constitutional concept

1. Constitutional concept
Dr.Piyanan Songsoontorawat
Bachelor of Political Science Program
NRRU

2. วัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรม
• อธิบายความหมายของรัฐธรรมนูญได้
• อธิบายความแตกต่างระหว่างรัฐธรรมนูญกับกฎหมายรัฐธรรมนูญได้
• อธิบายอํานาจในการจัดให้มีรัฐธรรมนูญ และประเภทของรัฐธรรมนูญได้
• อธิบายความสําคัญของรัฐธรรมนูญ และลักษณะพิเศษของรัฐธรรมนูญได้

3. ความหมายของรัฐธรรมนูญ
Aristotle (E. BARKER. M.A.. 1959: 471) ให้ทัศนะว่า รัฐธรรมนูญเป็น
รากฐานทีกําหนดลักษณะโครงสร้างและการจัดสรรอํานาจทางการเมือง และยังแสดงออกถึงแนว
การดําเนินชีวิตของราษฎร กล่าวคือ รัฐธรรมนูญของอริสโตเติล มีความหมายในเบืองแรก เป็น
เอกสารทางกฎหมายและทางการเมืองทีอธิบายถึงลักษณะการจัดระเบียบ ตําแหน่งหน้าทีและการ
แบ่งสรรอํานาจ
Thomas Paine (2014: 203) กล่าวไว้ว่า “รัฐธรรมนูญไม่ใช่กฎหมายของ
รัฐบาล แต่เป็นกฎหมายของประชาชนเพือสถาปนารัฐบาล รัฐบาลทีไร้รัฐธรรมนูญก็คือรัฐบาลที
มีอํานาจแต่ปราศจากสิทธิในการปกครอง” สะท้อนให้เห็นว่ารัฐทุกรัฐจะต้องมีรัฐธรรมนูญเพือ
รองรับความชอบธรรมในการใช้อํานาจรัฐในกิจการต่างๆ และการมีรัฐธรรมนูญกลายเป็น
เครืองหมายของการมีความชอบธรรมของผู้ปกครองในทีสุด การมีอยู่ของรัฐธรรมนูญจึงเป็น
เงือนไขสําคัญของความชอบธรรมในการปกครองประชาชนและรัฐ

4. ความหมายของรัฐธรรมนูญ
ในปัจจุบันคําว่า “Constitution” หรือ “รัฐธรรมนูญ” มีความหมายสองนัย คือ ตาม
ความหมายอย่างกว้าง รัฐธรรมนูญ ได้แก่ ระบบกฎหมายจารีตประเพณี (Customs) และธรรม
เนียมปฏิบัติ (Conventions) ความหมายอย่างกว้างนีใช้อยู่ในประเทศอังกฤษและหมายถึง
รัฐธรรมนูญของประเทศอังกฤษ ส่วนความหมายอย่างแคบ หมายถึง กฎหมายฉบับหนึงหรือ
หลายฉบับ ซึงรวบรวมกฎเกณฑ์การปกครองประเทศขึนไว้ความหมายนีได้แก่รัฐธรรมนูญของ
ประเทศต่างๆ เช่น ประเทศสหรัฐอเมริกา ประะเทศฝรังเศส ประเทศเยอรมนี ประเทศญีปุ่น
ประเทศไทย ฯลฯ

5. ความแตกต่างระหว่างรัฐธรรมนูญกับกฎหมายรัฐธรรมนูญ
รัฐธรรมนูญ (Constitution) กฎหมายรัฐธรรมนูญ
เป็นกฎหมายสูงสุดของรัฐทีบัญญัติตัวกฎเกณฑ์
สําคัญในการปกครองรัฐหรือประเทศ
เฉพาะรัฐธรรมนูญในฐานะทีเป็นกฎหมาย
สูงสุดของประเทศ กฎมณเฑียรบาล
พระราชบัญญัติหรือพระราชบัญญัติประกอบ
รัฐธรรมนูญ และพระราชกําหนด

6. อํานาจในการจัดให้มีรัฐธรรมนูญ
• ประมุขของรัฐเป็นผู้จัดให้มี
• ผู้ก่อการปฏิวัติหรือรัฐประหารเป็นผู้จัดให้มี
• ราษฎรเป็นผู้จัดให้มี
• ประมุขของรัฐและราษฎรหรือคณะบุคคลมีอํานาจร่วมกันจัดให้มี
• ผู้มีอํานาจจากองค์กรภายนอกในฐานะผู้มีอํานาจจัดให้มี

7. ประเภทของรัฐธรรมนูญ
• รัฐธรรมนูญทีเป็นลายลักษณ์อักษร
• รัฐธรรมนูญทีไม่เป็นลายลักษณ์อักษร
แบ่งแยกตามวิธีการบัญญัติ
• รัฐธรรมนูญตามเนือหา
• รัฐธรรมนูญตามแบบพิธี
แบ่งแยกตามเนือหาและตาม
แบบพิธี
• รัฐธรรมนูญทีแก้ไขยาก
• รัฐธรรมนูญทีแก้ไขง่าย
แบ่งแยกตามวิธีการแก้ไข
แบ่งแยกตามกําหนดเวลาในการ
บังคับใช้
* รัฐธรรมนูญฉบับชัวคราว
* รัฐธรรมนูญฉบับถาวร

8. ความสําคัญของรัฐธรรมนูญ
• ความเป็นกฎหมายสูงสุด (Supreme Law)
• รัฐธรรมนูญเป็นกฎหมายหลัก (Basic Law)
• รัฐธรรมนูญเป็นกฎหมายทีมีความคงทนถาวร (Permanence)

9. ลักษณะพิเศษของรัฐธรรมนูญ
• เป็นกฎหมายของรัฐ
• เป็นหลักการการเมือง การปกครองประเทศ และการบริหารประเทศ
• แก้ไขเปลียนแปลงได้
• มีศักดิทางกฎหมายสูงกว่ากฎหมายอืนของรัฐ
• การแก้ไขรัฐธรรมนูญทีเป็นการตรงกันข้ามกับระบอบการปกครองเดิมถือเป็นการล้ม
ล้างการปกครองเดิม

10. ลักษณะพิเศษของรัฐธรรมนูญ
• เป็นกฎหมายทีบัญญัติถึงการออกกฎหมายต่างๆ เพือใช้ในการปกครอง
• องค์กรต่างๆทีจะดําเนินการทางการเมืองการปกครองเกิดได้โดยบทบัญญัติของ
รัฐธรรมนูญ
• การแสดงประชามติของประชาชนจะถูกกําหนดในขันตอนใดขันตอนหนึงในระบบ
การเมือง
• การกําหนดให้ผู้มีอํานาจทางการเมืองใช้อํานาจแต่เพียงผู้เดียวหรือกลุ่มเดียว
• รัฐสภาจะถูกกําหนดให้เป็นสถาบันหลักในระบบการเมืองการปกครอง

11. รัฐธรรมนูญของประเทศอังกฤษ
• รัฐธรรมนูญอังกฤษเป็นรัฐธรรมนูญทีไม่มีลายลักษณ์อักษร
• ต้องไม่ใช้กําลังปกครอง ต้องใช้กฎหมายปกครอง ประชาชนต้องเคารพ
กฎหมาย
• คนอังกฤษถูกปกครองโดยกฎหมายและโดยกฎหมายเท่านัน
• อํานาจของพระมหากษัตริย์และรัฐมนตรีนันมีต้นกําเนิดมาจาก
พระราชบัญญัติของรัฐสภา

12. รัฐธรรมนูญของประเทศสหรัฐอเมริกา
รัฐธรรมนูญของสหรัฐอเมริกาเป็นรัฐธรรมนูญลายลักษณ์อักษรฉบับทีเก่าแก่ทีสุดในโลก
ปัจจุบัน โดยเริมต้นจากการทีผู้แทนของรัฐต่างๆ 12 รัฐ ทีมาประชุมกัน (ขาดผู้แทนรัฐโรด
ไอซ์แลนด์ 1 รัฐ) ทีเมืองฟิลาเดลเฟีย ปี ค.ศ.1787 โดยผู้นํา 55 คน มีเจตนาจะมาเพือแก้ไข
มาตราของรัฐธรรมนูญของสมาพันธรัฐเดิม ในบรรดาผู้นํา 55 คนนี มีนักคิด นักปรัชญา และ
รัฐบุรุษในอดีตและอนาคตหลายท่าน เช่น ยอร์จ วอชิงตัน เบนจามิน แฟรงคลิน และเจมส์ เมดิสัน

13. หลักการของรัฐธรรมนูญสหรัฐอเมริกา
• รัฐธรรมนูญสร้างระบบการปกครองแบบสมาพันธรัฐ (Federation)
• รัฐธรรมนูญสร้างระบบการแบ่งแยกอํานาจ (Separation of Powers)
• รัฐธรรมนูญสร้างระบบตรวจสอบและคานอํานาจ (Checks and Balance)
• รัฐธรรมนูญยึดหลักของการจัดตังรัฐบาลทีได้รับการเลือกตังจากประชาชน
• หลักของสิทธิเสรีภาพของมนุษยชน

14. รัฐธรรมนูญของประเทศอังฝรังเศส
รูปแบบการปกครองของประเทศฝรังเศสนัน มีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยใน
ระบบกึงรัฐสภากึงประธานาธิบดี กล่าวคือ มีประธานาธิบดีเป็นประมุขหรือผู้นําของสาธารณรัฐ
และมีนายกรัฐมนตรีเป็ นหัวหน้าฝ่ ายรัฐบาล ซึงนายกรัฐมนตรีมาจากการแต่งตังของ
ประธานาธิบดี

15. สถาบันทางการเมืองของฝรังเศส
• สถาบันนิติบัญญัติ (รัฐสภา)
• สถาบันบริหาร (รัฐบาล)
• สถาบันตุลาการ (ศาล)

16. รัฐธรรมนูญของประเทศเยอรมัน
• ประเทศนีมีระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตยเชิงเสรีภาพและรัฐสวัสดิการ
• การเป็นรัฐธรรมนูญทีมีการวางรากฐานประชาธิปไตย
• การเป็นรัฐธรรมนูญทีมุ่งสร้างระบบการปกครองโดยกฎหมาย
• การเป็นรัฐธรรมนูญทีมุ่งสร้างเสถียรภาพและประสิทธิภาพของรัฐบาล
• เป็นรัฐธรรมนูญทีส่งเสริมการป้องกันรักษาประชาธิปไตย
• เป็นรัฐธรรมนูญทีจูงใจให้ข้าราชการประจําเข้าสู่ตําแหน่งทางการเมือง
• เป็นรัฐธรรมนูญทีสร้างการเรียนรู้ประชาธิปไตย

17. สรุป
รัฐธรรมนูญ คือ กฎหมายขันมูลฐานของรัฐ ซึงกล่าวถึงกฎเกณฑ์ทีจัดวางระเบียบ
ความสัมพันธ์ระหว่างผู้ปกครองกับผู้อยู่ใต้การปกครอง ผู้ทีมีอํานาจในการจัดให้มีรัฐธรรมนูญ
ประกอบด้วย ประมุขของรัฐผู้ก่อการปฏิวัติหรือรัฐประหาร ราษฎร ประมุขของรัฐและราษฎร
หรือคณะบุคคล ผู้มีอํานาจจากองค์กรภายนอก รัฐธรรมนูญนันสามารถจําแนกประเภทได้เป็น
แบ่งแยกตามวิธีการบัญญัติ แบ่งแยกตามเนือหาและตามแบบพิธี แบ่งแยกตามวิธีการแก้ไข
แบ่งแยกตามกําหนดเวลาในการบังคับใช้ โดยรัฐธรรมนูญมีความสําคัญเพราะว่า รัฐธรรมนูญเป็น
กฎหมายสูงสุด รัฐธรรมนูญเป็นกฎหมายหลัก รัฐธรรมนูญเป็นกฎหมายทีมีความคงทนถาวร ทัง
รัฐธรรมนูญต่างของแต่ละประเทศจะมีความสําคัญ เนืองจากการแสดงความเป็นเอกราชของ
ประเทศ การแสดงฐานะทางการเมือง การแสดงความเจริญก้าวหน้า รวงมถึงการแสดงอิทธิพลต่อ
ประเทศอืนในการจัดรูปแบบรัฐบาลและการเมืองการปกครอง