2. ЖОСПАР
Кіріспе.
Негізгі бөлім
1.Зәр шығару мүшелері, құрылысы,қызметі.
2.Жыныс мүшелері.
3.Әйел адамның жыныс мүшелері. Ішкі және сыртқы.
4.Еркектердің жыныс мүшелері. Ішкі және сыртқы.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер.
3. Зәр шығару жүйесі
экскреторлық жүйе-адам
мен жануарлар
организмінің артық суды,
тұздарды,зат алмасудан
пайда болған қажетсіз
заттарды сыртқа
шығаратын органдары.
5. Бүйрек – құрсақ қуысында І-ІІ бел омыртқалардың тұсында
орналасқан жұп безді мүше. Бүйрек құрсақ қуысының артын ала
ішперденің сыртындағы байламдарға байланып тұрады. Оң бүйрек
сол бүйрекке қарағанда жарты омыртқадай төмен орналасады.
Бүйректің ұзындығы-12 см, қалыңдығы-4 см, ені –6 см, салмағы 120
г, шеткі жиегі дөңес, ортаңғы жиегі ойыс болып келеді.Ішкі
артерия ,жүйке кіретін, вена, сарысу тамырлары зәрағар түтігі
шығатын жағын бүйрек қақпасы деп атайды. Бүйректі екіге қақ
жарып қарағанда оның ішкі қойнаудан және оны айналдыра қоршап
жатқан бүйрек затынан тұратыны көрінеді.Бүйрек заты екі бөліктен
тұрады:
1.қыртыс заты
2.милы(жұмсақ) заты.
Қыртыс зат қызыл қоңыр түсті қалыңдыығы 4 мм болады. Бүйректің
құрылымдық бірлігі-нефрондар осы қыртыс затты құрайды.Нефрон
капилляр тамырлары және Шумлянский –Боумен капсуласынан
түзілген. Жұмсақ зат сүййір пішінді бүйрек пирамидаларынан
түзілген. Пирамидалардың түбі бүйректің ьеткі жағында,ұштары
бүйрек қуысына бағыытталған.Екі немесе бірнеше пирамиданың
ұштары бірігіп емізіктер құрайды.Кіші тостағанша лар әрқайсысына
2-3 емізік тесіктері ашылатын құрылымдар.2-3 кіші тостағанша
лардың бірігуінен үлкен тостағаншалар түзіледі. 2-3 үлкен
тостағанша лардың бірігуінен үлкен астаушалар түзіледі.
6.
7. Несеп ағар – трубка тәрізді орган,оның бас
жағының диаметрі 2-4мм, ұзындығы 30 см-
дей. Несеп ағар төмен қарай, кіші жамбасқа
түсіп, одан әрі қуыққа кірігеді. Бұл тұста
несеп ағар жақсы дамыған бұлшық ет
талшықтарымен (сфинктермен) қапталған.
Сфинктер зәрдің қуықтан кері қарай, несеп
ағарға өтуіне жол бермейді.
Несеп ағар(ureter)
8. Қуық(vesica).
Қуық – дөңгелек пішінді қуысты орган.
Сыйымдылығы 400мл. Кіші жамбаста
орналасқан. Оның түбі, денесі және төбесі
болады. Қуықтың қабырғалары жақсы
дамыған бұлшық ет қабатынан тұрады.
Бұлшық еттің жиырылуы нәтижесінде қуық
зәрден босайды. Қуықтың несеп шығатын
жерінде сақина тәрізді бұлшық еттері күшті
сфинктер (грек.сфинктер – қысып ұстайтын)
бар. Бұл еттер жиырылып, қуықты
аштырмай, несепті ұстап тұрады.
Сфинктердің ашылуы еріксіз рефлекторлы
түрде болады.
9. Ішкі жыныс
мүшелері:жатыр,
жатыр түтігі, аналық
жыныс безі, қынап.
Сыртқы жыныс
мүшелері: үлкен және
кіші жыныс ернеулері,
клитор, қынап
кіреберісі қыздық
перде.
ӘЙЕЛ АДАМНЫҢ ЖЫНЫС АҒЗАЛАРЫ
(ORGANA GENITALIA FEMININA)
10. Аналық жыныс безі (ovarium) – жұп ағза, жамбастың кіші астауында жатырдың екі
бүйірінде орналасқан. Ол – жалпақ сопақ пішінді, салмағы – 5-7г, ұзындығы 2,5см, ені 1,5см,
қалыңдығы 1см болатын дене. Аналық жыныс безінде жыныс жасушасы өсіп дамиды,
гормоны пайда болады. Ол екі қабаттан тұрады:ішкі милы қабаты қан тамырлары мен
жүйкеге бай; сыртқы қыртысты қабаты фолликулалары бар дәнекер ұлпадан тұрады.
Жатыр (uterus) жамбас астау қуысында алдыңғы жағынан несеп қуығымен, артқы
жағында тік ішек арасында орналасқан тақ, қуыс бұлшықетті ағза болып табылады.
Жатырдың түбін, денесін және мойнын ажыратады. Түбі (fundus uteri) деп жатыр түтігінің
жатырға кіретін сызығынан шығыңқырап тұратын жоғарғы бөлігін атайды. Денесі (corpus
uteri) үшбұрыш пішінді, біртіндеп мойынға қарай тарылады. Мойны (cervix uteri) дененің
жалғасы болып табылады,бірақ оған қарағанда дөңгелек және тар болып келеді.
Жатыр түтігі (tuba uterina) жұп түтік болып табылады, онымен овуляция кезінде
аналық жасушалар жатыр қуысына келеді. Түтіктің орташа ұзындығы 10-12см және оң
түтік әдетте сол түтіктен ұзын болып келеді.
Қынап (vagina) ұзындығы 8см шамасындағы созылмалы бұлшықетті-фиброзды түтік
болып табылады, жоғарғы шеті жатыр мойнын қаусырып ал төменгі шеті тесік арқылы
қынап кіреберісіне ашылады.
11.
12.
13.
14.
15. ЕРКЕК ЖЫНЫС МҮШЕЛЕРІ
(ORGANA GENITALIA MASCULINA)
Ерлердің ішкі жыныс мүшелері: аталық жыныс безі
қосалқыларымен, шәует шығарушы өзек, шәует
көпіршіктері, қуықасты безі, бульбо уретральді без.
Ерлердің сыртқы жыныс мүшелері: аталық
жыныс мүшесі, ұма.
