etik yoğun bakım

2. 2

3. 3

4.  Hemşirelik alanında etik kurallara olan gereksinim ilk kez 1896 yılında
Amerikan Hemşireler Birliği (ANA) tarafından gündeme getirilmiş,
ancak etik kuralların hazırlanması 1926 yılında gerçekleşmiştir.
 1973 yılında Uluslararası Hemşireler Birliği (ICN) ve 1976 yılında
ANA bazı değişiklikler yaparak Hemşirelikte Etik Kurallar (Kodlar)
yayınlamıştır.
4

5. 5

6. Profesyonellik,
Adalet,
Eşitlik,
Dürüstlük ve
Doğruluk,
Tarafsızlık,
 Sorumluluk,
 İnsan Hakları,
Humanizm,
Bağlılık,
Hukukun
Üstünlüğü,
Sevgi,
Hoşgörü,
Saygı,
Tutumluluk,
Demokrasi,
 Açıklık,
Hak ve
Özgürlükler
Yasa Dışı Emirlere
Karşı Direnmedir.
Etiğin Temel İlkeleri
6

7. MESLEKİ ETİK KODLAR
1.Etik ilkeler :
Hemşirelerin görevlerini yerine getirirken;
1. zarar vermeme-yararlılık,
2. özerklik/bireye saygı,
3. mahremiyet ve sır saklama,
4. adalet ve eşitlik
etik ilkelerine uymaları gerekir.
7
Etik kodların ilk bölümü etik ilkeleri içerirken, ikinci
bölümü ise sorumlulukları içerir.

8. 2. Sorumluluklar
Hemşire;
 Hizmet Verdiği Birey, Aile Ve Topluma,
 Mesleğine,
 Meslek Örgütüne Ve Sağlık Ekibine Karşı Sorumlu Olduğunun
Bilincindedir
8

9. Hemşirenin Hizmet Verdiği Birey, Aile ve Topluma Karşı Sorumlulukları
 Hemşirenin temel sorumluluğu, hemşirelik bakım gereksinimi olan birey,
aile ve topluma yöneliktir.
 Hemşire birey, aile ve toplumun sağlığının sürdürülmesi ve geliştirilmesi
konularında sorumluluk üstlenir. Bu amaçla sağlık eğitim programları
düzenler, düzenlenen programlara katılır.
 Hemşire toplumda çocuk, yaşlı, hasta, bakıma muhtaç bireyler gibi
incinebilir grupların korunması ve sağlıkla ilgili gereksinimlerinin
karşılanmasında sorumluluk üstlenir.
 Hemşire birey, aile ve topluma karşı dürüst davranır, sözünü tutar ve
güvenilirliğini sürdürür.
 Hemşire hizmet verdiği bireylerin haklarını savunacak yeterliliğe gelmelerini
sağlamak üzere onları destekler.
 Hemşire sağlıkla ilgili yasa ve politikaların oluşturulmasına
doğrudan/dolaylı olarak katılma sorumluluğunu üstlenir.
 Hemşire hizmet verirken yaptığı uygulamalarda bilimsel ve teknolojik
ilerlemelerin insanların hakları, onuru ve güvenliği ile uyumlu olmasına ve
vereceği zararların önlenmesine özen gösterir.
 Hemşire doğal çevrenin kirlenme, yıkım ve tahribattan korunmasına yönelik
sorumluluk üstlenir.
9

10. Hemşirenin Mesleki Sorumlulukları
 Hemşire mesleki uygulamalarının sorumluluğunu üstlenir.
 Hemşire, mesleki uygulama standartlarının geliştirilmesine katkıda bulunur
ve bu standartlara göre hizmet verir.
 Hemşire araştırmalara ve kanıta dayalı mesleki bilgi birikiminin
geliştirilmesinde sorumluluk üstlenir.
 Hemşire, nitelikli bakım sağlamak için mesleki yeterliliğini sürdürmek ve
yükseltmekle sorumludur.
 Hemşire, mesleğin saygınlığını koruyan ve geliştiren davranışlarını her
zaman sürdürür.
 Hemşire, mesleki bilgi ve deneyimlerini paylaşma sorumluluğunu üstlenir.
 Hemşire, meslektaşları ile onların gelişimlerini destekleyici ve ait olma
duygusunu güçlendirici nitelikte profesyonel ilişkiler kurar.
 Hemşire, tüm sağlık meslek üyeleri ile yapıcı, etkin ve sürekli işbirliği içinde
çalışır.
 Hemşire, hemşirelik öğrencilerine uygun öğrenme ortamlarının hazırlanması
ve öğrencilerin desteklenmesinde sorumluluk üstlenir.
10

11. 11
Etik sorunlar;
davranışın iyi olmasıyla ilgili tereddütlerin veya itirazların ortaya
çıktığı durumlardır.
Etik ikilem: herhangi bir durum karşısında istenmeyen iki veya daha
fazla seçeneğin bulunması durumudur. Belli bir kurala bağlanmamış
durumlarda sağlık çalışanının yaşadığı seçim sorununu ifade eder.
Etik ihlali: Mesleki eylemi düzenleyen standart kuralların çiğnenmesi
olarak ifade edilir. Davranışın belli bir ilkeye, kurala veya tereddüde
yer bırakmayacak biçimde aykırı olmasını ifade eder.

12. 12
Meslek ve etik kurallarının uygulanması için karar verme süreci gereklidir. Bu süreç
genellikle beş aşamada gerçekleşir.
Bu aşamalar:
Durumu değerlendirme: Hastanın genel durumu, tercihleri, değerleri, ihtiyaçları,
beklentileri ve tedaviye istekli olup olmadığı gibi durumları değerlendirmektir.
Sorunu adlandırma: Sorun çıkaran ve çelişki yaratan konuları açıkça ortaya
koymaktır. Durumu açıklığa kavuşturmak için ek bilgi toplamaktır.
Alternatif hareket şekilleri: Her seçeneğin üzerinde durarak alternatif hareket
şekillerini gözden geçirmek ve izlenecek yol ve olası sonuçları belirlemek. Böylece
verilecek kararın tıbbi gereklilik ve hastanın değer yargılarıyla daha uyumlu olmasını
sağlamaktır.
Tamamlamak: Bir hareket planı yapıldıktan sonra bu planı uygulamaya koymaktır.
Sonucu değerlendirmek: Karar verme eyleminin sonuçlarını ve yapılanları
değerlendirmektir.
Etik sorunları çözmede ve özellikle gelecekte yaşanacak durumlarda uygulanacak
yöntemin belirlenmesi açısından yararlı olacaktır.

13. Hastanede kullanılan malzemelerin teminine ilişkin etik ikilemler 2.32+1.3
Hemşire sayısının teminine ilişkin karşılaşılan etik ikilemler 2.31+1.4
Hasta-doktor-hemşire ilişkilerinde karşılaşılan etik ikilemler 2.25+1.4
Ağrısı olan hastanın bakımını yönetirken karşılaşılan etik ikilemler 2.23+1.4
Hastaların hastane masraflarının makul ve sınırlı tutulup tutulmamasına ilişkin karşılaşılan etik ikilemler 2.06+1.3
Hastaların yararına en doğru kararı verirken karşılaşılan etik ikilemler 1.80+1.3
Hasta ve sağlık ekibi arasındaki çatışmalara ilişkin karşılaşılan etik ikilemler 1.75+1.2
Hastaların yaşam kalitesine ilişkin karar verirken karşılaşılan etik ikilemler 1.69+1.4
Hastaların bakım harcamalarının ülke maliyetine ilişkin karşılaşılan etik ikilemler 1.69+1.4
Hastane politikalarının yaşama geçirilmesine ilişkin karşılaşılan etik ikilemler 1.65+1.3
Hastaların mahremiyetine uyulmamasına ilişkin etik ikilemler 1.58+1.3
Hastaların tedaviyi reddetmesine ilişkin karşılaşılan etik ikilemler 1.54+1.5
Bulaşıcı hastalığı olan hastaların bakımına ilişkin etik ikilemler 1.53+1.5
Hastaların tedavileri konusunda gerçeklerin anlatılmasına ilişkin etik ikilemler 1.51+1.1
“Hayata döndürmeyiniz/reanimasyon yapmayınız” isteminde karşılaşılan etik ikilemler 1.46+1.2
Tedaviye uyum sağlamayan hastaların bakımında karşılaşılan etik ikilemler 1.42+1.3
Hasta ve ailesi arasındaki çatışmalara ilişkin karşılaşılan etik ikilemler 1.31+1.1
Hastalara gerçek tanılarını söylerken karşılaşılan etik ikilemler 1.30+1.1
Hastanın kendi kararını verecek durumda olup olmadığına karar verilmesine ilişkin etik ikilemler 1.25+1.1
Gerekli hemşirelik bakımının uygulanmasına ilişkin etik ikilemler 1.24+1.1
Hastalara yapılan tedavinin yararsız olduğuna ilişkin verilen kararlarda karşılaşılan etik ikilemler 1.22+1.1
Bağımlı hastaya verilen hemşirelik bakımında karşılaşılan etik ikilemler 1.21+1.1
Bilinci bozuk (konfüze) hastanın bakımına ilişkin etik ikilemler 1.12+1.3
Narkotik ilaçlar verilirken karşılaşılan etik ikilemler 1.121+1.2
Hastanın tedavisinin ailesi tarafından reddedilmesine ilişkin karşılaşılan etik ikilemler 1.03+1.1
Deney aşamasındaki tedavilerin hastaya uygulanmasına ilişkin etik ikilemler 0.81+1.0
Aydınlatılmış onam (hastaya yapılacak herhangi bir işlemde bilgilendirme) ilişkin etik ikilemler 0.80+1.0
Ailelerin yasal haklarını savunmaya yönelik karşılaşılan etik ikilemler 0.79+0.9
Hastaların insanca ölümünü sağlamada karşılaşılan etik ikilemler 0.69+0.8
Yaşam desteğinin kesilmesine ilişkin karşılaşılan etik ikilemler 0.55+0.8
İntihar girişimi olan hastanın bakımına ilişkin etik ikilemler 0.49+0.8
Organ naklinde ailelerin donör talep ederken karşılaşılan etik ikilemler 0.43+0.7
Organ naklinde kaynakların kullanımına ilişkin etik ikilemler 0.37+0.7
Organ nakli yapılan hastanın bakımına ilişkin etik ikilemler 0.31+0.6
Organ veren hastanın bakımına ilişkin etik ikilemler 0.31+0.6
Kürtaj uygulamasına katılımla ilgili etik ikilemler 0.27+0.7
Fetus cerrahisine ilişkin etik ikilemler 0.11+0.4 13

14. YOĞUN BAKIM ETİĞİ
14

15. Yoğun bakımda en sık karşılaşılan 5 etik konusu;
1. Tıbbi kaynakların adil paylaşımı - Rasyolizasyon
2. Tıbbi karar verme - Bilgilendirilmiş onay
3. Resüsitasyon
4. Yaşam desteğini kesmek veya başlamamak
5. Beyin ölümü ve organ transplantasyonu
YBÜ’deki kısıtlı yer ve kapasite göz önüne alındığında tıbbi kaynakların
en adil şekilde paylaştırılması gerekir.
15

16. 16
1-RASYONALİZASYON:
Yoğun bakım yataklarının ve olanaklarının akılcı
kullanımı, rasyonalizasyon terimi ile
anlatılmaktadır.

17. 17
Rasyonalizasyon

18. 2-Tıbbi Karar Verme - Bilgilendirilmiş Onay
Gelişmiş ülkelerde birçok karar hasta ve
hekimin katılımı ile verilmektedir.
18

19. Bilgilendirilmiş Onay
Her ne kadar aileler ve hastalar hastaneye kabulde eğitim
hastanelerinin kurallarına uyacaklarını kabul etmiş olsalar da bu
durum, hekimin eğitiminin işlemin nasıl yapılacağını öğrenmek
olduğunu bilmedikleri için bağlayıcı değildir.
19

20. 20

21. 21
Örnek :
Kansere yakalanmış bir hastadan hastalığın gizlenmesi hatta
onun kanser olmadığının söylenmesi,gerçeği söyleme, doğruluk,
aydınlatılmış onam ilkelerinin; dolayısıyla, tüm bu ilkeleri içinde
bulunduran özerkliğe saygı ilkesinin çiğnenmiş olması demektir. Diğer
taraftan gerçeğin hastaya zarar vereceği düşüncesiyle gösterilen bu
tutum, yararlılık ilkesini ön plana çıkarır.

22. 22
Hasta Hakları ve Güvenliği Eğitimi Bir Fıkra;
Adamın biri doktora gitmiş.
-“Kalbim çok atıyor” demiş.
Uzun bir muayeneden sonra doktor "Atmaması lazım" demiş.
Adam doğru eczaneye gitmiş ve "Atmaması var mı?" demiş
Eczacı şaşırarak: "Beyefendi Atmaması bizde olmaz, siz köşedeki
veterinere gidin" demiş.
Adam 4 kutu “at maması” almış ve bir ay kadar kullanmış. Sonuç
mükemmel… Fakat 4 ay sonra adamın kalp şikayetleri yeniden başlamış ve
doğru veterinere gitmiş ve 4 kutu daha at maması istemiş.
Veteriner "Kusura bakmayın at maması ithalatı artık yapılmıyor" demiş.
Adam telaşla doktoruna gitmiş ve "atmaması bitmiş efendim" demiş.
Doktor da "bit-memesi lazım" demiş...

23. 3- ResüsitasyonKardiyopulmoner resüsitasyon (KPR)
Günümüzde DNR talimatları YBÜ’lerde uygun gruplarda kullanılmaktadır. Bu
gruplardan birincisini, YBÜ’ye monitörizasyon ve terapötik amaçla alınan,
ancak KPR’den yarar görmeyecek hastalar oluşturur. Örneğin
akut hemoptizi nedeni ile monitörizasyon ve yoğun bakım hemşire hizmetine
ihtiyaç duyulan, ancak altta yatan kanser hastalığına
bağlı kardiyopulmoner arrest olan vakalar.
Diğer grubu ise, multi organ yetmezliği olan ve daha ileri
bakımın sağkalımı anlamlı derecede etkilemeyeceği hastalar oluşturur.
23

24. 4- Tedaviyi Başlatmama ve Sona Erdirme
Yaşam desteğinin başlanmaması ya da sonlandırılması hakkındaki tıbbi
değerlendirmenin dayandığı tıp etiği temel prensibi yarar sağlamadır.
Tıbbın bugün ulaştığı düzey içerisinde prognoz açısından hangi
hastaların mutlaka sonlarının ölüm olduğunu söylemek mümkündür. Bu
durumda prognostik olarak ölüm tanısı koyulduktan sonra, ölüme
gitmekte olan bir hastaya yaşam destek tedavilerinin devam etmesi etik
açıdan “futil” (yararlı olamama, boşuna uğraşma) kavramını ifade eder.
24

25. Kesilmesi veya başlanmaması gereken destek
tedavileri 4 gruba ayırmıştır. Bunlar
1- Fizyolojik
olarak hiçbir
yararı
olmayan
tedaviler
2- Fizyolojik
yarar
sağlama
olasılığı çok
düşük olan
tedaviler,
3- Yaralı
olabilen
ancak çok
pahalı olan
tedaviler,
4- Sonuçları
belirsiz ya
da tartışmalı
olan
tedaviler.
25

26. 5- Beyin Ölümü
Hastada beyin ölümü geliştiği kararı verildiğinde,
hasta yakınları bu durum için daha önceden bilgi
verilip hazırlanmış ve yaşam desteğinin
kesilmesini kabul etmişse, mekanik ventilasyona
son verilmektedir.
26

27. Hastada beyin ölümü kararı verildiğinde, eğer hasta
yakınları bu işlem için daha önceden hazırlanmış,
hastanın ölmüş olabileceğini kabullenmiş ve yaşam
desteğinin kesilmesini kabul etmişse ve hasta organ
nakli verici adayı değilse mekanik ventilatöre tekrar
bağlanması gerekli değildir.
27

28. Bu haliyle tıp etiği ancak hemşire hasta ilişkilerinde davranış
ve tutumla ilgili yol gösterici rol oynar.
Yoğun bakım konularında sorunları etik uygulamalarla kesin
olarak çözüme kavuşturmak şimdilik mümkün değil gibi
görünmektedir.
Ancak, etik olmadan da çözmek mümkün görülmemektedir.
Bu nedenle, etikten yararlanmak yoğun bakım etiğinin felsefesini
kavramak gereklidir.
Çözüm etik içerisinde sürdürülecek daha birçok çalışmaların
sonunda gerçekleşecektir beklentisi bir süre daha devam edecektir.
28

29. 29