Nobelaren iruzina - Comentario a la novela Autorea: Antxon Narbaiza

1. Juan San Martin Liburutegia
“Idazlearekin harixa emoten”
ATZERRIAN
Nerea Balda San Juan, Pamiela, 2019
Iruzkina: Antxon Narbaiza, 2019-11-05

2. Wikipedian
https://eu.wikipedia.org/wiki/Nerea_Balda
Literaturaren zubitegian
https://zubitegia.armiarma.eus/?i=1007

3. Atzerrian
Nerea Baldak idatzi duen nobela labur hau 114 orrialdetan banatua dago. Nobela
saritua dugu, hain zuzen, Getxoko udalak antolatzen duen I. eleberri laburren
lehiaketan. 16 atal ditu, izenburuak euskaraz eta ingelesez datozelarik.
Argumentua atzerria du, atzerrian itzultzaile-interprete lanetan trebatzen ari den
protagonista, zeinen izena, oker ez bagaude, ez den eleberrian barrena ezagutarazten.
Londongo atzerrian, protagonista eta bera inguratzen duten pertsona batzuk, gutxi
batzuk, ari dira egunerokotasun gordinenean bizitzen.
Egitura
Nobela honetara hurbiltzen den irakurleak ikusiko du narrazioak ez daramala ipar
orratz jakin bat, alegia, ez duela ibilbide lineal eta jarraikorrik; aitzitik, kritikari batek
dioen bezala: “mosaiko itxurako kontakizuna erabili du” besteen ordez.1
Arrazoi horregatik agian, kosta egiten da gidatuko gaituen hari narratibo bati
jarraitzea, hain zuzen, ez delako inondik ere ageri.
Kontatzaileak nobelan: ama
Nobelaren narratzaile nagusia izenik gabeko protagonista bada ere, badira narrazioan
barrena, beste ahots batzuk. Beroietako bat da protagonistaren ama. Amak, susma
litekeen bezala, protagonismo handia du nobelan, era pasiboan (protagonistak bere
gaixotasunaren bilakaera aipatzen duenean) edota aktiboan, ekintzaile legez, bere
senarraren eta etxeko alabaren patuaz ari denean (90-91).
Pertsonaiak
Pertsonaien aldetik, ikusten dugu beren ekintzetan difuminaturik bezala ageri direla,
nortasun zehatz eta identifikagarriak urriago direlarik.
Protagonista nagusiaren soslaia
Protagonistak barne bizitza handia du. Hobeto adierazteko, esango genuke bere
pentsamenduen mundua ari dela beti gertaera bereziak irudikatzen. Oro har, ez da
batere ere ausarta. Nahi luke baina ezin du: bere izaerak, hezkuntzak…zerbaitek esaten
dio ezin duela muga bat zeharkatu. Hots, treneko adibidean bezala, non berak nahiko
lukeen ezezagun harekin joan baina…
Pentsamendu beti biraka ari duen protagonistak sentimendu trajikoa ere erabiltzen
du: esaterako, Moritz lagunaren hegaldi batek Concorde hegazkinaren istripua eta
1
Barne-gatazka, Javier Rojo in DV, 2019-06-15). Iritzi berekoa da Irati Majuelo Berrian Lur hartzen
deritzon artikuluan (2019-X-27).

4. sarraskia gogorarazten dionean legez. Zer egin zezakeen berak holako eta bestelako
egoeran, nola egoera oker bat zuzendu. Hitzen mundua ez du hark arrotz, interprete
lanetan ari baita.
Nobelaren erritmoa
Nerea Baldaren eleberriak ñabarduraz ñabardura egiten du aurrera, ez da gertakari
nagusirik antz ematen; izan, izango dira, baina ia irakurlea ohartu gabe pasatuko dira.
Narratzaileak ez du presarik pertsonaiak aztertzeko izaeraz edo jarreraz. Nahiago du
beraien arteko harremanaz hitz egin. Nahiago du, oro har, norbanakoaren nortasunaren
baitan sakontzea. Bestalde, kontrajarpenak garbia ematen du: harremanak anekdota
dira maiz: xumeak, arinak. Ostera, bizitzaren nolakotasunaz hausnartzen hartuko du
denbora.
Distantzia eta bakardadea
Bi aldagai hauek hartuko dute izugarrizko garrantzia kontakizunaren gorputzean.
Distantziak zeinak hauskor eta mesfidati bihurtzen baitu gure izaera. Bakardadeak
zeinak aipaturiko hauskortasuna areagotu egiten duen. Bakardadearen kontrako
antidotoa, bakardade ez desiratuaz ari gara, noski, erronka, alegia, bizitzaren zentzua
aurkitzea da. Eta behin hura aurkiturik, hura aberasten joatea.
Atzerria aitzaki
Irudi luke Nerea Baldaren eleberrian atzerria aitzakia dela protagonistak bere barne
bidaiaz jarduteko. Eta atzerri horren barruan, bakardadeak eta distantziak eraginik,
oroitzapenak daude. Protagonista jakitun da oroitzapenek dakarten katea:
“oroitzapenak bizitzaren kontrako norabidea daramate, oroitzea atzeraka bizitzea
bezalakoa da” (48).
Distantzia=familia
Atzerriak, urrutimina sorrarazten du, nostalgia, alegia. Atzerria, ez da, ez dirudi
bizilekurik egokiena, onena denik. “Ezleku” bat ematen du. Behin-behinekotasunaren
sinonimoa. Egia da, protagonista saiatzen da bizitza, lan bizitza interesgarriena
eramaten, baina pentsamenduak beste norabait darama, bere barne bizitzara, egoera
sentimentalera, harreman asegarrien esparrura, eta, beti, atzerri hartatik ihes eginez,
besteak beste, urrutian duen familiarengana bere pentsamenduak eramaten. Alde
horretatik bitasun hori nabarmen geratzen da agerian.

5. Atzerria deserria?
Gure protagonistak ez du lehen aldia atzerrira jotzen duena. Izana da, gazteagoa zela
au-pair bezala. Orain ostera, bere lanean aritzen da. Lana gogokoa du, itzulpenak,
interpretaritzak bete egiten dutela ikusten da. Aberasgarri gertatzen zaio. Haren
aniztasuna, batez ere.
Pertsonaiak nobelaren harian
Bestalde, Sarah Bloom idazlearen figurak protagonistaren ideala suposatzen duela
dirudi. “The falling moon”, haren poemak, protagonistaren miresmena sortu du. Ildo
honi jarraiki badira lerro polit batzuk isuri narrazioan. Ilargia eroria metaforak, bizitzaren
dekadentzia adierazten du, nobelan protagonistaren aitaren patua ikusi arazteko, hain
zuzen.
Nobelan barrena bere buruaren introspekzio lanetan dabil protagonista: bere
zalantzak, bere beldurrak, bere nahi eta ezin ugarien zenbatekoa ez da txikia; badu
lekurik jakina, bere harremanen zehaztasuna ezagutarazteko.
Bi pertsonaia gurutzatzen dira nagusiki protagonistaren bizitza hartan atzerrian. Bata
Suzanne, Suzzi da, protagonistaren pisukidea eta Moritz, interpretatzailea eta idazlea,
besteak beste.
Suzz, izan liteke ia-ia protagonistaren ispilu, hainbatetan: zalantzatia agertzen da eta
ez du bizitza sentimentalean arrakasta handirik izan. Baina, elkar bizitzarako ez dirudi
pertsonarik egokiena, protagonistaren iritziz behintzat: (…) “neska honek sentimendu
baino txarrak piztu dizkit ezagutzen dudan bi aste urrietan. Berea egiteko erraztasun
handia dauka, ordea” (25).
Moritz, berriz, miretsi egiten du protagonistak. Arrakasta lortu du nolabait bere
lanbidean. Halaber, idazle lanetan ez dabil herren. Gainera, euskaltzale agertzen da,
Europako hizkuntza gutxituen patua defendatzen du. Adierazi bezala, protagonistak ez
du hitzen mundua arrotz, interprete lanetan ari baita, horregatik bere
Moritzerenganako miresmena, lortu duen mailagatik. Bera ere –protagonista, alegia–,
hiztegi bat egiten ari da, hitz bat nola esaten den pertsona bakoitzari bere jatorrizko
hizkuntzan itaunduz.
Distantziari buruzko gogoeta
Garbi dago eleberriaren harian gerta litezkeen gorabeherak, pasadizoak, nolabaiteko
geruza direla protagonistaren gogoetei zelanbaiteko atsedenaldia emateko.
Atzerria>distantzia>bakardadadea>urruti mina (nostalgia) kontzeptuak dira nagusi

6. egileak nolabait eraiki nahi duen gorputz afektibo horretan. Halere, kontzeptuok
birpentsatzerakoan baikorki, edo ez horrenbeste, eragin desberdina izan dezakete
gizabanakoarengan. Distantziak, esaterako, halako balio morala eman diezaioke
protagonistari bere ahizpa Idoiari laguntzeko bere bikote bizitza aurrera atera dezan.
Idoiak bere senarrarekin bakeak edo egingo ditu. Baina dena ez da “terapeutikoa”. Ilargi
eroriaren irudia erabiliko du amak berak aitaren maldan beheraz alabarekin jarduteko.
Distantziak, kasu honetan, dio amak “guztia areagotzen du, mina minago bilaka
daitekeelarik” (52).
Bizitza sentimentala nobelan
Kontakizunaren ikuspegi orokorretik begiratuz, ez dago zalantzarik, eleberriari halako
etsikortasun kutsua ikusten zaiola. Hasteko, protagonistak bere ordura arteko maite
bizitza apur bat erakusten digu, non dirudienez, ez zen deus onik atera. Aukera izango
du behin trenean doala halako afera bat izateko baina ez da ausartuko. Susma daiteke
bestalde, aipatu dugu, protagonistaren Moritzerenganako xera, baina beronek beste
joera sexual batekoa dirudi Ray irakaslearekin erromantzea bizi izan baitu. Kasu biotan
ikusten dugu ausardia falta ageri dela harremanak sakontzeko garaian. Adierazgarriak,
protagonistak Moritzen ahoan jartzen dituen hitzak: (…) “Askotan errepikatu behar izan
zion (Moritzek) bere buruari fikzioa zera bat dela, beste zerbait dela bizitza” (62)
Azkenik, Suzanne eta Marcel-en arteko harreman trumoitsua dugu, agian garapen
biribilago bat izan zezakeen kontaera. Izan ere, kontaera “harrapataka” legez barneratua
dagoela baitirudi. Amaiera malapartatuak hemen ere protagonistak harreman “serioei”
dien beldurra erakusten digu. Badirudi protagonista bera, “maitasun kontuetan
abentura gutxi”, iradokitzen ari zaigula.
Iritzia
Iruditzen zaigu egileak pintzelkada batzuk eskaintzen dizkigula hats handiagoko
nobela baten zelanbaiteko aurrekaria izan litezkeenak. Atzerria eta Sorterria, hangoa eta
hemengoa, sustraien garrantzia, maitasunaren unibertsaltasuna, edozenbat kontzeptu
dira egunerokotasun gordinarekin talka egiten dutenak: beraiek uztartzea beti izan ohi
da literatura aldetik emankor.