóëãóóðëàí òîäîðõîé ¿ð ä¿íä õ¿ðýõ õóâü õ¿íèé ÷àäàâõ þì.
Ìåíåæåðèéí óð ÷àäâàðûã åðºíõèéä íü äàðààõ áàéäëààð àíãèëäàã. ¯¿íä:
Òåõíèêèéí: Ýíä íîãäñîí ¿¿ðýã äààëãàâàðûã òîäîðõîé àðãà áàðèëààð ýðõëýí ã¿éöýòãýõ
óð ä¿é, äàäëàãà òóðøëàãà, ìýäëýã ÷àäâàðûí íýãäýë þì. Òóõàéëáàë òîãòîîë øèéäâýð
ãàðãàõ, ãýðýý õýëöýë áàéãóóëàõ, òºñºë òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ, ä¿í øèíæèëãýý
õèéõ, èëòãýõ õÿíàëò òàâèõ çýðýã òîäîðõîé àæëóóäûã õèéæ ã¿éöýòãýõ óð ä¿éã
õýëíý.
Õàðèëöààíû: Õ¿íòýé àæèëëàõ òýäíèéã çºâ îéëãîõ, íºëººëºõ òýäýíòýé íèéöýæ àæèëëàõ
óð ä¿éã õýëíý. Àëèâàà ìåíåæåð íü àæëûíõàà èõýíõ öàãèéã õ¿ì¿¿ñòýé õàðèëöàõàä
çàðöóóëäàã. Òýãýõýýð ìåíåæåð íü õàìò îëíûã èäýâõæ¿¿ëýõ, ìàíëàéëàõ, òýäýíä
íºëººëºõ óð ÷àäâàðûã ýçýìøñýí áàéõ øààðäëàãàòàé. Õàðèëöààíû óð ÷àäâàð íü äóíä
øàòíû óäèðäëàãóóäàä èë¿¿ øààðäàãääàã.
Øèéäâýð ãàðãàõ: Ýíý íü åðºíõèé îíîë áîëîí õèéñâýð ñàíààã òîäîðõîé íºõöºë áàéäàëä
òîõèðóóëàí õýðýãëýõ óð ä¿é þì. Àëèâàà àñóóäëûí õ¿ðýý, îíöëîã, íºëººëºõ õ¿÷èí
ç¿éëñèéã áîäèòîéãîîð õàðæ îíîâ÷òîé øèéäâýðëýõ íü ìåíåæåðýýñ ºíäºð óð ÷àäâàð
ìýäëýãèéã øààðääàã. Øèéäâýð ãàðãàõ óð ÷àäâàðûã ýçýìøèõèéí òóëä øèéäâýðèéí
õóâèëáàðóóäûã ¿íýëýõ, ¿ð äàãàâðûã íü óðüä÷èëàí õàðàõ ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ

6. øààðäëàãàòàé. Øèéäâýð ãàðãàõ óð ÷àäâàð íü óäèðäëàãûí äýýä òºâøèíä èë¿¿ èõýýð
øààðäàãääàã.
Áàéãóóëëàãûí òóõàé îéëãîëò
Áàéãóóëëàãà ãýäãèéã óäèðäõóéí óõààíû ñîíãîäîã îíîë÷ ×åñòåð Áåðíàðä “ªí캺
òàâüñàí çîðèëãîäîî õ¿ðýõèéí òóëä ¿éë àæèëëàãààãàà óõàìñàðòàéãààð çîõèöóóëæ
áàéãàà á¿ëýã õ¿ì¿¿ñèéã áàéãóóëëàãà ãýíý” ãýæ òîäîðõîéëñîí áàéíà. ̺í
“Áàéãóóëëàãà áîë ýðõ ìýäýë, ¿¿ðýã õàðèóöëàãûí øàòëàë, õºäºëìºð áîëîí ôóíêöèîíàëü
õýñã¿¿äýýð íèéòëýã õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí òîäîðõîé çîðèëãî, çîðèëòîä õ¿ðýõ õ¿ì¿¿ñèéí
îíîâ÷òîé çîõèîí áàéãóóëàëò þì” ãýæ òîäîðõîéëæ áîëíî. Ñèñòåìèéí ¿¿äíýýñ àâ÷ ¿çâýë
áàéãóóëëàãà íü ãàäààä îð÷íû ¿éë÷ëýëä îðøäîã íýýëòòýé ñèñòåì þì. Ñèñòåì ãýäýã íü
õîîðîíäîî õàðèëöàí õàìààðàë á¿õèé ýëåìåíò¿¿äèéí íýãäýë áºãººä ò¿¿íèé åðºíõèé øèíæ
÷àíàð íü ýëåìåíò¿¿äèéíõýý øèíæ ÷àíàðààð òîäîðõîéëîãääîãã¿é. Ñèñòåìèéã á¿ðä¿¿ëæ
áàéãàà ýëåìåíò¿¿äèéí õàðèëöàà íü á¿õýëäýý ñèñòåìèéí øèíæ òºëâèéã òîäîðõîéëíî. ̺í
áàéãóóëëàãà íü íýýëòòýé ñèñòåìèéí õóâüä õýä õýäýí ñèñòåìèéí íýãäýë áàéæ áîëäîã
áàéíà. Áàéãóóëëàãà íü äàðààõ øààðäëàãóóäûã õàíãàñàí áàéõ ¸ñòîé. ¯¿íä:
• Íèéò ãèø¿¿äýä õàìààðàõ ÷èãëýñýí çîðèëãîòîé áàéõ
• Õî¸ð áóþó ò¿¿íýýñ äýýø ãèø¿¿äòýé áàéõ
• Ãèø¿¿ä íü çîðèëãîäîî õ¿ðýõ õ¿ñýë ýðìýëçëýëòýéãýýð íýãäñýí áàéõ çýðýã áîëíî.
Áàéãóóëëàãà íü àëáàí ¸ñíû áà àëáàí ¸ñíû áóñ ãýñýí õýëáýðòýé áàéõ áºãººä äýýðõ
òîäîðõîéëîëò áîëîí øààðäëàãóóä íü àëáàí ¸ñíû áàéãóóëëàãàä õàìààðàëòàé. Àëáàí ¸ñíû
áóñ áàéãóóëëàãà íü àëáàí ¸ñíû áàéãóóëëàãà äîòîð îðøèõ áºãººä ¿çýë áîäîë, õ¿ñýë
ñîíèðõëîîðîî íýãäñýí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ þì.
Áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã àìæèëòòàé óäèðäàí ÿâóóëàõûí òóëä ò¿¿íèé
¿éë àæèëëàãààã òîäîðõîéëîã÷ äàðààõ õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã òîîöîõ ¿çýõ øààðäëàãàòàé.
¯¿íä:
Áàéãóóëëàãûí íººö: Àëèâàà áàéãóóëëàãà íü ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõàä àæèëëàõ
õ¿÷, ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë, òåõíîëîãè, ñàíõ¿¿, ìýäýýëëèéí çýðýã íººö¿¿ä øààðäëàãàòàé
áîëäîã. Ýäãýýð íººö¿¿äèéã õààíààñ, õýçýý, ÿìàð õýìæýýãýýð îëæ íèéë¿¿ëýõ íü ÷óõàë
àñóóäàë þì.

7. Ãàäààä îð÷èí: Áàéãóóëëàãà íü ãàäààä îð÷íû ¿éë÷ëýëä îðøäîã íýýëòòýé ñèñòåì þì.
Ãàäààä îð÷íû õ¿÷èí ç¿éëñ íü áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä øóóä áîëîí øóóä
áóñààð íºëººëäºã áºãººä ýäãýýð íºëººëë¿¿ä íü ýåðýã áîëîí ñºðºã íºõöºë áàéäëûã
¿¿ñãýäýã áàéíà.
Õºäºëìºð õóâààðèëàëò: Áàéãóóëëàãà íü çîðèëãî çîðèëòäîî õ¿ðýõèéí òóëä
àæèëàã÷äûíõàà õîîðîíä àæèë ¿¿ðãèéã îíîâ÷òîé õóâààðèëàõ øààðäëàãàòàé. ¯¿íèé
òóëä àæèë÷èí á¿ð ÿìàð ýðõ ìýäýë, ¿¿ðýã õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ¸ñòîéã íàðèéí
òîäîðõîéëæ ºãºõ ¸ñòîé áàéäàã áºãººä ¿¿íèéã õºäºëìºð õóâààðèëàëò ãýíý. Õºäºëìºðèéí
õýâòýý áîëîí áîñîî õóâààðèëàëòóóä áàéäàã. Õºäºëìºðèéí áîñîî õóâààðèëàëò íü
óäèðäëàãûí øàòëàëûí òºâøèíã òîãòîîõ ¿éë ÿâöàä áèé áîëäîã áà õýâòýý õóâààðèëàëò
íü áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã á¿ðä¿¿ëýã÷ íýãæ õýñã¿¿äýä õóâààðèëàõ
áàéäëààð áèé áîëäîã.
Àëèâàà áàéãóóëëàãûí àìæèëòòàé àæèëëàæ áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîéëîõ
øàëãóóð íü çîðèëãîäîî õ¿ð÷ ÷àäàæ áàéãàà ýñýõ áºãººä äàðààõ ãîë
õýìæèãäýõ¿¿í¿¿äèéã àøèãëàäàã. ¯¿íä:
Óäààí õóãàöààíä îðøèí òîãòíîõ ÷àäâàð: Ýíý íü ãàäààä îð÷íû øóóä íºëººëëèéí õ¿÷èí
ç¿éëñòýé õîëáîîòîé. ªºðººð õýëáýë çàõ çýýë áîëîí õýðýãëýã÷äèéí õýðýãöýý
øààðäëàãûã õàíãàæ áàéãàà áàéãóóëëàãà óäààí õóãàöààíä îðøèí òîãòíîæ ÷àääàã.
¯ð àøèãòàé àæèëëàãàà: Ýíý íü á¿òýýãäýõ¿¿í íü ÷óõàë øààðäëàãàòàé áºãººä ò¿¿íèéã
¿éëäâýðëýõ çàðäàë àðãà àæèëëàãàà, òåõíîëîãè íü õàìãèéí ¿ð àøèãòàé áàéõ ãýñýí
¿ã.
Á¿òýýìæ: Ýíý íü íýãæ õóãàöààíä õàìãèéí áàãà çàðäëààð õàìãèéí èõ á¿òýýãäýõ¿¿í,
¿éë÷èëãýýã áèé áîëãîõûã õýëíý. Á¿òýýìæèéã òîîöîõ åðºíõèé òîìü¸îëîë íü îðö ãàðöûí
õàðüöàà áàéäàã. Õºäºëìºðèéí á¿òýýìæèä öàëèí õºëñ, õºäºëìºðèéí òåõíèêèéí íºõöºë,
àæëûí àðãà áàðèë, óäèðäëàãààñ ºãºõ çààâàð÷èëãàà çýðýã íºëººëäºã.
Áàéãóóëëàãûí ºñºëò, õºãæèë
Àëèâàà áàéãóóëëàãà íü õóâüñàí ººð÷ëºãäºæ áàéäàã îðãàíèê øèíæòýé ñèñòåì
áºãººä ¿¿ñ÷ õºãæèõ人 ýíãèéí á¿òöýýñ ýõëýí ¿éë àæèëëàãààãàà ºðãºæ¿¿ëýí ãàäààä
îð÷èí, äîòîîä íºõöºë áàéäàëäàà çîõèöñîí á¿òöèéã îëæ àâäàã. ªñºëò õºãæëèéí ¿å øàò íü
çîõèöóóëàëò, áàéãóóëëàãûí õàðèëöàà, õýìæýý, óäèðäëàãûí øàòëàë,

8. ìýðãýø¿¿ëýëòèéí õýëáýð, òºâëºðºëèéí òºâøèí çýðãèéã çàéëøã¿é õàìàðäàã.
Áàéãóóëëàãûí õºãæëèéí 5 ¿å øàò áàéäãèéã ñóäëàà÷ Ãðåéíåð òîäîðõîéëñîí. ¯¿íä:
Áàéãóóëëàãûí ¿¿ñëèéí ¿å: Ýíý ¿åä áàéãóóëëàãà íü ¿éë àæèëëàãààãàà òîäîðõîéëîõ áà
óäèðäëàãà, àæèë÷äûí õîîðîíä çàõèðàìæëàëûí øóóä õýëõýýòýé, õàðèëöàà íü àëáàí
áóñ, á¿òýö íü ýíãèéí, óäèðäëàãûí ìýäëýã, ÷àäâàð õàíãàëòã¿é áàéíà. Ýíý ¿å íü çîðèëãî
íü òîäîðõîé áóñ, õ¿ñýë òýì¿¿ëýëòýé, á¿òýýãäýõ¿¿íèé àìüäàðëûí ìº÷ëºã íü äºíãºæ
ýõýëæ áàéäàã, ýìõ çàìáàðààã¿é áàéäàëòàé, õ¿ì¿¿ñèéí ¿éë àæèëëàãàà ÷ºëººòýé,
àæèë÷äààñ øàíòàðøã¿é áàéäëûã øààðääàã, íººö¿¿ä õàíãàëòòàé õýìæýýòýé,
óäèðäëàãààñ àâòî êðàò áàéäëûã øààðääàã çýðýã îíöëîãòîé áàéäàã.
Áàéãóóëëàãûí òîãòâîðæèëòèéí ¿å: Çîðèëãî òîäîðõîé áîëæ ýðõýì çîðèëãûã òîäîðõîéëîõ
áîëîìæ áèé áîëîõ áà àæèëëàãñàä íü äàäëàãà òóðøëàãàòàé áîëæ àæèëäàà ìýðãýøèí
õýëòýñ òàñãóóäàä õóâààãäàíà. Ýíý ¿åä õàðèëöàà íü èë¿¿ àëáàí ¸ñíû øèíæòýé áîëæ,
àëáàí òóøààëûí øàòëàë áèé áîëîí ýðõ ìýäëèéí óÿëäàà õîëáîî ¿¿ññýíýýð àæèë ¿¿ðýã
òîãòâîðæèí àæèëäàà öàã õóãàöàà çàðöóóëàõ øààðäëàãòàé áîëäîã. ̺í
á¿òýýãäýõ¿¿íèé áîðëóóëàëò íýìýãäýí ñàíõ¿¿ãèéí õóâüä òîãòâîðæíî. Á¿òýö íü
ôóíêöèîíàëü õýëáýðòýé áàéõ áà óäèðäëàãûí àðãà áàðèë íü àâòîêðàò øèíæòýé áàéíà.
Áàéãóóëëàãûí õóâüñàõ ¿å: Õóâüñàëûí øàòàíä ìåíåæìåíòèéí àðãà áàðèë òîãòâîðæèæ
ä¿ðýì çààâàð áèåëýãääýã áîëíî. Ìºí ¿¿ðýã äààëãàâàð íàðèéñàæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé
áîðëóóëàëò òîãòâîðæèí äýýä øàòíû óäèðäëàãûí ¿¿ðýã áàãàñàæ äóíä äîîä øàòíû
óäèðäëàãûí ¿¿ðýã íýìýãäýí ýðõ ìýäëèéí õóâüä ¿ë òºâëºðñºí øèíæòýé áîëæ çàõ çýýëèéí
õóâüä ºðãºæèíº. Áàéãóóëëàãûí òîäîðõîé õýñýã ººð÷ëºëòèéã øààðäàæ áàéäàã áà
õýëòýñ íýãæ¿¿ä áèå äààí øèéäâýð ãàðãàõ áîëíî. Á¿òýö íü äèâèçèîíàëü õýëáýðò
øèëæèíý.
Áàéãóóëëàãûí ººð÷ëºëòèéí ¿å: Ýíý ¿åä áàéãóóëëàãà ¿íäñýýðýý øèíý÷ëýãäýõ áà
á¿òýýãäýõ¿¿íýý øèí÷ëýí áîëîâñðîíãóé áîëãîõîä àíõààð÷ óäèðäëàãûí øèéäâýð ¿ë
òºâëºðñºí øèíæòýé áàéõ áºãººä ìåíåæìåíòèéí òóðøëàãà äóòàãääàã áàéíà. ̺í àæëûí
áàéðûã íýìýãä¿¿ëæ, èíãýñíýýð àæëûí áàÿæèëò áèé áîëæ ¿éë àæèëëàãààã íàðèéí
õýñýã÷èëýí ÿâóóëäàã. ¯¿íèé óëìààñ àæèë÷èäûí èòãýë àëäàð÷, àæëûí ã¿éöýòãýë
áóóðàõàä õ¿ðäýã. Áàéãóóëëàãà íü ººð÷ëºëòèéí ¿åèéã àìæèëòòàé äàâæ ÷àäâàë
ºñºëòèéí òàëààð àíõààð÷ ýõýëäýã.

9. Áàéãóóëëàãûí ºñºëòèéí ¿å: ªñºëòèéí øàòàíä ãàäààä îð÷íû ººð÷ëºëòèéí õóðä íºëººëºí
ºðñºë人í øèð¿¿ñ÷ çàõ çýýëèéí õ¿ðýý áàãàñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýðýëò áóóð÷ îðøèí
òîãòíîõûí òºëºº òýìöýë õ¿÷òýé áîëíî. Áàéãóóëëàãûí õýñã¿¿äèéí õîîðîíä óÿëäàà õîëáîî
ñàéæèð÷, èíãýñíýýð îðîí òîî öººðíº. ×àäâàðëàã õ¿íèé íººö øààðäëàãàòàé áîëîõ áºãººä
ýöýñò íü ººðèéí áàéãóóëëàãàä òîõèðñîí õàìãèéí îíîâ÷òîé á¿òöèéã îëæ àâäàã áàéíà.
Áàéãóóëëàãûã åðºíõèéä íü äàðààõ õýëáýðýýð àíãèëæ áîëíî. ¯¿íä:
¯éë àæèëëàãààíû òºðºë:
¯éë àæèëëàãààíû øèíæ: Õóäàëäààíû, ¿éë÷èëãýýíèé, ¿éëäâýðëýëèéí.
ªì÷èéí õýëáýð: Õóâèéí, óëñûí, õàìòàðñàí.
Õóóëü ýðõ ç¿éí áàéäàë: Õîðøîî, ÕÊ, ÕÕÊ.
Õºðºí㺠ýçýìøèõ áàéäàë: ¯íäýñíèé, îëîí ¿íäýñòíèé.
¯éë àæèëëàãààíû íýãäëèéí õýëáýð: Êàðòåëü, ñèíäèêàò, òðåñò, êîðïîðàöè.
¯éë àæèëëàãààíû õ¿ðýý: Îëîí óëñûí, á¿ñ íóòãèéí, îðîí íóòãèéí.
ªì÷èéí õÿíàëò: Ýõ êîìïàíè, ôèëèàë, îõèí êîìïàíè ã.ì

10. Áàéãóóëëàãûí ºñºëòèéí ¿å: ªñºëòèéí øàòàíä ãàäààä îð÷íû ººð÷ëºëòèéí õóðä íºëººëºí
ºðñºë人í øèð¿¿ñ÷ çàõ çýýëèéí õ¿ðýý áàãàñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýðýëò áóóð÷ îðøèí
òîãòíîõûí òºëºº òýìöýë õ¿÷òýé áîëíî. Áàéãóóëëàãûí õýñã¿¿äèéí õîîðîíä óÿëäàà õîëáîî
ñàéæèð÷, èíãýñíýýð îðîí òîî öººðíº. ×àäâàðëàã õ¿íèé íººö øààðäëàãàòàé áîëîõ áºãººä
ýöýñò íü ººðèéí áàéãóóëëàãàä òîõèðñîí õàìãèéí îíîâ÷òîé á¿òöèéã îëæ àâäàã áàéíà.
Áàéãóóëëàãûã åðºíõèéä íü äàðààõ õýëáýðýýð àíãèëæ áîëíî. ¯¿íä:
¯éë àæèëëàãààíû òºðºë:
¯éë àæèëëàãààíû øèíæ: Õóäàëäààíû, ¿éë÷èëãýýíèé, ¿éëäâýðëýëèéí.
ªì÷èéí õýëáýð: Õóâèéí, óëñûí, õàìòàðñàí.
Õóóëü ýðõ ç¿éí áàéäàë: Õîðøîî, ÕÊ, ÕÕÊ.
Õºðºí㺠ýçýìøèõ áàéäàë: ¯íäýñíèé, îëîí ¿íäýñòíèé.
¯éë àæèëëàãààíû íýãäëèéí õýëáýð: Êàðòåëü, ñèíäèêàò, òðåñò, êîðïîðàöè.
¯éë àæèëëàãààíû õ¿ðýý: Îëîí óëñûí, á¿ñ íóòãèéí, îðîí íóòãèéí.
ªì÷èéí õÿíàëò: Ýõ êîìïàíè, ôèëèàë, îõèí êîìïàíè ã.ì