1. BEBERAPA DEFINISI KONSEP
1. Sosiolinguistik: kajian tentang bahasa
dan hubungannya dengan masyarakat.
Mengikut
Janet
Holmes,
ahli
sosiolinguistik
berminat
mengkaji
bahasa dalam hubungannya dengan
masyarakat,
bagaimana
bahasa
berbeza dalam konteks sosial yang
berbeza, termasuk fungsi bahasa dan
bagaimana bahasa digunakan untuk
menyampaikan maksud-maksud sosial
melalui komunikasi.
2. Sosiologi bahasa:
kajian tentang
masyarakat dan kaitannya dengan
bahasa. Meliputi juga hal-hal di luar
bahasa seperti perancangan bahasa
dan dasar bahasa. Kajian ini juga
meliputi
kajian
tentang
norma
penggunaan
bahasa,
atau
pola
penggunaan bahasa sosial, termasuk
sikap terhadap bahasa dari sudut
penerimaannya dalam masyarakat
penutur yang lebih besar.
2. 3. Linguistik: kajian tentang bahasa yang
meliputi kajian tentang bunyi hingga
kepada analisis bentuk pertuturan
(sintaksis) dan tulisan. Bila dikaitkan
dengan masyarakat pengguna, bidang
ini dikaitkan juga dengan kebolehan
manusia untuk berhubung, atau untuk
melahirkan perasaan dan fikiran
(Edward Sapir). Jika dikaitkan dengan
konsep
bahasa
sebagai
alat
perhubungan,
linguistik
mengkaji
struktur bahasa, kerana struktur bahasa
yang betul sahaja melahirkan fikiran
yang betul (Ferdinand de Saussure).
4. Perubahan
bahasa:
sebarang
penyesuaian yang berlaku dalam
organisasi sosial dan pola-pola peranan
sosial dalam sesuatu masyarakat.
Sebab-sebab perubahan bahasa:
pertembungan masyarakat dan budaya,
penjajahan, peperangan, perpindahan,
perubahan populasi, kelas sosial, etnik,
umur, seks, pekerjaan, penemuan baru
(kaedah, benda-benda, peralatan dll.),
pendidikan, penghijrahan, perdagangan,
agama, status ekonomi dll.
2
3. 5. Proses perubahan bahasa:
(a) perubahan bunyi – [pinam] (Kuno)
kpd [pinang].
(b) perubahan fonem – [vuat] (Kuno)
kpd [buat]
(c) perubahan morfem – [nivunuh]
kpd [dibunuh]
(d) penggantian kata – [warsa] (Kuno)
kpd [tahun], [siasah] kpd [politik],
[iktisad] kpd [ekonomi]
(e) asimilasi
–
[organisasi]
drp
[organization]
(f) haplologi – [bagi itu] (asal) kpd
[begitu] (baru).
(g) penggemblengan – [jalan bawah
tanah] kpd [jabanah], [kugiran] drp
[kumpulan gitar rancak]
(h) lewah pembetulan – [tuladan]
(kata asal) kpd [tauladan] atau
[teladan].
(i) hanyutan fonetik – [dua halapan]
kpd [delapan] kpd [lapan]
(j) perubahan makna – [khalwat]
(asal Arab) : “menyendiri untuk
3
4. beribadat” kpd “berdua-duaan
berbuat maksiat”
(k) penyempitan makna – [tuan] (dulu)
untuk perempuan dan lelaki spt
Tuan Ali, Tuan Puteri kpd kini
untuk lelaki sahaja. dll.
(l) perubahan makna kerana daerah
– [kelmarin]. dll.
(m) kata slanga – [tuang] untuk
[ponteng]
6. Bahasa:
alat
komunikasi
untuk
manusia bekerjasama, melestarikan
kebudayaan dan penerusan pemikiran.
(a) Nababan: bahasa ialah sistem
oerisyaratan (semiotik) yang terdiri
daripada unsur isyarat dan
hubungan antara unsur-unsur itu.
Dengan kata lain, bahasa terbuka
untuk penafsiran = fonologi +
morfologi + sintaksis.
(b) Chomsky:
bahasa
adalah
kebolehan
inat
(semulajadi)
penutur asli untuk membentuk
ayat yang gramatis sebagai ujaran
sebenar pada waktu tertentu.
4
5. (c) De Saussure: bahasa adalah
pola-pola umum dalam pertuturan
sesuatu komuniti bahasa.
(d) Edward Sapir: bahasa adalah
sistem manusiawi yang instingtif
(arbitrari) untuk menyampaikan
perasaan dan fikiran melalui alat
sistem simbol yang dikeluarkan
secara voluntari.
7. Fungsi bahasa: bahasa mengandungi
pelbagai tujuan untuk menggambarkan
suasana atau menyampaikan maklumat
antara penutur dan pendengar (fungsi
komunikatif), untuk supaya pendengar
menyambut (fungsi apelatif), untuk
menyatakan
perasaan
(fungsi
akspresif)
atau
menaakul
kebijaksanaan (fungsi kognitif).
8. Masyarakat: kelompok manusia yang
mempunyai kebudayaan yang teratur
untuk
memenuhi
keperluan
dan
kepentingan
hidup
anggotaanggotanya. Sekumpulan manusia
yang mempunyai kebudayaan yang
5
6. sepunya dalam lingkungan kawasan
tertentu,
mempunyai
perasaan
kesatuan dan menganggap diri mereka
sebagai suatu entiti yang nyata
(Theodorson 1979), atau sebagai suatu
struktur sosial (Hugo F. Reading), atau
sekumpulan manusia yang beretnik dan
berketurunan
melalui
reproduksi
biologi,
atau
kelompok
yang
mempunyai
sistem
sosial
yang
komprehensif
(yang
jelas
dan
mempunyai peranan sosial tertentu).
9. Ciri-ciri masyarakat:
(a)
(b)
(c)
(d)
(e)
(f)
(g)
boleh berubah
mempunyai kelas sosial
mempunyai dialek sosial
mengalami evolusi sosial
perbezaan
interaksi sosial
mobiliti sosial – dinamik, berubah
terus-menerus secara lambat atau
pantas, secara evolusi, difusi,
revolusi.
(h) golongan
memerintah
dan
diperintah.
6
7. 10. Kebudayaan: cara hidup sesuatu
kelompok atau kumpulan sosial. Ia
juga sejumlah persekitaran yang
dibentuk oleh manusia dan menafsirnya
sebagai cara berfikir. Mengikut Edward
B.Taylor,
kebudayaan
adalah
“keseluruhan
kompleks
yang
merangkumi
pengetahuan,
kepercayaan, kesenian, moral, undangundang, adat resam dan kebolehan
serta tabiat yang dibentuk oleh manusia
sebagai anggota masyarakat (1871).
Takrif ini paling popular dan klasik.
11.
Etnografi komunikasi:
Dalam peristiwa bahasa, terdapat
pertuturan yang bermula dengan sesuatu
dan berakhir dengan sesuatu. Ia
merupakan sifat-sifat penggunaan bahasa
semasa berinteraksi. Etnografi komunikasi
menentukan lakuan bahasa sebenar
dengan gaya, penggunaan kata, pemilihan
kata dan makna yang dibawakan, sesuai
dengan topik yang dibicarakan antara
peserta komunikasi (penutur/pendengar).
Aspek kesesuaian paling penting dalam
komunikasi,
supaya
bahasa
yang
7
8. digunakan diterima dengan baik, ada
perasaan hormat-menghormati, ada nilai
kesantunan yang memelihara perpaduan.
Hal-hal ini menjadi petanda kepada
penerusan komunikasi yang memelihara
perasaan peserta komunikasi dalam
proses
interaksi
sebagai
alat
penyampaian maklumat, niat, tujuan dan
sebagainya
berbentuk
komunikasi.
Etnografi merujuk kepada penelitian
tentang cara manusia menggunakan
bahasa dalam masyarakatnya. Etnik
merujuk kepada manusia yang ada
bangsa, masyarakat dan kebudayaan.
Bahasa menjadi alat untuk meneruskan
kehidupan yang dikongsi secara bersama
dari generasi ke generasi.
12. Perancangan
bahasa:
Proses
merancang (a) status bahasa dan (b)
korpus bahasa.
(a) Perancangan
status
bahasa
bersifat
kebangsaan
atau
kenegaraan. Meliputi penetapan
bahasa
kebangsaan,
bahasa
rasmi, bahasa pengantar, bahasa
kedua dsb.
8
9. (b) Perancangan
korpus
bahasa
melibatkan pemilihan tulisan dan
sistem ejaan, penyusunan kamus,
peristilahan dan sebagainya.
13.
Kepelbagaian (kelainan) bahasa:
(a) bahasa Inklusif
(b) bahaa Eksklusif
Bahasa Inklusif = bahasa sedia
dituturkan oleh kumpulan masyarakat
tertentu, seperti:
(c) bahasa kebangsaan
(d) bahasa rasmi
(e) lingua franca
(f) bahasa pidgin
(g) bahasa kreol
(h) bahasa Koine
14. Bahasa Kebangsaan = bahasa
rasmi, bahasa pentadbiran dan bahasa
pengantar utama negara. Digunakan di
media jelata, pusat pengajian tinggi,
pemerintahan,
parlimen,
majlis
konvensyen, upacara rasmi kerajaan
9
10. dan bahasa sekolah = mempunyai
kemegahan negara.
15. Bahasa
Rasmi
=
bahasa
pentadbiran negara, seperti yang
digunakan
untuk
surat-menyurat
kerajaan, untuk kegunaan dalam
sebaran am (media massa), kad
pengenalan, minit mesyuarat. Dalam
negara, boleh lebih daripada satu.
Misalnya, bahasa Inggeris dan Melayu
di Brunei Darussalam, tetapi satu di
Malaysia (bahasa Melayu); bahasa
Thai di Thailand dan bahasa Indonesia
di Indonesia; 4 bahasa rasmi di
Switzerland, iaitu bahasa Perancis,
Jerman, Itali dan Romansch, 2 bahasa,
iaitu Inggeris dan Hindi di India di
peringkat kebangsaan, tetapi 14
bahasa rasmi di peringkat negeri,
seperti bahasa Tamil di Tamil Nadu dan
4 bahasa rasmi di Singapura (Inggeris,
Mandarin Melayu, dan Tamil).
16. Lingua franca = bahasa di kawasan
pertembungan bahasa yang intensif,
digunakan
oleh
penutur
bahasa
daripada pelbagai komuniti sebagai
10
11. bahasa perantara sepunya semasa
berkomunikasi (Hartmann & Stork,
1976).
Timbul akibat perang salib
antara kristian di Eropah dan Islam di
Asia Barat. Di Tenggara Asia, bahasa
Melayu sebagai lingua franca bersebab
daripada fungsinya sebagai bahasa
agama (Sanskrit dan Arab klasik) dan
bahasa perdagangan yang melakukan
‘butter-trade’. Bahawa Swahili menjadi
lingua franca di Afrika Timur. Bahasa
Sepanyol menjadi lingua franca di
Amerika Tengah dan Amerika Selatan,
kecuali Brazil.
17. Bahasa Pijin = bahasa ‘campuran
antara dua atau lebih bahasa’ tidak
boleh dikategorikan kepada salah satu
bahasa asal. Bahasa pijin timbul
disebabkan
oleh
kepentingan
perdagangan dalam kalangan penutur
bahasa lain yang bertembung di tempat
tertentu.
Mereka
berinteraksi
menggunakan bahasa campuran (pijin)
ini, dan tidak menguasai sebarang
bahasa komuniti lain sama sekali. Di
Malaysia, bahasa pasar terkategori
sebagai bahasa pidgin yang digunakan
11
