ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับบทเรียนคอมพิวเตอร์

1. บทนํา
การพัฒนาทรัพยากรมนุษย เปนสิ่งที่มีความสําคัญยิ่งในการนําพาประเทศไปสูความเจริญ
ความกาวหนา และความเปนพลเมืองดี ที่มีคุณภาพทัดเทียมกับอารยะประเทศ จากวิวัฒนาการ
ทางดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี สงผลตอความเปลี่ยนแปลงทางดานเศรษฐกิจ สังคม และ
สิ่งแวดลอมของโลกในปจจุบัน ทําใหนานาประเทศปรับเปลี่ยนกลยุทธใหมุงเนนดานการพัฒนา
ทรัพยากรมนุษยมากขึ้น โดยกําหนดเปนนโยบายและแผนพัฒนาประเทศ รวมทั้งปรับเปลี่ยน
กระบวนการและหาวิธีการในการจัดระบบการศึกษา ใหรองรับแผนการพัฒนาทรัพยากรมนุษย
เพื่อใหสอดคลองกับการเปลี่ยนแปลงตามกระแสโลก มีการกําหนดแนวคิดตาง ๆ ในการจัดการ
ศึกษา โดยยึดหลักสําคัญ 4 ประการ ไดแก ความเสมอภาคและการกระจายโอกาสทางการศึกษา
(Equity) ความเปนเลิศและคุณภาพทางวิชาการ (Excellence) ความมีประสิทธิภาพ (Efficiency)
และความเปนสากล (Internationalization) โดยมุงเนนภารกิจหลัก ๆ ที่กอใหเกิดองคความรู
ใหม ๆ โดยพึ่งพาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแขนงตาง ๆ การศึกษาระบบเปด (Opened
System) และการเรียนการสอนรายบุคคล (Individualized Learning) ไดเขามามีบทบาทมากขึ้น
โดยเริ่มเขามาทดแทนการเรียนการสอนแบบปกติดั้งเดิม ภายใตการควบคุมคุณภาพทางวิชาการ
อยางเปนระบบและทุกขั้นตอน เทคโนโลยีที่นําสมัยดานตาง ๆ เชน เทคโนโลยีคอมพิวเตอร
เทคโนโลยีการสื่อสาร และเทคโนโลยีดานการจัดการ ไดถูกนํามาประยุกตใชในการจัดการศึกษา
มากขึ้น
การเรียนการสอนในสถานศึกษาและการฝกอบรมในสถานประกอบการ มีการพัฒนาไปตาม
กระแสแหงความเปลี่ยนแปลงตามแนวคิดและความจําเปนดังกลาวขางตน ความกาวหนาทางดาน
วิทยาศาสตรและเทคโนโลยีเปนปจจัยหลักในการนําเสนอองคความรู โดยมีการคิดคน พัฒนาและ
สรางสรรคสื่อการเรียนการสอนในรูปแบบตาง ๆ เพื่อเอื้ออํานวยประโยชนใหเกิดการเรียนรู
สื่อการเรียนการสอนในลักษณะของสื่ออิเล็กทรอนิกส (Electronic Media) ไดเขามามีบทบาท
สําคัญตอการศึกษามากขึ้น
บทเรียนคอมพิวเตอร (CAI : Computer Assisted Instruction) จัดวาเปนสื่ออิเล็กทรอนิกส
ประเภทหนึ่ง ที่นําเสนอองคความรูอยางเปนระบบและเปนขั้นตอน ตามหลักการเรียนรู โดยใช
เทคโนโลยีคอมพิวเตอรจัดการและนําเสนอบทเรียน ซึ่งวงการศึกษาไดใหความสนใจและตื่นตัวใน
การพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอรเปนอยางมากเพื่อนํามาใชในการเรียนการสอน เนื่องจากบทเรียน
1ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับบทเรียนคอมพิวเตอร
Introduction to Computer Instruction

2. 2 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
คอมพิวเตอรสามารถตอบสนองการเรียนรูในลักษณะตาง ๆ ที่จะนําไปสูการพัฒนาความสามารถ
ทางดานสติปญญาของมนุษยไดอยางเต็มที่ อัตราการใชงานของบทเรียนคอมพิวเตอรจึงมี
แนวโนมที่เพิ่มขึ้นอยางตอเนื่อง ในยุคเทคโนโลยีสารสนเทศที่ยึดผูเรียนเปนศูนยกลางเชนปจจุบัน
ตัวอยาง ไดแก e-Learning หรือ e-Education เปนตน
ความหมายของบทเรียนคอมพิวเตอร
บทเรียนคอมพิวเตอร (Computer Instruction) เปนคําที่มีความหมายกวาง หมายถึง การ
เรียนการสอนโดยใชคอมพิวเตอรชวยหรือบทเรียนที่นําเสนอดวยคอมพิวเตอร หากพิจารณา
เฉพาะลงไป จะพบวามีคําที่เกี่ยวของหลายคํา ซึ่งอาจจะแบงออกเปน 3 ยุค ดังนี้
1. ยุคบุกเบิก (ประมาณกอนป คศ. 1990) เปนยุคของบทเรียนคอมพิวเตอรที่ใชงาน
แบบเพียงลําพัง (Standalone Based) จะหมายถึงคําตอไปนี้
˜ CAI (Computer Assisted Instruction หรือ Computer Aided Instruction)
หมายถึง บทเรียนคอมพิวเตอรชวยสอน หรือการสอนโดยใชคอมพิวเตอรชวย
˜ CBE (Computer Based Education) หมายถึง การใชคอมพิวเตอรเพื่อการศึกษา
˜ CBI (Computer Based Instruction) หมายถึง การเรียนการสอนดวยคอมพิวเตอร
˜ CBL (Computer Based Learning) หมายถึง การเรียนรูดวยคอมพิวเตอร
˜ CAL (Computer Assisted Learning) หมายถึง การเรียนรูดวยคอมพิวเตอร
˜ CEI (Computer Enriched Instruction) หมายถึง การปรับปรุงการเรียนการสอน
โดยใชคอมพิวเตอรชวย
˜ CBT (Computer Based Training) หมายถึง การฝกอบรมดวยคอมพิวเตอร
˜ CMI (Computer Managed Instruction) หมายถึง การเรียนการสอนโดยใช
คอมพิวเตอรจัดการ
2. ยุคที่สอง (ประมาณป คศ. 1990 – 2000) เปนยุคของบทเรียนคอมพิวเตอรที่ใชงานบน
เครือขายคอมพิวเตอร (Network Based) จะหมายถึงคําตอไปนี้
˜ WBI (Web Based Instruction) หมายถึง เว็บชวยสอน หรือการเรียนการสอนดวย
เว็บ
˜ WBT (Web Based Training) หมายถึง การฝกอบรมดวยเว็บ
˜ NBI (Net Based Instruction) หมายถึง การเรียนการสอนดวยเน็ต
˜ NBL (Net Based Instruction) หมายถึง การเรียนรูดวยเน็ต
˜ IBT (Internet Based Training) หมายถึง การฝกอบรมดวยอินเทอรเน็ต
˜ OL (Online Learning) หมายถึง การเรียนรูออนไลน
3. ยุคปจจุบัน (ประมาณหลังป คศ. 2000 เปนตนมา) เปนยุคของบทเรียนคอมพิวเตอรใน
ลักษณะของสื่ออิเล็กทรอนิกสที่ใชงานบนอินเทอรเน็ต (Internet Based) จะหมายถึงคําตอไปนี้

3. ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับบทเรียนคอมพิวเตอร 3
˜ e-Learning หมายถึง การเรียนรูดวยสื่ออิเล็กทรอนิกส
˜ e-Education หมายถึง การศึกษาดวยสื่ออิเล็กทรอนิกส
˜ e-Training หมายถึง การฝกอบรมดวยสื่ออิเล็กทรอนิกส
˜ d-Learning หมายถึง การเรียนรูทางไกลดวยสื่ออิเล็กทรอนิกส
˜ c-Learning หมายถึง การเรียนรูรวมกันดวยสื่ออิเล็กทรอนิกส
˜ m-Learning หมายถึง การเรียนรูดวยคอมพิวเตอรแบบพกพาหรือโทรศัพทมือถือ
ความหมายทั่วไปของบทเรียนคอมพิวเตอรดังกลาวขางตน จึงหมายถึง บทเรียนสําเร็จรูป
ที่นําเสนอเนื้อหา สื่อ กิจกรรม การตรวจปรับ การประเมินผล และกระบวนการเรียนรูอื่น ๆ ดวย
สื่ออิเล็กทรอนิกส โดยใชคอมพิวเตอรนําเสนอและจัดการ
ความหมายที่แทจริงของบทเรียนคอมพิวเตอรก็คือ บทเรียนและกิจกรรมการเรียนการสอน
ที่ถูกจัดกระทําไวอยางเปนระบบและมีแบบแผน โดยใชคอมพิวเตอรนําเสนอและจัดการ เพื่อให
ผูเรียนไดมีปฏิสัมพันธโดยตรงกับบทเรียนนั้น ๆ ตามความสามารถของตนเอง โดยผูเรียนไม
จําเปนตองมีทักษะและประสบการณดานการใชคอมพิวเตอรก็สามารถเรียนรูได บทเรียน
คอมพิวเตอร จึงเปนนวัตกรรมทางการศึกษาที่ประยุกตใชเทคโนโลยีคอมพิวเตอรในการจัดการ
เกี่ยวกับขอความ ภาพนิ่ง ภาพเคลื่อนไหว เสียง และการปฏิสัมพันธ ผสมผสานกันอยางกลมกลืน
และเปนระบบ เพื่อนําเสนอเนื้อหาความรูและจัดกิจกรรมการเรียนการสอนอยางมีแบบแผนตาม
วัตถุประสงคของบทเรียน ทําใหการนําเสนอองคความรูเปนไปอยางมีประสิทธิภาพและตอบสนอง
ผูเรียนไดดีโดยเนนความแตกตางของผูเรียนเปนหลัก สงผลใหการเรียนการสอนเปนเรื่องที่สะดวก
และมีประสิทธิภาพมากขึ้น ในยุคที่เครื่องคอมพิวเตอรมีราคาถูกลงแตมีสมรรถนะสูงขึ้นเชนใน
ปจจุบัน ในทางการศึกษา ถือวาบทเรียนคอมพิวเตอรเปนการประยุกตใชคอมพิวเตอรเพื่อการ
เรียนการสอนแขนงหนึ่ง ซึ่งยังมีวิทยาการแขนงอื่น ๆ ที่สามารถประยุกตใชคอมพิวเตอรได ไดแก
1. การใชเพื่อการวิจัยการศึกษา ไดแก งานคํานวณทางสถิติ งานเก็บขอมูลงานวิจัย งาน
สรางเครื่องมือสําหรับการวิจัย เปนตน
2. การใชเพื่อการบริหารการศึกษา ไดแก งานระบบบัญชี งานการจัดการฐานขอมูล
ประเภทตาง ๆ งานจัดทําตารางสอน/ตารางสอบ งานควบคุมวัสดุครุภัณฑการศึกษา งานการ
พิมพ เปนตน
3. การใชเพื่องานบริการ ไดแก งานบริการหองสมุด งานบริการทางดานคลังขอมูล งาน
วัดผลและประเมินผลการศึกษา งานทะเบียนประวัติ และงานสรางเว็บไซตรายวิชา เปนตน
พัฒนาการของบทเรียนคอมพิวเตอร
บทเรียนคอมพิวเตอรมีมานานแลว นับตั้งแตป คศ. 1950 ศูนยวิจัยของไอบีเอ็ม ไดริเริ่ม
พัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอรบนเครื่องคอมพิวเตอรแบบเมนเฟรม เพื่อใชกับงานวิจัยดานจิตวิทยา

4. 4 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
นับวาเปนการบุกเบิกศาสตรดานนี้เปนครั้งแรก ตอมา ในป คศ. 1958 มหาวิทยาลัยฟลอลิดา
ไดพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอรเพื่อใชสอนทบทวนวิชาฟสิกสและสถิติ มหาวิทยาลัยสแตนฟอรด
ไดนําคอมพิวเตอรมาใชชวยสอนวิชาภาษาอังกฤษและคณิตศาสตรในระดับมัธยมศึกษา แต
โครงการที่รูจักกันมากที่สุด ก็คือ The University of Illinois PLATO Project (Programmed
Logical Automation Teaching Operation) ในตนป คศ. 1960 โดยอัลเพิรทและบิทเซอร (Alpert
& Bitzer) แหงมหาวิทยาลัยอิลลินอยส เปนผูนําในการผลิตบทเรียนบนคอมพิวเตอรแบบเมนเฟรม
ขึ้นมา จํานวน 150 วิชา เพื่อใชในการเรียนการสอนในมหาวิทยาลัย โดยพัฒนารวมกับบริษัท
CDC (Control Data Corporation)
ตอมาในป คศ. 1972 Mitre Corporation ไดเริ่มพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอร โดยใชชื่อ
โครงการวา TICCIT (Time Shared Interactive Computer Controlled Information Television)
ซึ่งเปนอีกโครงการหนึ่งที่ประสบความสําเร็จอยางสูง ในการพัฒนาบทเรียนบนมินิคอมพิวเตอร
ตอมาเมื่อคอมพิวเตอรไดแพรหลายมากขึ้นในหมูผูใช ไดมีการขยายตลาดการผลิตเขาสูเครื่อง
ระดับสวนบุคคล ในป คศ. 1978 ไมโครคอมพิวเตอรยี่หอ Apple II ไดถูกผลิตเปนครั้งแรก ทําให
มีการพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอรขึ้นเพื่อใชกับไมโครคอมพิวเตอร ตอมาในป คศ. 1981 บริษัท
ไอบีเอ็ม บริษัทชั้นนําดานคอมพิวเตอร ไดขยายฐานการผลิตเขาสูเครื่องคอมพิวเตอรระดับลาง
โดยผลิตเครื่องไมโครคอมพิวเตอรที่รูจักกันในชื่อของไอบีเอ็มพีซี จัดวาเปนเครื่องคอมพิวเตอร
สวนบุคคลที่รูจักกันแพรหลายมากที่สุดจนถึงปจจุบัน ทําใหพัฒนาการของบทเรียนคอมพิวเตอร
ที่ใชงานบนไมโครคอมพิวเตอรมีอัตราความกาวหนาที่สูงอยางตอเนื่องจนถึงปจจุบัน
ในสวนของประเทศไทยนั้น ไดมีสถานศึกษาและหนวยงานตาง ๆ ริเริ่มโครงการและพัฒนา
บทเรียนคอมพิวเตอรอยางตอเนื่องมาโดยตลอด สถานศึกษาแหงแรกที่บุกเบิกดานบทเรียน
คอมพิวเตอรก็คือ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมธิราช โดยรวมมือกับมหาวิทยาลัยกูเอลฟ (Guelph)
แหงประเทศแคนาดา เพื่อรวมพัฒนาระบบนิพนธบทเรียน ชื่อ ไวทัลไทย (VITAL/Thai) เพื่อใช
เปนเครื่องมือสําหรับพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอรสําหรับการเรียนการสอนทางไกล ตั้งแตป
พ.ศ. 2533 เปนตนมา ซึ่งประสบความสําเร็จในระดับหนึ่ง
ศูนยเทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกสและคอมพิวเตอรแหงชาติ หรือ NECTEC ไดสนับสนุนใหมี
การพัฒนาระบบนิพนธบทเรียนเปนภาษาไทย นับตั้งแตระบบแรกที่ใชชื่อ ไทยโชว (Thaishow) ที่
เขียนขึ้นโดยใชภาษาปาสคาล ซึ่งใชกับระบบปฏิบัติการดอส ตอมาไดพัฒนาขึ้นใหม ใชชื่อวา
ไทยทัศน 1 และไทยทัศน 2 (TAS : Thai Authoring System) นอกจากนี้ ยังไดจัดฝกอบรม
สัมมนาเกี่ยวกับการพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอรขึ้นเปนระยะ ๆ ในสวนของสถานศึกษาระดับ
อุดมศึกษาและหนวยงานตาง ๆ ไดมีการพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอรขึ้นใชงานเชนกัน เชน
มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร ไดพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอร โดยใชระบบนิพนธบทเรียนชื่อ
Authorware กรมอาชีวศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ไดจัดฝกอบรมการสรางบทเรียนคอมพิวเตอร

5. ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับบทเรียนคอมพิวเตอร 5
ใหกับคณาจารยหลายครั้ง จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ไดพัฒนาระบบนิพนธบทเรียนชื่อจุฬาซีเอไอ
ขึ้น เพื่อใชพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอรทางดานการแพทย ในสวนของภาควิชาคอมพิวเตอรศึกษา
คณะครุศาสตรอุตสาหกรรม สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกลาพระนครเหนือ ไดพัฒนาบทเรียน
คอมพิวเตอรในวิชาชางอุตสาหกรรม โดยใชทั้งระบบนิพนธบทเรียนและใชภาษาคอมพิวเตอร
นอกจากนี้ก็ยังมีการพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอรในสถานศึกษาอื่น ๆ ไดแก มหาวิทยาลัยมหิดล
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี มหาวิทยาลัยนเรศวร มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
ประสานมิตร มหาวิทยาลัยบูรพา สถาบันราชภัฏสวนสุนันทา สถาบันสงเสริมวิทยาศาสตร
เทคโนโลยีและการพลังงาน เปนตน
ในสวนของภาครัฐ ก็ไดตระหนักถึงความสําคัญและความจําเปนในการใชบทเรียน
คอมพิวเตอร จึงไดริเริ่มโครงการปฏิรูปการศึกษาระดับประถมศึกษาในป พ.ศ. 2539 เพื่อใช
บทเรียนคอมพิวเตอรในโรงเรียนระดับประถมศึกษาทั่วประเทศ สําหรับกระทรวงแรงงานและ
สวัสดิการสังคม ซึ่งมีหนาที่ผลิตชางฝมือเขาสูตลาดแรงงาน ไดริเริ่มโครงการพัฒนาบทเรียน
คอมพิวเตอรเพื่อใชในการฝกอบรมชางฝมือทั่วประเทศ เมื่อป พ.ศ. 2540 โดยรวมมือกับ
มหาวิทยาลัยแหงรัฐยูทาห สําหรับภาคเอกชน บริษัท เจแอสแอล จํากัด ไดพัฒนาระบบนิพนธ
บทเรียนขึ้น เมื่อป พ.ศ. 2542 เพื่อใชพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอร โดยรวมมือกับโรงเรียนในเขต
กรุงเทพมหานคร นอกจากนี้ยังมีบริษัทเอกชนรายอื่น ๆ ที่ไดพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอรสอน
ที่เปนภาษาไทยจําหนายพอสมควร สวนใหญเปนบทเรียนเสริมหลักสูตรสําหรับเด็กเล็ก แตยังไมมี
การผลิตบทเรียนที่ใชประกอบวิชาในหลักสูตรแตอยางใด ในสวนของการใชเพื่อการฝกอบรม
บริษัทปโตรเคมีแหงชาติ ไดพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอรเพื่อใชในการฝกอบรมพนักงานใหม เมื่อป
พ.ศ. 2538 และยังมีบริษัทอื่น ๆ อีกจํานวนหนึ่งที่อยูในขั้นทดลองใชเพื่อการฝกอบรม
บทเรียนคอมพิวเตอรกับ e-Learning
เครือขายอินเทอรเน็ต ไดกําเนิดขึ้นเปนครั้งแรกจากพัฒนาการของเครือขาย ArparNet ของ
กระทรวงกลาโหม แหงประเทศสหรัฐอเมริกา เมื่อป พ.ศ. 2515 หลังจากนั้นไดมีการใชงาน
เครือขายอินเทอรเน็ตอยางแพรหลาย ทั้งในวงการธุรกิจ อุตสาหกรรม การแพทย การทหาร
การเมือง และการใชงานทั่ว ๆ ไป โดยเฉพาะในวงการศึกษา ไดมีการประยุกตใชงานทุกดานที่
เกี่ยวกับการจัดการศึกษา การบริหารโครงการ การพัฒนาหลักสูตร การวัดและประเมินผล
การศึกษา และการบริการการศึกษา เปนตน โดยเฉพาะการใชเปนเครื่องมือหรือใชเปนชองทาง
ในการสงผานองคความรูไปยังผูเรียนในลักษณะตาง ๆ พัฒนาการของบทเรียนคอมพิวเตอรที่ใช
งานในลักษณะแบบโดยลําพังเพียงคนเดียว ไดปรับเปลี่ยนไปสูการใชงานบนเครือขายอินเทอรเน็ต
เว็บชวยสอนหรือการเรียนการสอนโดยใชเว็บ จึงเขามาแทนที่บทเรียนคอมพิวเตอรแบบดั้งเดิม
คําวาบทเรียนคอมพิวเตอรในลักษณะของ CAI หรือ CBT จึงถูกแทนที่ดวยคําวาบทเรียนบนเว็บ
หรือเว็บชวยสอน ในลักษณะของ WBI หรือ WBT ที่ใชงานบนเครือขายอินเทอรเน็ต

6. 6 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
พัฒนาการของเว็บชวยสอนหรือการเรียนการสอนโดยใชเว็บ ในลักษณะของ WBI และ
WBT ไดมีสวนกระตุนการใชบทเรียนคอมพิวเตอรเปนอยางมาก ไมเฉพาะสถานศึกษาเทานั้น แต
ยังรวมถึงสถานประกอบการตาง ๆ ที่ไดปรับเปลี่ยนแนวทางการฝกอบรมจากระบบดั้งเดิมไป
การฝกอบรมโดยใชเว็บ ทําใหมีความตองการใชงาน WBI และ WBT เปนอยางมาก ดังจะเห็น
ปริมาณความตองการของ WBI และ WBT ในสถานศึกษาและสถานประกอบการ รวมทั้งจํานวน
บริษัทผูผลิตบทเรียนคอมพิวเตอรในปจจุบัน
จากบทเรียนคอมพิวเตอรแบบดั้งเดิม ในลักษณะของ CAI และ CBT ไดปรับเปลี่ยนไปเปน
เว็บชวยสอน ในลักษณะของ WBI และ WBT และพัฒนาไปเปน e-Learning ในยุคปจจุบัน โดย
มุงเนนการใชงานที่ผสมผสานกัน ระหวางการศึกษาจากเนื้อหาบทเรียน กับการใชแหลงทรัพยากร
ตาง ๆ ที่มีบริการอยูบนเครือขายอินเทอรเน็ต ทําใหการเรียนการสอนมีความสะดวก และมีความ
หลากหลายมากขึ้น รวมทั้งสามารถกระจายไปสูแหลงตาง ๆ ไดอยางทั่วถึง ในปจจุบันเมื่อ
กลาวถึงบทเรียนคอมพิวเตอรจึงมีแนวโนมที่จะหมายถึง e-Learning มากกวา CAI/CBT หรือ
WBI/WBT อยางไรก็ตามพัฒนาการทางดานนี้ยังคงมีความตอเนื่อง จาก e-Learning ที่ใชงาน
บนเครือขายอินเทอรเน็ตที่เนนการใชงานเพียงลําพัง ไดเปลี่ยนไปเปน c-Learning (Collaborative
Learning) เพื่อเนนการใชงานหลาย ๆ คนในเวลาเดียวกัน และปรับเปลี่ยนไปเปน m-Learning
(Mobile Learning) เพื่อใชงานบนเครื่องคอมพิวเตอรแบบพกพา (PDA) หรือโทรศัพทมือถือ
นอกจากนี้ยังมีบทเรียนชนิดอื่น ๆ ที่เปนบทเรียนคอมพิวเตอรที่ใชงานบนเครือขายอินเทอรเน็ต
เชนเดียวกันกับ e-Learning เชน d-Learning หรือ d3
-Learning ซึ่งหมายถึง การเรียนรูทางไกล
ดวยสื่ออิเล็กทรอนิกส เปนตน
ลักษณะการใชงาน ประโยชน และขอจํากัด
บทเรียนคอมพิวเตอร สามารถประยุกตใชงานไดทั้งการเรียนการสอนและการฝกอบรม
ลักษณะการใชงานจึงเหมาะสมกับสถานการณตอไปนี้
1. ใชเพื่อสอนแทนผูสอนทั้งในและนอกชั้นเรียน หรือใชสอนทบทวนเนื้อหาเดิมที่ศึกษา
ผานไปแลว หรือใชสําหรับสอนเสริมในกรณีที่ผูเรียนเรียนไมทันหรือไมเขาใจ
2. ใชเพื่อการศึกษาทางไกล เชน การเรียนการสอนทางไกลผานดาวเทียมสื่อสาร เพื่อใช
ในมหาวิทยาลัยเปด และใชในระบบมหาวิทยาลัยเสมือน (Virtual University) เปนตน
3. ใชกับเนื้อหาที่ยุงยากหรือซับซอน ไมสามารถศึกษาไดจากของจริงหรือตองอาศัยการ
จินตนาการ ยากเกินกวาจะเขาใจไดโดยงาย เชน การเกาะกลุมกันของอะตอมภายในโมเลกุล
หลักการเกิดกระแสไหลวน (Eddy Current) ในแกนเหล็กของหมอแปลงไฟฟา เปนตน
5. ใชกับเนื้อหาสาระที่ตองการแสดงใหเห็นลําดับขั้นการเปลี่ยนแปลงทีละขั้น ๆ โดยการ
จําลองจากเหตุการณจริงที่เกิดขึ้นเร็วเกินไปหรือชาเกินไป ใหเห็นลําดับขั้นการเปลี่ยนแปลงอยาง
ชา ๆ ซึ่งสามารถยอนกลับหรือเดินหนาซ้ําแลวซ้ําอีกได

7. ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับบทเรียนคอมพิวเตอร 7
6. ใชในการฝกอบรมพนักงานใหม โดยสรางเปนบทเรียนคอมพิวเตอรชวยฝกอบรม
เพื่อใหพนักงานไดศึกษาดวยตนเองจากระบบเครือขายคอมพิวเตอร วิธีการนี้พนักงานจะไมเสีย
เวลาเริ่มงานใหมเหมือนกับการฝกอบรมแบบในงาน (on the Job Training) แบบดั้งเดิม
7. ใชเพื่อคงความเปนมาตรฐานของหลักสูตรการเรียนการสอนและการฝกอบรม ให
เหมือนกันทุกแหงที่ใชหลักสูตรและเนื้อหาเดียวกัน
8. ใชในการเรียนการสอนเพื่อชวยแบงเบาภาระของผูสอนลง อีกทั้งยังใชเพื่อลดปญหา
การขาดแคลนผูสอน
9. ใชเพื่อการแสวงหาแนวทางพัฒนารูปแบบการเรียนการสอนแบบใหม ๆ โดยนําเอา
เทคโนโลยีสารสนเทศมาใชในการศึกษา ชวยใหเกิดการพัฒนาทัดเทียมกับสาขาวิชาอื่น ๆ
10. ใชกับการเรียนการสอนผานเครือขายอินเตอรเน็ต ไดแก WBI, WBT, NBI, NBT,
e-Learning, c-Learning, m-Learning หรือ d-Learning เปนตน
ประโยชนของบทเรียนคอมพิวเตอร มีดังนี้
1. ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผูเรียนสูงขึ้นเมื่อเรียนดวยบทเรียนคอมพิวเตอร ซึ่งเปน
ผลสรุปจากการวิจัยเกี่ยวกับการใชบทเรียนคอมพิวเตอร เปรียบเทียบกับการเรียนการสอนแบบ
ปกติ หรือเปรียบเทียบกับการเรียนการสอนแบบอื่น ๆ
2. เวลาเรียนของผูเรียนลดลง เมื่อเปรียบเทียบกับการเรียนการสอนปกติในชั้นเรียน
โดยเฉพาะผูเรียนที่เกง จะไมเสียเวลาคอยเพื่อนรวมชั้นเรียน
3. ความสนใจของผูเรียนสูงขึ้น เมื่อเรียนดวยบทเรียนคอมพิวเตอร โดยเฉพาะผูเรียนที่
เรียนคอนขางชา จะมีผลสัมฤทธิ์มากกวาผลสัมฤทธิ์จากวิธีการเรียนแบบปกติ
4. สงเสริมใหผูเรียนมีปฏิสัมพันธกับบทเรียนอยางแทจริง โดยมีการโตตอบระหวาง
ผูเรียนกับบทเรียน ทําใหเกิดการเรียนรูอยางลึกซึ้ง นอกจากนี้บทเรียนคอมพิวเตอรยังเปดโอกาส
ใหผูเรียนมีปฏิสัมพันธมากกวาสื่อการเรียนการสอนประเภทอื่น ๆ
5. ผูเรียนเปนผูควบคุมบทเรียนดวยตนเอง นับตั้งแตการจัดการบทเรียน เลือกกิจกรรม
ที่ตนเองถนัด จนถึงการประเมินผลการเรียนดวยตนเอง ทําใหสามารถตอบสนองความตองการ
ของผูเรียนไดอยางแทจริง
6. บทเรียนคอมพิวเตอรนําเสนอเนื้อหาไดรวดเร็ว ฉับไว การยอนกลับหรือขามบทเรียน
ไปยังเนื้อหาถัดไป สามารถทําไดงาย และสะดวกขึ้น นอกจากนี้สื่อที่ใชเก็บบันทึกบทเรียน
คอมพิวเตอรมีความจุสูง เชน ดีวีดีหนึ่งแผน สามารถเก็บบันทึกขอมูลไดมากกวาหนังสือหลายเทา
7. สามารถนําเสนอภาพกราฟก ภาพเคลื่อนไหว ภาพ 3 มิติ และภาพโครงรางซับซอน
ประกอบบทเรียนได นอกจากนี้ ยังใชเสียงประกอบบทเรียนในลักษณะของสื่อประสมได ทั้งเสียง
บรรยาย เสียงดนตรี และเสียงผลพิเศษ (Sound Effect)

8. 8 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
8. ไมมีขอจํากัดดานเวลาและสถานที่ สามารถนําติดตัวไปเรียนในสถานที่ตาง ๆ ไดตาม
ความตองการ อีกทั้งยังสามารถศึกษาบทเรียนผานเครือขายอินเตอรเน็ตได
9. การไดนําคําตอบของผูเรียนมาใชในการวิจัย นับวาเปนประโยชนอยางยิ่งในการ
ปรับปรุงและแกไขบทเรียนในภายหลัง เพื่อใหเปนบทเรียนที่มีคุณภาพ และสอดคลองกับความ
ตองการของผูเรียนที่แทจริง
ขอจํากัดของบทเรียนคอมพิวเตอร มีดังนี้
1. เสียคาใชจายสูงในการพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอร ทั้งดานฮารดแวร ไดแก ตัวเครื่อง
คอมพิวเตอรและอุปกรณประกอบ และดานซอฟทแวร ไดแก ระบบนิพนธบทเรียน และซอฟทแวร
อรรถประโยชน (Utility Software) สนับสนุนการพัฒนาบทเรียน
2. ตองจัดเตรียมผูเชี่ยวชาญหลายดานรวมระดมความคิด เพื่อออกแบบและพัฒนา
บทเรียนคอมพิวเตอร ทั้งดานหลักสูตรและดานการเรียนการสอน ดานสื่อการสอน ดานการวัดและ
ประเมินผล และดานการโปรแกรมคอมพิวเตอร
3. ใชระยะเวลายาวนานในการพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอร รวมทั้งเวลาสําหรับการ
ทดสอบประเมินผลคุณภาพบทเรียน และการปรับปรุงแกไข
4. ยากในการออกแบบบทเรียนใหไดคุณภาพดี เนื่องจากบทเรียนคอมพิวเตอรที่ดีนั้น
จะตองออกแบบใหมีความยืดหยุนตอการใชงาน และเหมาะสมกับผูเรียนที่มีความถนัดแตกตางกัน
จึงเปนเรื่องยากที่จะออกแบบเนื้อหาใหสอดคลองกับกลุมเปาหมายทุกกลุมที่มีความแตกตางกัน
5. บทเรียนคอมพิวเตอรเปนบทเรียนที่ถูกออกแบบไวกอนที่จะมีการเรียนการสอน จึงมี
ขั้นตอนการเรียนรูตามแผนการสอนที่วางไวทุกประการ เมื่อนําไปใชในการเรียนการสอน จึงไม
สามารถพัฒนาความคิดสรางสรรคของผูเรียนที่เกิดขึ้นโดยฉับพลัน ในระหวางกระบวนการเรียนรู
ไดในบางครั้ง
6. ผูเรียนไดรับการตอบสนองจากบทเรียนคอมพิวเตอรในรูปแบบที่แนนอน ตามการ
จัดการของโปรแกรม บทเรียนคอมพิวเตอรจึงไมสามารถตรวจสอบพฤติกรรมการเรียนรูของ
ผูเรียนขณะที่ศึกษาบทเรียนได
7. การใชบทเรียนคอมพิวเตอรมากเกินไป จะเปนการลดความสัมพันธของเพื่อนรวมชั้น
และปฏิกิริยาที่มีตอกันในทางสังคมจะลดนอยลงไป อาจสงผลใหเห็นความสําคัญของผูสอนนอยลง
ไปไดเชนกัน
8. ผูเรียนระดับผูใหญอาจจะไมชอบศึกษาดวยบทเรียนคอมพิวเตอร ที่มีโปรแกรมการ
เรียนรูเปนขั้นตอน ทําใหเกิดอุปสรรคในการเรียนรูไดมากกวาผูเรียนระดับเด็ก
9. ปญหาทางดานเทคนิค มีดังนี้
9.1 ปญหาความเร็วในการสื่อสารของเครือขาย เนื่องจากแถบความถี่ในการสื่อสารมี
ผลตอความเร็วในการสงผานเนื้อหาบทเรียน ทําใหบางแหงประสบปญหาการศึกษาบทเรียนบน

9. ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับบทเรียนคอมพิวเตอร 9
เครือขายอินเทอรเน็ต ถาความเร็วในการสื่อสารไมสูงมากเพียงพอ นอกจากนี้หากผูเรียนตอเชื่อม
เขาระบบเปนจํานวนมาก ก็จะทําใหการนําเสนอบทเรียนชาลง
9.2 ปญหาดานลิขสิทธิ์ การพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอรตองอาศัยซอฟทแวรที่มีราคา
สูง ทําใหการพัฒนาอยูในวงจํากัดเฉพาะหนวยงานหรือสถานศึกษาที่มีงบประมาณเพียงพอเทานั้น
9.3 เนื่องจากบทเรียนคอมพิวเตอรนําเสนอผานจอภาพของเครื่องคอมพิวเตอร ซึ่ง
ประกอบดวยอุปกรณที่เกี่ยวของหลายอยาง การใชงานจึงอาจเกิดปญหาขึ้นได บทเรียนจึงใชได
ผลดีสําหรับผูเรียนที่มีความรูดานการใชเครื่องคอมพิวเตอรมาบาง
การเรียนการสอนแบบโปรแกรม
ลักษณะของบทเรียนคอมพิวเตอร ไดจากการประยุกตบทเรียนสําเร็จรูปหรือบทเรียน
โปรแกรม (PI : Programmed Instruction) หรือบทเรียนดวยตนเอง ที่ไดรับความนิยมในระยะ
หนึ่ง บทเรียนสําเร็จรูป หมายถึง บทเรียนที่ออกแบบขึ้นมาอยางมีแบบแผน เพื่อใหผูเรียนได
เรียนรูดวยตนเองในการศึกษาและจัดการบทเรียนตามความตองการ เชน เลือกกิจกรรมการเรียน
ที่ตนเองถนัด เลือกวิธีการเรียนรู และประเมินผลการเรียนดวยตนเอง เปนตน แนวความคิดและ
การจัดการบทเรียนสําเร็จรูป อาศัยพื้นฐานความแตกตางระหวางบุคคลในการพัฒนาวิธีการให
ผูเรียนไดเรียนรูตามความสามารถเฉพาะบุคคลและความพรอม โดยไมคํานึงถึงเวลาและสถานที่
บทเรียนที่สมบูรณจะมีแบบทดสอบวัดความกาวหนาทางการเรียน โดยทําแบบทดสอบกอนและ
หลังบทเรียนแลวพิจารณาวาหลังบทเรียน ผูเรียนมีคะแนนมากกวากอนบทเรียนมากนอยเพียงใด
ภาพที่ 1-1 โครงสรางของบทเรียนคอมพิวเตอรกับบทเรียนโปรแกรม
Program Instruction
Database
Multimedia
Attributes
Computer
Instruction
CAI/CBT
WBI/WBT

10. 10 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
เหตุที่บทเรียนคอมพิวเตอรไดรับความนิยม เนื่องจากมีจุดเดนและมีความคลองตัวในการใช
งานมากกวาบทเรียนสําเร็จรูป ไดแก สามารถสรางสรรคเนื้อหาแบบสาขา เพื่อเปดโอกาสให
ผูเรียนเลือกเรียนไดตามความสนใจในแตละบทเรียน ซึ่งทําไดทั้งในลักษณะการสอนทบทวน
เนื้อหาหรือการใชคําถาม สามารถกําหนดใหมีปฏิสัมพันธระหวางผูเรียนกับบทเรียนไดตลอดเวลา
แมแตการเฉลยคําตอบหรือการประเมินผลการเรียนรูก็สามารถทําไดเชนกัน นอกจากนี้บทเรียน
คอมพิวเตอรในปจจุบัน ยังสามารถใชคุณสมบัติเฉพาะตัวของคอมพิวเตอรในการจัดการเกี่ยวกับ
บทเรียน เปนตนวา มีระบบการจัดการฐานขอมูลที่สามารถเก็บบันทึกผลการเรียนไวได สามารถ
สรางธนาคารขอสอบได ประเมินผลการเรียนไดอยางรวดเร็ว นอกเหนือจากการนําเสนอดวย
ภาพนิ่ง ภาพเคลื่อนไหว ภาพกราฟก และเสียง ในลักษณะของสื่อประสม ที่ไมมีในบทเรียน
สําเร็จรูปแตอยางใด
อยางไรก็ตาม บทเรียนคอมพิวเตอรก็ยังคงไวซึ่งโครงสรางของการเรียนการสอนแบบ
โปรแกรมเชนเดียวกับบทเรียนสําเร็จรูป จึงอาจกลาวไดวา บทเรียนทั้งสองมาจากแนวความคิด
เดียวกัน โดยมีลักษณะสําคัญ ๆ ดังนี้
1. มีการกําหนดความคาดหวังที่ตองการหลังจบบทเรียน โดยกําหนดเปนวัตถุประสงค
เชิงพฤติกรรมของผูเรียนหลังจากจบบทเรียนแลววา จะตองสามารถแสดงพฤติกรรมที่วัดไดหรือ
สังเกตไดอยางชัดเจน
2. การนําเสนอเนื้อหาบทเรียนจะเริ่มจากสิ่งที่รูไปยังสิ่งที่ยังไมรู หรือจากสิ่งที่งายไปยังสิ่ง
ที่ยาก โดยการจัดการนําเสนอเนื้อหาเรียงตามลําดับ เริ่มจากสวนที่ผูเรียนเรียนรูมาแลว ไปยังเรื่อง
ใหมที่ยังไมรู เนื้อหาตองสรางเปนกรอบหรือเฟรม และนําเสนอทีละเฟรม ๆ จนครบตาม
วัตถุประสงคของบทเรียน ตามลําดับความยากงาย
3. เนื้อหาแตละเฟรมยอย ตองเพิ่มขึ้นทีละนอย ๆ และมีการแนะนําความรูใหมทีละขั้น แต
ไมมากนัก ความเปลี่ยนแปลงของเนื้อหาแตละสวนยอย ผูเรียนจะตองสามารถเรียนรูไดดวยตนเอง
4. ในระหวางนําเสนอเนื้อหา จะมีการนําเสนอกิจกรรมการเรียนประกอบดวย เชน ตอบ
คําถาม ทําแบบทดสอบ หรือกิจกรรมอื่น ๆ ในลักษณะของการสงเสริมใหผูเรียนมีปฏิสัมพันธรวม
ตลอดบทเรียน เนื่องจากถาใหผูเรียนอานเนื้อหาและคิดตามเพียงอยางเดียว จะทําใหไมเกิดการ
สรางสรรคประสบการณการเรียนรู และทําใหผูเรียนเกิดความเบื่อหนาย
5. เมื่อผูเรียนมีปฏิสัมพันธ ในกรณีที่ผูเรียนตอบผิด จะมีการอธิบายหรือแนะนําเพิ่มเติม
ถึงความผิดพลาดที่เกิดขึ้น หรือมีการจัดการบทเรียนใหยอนกลับไปในสวนของเนื้อหาที่เกี่ยวของ
หากผูเรียนตอบถูกตอง จะมีการใหคําชมดวยวิธีใดวิธีหนึ่งที่สรางเสริมกําลังใจในการเรียน
6. เวลาไมใชขอจํากัดในการเรียนรู บทเรียนตองอํานวยประโยชนใหผูเรียนไดเลือกเรียน
ตามความสามารถและความถนัดของผูเรียน ผูเรียนสามารถใชเวลาในการทบทวนบทเรียนหรือคิด
คําตอบเพื่อจะตอบคําถามแตละขอนานเทาใดก็ได

11. ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับบทเรียนคอมพิวเตอร 11
7. มีแบบทดสอบหลังบทเรียน เพื่อใหผูเรียนไดประเมินผลการเรียนรูของตนเอง ซึ่งจะ
เปนการสรุปเนื้อหาและมีการติดตามผลของผูเรียนดวยวาผลการเรียนรูเปนอยางไร จําเปนตอง
คนควาหรือศึกษาเนื้อหาสวนใดเพิ่มเติม
8. การใชบทเรียนสําเร็จรูป จะไมอยูภายใตการดูแลของผูสอนหรือภายในสถานที่ที่
กําหนด ผูเรียนมีอิสระจากการดูแลหรือการควบคุมจากบุคคลอื่น ๆ และสถานที่ที่พอใจ
9. ยึดผูเรียนเปนศูนยกลางการเรียน การออกแบบบทเรียนจึงตอบสนองความตองการ
และความสามารถของแตละบุคคลเปนสําคัญ
ลักษณะโครงสรางของการเรียนการสอนดังกลาว เปนแนวความคิดขั้นพื้นฐานของบทเรียน
สําเร็จรูป นอกจากนี้ยังมีสวนอื่น ๆ ของบทเรียนสําเร็จรูปที่ใชเปนแนวความคิดในการออกแบบ
บทเรียนคอมพิวเตอร ไดแก รูปแบบการนําเสนอ ซึ่งจําแนกออกเปน 3 รูปแบบ ดังนี้
1. แบบเรียงลําดับเชิงเสน (Linear Program)
2. แบบสาขา (Branching Program)
3. แบบแอดจังทีฟ (Adjunctive Program)
รายละเอียดแตละรูปแบบ มีดังนี้
1. แบบเรียงลําดับเชิงเสน (Linear Program)
รูปแบบของบทเรียนสําเร็จรูปแบบนี้จะแบงออกเปนหนวยยอย ๆ ที่เรียงตอเนื่องกันไป
ตามลําดับ เริ่มจากสิ่งที่งายไปหาสิ่งที่ยาก ผูเรียนจะเรียนไปทีละหนวยจากหนวยแรกและกาว
ตอไปตามลําดับ จะขามหนวยใดหนวยหนึ่งไมได สิ่งที่ผูเรียนศึกษาจากหนวยแรก ๆ จะเปน
พื้นฐานของหนวยถัดไป ลักษณะของบทเรียนสําเร็จรูปประเภทนี้ มักจะเปนแบบใหตอบคําถาม
แบบถูกผิดหรือใหเติมคําในชองวาง และใหผูเรียนตรวจคําตอบในหนวยถัดไปหรือเฟรมถัดไป
ภาพที่ 1-2 รูปแบบการนําเสนอบทเรียนสําเร็จรูปแบบเรียงลําดับเชิงเสน (Linear Program)
2. แบบสาขา (Branching Program)
บทเรียนสําเร็จรูปแบบสาขา เปนบทเรียนสําเร็จรูปที่ออกแบบขึ้นมาโดยคํานึงถึงความ
แตกตางของบุคคลเปนหลัก โดยแบงบทเรียนออกเปนเฟรมหลักหรือหนวยหลักและหนวยยอย ๆ
ซึ่งผูเรียนทุกคนจะตองเรียนที่เฟรมหลัก สวนหนวยยอยที่แตกสาขาออกไป มีไวเพื่อเสริมความ
1 2 3 4 5 6 7 8

12. 12 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
เขาใจสําหรับผูเรียนบางคนที่ตองการ เมื่อผานไปยังหนวยยอยแลวจะกลับมายังเฟรมหลักอีกและ
เรียนตอไปจนครบบทเรียนตามผลของการตอบสนองที่มีตอบทเรียน บทเรียนแบบนี้จะควบคุม
ขั้นตอนใหสามารถเรียนรูเนื้อหาไดตลอด โครงสรางการนําเสนอของบทเรียนจึงซับซอนและ
ออกแบบยากกวาแบบเรียงลําดับเชิงเสน
ภาพที่ 1-3 รูปแบบการนําเสนอบทเรียนสําเร็จรูปแบบสาขา (Branching Program)
3. แบบแอดจังทีฟ (Adjunctive Program)
การนําเสนอบทเรียนสําเร็จรูปแบบแอดจังทีฟ จะมีลักษณะเชนเดียวกันกับแบบสาขา แต
การเสนอเนื้อหาจะมีปริมาณมากกวา สวนการตอบคําถามซึ่งอาจจะกระทําในตอนทายบทเรียน
แลว ยังอาจขามไปยังหนวยยอยอื่น ๆ เลยก็ได ถาผูเรียนสามารถแสดงใหเห็นวามีความรู
ความสามารถในสวนที่จะขามไปนั้น การนําเสนอบทเรียนรูปแบบนี้จึงเปนรูปแบบผสม ที่ซับซอน
และยุงยากมากกวาสองรูปแบบแรก
ภาพที่ 1-4 รูปแบบการนําเสนอบทเรียนสําเร็จรูปแบบแอดจังทีฟ (Adjunctive Program)
1 2 3 4
4.11.1 2.1 3.1
4.21.2 2.2 3.2
1 3 8
2
4
6
7
5
9

13. ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับบทเรียนคอมพิวเตอร 13
นอกจากนี้ บทเรียนคอมพิวเตอรยังใชแนวความคิดและหลักการดานอื่น ๆ ของบทเรียน
สําเร็จรูปมาประยุกตเขากับคุณสมบัติเฉพาะตัวของคอมพิวเตอร ทําใหบทเรียนคอมพิวเตอรแสดง
บทบาทในการนําเสนอองคความรูไดมีประสิทธิภาพมากกวาบทเรียนสําเร็จรูป
องคประกอบที่สําคัญของบทเรียนคอมพิวเตอร
องคประกอบที่สําคัญของบทเรียนคอมพิวเตอรมี 4 สวน ถาขาดสวนใดสวนหนึ่งไป จะทําให
บทเรียนขาดความสมบูรณในดานการถายทอดองคความรูไปสูผูเรียน คอมพิวเตอรที่ใชก็จะมี
บทบาทเปนเพียงอุปกรณหรือเครื่องมือนําเสนอขอมูลหรือสําหรับฉายขอมูลเทานั้น ไมใชบทเรียน
คอมพิวเตอรที่แทจริง องคประกอบที่สําคัญทั้ง 4 สวน มีดังนี้
1. การเรียนโดยใชคอมพิวเตอร
2. บทเรียนไดออกแบบไวกอนที่จะมีการเรียนการสอนเกิดขึ้น
3. ผูเรียนมีปฏิสัมพันธกับบทเรียนโดยตรงผานทางคอมพิวเตอร
4. บทเรียนตอบสนองความแตกตางระหวางบุคคล
รายละเอียดขององคประกอบทั้ง 4 สวน มีดังนี้
1. การเรียนโดยใชคอมพิวเตอร เปนการถายทอดองคความรูโดยผานคอมพิวเตอร ซึ่งได
มีการจัดระเบียบเนื้อหาและระบบการนําเสนอแบบปฏิสัมพันธไวแลวเรียบรอย ความสามารถใน
การติดตามหรือคนหาองคความรูในบทเรียนคอมพิวเตอร จึงยึดหลักการสําคัญ ไดแก ความงาย
ความสะดวกในการใชงาน ความสวยงาม ความนาสนใจ และสงเสริมใหผูเรียนสามารถเรียนรูได
ดวยตนเอง เพื่อใหผูเรียนประสบผลสําเร็จดวยวิธีการของตนเองในการเรียนรูตามที่ตองการ
2. บทเรียนไดออกแบบไวกอนที่จะมีการเรียนการสอนเกิดขึ้น การเรียนรูดวยบทเรียน
คอมพิวเตอรเปนการเลียนแบบวิธีการสอนแบบปกติในชั้นเรียน อันเนื่องมาจากปญหาและความ
ตองการตาง ๆ ไดแก ความรับผิดชอบของผูสอนในปจจุบันที่มีตอผูเรียนมีมากขึ้น ความตองการ
ใชเทคโนโลยีสมัยใหมในวงการศึกษา เปนตน การออกแบบการเรียนการสอนจึงไดเนนการ
ประยุกตใชเทคโนโลยีทางดานสื่อการเรียนการสอนมากขึ้น บทบาทที่สําคัญในฐานะของผูสอนก็
คือการออกแบบแผนการสอนอยางเปนระบบ เพื่อนําเสนอองคความรูใหถูกตองและครบถวน
โดยเฉพาะบทเรียนคอมพิวเตอร ซึ่งออกแบบไวกอนที่จะมีการเรียนการสอนเกิดขึ้น ดังนั้น การ
ออกแบบบทเรียนจึงตองยึดหลักการตอบสนองการเรียนรูรายบุคคลใหมากที่สุด ตามหลักการ
เรียนรู
3. ผูเรียนมีปฏิสัมพันธกับบทเรียนโดยตรงผานคอมพิวเตอร คอมพิวเตอรเปน
องคประกอบสําคัญในการนําเสนอบทเรียนคอมพิวเตอร เพื่อถายทอดองคความรูจากบทเรียนที่ได
ออกแบบไวแลว ลักษณะการนําเสนอบทเรียนจะสนับสนุนใหผูเรียนไดมีปฏิสัมพันธโดยตรงกับ
บทเรียนตลอดเวลา เพื่อสรางเสริมใหผูเรียนเกิดพัฒนาการทางการเรียนรู โดยยึดตนเองเปนหลัก

14. 14 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
ในการควบคุมบทเรียน นอกจากนี้ยังตองเสริมสรางความรูสึกในทางบวกแกผูเรียนในการมี
ปฏิสัมพันธกับคอมพิวเตอร สงเสริมใหผูเรียนมีสิทธิ์คิดและตัดสินใจ โดยไมรูสึกวาถูกริดรอนสิทธิ
ในการเรียนรูหรือถูกควบคุมจากคอมพิวเตอร
4. บทเรียนตอบสนองความแตกตางระหวางบุคคล ปรัชญาการจัดการศึกษาที่นํามาใช
ไดผลในกระบวนการเรียนการสอนในปจจุบัน ไดเนนเรื่องความแตกตางระหวางบุคคล รวมทั้ง
หลักการเรียนรู สื่อการเรียนการสอน และวิธีการสอน จึงตองพยายามพัฒนาใหสนองตอบตอ
ความแตกตางระหวางบุคคลดังกลาว องคประกอบหนึ่งของบทเรียนคอมพิวเตอรซึ่งเปนนวัตกรรม
ทางการศึกษาสมัยใหมก็คือ จะตองพัฒนาใหเปนสื่ออิเล็กทรอนิกสที่ตองตอบสนองความแตกตาง
ระหวางบุคคล โดยมีความยืดหยุน สามารถใชกับผูเรียนที่มีพื้นฐานความรูและความสามารถที่
แตกตางกันไดดี
คุณลักษณะที่สําคัญของบทเรียนคอมพิวเตอร
นอกจากจะยึดหลักการเรียนรูแบบโปรแกรมตามหลักการพื้นฐานของบทเรียนสําเร็จรูป โดย
ตอบสนองความแตกตางระหวางบุคคลเปนหลักแลว บทเรียนคอมพิวเตอรที่ดียังควรประกอบดวย
คุณลักษณะที่สําคัญ 4 ประการ หรือที่เรียกวา 4 Is ดังนี้
1. ความเปนสารสนเทศ (Information)
2. ความแตกตางระหวางบุคคล (Individualization)
3. การมีปฏิสัมพันธ (Interaction)
4. การใหผลปอนกลับโดยทันที (Immediate Feedback)
ภาพที่ 1-5 คุณลักษณะที่สําคัญของบทเรียนคอมพิวเตอร
Interaction
Information
IndividualizationImmediate Feedback Computer
Instruction

15. ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับบทเรียนคอมพิวเตอร 15
รายละเอียดตาง ๆ มีดังนี้
1. ความเปนสารสนเทศ (Information) หมายถึง การจัดระเบียบขององคความรูที่ถายโยง
ไปสูผูเรียนอยางเปนระบบ โดยยึดหลักประสบการณการเรียนรู หรือกลาวอีกนัยหนึ่งก็คือ วิธีการ
คิด การออกแบบ และการพัฒนาบทเรียน ที่จะกระตุนใหผูเรียนใหเรียนรูเนื้อหาอยางเปนระบบ
โดยใชหลักการและวิธีการของสารสนเทศ ซึ่งเปนการเปลี่ยนวิธีการศึกษาของผูเรียนจากวิธีดั้งเดิม
ทั้งปริมาณและวิธีประมวลความรู กลาวโดยสรุปก็คือ เนื้อหาที่จะนําเสนอในบทเรียนคอมพิวเตอร
จะตองเปนสารสนเทศ (Information) ซึ่งผานการจัดระเบียบมาแลว ไมใชขอมูลดิบ (Raw Data)
ทั่ว ๆ ไปเหมือนการนําเสนอขอความปกติในเอกสารสิ่งพิมพตาง ๆ
การประมวลผลสารสนเทศของผูเรียนโดยใชคอมพิวเตอร ประกอบดวยสวนตาง ๆ ดังนี้
1. การรับขอมูลเขา (Input) โดยใชอุปกรณรับขอมูล (Input Device) เชน แปนพิมพ
เมาส เครื่องอานแผนแมเหล็ก เครื่องอานแผนซีดีรอม เปนตน
2. ระบบปฏิบัติการ (Operating System) และซอฟทแวรการใชงาน รวมทั้งระบบนิพนธ
บทเรียน
3. การแสดงผลออก (Output) โดยใชอุปกรณแสดงผล (Output Device) เชน จอภาพ
เครื่องพิมพ เปนตน
การจัดแผนการเรียนรูของบทเรียนคอมพิวเตอร โดยพิจารณาความเปนระบบสารสนเทศ
เปนการใชศาสตรและศิลปะทางเทคโนโลยีการศึกษาและเทคโนโลยีการเรียนการสอน ไดแก การ
วางแผนการสอน การเลือกใชสื่อการเรียนการสอน การวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน และการจัด
กิจกรรมการเรียนรู เพื่อกระตุนกระบวนการเรียนรูตามสภาพแวดลอมของผูเรียนใหเปนไปตาม
วัตถุประสงคที่กําหนด เปนผลใหผูเรียนไดรับความรูหรือทักษะอยางหนึ่งอยางใดเพิ่มขึ้น
2. ความแตกตางระหวางบุคคล (Individualization) บทเรียนคอมพิวเตอรที่ดี ตองมี
ลักษณะยืดหยุน เพื่อใหผูเรียนมีอิสระในการควบคุมการเรียนของตนเอง รวมทั้งการเลือกรูปแบบ
ของกิจกรรมการเรียนที่เหมาะสมตามความถนัดของตนเอง ไดแก
2.1 การควบคุมเนื้อหา บทเรียนตองเปดโอกาสใหผูเรียนสามารถเลือกเรียนรูเนื้อหา
ในสวนที่ตองการหรือจะออกจากบทเรียนเมื่อไรก็ได ความสามารถในการควบคุมกิจกรรมการ
เรียนรู โดยการเขาใจถึงผลที่เกิดตามมาของพฤติกรรมนับวามีความสําคัญมาก นักการศึกษาได
กลาวถึงความสามารถที่จะควบคุมกิจกรรมการเรียนรูวา ถาผลที่เกิดตามมาของพฤติกรรมของ
ผูเรียนคือรางวัล ผูเรียนจะมีความพอใจในพฤติกรรมของตนเอง แตถาผลที่ตามมาเปนการลงโทษ
อาจกอใหเกิดความไมพอใจ ทั้งความพอใจและความไมพอใจ มีความใกลชิดกับมาตรฐานของ
พฤติกรรมที่ผูแสดงพฤติกรรมไดตั้งไว
2.2 การควบคุมลําดับการเรียน ผูเรียนสามารถเลือกเรียนเนื้อหาไดตามความสนใจ
โดยสามารถเลือกรายการใดรายการหนึ่งตามความตองการ การเปดโอกาสใหผูเรียนสามารถ
ควบคุมลําดับขั้นการเรียนรูและอัตราการเรียนตามความตองการ เปนวิธีการสงเสริมใหผูเรียนลด

16. 16 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
ความวิตกกังวลในการเรียน อันเนื่องจากความแตกตางระหวางบุคคล ผูเรียนที่มีลักษณะตางกัน
และมีความสามารถในการเรียนรูตางกัน อาจชอบวิธีการเรียนการสอนที่แตกตางกันก็ได
2.3 การควบคุมกิจกรรมการเรียน กิจกรรมการเรียนของบทเรียนคอมพิวเตอรโดย
พื้นฐาน ประกอบดวย การเลือกรายการบทเรียน การตอบคําถาม การเลือกสื่อการเรียนการสอนที่
ตนเองถนัด หรือการมีสวนรวมในสถานการณจําลอง นอกจากนี้ยังอาจนําเอาระบบผูเชี่ยวชาญ
(ES : Expert System) หรือระบบปญญาประดิษฐ (AI : Artificial Intelligent) มาประยุกตใชใน
บทเรียนคอมพิวเตอร เพื่อตอบสนองดานความแตกตางระหวางบุคคลของผูเรียน เชน การจัดการ
นําเสนอเนื้อหาในระดับความยากงายที่ตรงกับพื้นฐานความสามารถและความสนใจของผูเรียน
3. การมีปฏิสัมพันธ (Interaction) หมายถึง การสงเสริมใหผูเรียนมีปฏิสัมพันธกับ
บทเรียนคอมพิวเตอร เปนการเปดโอกาสใหผูเรียนไดมีโอกาสโตตอบกับบทเรียนอยางตอเนื่อง
ตลอดทั้งบทเรียน ผลที่ตามมาก็คือจะทําใหผูเรียนไดเรียนรูตามวัตถุประสงคที่ตั้งไว การที่ให
ผูเรียนโตตอบบทเรียน โดยการคลิกเมาสหรือกดแปนพิมพเพื่อเปลี่ยนเนื้อหาใหมทีละหนาจอภาพ
ไมถือวาเปนการปฏิสัมพันธกับบทเรียนแตอยางใด การปฏิสัมพันธจะตองเปนการรวมพัฒนา
องคความรูระหวางผูเรียนกับบทเรียนเทานั้น เชน การปอนตัวเลขทางแปนพิมพ การคลิกเมาสที่
คําตอบในขอคําถาม เปนตน การออกแบบบทเรียนสวนนี้ จึงตองจัดระเบียบวิธีคิดเพื่อวิเคราะห
และสรางสรรคกิจกรรมการเรียนรูหรือสวนสําหรับฝกปฏิบัติ ที่จะกอใหเกิดความตอเนื่องตามลําดับ
ความสําคัญของเนื้อหา โดยยึดคุณลักษณะของการปฏิสัมพันธกับบทเรียนเปนหลัก
4. การใหผลปอนกลับโดยทันที (Immediate Feedback) จัดวาเปนกิจกรรมการเสริมแรง
อยางหนึ่งตามแนวความคิดของ Skinner ซึ่งเปนขอไดเปรียบในการใชคุณสมบัติของคอมพิวเตอร
ในการใหผลปอนกลับโดยทันทีที่ผูเรียนมีปฏิสัมพันธกับบทเรียน คุณลักษณะดานนี้ นับวาเปน
จุดเดนที่ทําใหบทเรียนคอมพิวเตอรสามารถตอบสนองความตองการของผูเรียนไดรวดเร็ว ไม
เพียงแตเปนการปอนกลับในรูปของการตอบคําถามเทานั้น แตยังรวมถึงการประมวลผลความรู
จากแบบทดสอบที่ผูเรียนลงมือปฏิบัติ โดยไมตองรอคอยคําตอบจากการตรวจของผูสอนเหมือน
การสอนปกติในชั้นเรียนที่บางครั้งผูเรียนตองการทราบผลการเรียนรูทันที แตก็ไมสามารถทําได
เนื่องจากเพื่อนรวมชั้นมีจํานวนมาก อายเพื่อน หรือสาเหตุอื่น ๆ เปนตน
ทฤษฎีการเรียนรูกับบทเรียนคอมพิวเตอร
ทฤษฎีการเรียนรูที่เปนพื้นฐานของบทเรียนคอมพิวเตอร จําแนกเปน 2 กลุมใหญ ๆ ไดแก
1. กลุมทฤษฎีพฤติกรรมนิยม (Behaviorism Theory Group)
2. กลุมทฤษฎีปญญานิยม (Cognitive Theory Group)
รายละเอียดทั้งสองกลุม มีดังนี้

17. ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับบทเรียนคอมพิวเตอร 17
1. กลุมทฤษฎีพฤติกรรมนิยม (Behaviorism Theory Group)
ทฤษฎีพฤติกรรมนิยม เปนทฤษฎีที่ศึกษาดานพฤติกรรมการเรียนรูวาเปนสิ่งที่สามารถ
สังเกตไดจากพฤติกรรมภายนอก มีแนวคิดเกี่ยวกับความสัมพันธระหวางสิ่งเราและการตอบสนอง
โดยเชื่อวาการเรียนรูเปนพฤติกรรมแบบแสดงอาการกระทํา (Operant Conditioning) เมื่อมีการ
เสริมแรง ซึ่งสามารถสรุปเปนประเด็นสําคัญ ๆ ไดดังนี้
l พฤติกรรมทุกอยางเกิดขึ้นโดยการเรียนรูและสามารถสังเกตได
l พฤติกรรมแตละชนิดเปนผลรวมของการเรียนที่เปนอิสระหลายอยาง
l การเสริมแรง (Reinforcement) ชวยทําใหพฤติกรรมเกิดขึ้นได
ทฤษฎีพฤติกรรมนิยม มีอิทธิพลตอการออกแบบบทเรียนคอมพิวเตอรในลักษณะที่เปนชุด
ของพฤติกรรมซึ่งจะตองเกิดขึ้นตามลําดับที่แนชัด การที่ผูเรียนจะบรรลุวัตถุประสงคไดนั้นจะตอง
ผานการเรียนรูตามขั้นตอนที่กําหนดไวในวัตถุประสงค ผลที่ไดจากการเรียนขั้นแรกจะเปน
พื้นฐานของการเรียนในขั้นตอ ๆ ไป ดังนั้น บทเรียนคอมพิวเตอรที่ไดรับการออกแบบตาม
ทฤษฎีนี้ จึงมีลักษณะการนําเสนอเนื้อหาแบบเชิงเสนเปนสวนใหญ
พฤติกรรมการเรียนรูตามแนวความคิดนี้ แบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก
1.1 พฤติกรรมการตอบสนอง (Respondent Behavior) หมายถึง พฤติกรรมที่เกิดขึ้นโดย
สิ่งเรา (Stimulus) เมื่อมีสิ่งเรา (Response) พฤติกรรมการตอบสนองจะเกิดขึ้นโดยสามารถ
สังเกตได กระบวนการเรียนรูประเภทนี้เรียกวา ทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบคลาสสิค (Classical
Conditioning Theory)
1.2 พฤติกรรมอาการกระทํา (Operant Behavior) หมายถึง พฤติกรรมที่บุคคลใด ๆ แสดง
พฤติกรรมตอบสนองออกมา เมื่อมีสิ่งเราที่แนนอนและมีผลตอสิ่งแวดลอม พฤติกรรมประเภทนี้
เรียกวา พฤติกรรมแสดงอาการกระทํา (Operant Conditioning Theory)
การเรียนรูตามทัศนะของนักทฤษฎีกลุมนี้ เกิดจากกระบวนการตอบสนองเมื่อมีสิ่งเรา
องคประกอบสําคัญของการเรียนรูตามทฤษฎีนี้มี 4 ประการ ไดแก
1. แรงขับ (Drive) เปนความตองการของผูเรียนในบางสิ่งบางอยาง แลวจูงใจใหผูเรียน
หาหนทางตอบสนองความตองการดังกลาว
2. สิ่งเรา (Stimulus) ผูเรียนจะไดรับองคความรูหรือการชี้แนะโดยทันทีจากสิ่งเราในการ
ที่จะตอบสนอง
3. การตอบสนอง (Response) เปนการที่ผูเรียนแสดงปฏิกิริยาตอบสนองตอสิ่งเรา
สามารถอธิบายไดดวยพฤติกรรมที่ผูเรียนแสดงออก
4. การเสริมแรง (Reinforcement) เปนการใหรางวัลเพื่อเสริมแรง เชน กลาวชมเชยแก
ผูเรียนเมื่อตอบถูกตอง จะชวยใหผูเรียนเกิดพฤติกรรมการตอบสนองเชนเดิม เขมแข็ง และ
ตอเนื่อง