Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хууль

1. 1
ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИЛ ТОД БАЙДЛЫГ
ДЭМЖИХ ТУХАЙ ХУУЛЬ БОЛОН
ТҮҮНИЙГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ЖУРМЫН
ТАНИЛЦУУЛГА
2015 он
ТАТВАРЫН ЕРӨНХИЙ ГАЗАР

2. УЛСЫН ИХ ХУРЛААС 2015 оны 8 дугаар сарын 07-ны өдөр
“ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИЛ ТОД БАЙДЛЫГ ДЭМЖИХ
ТУХАЙ” хуулийг батлан гаргасан.
/7 зүйл, 30 заалттай/
МОНГОЛ УЛСЫН ЗАСГИЙН ГАЗРААС 2015 оны 8 дугаар
сарын 31-ны өдрийн 348 дугаар тогтоолоор
“ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИЛ ТОД БАЙДЛЫГ ДЭМЖИХ ТУХАЙ
ХУУЛИЙГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ЖУРАМ”-ыг баталсан.
/8 зүйл, 55 заалттай/

3. Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих
Татварын баазыг тэлэх, бүртгэлийг сайжруулах
Далд эдийн засгийг бууруулах
Хөрөнгө оруулалтын урсгалыг сайжруулах
Бизнес эрхлэгчдэд шударгаар үйл ажиллагааг
явуулах боломж, эхлэлийг тавих

4. сайн дурын үндсэн дээр
тодорхой цаг
хугацаанд
үнэн зөв мэдүүлж
Орлого, хөрөнгө, үйл ажиллагаа ил тод болгон
Хуульд заасан хариуцлага болон албан
татвараас нэг удаа чөлөөлөх
ХУУЛИЙН ЭТГЭЭД, ХУВЬ ХҮН

5. Хуулийн зохицуулалтанд
хамаарах
Татварын ерөнхий хууль
тухайн төрлийн татварын хууль албан татвар
төлөхөөр
Нийгмийн даатгалын тухай хууль НДШ
төлөхөөр
Эд хөрөнгө өмчлөх эрх, түүнтэй холбоотой эд хөрөнгийн
бусад эрхийн улсын бүртгэлийн тухай
Хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн тухай хууль
эд хөрөнгө, үйл ажиллагаагаа улсын
бүртгэлд бүртгүүлэхээр
Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хууль
санхүүгийн
тайлан гаргахаар заасанХувь хүн,
Хуулийн этгээдэд

6. Энэ хуулийн 3.1-д заасан хугацаанд
хөрөнгө, орлогоо
сайн дурын үндсэн дээр ил болгон
бүртгүүлээгүй,
мэдүүлээгүй,
тайлагнаагүй
хувь хүн, хуулийн этгээдэд энэ хууль
үйлчлэхгүй.

7. 2015 оны 08 сарын 07 ны өдрийн 00:00 цагаас
2015 оны 12 сарын 31-ний өдрийн 24:00 цаг хүртэл

8. 2015 оны 04 сарын 01- ний өдрөөс өмнөх хугацаанд
Татварын албанд
-Тухайн төрлийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлсэн
-Татварын тайлангаа тайлагнасан
Нийгмийн даатгалд
- Ажил олгогчоор бүртгүүлсэн, тайлагнасан
Улсын бүртгэлд
-Эд хөрөнгө, үйл ажиллагаагаа бүртгүүлсэн
Санхүүгийн албанд
- Санхүүгийн тайлангаа тайлагнасан
Гаалийн байгууллагад
- Бараа, тээврийн хэрэгслийг мэдүүлсэн
байвал зохих хуулийн этгээд, хувь хүн
!Бүртгүүлээгүй
!Мэдүүлээгүй
!Тайлагнаагүй
боловч

9. САЙН ДУРЫН ҮНДСЭН ДЭЭР
* Бүртгүүлсэн √
* Мэдүүлсэн √
* Тайлагнасан √ бол
- Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль
- Татварын ерөнхий хууль
- Нийгмийн даатгалын тухай хууль
- Хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн тухай хууль
- Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хууль
- Гаалийн тухай хууль
- Захиргааны хариуцлагын тухай хууль эдгээр хуульд заасан
Бүртгэлд хамрагдаагүй
Албан татвар, НДШимтгэл төлөөгүй
Хөрөнгө, орлогоо нуун дарагдуулсан
улмаас хүлээх хариуцлагаас нэг удаа чөлөөлнө.

10. Орлого болон бусад татвар ногдох зүйл
!Нуун дарагдуулсан
!Тайлагнаагүй
!Буруу тайлагнасан
- Албан татвар
- Хүү
- Торгууль
- Алданги нөхөн ногдуулахгүй

11. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар
Хувь хүний орлогын албан татвар
Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар
Онцгой албан татвар
Гаалийн албан татвар
 Дээр дурдсан татварын төрлөөс бусад татвар ногдох
орлого, орлогоос бусад татвар ногдох зүйлийг албан
татвараас чөлөөлөхгүй.

12. НДШимтгэл
! бүртгүүлээгүй
! орлого нуусан
! орлогоо бууруулсан
НДШ –ийг төлүүлж,
алданги хариуцлагаас чөлөөлнө.

13. Хөдлөх болон Үл хөдлөх эд
хөрөнгө, орлогоо
! Бүртгүүлээгүй
! Нуун дарагдуулсан
! Бусдын нэр дээр бүртгүүлсэн
×- Албан татвар
×- Хүү
×- Торгууль
×- Алданги нөхөн ногдуулахгүй , хариуцлагаас чөлөөлнө.

14. Энэ хуульд хамрагдан хөрөнгө, орлого, үйл
ажиллагаагаа ил болгосон хувь хүн, хуулийн
этгээдийн хувьд эрх зүйн дараах баталгааг
хуулиар олгож байна:
 Дахин эрүүгийн хэрэг үүсгэхгүй;
 Захиргааны хариуцлага хүлээлгэхгүй;
 Гүйцэтгэх ажил явуулахгүй;
холбогдох мэдээлэл нь нууц байна.

15. Хуулийн этгээд, хувь хүний
Ил тод болгосон
- тайлан мэдээ,
- орлого,тэдгээрийн эх үүсвэр,
- тоо хэмжээ, үнэ өртөг зэргийг
нотлох баримт болгож ашиглахыг хориглоно.
/ЭЗИТБДТХ-ийн 6 дугаар зүйлийн 6.2/

16. Хуулийг хэрэгжүүлэгч төрийн
байгууллагууд
Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих
тухай хуулийн дагуу хувь хүн, хуулийн
этгээдийн гаргаж ирүүлсэн
ил тодын тайлангийн нууцлалыг
бүрэн хангаж ажиллана.

17. “ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИЛ ТОД
БАЙДЛЫГ ДЭМЖИХ ТУХАЙ
ХУУЛИЙГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ
ЖУРАМ”

18.  МУ-ын ЗГ-ын 348 дугаар тогтоолоор батлагдсан Эдийн
засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийг хэрэгжүүлэх
журам нь хуулиар олгогдсон хэм хэмжээг хэрэгжүүлэх
процессыг тодорхойлж өгсөн.
 Хууль хэрэгжүүлэх зохион байгуулалтын ажиллагааг
тодорхойлсон;
 Зарим нэр томьёоны тайлбарыг хийж өгсөн;
 Хуулийг таниулах, сурталчлах ажиллагааг чиглүүлсэн;
 Бүртгүүлэх, тайлагнах процессыг тодорхой болгосон;
 Хууль хэрэгжих хугацааг нарийн тодорхойлсон
 Мэдээ, тайлан гаргах процессыг тодорхой болгож өгсөн

19.  Сангийн яам, ТЕГ, ГЕГ, НДЕГ, УБЕГ-ын хамтарсан ажлын хэсэг
Сангийн яаман дээр байгуулагдсан.
 Татварын ерөнхий газрын даргын тушаалаар ЭЗИТБДТХ-ийг
хэрэгжүүлэх ажлын хэсэг байгуулагдсан.
 Хуулийг хэрэгжүүлэгч төрийн байгууллагууд дээр ажлын хэсэг
байгуулагдан ажиллаж байна.
 Татварын албад тус бүр дээр ЭЗИТБДТХ-ийн дагуу хувь хүн,
хуулийн этгээдийг татвар төлөгчөөр бүртгэх, ил тодын тайланг
хүлээн авах ажиллагааг зохион байгуулж байна.
 Тайлангийн нууцлалыг хамгаалж ажиллах албан тушаалтныг
томилон ажиллж байна.

20. “Нуун дарагдуулсан” гэж хувь хүн, хуулийн
этгээд хөрөнгө, орлого, үйл ажиллагаагаа
Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай
хуулийн 4.1-д заасны дагуу 2015 оны 04 дүгээр
сарын 01-ны өдрөөс өмнөх хугацаанд тайлагнах
үүргээ биелүүлээгүйн улмаас холбогдох албан
татвар төлөгдөөгүй байхыг ойлгох бөгөөд энэ
нь холбогдох төрийн байгууллага, албан
тушаалтны аливаа хяналт, шалгалтаар
тогтоогдоогүй байхыг;

21. “Хууль хэрэгжих хугацаа” гэж
Эдийн засгийн ил тод байдлыг
дэмжих тухай хууль батлагдсан
өдөр буюу 2015 оны 08 дугаар
сарын 07-ны өдрийн 00.00 цагаас
2015 оны 12 дугаар сарын 31-ний
өдрийн 24.00 цаг хүртэлх хугацааг;

22. “Маягт” гэж хувь хүн, хуулийн этгээдийн сайн
дурын үндсэн дээр шинээр тайлагнасан хөрөнгө,
орлого, ажил үйлчилгээ, үйл ажиллагааг
бүртгэхээр тухайн асуудал хариуцсан төрийн
захиргааны төв байгууллагын баталсан маягтыг
ойлгох ба уг маягт нь
“Эдийн засгийн ил тод байдал” гэсэн
тэмдэглэгээтэй байна; /Тэмдэгний загварын Сангийн сайд
батална/
Цахим хуудаснаас авах боломжтой

23. ХУВЬ ХҮН: Бие биедээ давтагдашгүй онцлог
шинжүүдийг илэрхийлсэн биологи, сэтгэл
зүйн өвөрмөц онцлог бүхий тодорхой нэг
хүнийг хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл хамгийн
ерөнхий тодорхойлолт юм. Үүнд: нас, хүйс,
иргэний бүрэн болон хэсэгчилсэн чадвар,
чадамжийн асуудал, мөн харьяалалыг
харгалзахгүй гэж ойлгох нь зүйтэй. Тэгэхээр
салбарын тодорхойлолтоор МУ-ын иргэн,
гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн бүгд
хамаарна.

24. ХУУЛИЙН ЭТГЭЭД: Иргэний хуулийн 25-р
зүйл "Өмчлөлдөө буюу эзэмших, ашиглах,
захиран зарцуулах эрхдээ тусгайлсан
хөрөнгөтэй, өөрийн нэрээр эрх олж, үүрэг
хүлээдэг, үйл ажиллагаанаасаа бий болох үр
дагаварыг эд хөрөнгөөрөө хариуцдаг,
нэхэмжлэгч, хариуцагч байж чадах,
тодорхой зорилго бүхий, тогтвортой үйл
ажиллагаа эрхэлдэг зохион байгуулалтын
нэгдлийг хуулийн этгээд гэнэ“

25. Татварын албад ЭЗИТБДТХ-ийн хэрэгжилтийг
хангах зорилгоор хувь хүн, хуулийн этгээдэд
мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө, дэмжлэг үзүүлж
ажиллана.
Хууль болон журмыг сурталчлах ажлын
хүрээнд гарын авлага, материалаар хангах,
татвар төлөгчийн санал, хүсэлт, асуултад
хариулт өгч ажиллана.
/Тусгай төлөвлөгөөний дагуу/

26.  WWW.ILTOD.MTA.MN портал сайт болон зөвхөн ЭЗИТБДТХ-
ийн дагуу гаргаж ирүүлсэн ил тодын тайланг хүлээн авах зорилго
бүхий нууцлалын програм бүхий шинэ системийг боловсруулж
нэвтрүүлсэн.
 Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл болон www.mta.mn,
www.e-tax.mta.mn зэрэг татварын албаны цахим сайтаар хууль
тогтоомж, журам, заавар, маягт, танилцуулга, асуулт хариулт,
видео хичээл зэргийг байршуулж сурталчлах ажлыг зохион
байгуулж байна. /Тусгай төлөвлөгөөний дагуу/
 Олон нийтийн хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр сурталчлах ажлыг
зохион байгуулж байна. /Тусгай төлөвлөгөөний дагуу/
 ЭЗИТБДТХ-ийг хэрэгжүүлэх талаар хувь хүн, хуулийн
этгээдийн асуултанд портал сайт, утсаар болон биечлэн мэргэжил
арга зүйн зөвлөгөө өгч ажиллаж байна.

27. Татварын асуудлаар
www.iltod.mta.mn
Нийгмийн даатгалын
асуудлаар
www.ndaatgal.mn
Улсын бүртгэлийн асуудлаар
www.burtgel.gov.mn
Гаалийн асуудлаар
www.customs.gov.mn
Санхүүгийн тайлангийн
асуудлаар
www.mof.gov.mn
263069; 264966
1800 - 1288
1800 - 1281
1800 – 1289
328030-309
1800 - 1890
ЭЗИТБДТХ-ийн ерөнхий
асуудлаар
www.mof.gov.mn
264522

28.  Татварын албанд
 Нийгмийн даатгалын байгууллагад
 Улсын бүртгэлийн албанд
 Санхүүгийн байгууллагад
 Гаалийн байгууллагад
баримт бичгийг цахим болон цаасан хэлбэрээр хүргүүлнэ.
ХУУЛИЙН ЭТГЭЭД, ХУВЬ ХҮН
НУУН ДАРАГДУУЛСАН ХӨРӨНГӨ ОРЛОГОО
ИЛ БОЛГОХ ЗОРИЛГООР

29. цахим хэлбэрээр мэдүүлэх
боломжгүй бол
цаасан хэлбэрээр хүргүүлж болно.
ХУУЛИЙН ЭТГЭЭД, ХУВЬ ХҮН
НУУН ДАРАГДУУЛСАН ХӨРӨНГӨ ОРЛОГОО
ИЛ БОЛГОХ ЗОРИЛГООР

30. Татварын албанд
Татвар төлөгчөөр бүртгүүлээгүй
Татварын тайлан гаргаагүй
Татварын тайлангаа буруу гаргасан
БҮРДҮҮЛЭХ БАРИМТ БИЧГИЙН ЖАГСААЛТ
ХУУЛИЙН ЭТГЭЭД, ХУВЬ ХҮН
НУУН ДАРАГДУУЛСАН ХӨРӨНГӨ ОРЛОГОО
ИЛ БОЛГОХ ЗОРИЛГООР

31. Хуулийн этгээд: ТЕГ-ын даргын 236
дугаар тушаалын дагуу
• Улсын бүртгэлийн гэрчилгээ;
• Банкин дахь бүх дансны дугаар;
Суутган төлөгч:
• МУ-д байнга оршин суугч болон оршин
суугч бус татвар төлөгчид олгосон
орлогоос суутган тооцсон татварын
тайлан;

32. Хувь хүн:
• Иргэний үнэмлэх; /Гадаадын аль улсын иргэн болохыг
нотолсон баримт бичиг, гадаад паспорт, Харьяалалгүй
хүний хувьд ИХШХЕГ-д бүтгүүлсэн түр үнэмлэх/
• Оршин суугаа газрын тодорхойлолт;
• 2 хувь цээж зураг (3x4);
НӨАТ төлөгч:
• НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлэх өргөдөл;
• НӨАТ төлөгч болсныг нотлох баримт;

33. Хувь хүн, хуулийн этгээд Эдийн засгийн ил
тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 4.1-д
заасны дагуу 2015 оны 04 дүгээр сарын 01-ны
өдрөөс өмнөх хугацаанд нуун дарагдуулсан
татвар ногдох орлого, орлогоос бусад татвар
ногдох зүйлээ батлагдсан маягтын дагуу ил
тод болгон шинээр мэдүүлж тайлагнана.
 Харьяалах татварын албанд;
 Сайн дурын үндсэн дээр;
 Цаасан болон цахим /www.iltod.mta.mn/

34. Нийгмийн даатгалын байгууллагад
Ажил олгогчоор бүртгүүлээгүй
НДШ төлсөн буюу ногдуулсан тайлан гаргаагүй
НДШ тайланг буруу гаргасан
НДШ төлөөгүй, дутуу төлсөн
ХУУЛИЙН ЭТГЭЭД, ХУВЬ ХҮН
НУУН ДАРАГДУУЛСАН ХӨРӨНГӨ ОРЛОГОО
ИЛ БОЛГОХ ЗОРИЛГООР
БҮРДҮҮЛЭХ БАРИМТ БИЧГИЙН ЖАГСААЛТ

35. Улсын бүртгэлийн албанд
Хуулийн этгээдийн бүртгэлд бүртгүүлээгүй
Эд хөрөнгийн бүртгэлд бүртгүүлээгүй
Хуулийн этгээд буюу эд хөрөнгийн бүртгэлд
буруу бүртгүүлсэн
ХУУЛИЙН ЭТГЭЭД, ХУВЬ ХҮН
НУУН ДАРАГДУУЛСАН ХӨРӨНГӨ ОРЛОГОО
ИЛ БОЛГОХ ЗОРИЛГООР
БҮРДҮҮЛЭХ БАРИМТ БИЧГИЙН ЖАГСААЛТ

36. Санхүүгийн байгууллагад
Санхүүгийн тайлангаа гаргаагүй
Санхүүгийн тайлангаа буруу гаргасан
ХУУЛИЙН ЭТГЭЭД, ХУВЬ ХҮН
НУУН ДАРАГДУУЛСАН ХӨРӨНГӨ ОРЛОГОО
ИЛ БОЛГОХ ЗОРИЛГООР
БҮРДҮҮЛЭХ БАРИМТ БИЧГИЙН ЖАГСААЛТ

37. Гаалийн байгууллагад
ХУУЛИЙН ЭТГЭЭД, ХУВЬ ХҮН
НУУН ДАРАГДУУЛСАН ХӨРӨНГӨ ОРЛОГОО
ИЛ БОЛГОХ ЗОРИЛГООР
БҮРДҮҮЛЭХ БАРИМТ БИЧГИЙН ЖАГСААЛТ
Гаалийн хилээр мэдүүлээгүй бараа, тээврийн
хэрэгслийн нэмэлт мэдүүлэг

38. Хувь хүн, хуулийн этгээд нь энэ журмын 4.1-д заасан
мэдээллийг
-итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөрөө (ТМЗөвлөх, Гаалийн зуучлагч)
дамжуулан гүйцэтгүүлж болно.
Итгэмжлэл нь Иргэний хуулийн 64.2-т заасан
шаардлагыг хангасан байна.

39. Хувь хүн, хуулийн этгээд нь
“ ХУУЛЬ ХЭРЭГЖИХ ХУГАЦАА” –нд
мэдүүлсэн тайландаа засвар, өөрчлөлт оруулж болно.

40. Хувь хүн, хуулийн этгээд –ийн
нэмж мэдүүлсэн тайлан нь
дараагийн тайлангийн эхний үлдэгдэл буюу
2015 оны II, III улирал болон жилийн эцсийн
санхүү
татвар
нийгмийн даатгалын
тайлангийн эхний үлдэгдэл байна.

41. Энэхүү хуулийн дагуу гаргаж өгсөн тайланг
тухайн хувь хүн, хуулийн этгээдийн үйл
ажиллагааны эхлэлтийн тайлан, баланс гэж тус
тус үзэн шинээр тусгасан албан татвар ногдох
орлого, орлогоос бусад татвар ногдох зүйлд
албан татвар, хүү, торгууль, алданги нөхөн
ногдуулахгүй.
/ЭЗИТБДТХ-ийн 5 дугаар зүйлийн 5.2, ЗГ-ын 348 дугаар
тогтоолоор батлагдсан журмын 4.7 /

42. Хувь хүн, хуулийн этгээд нь
Нуун дарагдуулсан хөрөнгө, орлого, үйл ажиллагаагаа
бүртгүүлэх, тайлагнах, мэдүүлэхтэй холбогдуулан
нийгмийн даатгал, ажил олгогчоос бусад аливаа
гуравдагч этгээдийг шалгах, тэднээс нэмэлт мэдээлэл
шаардахыг хориглоно.
/ ЗГ-ын 348 дугаар тогтоолоор батлагдсан журмын 4.4 /

43. Энэ хуулийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд
төрийн байгууллага, албан тушаалтанаас өгсөн
аливаа зөвлөгөө, туслалцаа болон хувь хүн,
хуулийн этгээдтэй холбоотой мэдээллийг
бусдад задруулахыг хориглоно.
/ЗГ-ын 348 дугаар тогтоолоор батлагдсан журмын
6.2 /

44. Энэ хуулийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотойгоор
хувь хүн, хуулийн этгээд:
 Хуульд заасан татварын төрлөөр илүү төлөлт
тайлагнах;
 2015.04.01-ний өдөр хүртэлх санхүү, татварын
тайлангийн алдагдлын хэмжээг өсгөх;
 Улс орон нутгийн төсвөөс аливаа авлага үүсгэх;
 Татварын ногдол, илүү, дутуу, үлдэгдэл, татварын өр,
авлагын дүнг өөрчлөх, хуурамчаар дансны бичилт
үйлдэн ТНоОрлогыг бууруулахыг хориглоно.
/ЭЗИТБДТХ-ийн 6 дугаар зүйлийн 6.3,
ЗГ-ын 348 дугаар тогтоолоор батлагдсан журмын 6.3 /

45.  Татварын алба нууцын журмаар
ирүүлсэн тайлан бүртгэн авч, мэдээллийн
сан үүсгэж, нууцлалыг бүрэн хангаж
ажиллана.
 Тогтсон хугацаанд цаасан хэлбэрээр
гаргаж ирүүлсэн тайланг ТЕГ-т нууцын
зэрэглэлтэйгээр төвлөрүүлж, нэгтгэх,
архивлах ажлыг зохион байгуулна.

46. АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД
БАЯРЛАЛАА
www.mta.mn