Ομιλία - Παρουσίαση: Νίκος Βέττας, Γενικός Διευθυντής, Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (Ι.Ο.Β.Ε.), Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

1. Η επαγγελματική ασφάλιση στην Ελλάδα:
Προκλήσεις και προοπτικές
3ο Συνέδριο Επαγγελματικής Ασφάλισης 2022
Νίκος Βέττας, Γενικός Διευθυντής ΙΟΒΕ, Καθηγητής ΟΠΑ
Γιώργος Γατόπουλος, Επικεφαλής Διεθνών Μακροοικονομικών και Χρηματοοοικονομικών, ΙΟΒΕ
22 Φεβρουαρίου 2022

2. Σημαντική αύξηση του αριθμού των ΤΕΑ στην Ελλάδα μετά το 2016
2
• Από μόλις 4 το 2004, στα 9 το 2015 και στα 24 το 2021
• Συνολικά την περίοδο 2004-2021 ο αριθμός των ΤΕΑ υπερ-εξαπλασιάστηκε
Φεβρουάριος 2022
Πηγή: ΕΛΕΤΕΑ Σημείωση: Στα στοιχεία δεν περιλαμβάνονται τα 4 ταμεία υποχρεωτικής επαγγελματικής ασφάλισης.
4 4 4 4
5
7
9 9 9 9 9 9
10
13
14
19
21
24
0
5
10
15
20
25
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021

3. Χαμηλή διείσδυση και μικρό μέγεθος των ΤΕΑ στην Ελλάδα
συγκριτικά με άλλες χώρες της Ευρωζώνης
3
Στην Ελλάδα το 2019 αντιστοιχούν:
• ένα ΤΕΑ για 248,9 χιλιάδες άτομα εργατικό δυναμικό
• 1,2 χιλιάδες μέλη ανά ΤΕΑ
Φεβρουάριος 2022
Πηγή: ΕΛΕΤΕΑ, EIOPA, Eurostat, Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ
685.3
569.9
485.7
377.3
248.9
132.2
109.9
70.5
67.5
64.3
43.8
32.4
29.7
28.4
25.5
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Σλοβακία
Αυστρία
Λετονία
Γερμανία
Ελλάδα
Μάλτα
Ιταλία
Φινλανδία
Ισπανία
Σλοβενία
Ολλανδία
Ιρλανδία
Βέλγιο
Πορτογαλία
Λουξεμβούργο
χιλιάδες
Εργατικό δυναμικό προς αριθμό ΤΕΑ, ανά χώρα στην Ευρωζώνη, 2019
295.2
122.2
94.1
90.2
52.3
29.9
22.0
11.8
9.2
6.6
2.1
1.7
1.6
1.2
0.1
0 50 100 150 200 250 300 350
Σλοβακία
Αυστρία
Γερμανία
Ολλανδία
Λετονία
Σλοβενία
Ιταλία
Βέλγιο
Ιρλανδία
Ισπανία
Λουξεμβούργο
Πορτογαλία
Φινλανδία
Ελλάδα
Μάλτα
χιλιάδες
Αριθμός μελών/ΤΕΑ, κατά χώρα, στην Ευρωζώνη, 2019

4. 73 86
979
1,094
1,188
1,266
1,403
1,434
1,574
1,656
1,780
0
200
400
600
800
1,000
1,200
1,400
1,600
1,800
2,000
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Σεπ-21
Συστηματική άνοδος του ενεργητικού των ΤΕΑ στην Ελλάδα, αλλά
παραμένει μεγάλη υστέρηση σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη
4
• Διαχρονικά αυξητική τάση στο ενεργητικό καταγράφουν και τα ΤΕΑ πλην των 4 υποχρεωτικής ασφάλισης, αν
και το μέγεθός τους παραμένει σημαντικά μικρότερο, περί τα €155 εκατ. στα τέλη του 2020.
• Η Ελλάδα παρουσιάζει το χαμηλότερο μέγεθος ΤΕΑ σε όρους ενεργητικού προς ΑΕΠ στην Ευρωζώνη το 2019.
Φεβρουάριος 2022
Πηγή: EIOPA, IMF, Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ
193.1%
20.6%
9.3%
8.4%
7.7%
7.5%
6.5%
6.0%
3.4%
2.9%
2.5%
1.7%
0.8%
0.3%
0.1%
0% 50% 100% 150% 200%
Ολλανδία
Ιρλανδία
Πορτογαλία
Ιταλία
Βέλγιο
Γερμανία
Αυστρία
Σλοβενία
Λουξεμβούργο
Ισπανία
Σλοβακία
Φινλανδία
Λετονία
Μάλτα
Ελλάδα
Ενεργητικό προς ΑΕΠ, κατά χώρα, στην Ευρωζώνη, 2019
Σημείωση: Δεν περιλαμβάνεται το
ενεργητικό των 4 Ταμείων υποχρεωτικής
ασφάλισης.
Σημείωση: Στα έτη 2013-2021
περιλαμβάνεται το ενεργητικό των 4
Ταμείων υποχρεωτικής ασφάλισης.

5. Ιδιαίτερα χαμηλό το επίπεδο εισφορών επαγγελματικής ασφάλισης
στην Ελλάδα…
5
…με τον λόγο εισφορές προς ΑΕΠ στο 0,013% στην Ελλάδα το 2019, να αποτελεί τον δεύτερο χαμηλότερο
στην Ευρωζώνη
Φεβρουάριος 2022
Πηγή: EIOPA, Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ
4.34%
0.63%
0.60%
0.52%
0.35%
0.34%
0.32%
0.26%
0.25%
0.12%
0.10%
0.09%
0.013%
0.008%
0% 1% 2% 3% 4% 5%
Ολλανδία
Ιταλία
Πορτογαλία
Σλοβενία
Βέλγιο
Σλοβακία
Αυστρία
Λουξεμβούργο
Γερμανία
Μάλτα
Ισπανία
Λετονία
Ελλάδα
Φινλανδία
Εισφορές/ΑΕΠ, ανά χώρα στην Ευρωζώνη, 2019
Σημείωση: Δεν περιλαμβάνονται τα 4 ταμεία υποχρεωτικής επαγγελματικής ασφάλισης

6. Το μεγαλύτερο μέρος του ενεργητικού των ΤΕΑ είναι τοποθετημένο σε
μερίδια επενδυτικών οργανισμών
• Τα μερίδια επενδυτικών οργανισμών, των οποίων
οι αποδόσεις δεν φορολογούνται, αποτελούν το
71,9% του ενεργητικού και αφορούν κυρίως
επενδύσεις σε χώρες της Ευρωζώνης
• Τα χρεόγραφα αποτελούν το 13,1% του
ενεργητικού, με σχετική ισορροπία στην κατανομή
τους μεταξύ χωρών της Ευρωζώνης και Ελλάδας
• Οι καταθέσεις αποτελούν το 11,6% του
ενεργητικού και οι μετοχές και λοιπά μέσα
κυριότητας το 0,6%
• Τα λοιπά στοιχεία ενεργητικού (εμπορικές
απαιτήσεις, λοιποί χρεώστες) αποτελούν το 2,8%
του ενεργητικού
• Οι εγχώριες τοποθετήσεις αφορούν περί το 25%
του συνολικού ενεργητικού
6
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
1Q/2020 2Q/2020 3Q/2020 4Q/2020
Κατανομή ενεργητικού ΤΕΑ, 2020
Μετοχές και λοιπά μέσα
κυριότητας
Λοιπά στοιχεία
Καταθέσεις
Χρεόγραφα
Μερίδια επενδυτικών
οργανισμών
Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ
Φεβρουάριος 2022

7. Τα υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης στη δημόσια ασφάλιση πριν από
την κρίση …
95.7
64
49.9
60.8
57.9
49
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
2009 2013 2019
Ποσοστά αναπλήρωσης συντάξεων (ακαθάριστα)
Ελλάδα μ.ο. ΟΟΣΑ
7
… αποδυνάμωναν τα κίνητρα των νοικοκυριών για επιπλέον συνταξιοδοτική αποταμίευση
Φεβρουάριος 2022
Πηγή: ΟΟΣΑ (OECD Pension Models), Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ. Σημείωση: Τα στοιχεία αποτυπώνουν μια τυπική περίπτωση ασφαλισμένου στο διάμεσο της κατανομής.

8. 2.1
6.8
9.0
0 5 10 15 20 25 30 35 40
Λιθουανία
Ελλάδα
Ουγγαρία
Βουλγαρία
Φινλανδία
Σλοβακία
Πολωνία
Λετονία
Τσεχία
Εσθονία
Αυστρία
Σλοβενία
Ισπανία
Πορτογαλία
Βέλγιο
Γερμανία
μ.ο. ΕΕ
Ιταλία
μ.ο. ΟΟΣΑ
Ολλανδία
Γαλλία
Δανία
Ιρλανδία
Λουξεμβούργο
Ιδιωτική ασφαλιστική δαπάνη (ως % του ΑΕΠ), 2019
Η πολύ χαμηλή ιδιωτική δαπάνη για ασφαλιστικές υπηρεσίες…
8
…αντανακλά, μεταξύ άλλων, την χαμηλή συνταξιοδοτική αποταμίευση των ελληνικών
νοικοκυριών
Φεβρουάριος 2022
Πηγή: ΟΟΣΑ, Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ

9. 49.0%
70.1%
15.9%
12.9%
35.1%
17.0%
0.0% 20.0% 40.0% 60.0% 80.0% 100.0%
μ.ο. ΕΕ
Ελλάδα
Εργαζόμενοι (%) ανά τάξη μεγέθους επιχειρήσεων, 2018
Μικρές επιχειρήσεις Μεσαίες επιχειρήσεις Μεγάλες επιχειρήσεις
13.4
27.9
0 5 10 15 20 25 30
Δανία
Γερμανια
Λουξεμβούργο
Σουηδία
Βουλγαρία
Αυστρία
Εσθονία
Σλοβενία
Κροατία
Λιθουανία
Ουγγαρία
Γαλλία
Φινλανδία
Κύπρος
Λετονία
Ιρλανδια
Βέλγιο
μ.ο. ΕΕ-27
Πορτογαλία
Σλοβακία
Ρουμανία
Ισπανία
Μάλτα
Τσεχία
Ολλανδία
Πολωνία
Ιταλία
Ελλάδα
Αυτοαπασχολούμενοι, 2020, ως % του συνόλου των
απασχολούμενων ηλικίας 15-64
Το μικρό μέγεθος επιχειρήσεων και τα υψηλά ποσοστά μη
εξαρτημένης εργασίας…
9
…δεν ενθάρρυναν την ταχύτερη ανάπτυξη της επαγγελματικής ασφάλισης
Φεβρουάριος 2022
Πηγή: Eurostat (Structural Business Statistics), Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ Πηγή: Eurostat (Labor Force Survey), Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ

10. 31.3
40.6
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Μέσο φορολογικό βάρος (% του εργασιακού κόστους), 2020
Η προαιρετική συνταξιοδοτική αποταμίευση περιορίζεται από το
υψηλό φορολογικό βάρος των ελληνικών νοικοκυριών…
10
...που περιλαμβάνει και υψηλές υποχρεωτικές ασφαλιστικές εισφορές στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα.
Επιπλέον, ανασταλτικά δρα το ασταθές φορολογικό πλαίσιο, ιδιαίτερα κατά την περίοδο δημοσιονομικής
προσαρμογής, με τις αλλεπάλληλες αλλαγές στην ασφαλιστική και φορολογική νομοθεσία.
Φεβρουάριος 2022
Πηγή: ΟΟΣΑ, Taxing Wages, Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ.
Σημείωση: Τα στοιχεία του διαγράμματος αφορούν σε ζευγάρι (δύο εργαζόμενοι με απολαβές στο 100% του μέσου μισθού) με δύο παιδιά. Το φορολογικό βάρος περιλαμβάνει φόρο εισοδήματος και
εισφορές κοινωνικής ασφάλισης εργαζόμενου και εργοδότη.

11. Παρεμβάσεις σε τέσσερεις βασικούς άξονες των ΤΕΑ
Άξονας 1:
Αδειοδότηση και
εποπτεία
• Στροφή προς ενιαίο
εποπτικό φορέα
• Βελτίωση της
αποτελεσματικότητας
της διαδικασίας
αδειοδότησης και
έγκρισης καταστατικών
Άξονας 2:
Οργάνωση και
λειτουργία
• Περισσότερο ευέλικτο
οργανωτικό καθεστώς
• Κατάργηση νομικών
φραγμών με στόχο πιο
«ανοιχτά» ΤΕΑ, πολύ-
εργοδοτικά ΤΕΑ
• Διευκόλυνση
φορητότητας μεταξύ
ΤΕΑ εγχωρίως και
πανευρωπαϊκά
Άξονας 3: Κίνητρα
και παροχές
• Διατήρηση
φορολογικών κινήτρων
στις παροχές
• Κίνητρα με κλιμακωτά
χαρακτηριστικά,
καθολικό πλαίσιο
οριοθέτησης
• Νέα οικονομικά κίνητρα
για τους εργοδότες για
τη δημιουργία ΤΕΑ και
ενίσχυση της
διακυβέρνησής τους
Άξονας 4:
Ευρύτερες
προτάσεις
• Συμπληρωματικότητα
μεταξύ πυλώνων
• Ενίσχυση της εγχώριας
κεφαλαιαγοράς
11
Φεβρουάριος 2022

12. Η ανάπτυξη των
ΤΕΑ ισοδυναμεί
με ενίσχυση της
αποταμίευσης
Η νέα
αποταμίευση
κινητοποιεί νέες
επενδύσεις
• Μέρος των νέων
επενδύσεων θα
είναι εγχώριες
επενδύσεις
Η αύξηση των
επενδύσεων
βελτιώνει την
παραγωγικότητα
Η υψηλότερη
παραγωγικότητα
ενισχύει την
παραγωγή
προϊόντος στην
οικονομία
• Αύξηση του ΑΕΠ
• Αύξηση της
απασχόλησης
Η ανάπτυξη της επαγγελματικής ασφάλισης θα ωφελήσει την
ελληνική οικονομία…
12
…τόσο σε επίπεδο μακροοικονομικών προοπτικών διατηρήσιμης ανάπτυξης, όσο και σε επίπεδο
μικροοικονομικών κινήτρων για ενίσχυση της κουλτούρας συνταξιοδοτικής αποταμίευσης των
νοικοκυριών με δυνατότητα συμμετοχής τους στο «μέρισμα» της ανάκαμψης
Φεβρουάριος 2022

13. Στο σενάριο βάσης εκτιμώνται επιδράσεις στο απόθεμα παγίου
κεφαλαίου στην οικονομία κατά έως και €6 δισεκ.
Φεβρουάριος 2022 13
Το πραγματικό ΑΕΠ μπορεί να τονωθεί έως και €2 δισεκ. ετησίως και να παραμείνει υψηλότερο
κατά περίπου €1 δισεκ. κατά μέσο όρο ετησίως έως το 2070
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
2023
2025
2027
2029
2031
2033
2035
2037
2039
2041
2043
2045
2047
2049
2051
2053
2055
2057
2059
2061
2063
2065
2067
2069
2071
€
δισεκ.
Έτος
Απόθεμα παγίου κεφαλαίου
-0.5
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
3.0
2023
2025
2027
2029
2031
2033
2035
2037
2039
2041
2043
2045
2047
2049
2051
2053
2055
2057
2059
2061
2063
2065
2067
2069
2071
€
δισεκ.
Έτος
ΑΕΠ
Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ

14. Συμπεράσματα
• Η επαγγελματική ασφάλιση έχει μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης στην χώρα μας, καθώς σήμερα είναι πολύ
λιγότερο διαδεδομένη στην Ελλάδα από ό,τι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
• Αναδεικνύονται εμπόδια στην υγιή ανάπτυξη της επαγγελματικής ασφάλισης και προτείνονται μέτρα
άμβλυνσής τους.
• Στροφή προς ενιαίο εποπτικό φορέα
• Περισσότερο ευέλικτο οργανωτικό καθεστώς και δυνατότητες για πολύ-εργοδοτικά ΤΕΑ
• Οικονομικά κίνητρα σε ασφαλισμένους και εργοδότες που θα επιτρέπουν την υγιή και βιώσιμη ανάπτυξη του
θεσμού σε ένα σταθερό και διαφανές φορολογικό πλαίσιο
• Η επαγγελματική ασφάλιση μπορεί να παίξει ρόλο αναπτυξιακού μοχλού στην ελληνική οικονομία.
• Η επέκταση της κάλυψης του δεύτερου ασφαλιστικού πυλώνα στην Ελλάδα θα οδηγήσει στην συσσώρευση
σημαντικών κεφαλαιακών αποθεμάτων.
• Εξετάζονται διαφορετικά σενάρια σε σχέση με την ταχύτητα σύγκλισης με Ευρωπαϊκές πρακτικές στον
θεσμό. Εκτιμώνται οι μακροοικονομικές επιδράσεις εγχωρίως ανά σενάριο:
• Δημιουργούνται αποθεματικά έως και €27 δισεκ. στην 20-ετία με πολλαπλασιαστικά οφέλη για την πραγματική οικονομία.
• Ενισχύεται η εγχώρια παραγωγική δομή με το νέο πάγιο κεφάλαιο να εκτιμάται έως και €7 δισεκ. υψηλότερο στην 20-ετία.
• Αυξάνεται σημαντικά η παραγωγικότητα της εργασίας.
• Το πραγματικό ΑΕΠ εκτιμάται κατά μέσο όρο περί το €1 δισεκ. υψηλότερο σε πραγματικούς όρους (τιμές 2019) στην 20-
ετία. Η μακροπρόθεσμη ενίσχυση του ετήσιου ΑΕΠ μπορεί να ξεπεράσει τα €2,7 δισεκ., σε πραγματικούς όρους.
14
Φεβρουάριος 2022

15. Ευχαριστούμε
πολύ για την
προσοχή σας!
Συντονισμός
Νίκος Βέττας
Ερευνητική ομάδα μελέτης
Svetoslav Danchev
Γιώργος Γατόπουλος
Νίκη Καλαβρέζου
Αλέξανδρος Μουστάκας
Ισμήνη Πάττα
Κώστας Πέππας