PROPOSTA DE TRABALLO SOBRE XOSÉ FILGUEIRA VALVERDE. CEIP VILAVERDE

1. ACTIVIDADES PARA
TRABALLAR
17 MAIO 2015
SOBRE FILGUEIRA VALVERDE
CEIP VILAVERDE

2. O DÍA DAS LETRAS GALEGAS
CELÉBRASE…

3. DEDICOUSE A…
- COMPROBA NO MURAL DO
CORREDOR…
ESTE ANO DEDÍCASE A…
X

4. POEMA 1
NO POEMA FÁLASE DE RAPACES DE MOURENTE E
MARCÓN… QUE PASARÁ?
SABES ATOPAR ONDE PON MOURENTE E ONDE
MARCÓN NO POEMA?
TAMÉN SE FALA DE VIGO… PODES ATOPAR OS TRES
LUGARES NUN MAPA?

5. RAPACES DE MOURENTE,
RAPACES DE MARCÓN,
VINDE VER A CARRACEDO
QUE FUXÍU CON SAN SIMÓN.
ROUBOULLE A CAMISA,
ROUBOULLE O PANTALÓN,
DEIXOUNO EN CIROLAS
QUE METÍA COMPAIXÓN.
VIÑERON OS DE VIGO
Á VIRXE DO CAMIÑO
E CARRACEDO
TODO LLES ESTABA OÍNDO.
VEU SAN SIMÓN,
ZORREGOULLE UN BOFETÓN:
E TI GRAN PUÑETEIRO
DISPARACHES O CANÓN.

6. POEMA 1
HAI PALABRAS QUE RIMAN NO POEMA? CALES?
CANTOS VERSOS TEN O POEMA?
CANTAS VECES APARECE A PALABRA RAPACES?
E A PALABRA ROUBÁRONLLE?
VÉS PALABRAS CON S? CANTAS?
-ÓN

7. POEMA 1
QUE LLE ROUBOU?

8. POEMA 1
PONLLE TÍTULO AO POEMA
DEBUXA ALGO DO QUE SE DI NO POEMA

9. POEMA 2
CANTOS VERSOS TEN O POEMA?
DE QUE MES FALA?
QUE SERES VIVOS NOMEA?

10. POEMA
ESTE MES DE MAIO
É O MES DAS FLORES
EN QUE OS PAXARIÑOS
NOS MOSTRAN OS SEUS AMORES.
FILGUEIRA VALVERDE

11. POEMA 2
CANTAS PALABRAS HAI CON M?
BUSCA AS PALABRAS QUE RIMAN?
QUE TÍTULO LLE PORÍAS AO POEMA?

12. QUE IMAXES TEÑEN QUE VER CO
POEMA?

13. POEMA 2
COLOCA OS VERSOS DO POEMA
XOGA A CAMBIAR DE ORDE OS VERSOS DO POEMA .
ESTE MES DE MAIO
É O MES DAS FLORES
EN QUE OS PAXARIÑOS
NOS MOSTRAN OS SEUS AMORES

14. AGORA VAI A ESTE ENLACE E SEGUE
CO TRABALLO AO REDOR DO POEMA
• http://seminariogalan.org/inicio/ver/277

15. O pomar
Tiña nogueiras, e figueiras, e
cerdeiras, e ameixeiras, e
pexegueiros, mais o que
daba xenio eran as pereiras
e máis as maceiras. Había
froita a correr, para nós,
para o abade, para os
señores, para os veciños,
para os pobres,... unha
enchente, unha fartura.
Endexamais no mundo, vin
froita coma aquela, tanta e
tan clemente, tan doce, tan
bonitiña.

16. A VER SE SABES…
• QUE É UN POMAR?
• QUE FROITAS DAN…
Nogueiras
Figueiras
Cerdeiras
Ameixeiras
Pexegueiros
Pereiras
Maceiras
• QUE MÁIS FROITAS COÑECES?

17. A VER SE SABES…
• BUSCAR AS PREPOSICIÓNS E CONXUNCIÓNS
• … E OS ADXECTIVOS
• SE NON FOSE UN POMAR E FOSE UN XARDÍN… COMO SERÍA
O TEXTO? EN EQUIPOS COOPERATIVOS ESCRIBÍDEO

18. E NESTES ENLACES PODES SEGUIR
TRABALLANDO CO TEXTO
• http://seminariogalan.org/inicio/ver/273
• http://seminariogalan.org/inicio/ver/272

19. AVOA CLARA
Que leda lembranza aquela da miña
avoa! Tiña o cabelo albeiro e
acugulado cal un outeiro na xeada,
tiña as meixelas albas de almafí
tallado e as mans albas de albo
veludo. Tiña un manto mouro, un
libro e un rosario na man, e do
brazo penduraba unha cadeira de
tesoura. Esa é a lembranza que teño
da miña avoa. Mais este relembro
ten máis ledicias que doas tiña o seu
rosario de acibeche, máis contos
que follas o seu libro, máis bicos que
anos tiña a súa vella cadeira.

20. A VER SE SABES…
• QUE ADXECTIVOS UTILIZA?
• CANTAS PALABRAS AGUDAS APARECEN …
• A DIFERENZA ENTRE MAIS E MÁIS?

21. A VER SE SABES…
• O TEXTO É
• FÍXATE NO TEXTO E FAI UN SEMELLANTE COA
TÚA AVOA COMO PROTAGONISTA
UN CONTO
UNHA DESCRICIÓN
UN POEMA
UNHA NOTICIA DE XORNAL

22. PODES FACER MÁIS ACTIVIDADES AO
REDOR DO TEXTO E DOUTROS TEXTOS
EN…
• http://seminariogalan.org/inicio/ver/274

23. A VER SE SABES…
• QUE É A XENREIRA?
• INVENTA RAZÓNS POLAS QUE DÚAS FAMILIAS
SE PODEN TER XENREIRA…

24. XENREIRA
Entre o pazo de Briáns e o de
Brandobre, os Temes e os
Mariños ergueran unha fonte,
no adral da igrexa. Aquela
fonte gurgullaba sempre,
como a xenreira que se tiñan
os Mariños e os Temes. As
augas de Briáns non podían vir
polos eidos de Brandobre, os
bois de Brandobre non
pasaban polas agras de Briáns.
Os de Briáns e os de
Brandobre xamais terían
amizade.

25. A VER SE SABES…
• DEBUXAR O QUE DESCRIBE O TEXTO
• INVENTA RAZÓNS POLAS QUE DÚAS FAMILIAS
SE PODEN TER XENREIRA…

26. INVENTA
• NO PAZO DE BRIÁNS E NO DE BRANDOBRE VIVEN NENOS OU NENAS COAS
SÚAS FAMILIAS… COMO FARÁN PARA XOGAR?

27. A VER SE SABES…
• QUE É UNHA MARELA?
• A QUEN LLE CHAMAN MARELA NO TEXTO?
COMO A IMAXINAS?

28. MARELA
Andaba a pastar vacas nos cobos das
Xunqueiras. O choio non rendía e
tivo que entrar de peón na fábrica.
De peón pasou a torneiro, e de
torneiro a mecánico, e agora é
capitán dunha máquina enorme
que vale moitos millóns e mesmo
semella que ten alma. Chámalle
«¡Marela!» e fálalle como falaba
ás vacas que baixaba ao río.E
cando comeza a súa «xornada
laboral», porque agora é un
produtor sindicado, pódese
escoitar como lle di, ollándolle
ben fixo aos controis:-¡Marela! A
ver como te portas hoxe...
LE

29. A VER SE SABES… DEBATEDE EN
EQUIPO…
• POR QUE LLE CHAMA MARELA?
• COMO SE CHAMA UNHA PERSOA QUE LEVA
PASTAR AS VACAS?
• LOCALIZA A XUNQUEIRA NO PLANO DE
PONTEVEDRA

30. O NOME DELA
Fora o meu amor de neno. Un
amoriño devanceiro,
imposible, alonxado un día na
borralla dos anos. Fora o
nidio querer que agroma
denantes que a ventanía da
vida traía deica nós tanta
feitura, tanto engado, tanto
degoiro... para que os
chamemos con nome de
amores. Foise. E eu funlle fiel.
A miña testemuña sería ben
estraña:
-Non hei chamar co nome dela
a ningunha rapaza que o leve.
LEDE E COMENTADE
EN EQUIPO O
SIGNIFICADO
QUE NOME CREDES
QUE LEVARÍA?

31. PARA TRABALLAR MÁIS SOBRE ESTES
TRES TEXTOS
• http://seminariogalan.org/inicio/ver/275

32. ESTE POEMA SOBRE A VIRXE DA
BARCA…
- HAI UNHA VIRXE DA BARCA?
- ONDE?
- ESTÁ EN PONTEVEDRA?
- HAI UN LUGAR CHAMADO “BARCA EN
PONTEVEDRA”? LOCALÍZAO NUN PLANO.
- BUSCA NOTICIAS SOBRE O SANTUARIO DA
VIRXE DA BARCA E ESCRIBE UN DOS
TITULARES.

33. ESTE POEMA
SOBRE A
VIRXE DA
BARCA LEVA
ESTAS
ESTROFAS…
- A VER SE ES
QUEN DE
ORDENALAS
COMO AS
TIÑA O SEU
AUTOR
Ten unha rosa na man,
outra na mazá do rostro.
Nosa Señora da Barca,
vinde vela no sol posto!
Nosa Señora da Barca
eu ben a vin no sol novo;
ten unha estrela no mar,
outra dormida no colo.
Ten unha estrela no mar
outra dormida no colo,
Nosa Señora da Barca,
vinde vela no sol novo!
Nosa Señora da Barca
eu ben a vin no sol posto;
ten unha rosa na man,
outra na mazá do rostro.

34. Nosa Señora da Barca
eu ben a vin no sol posto;
ten unha rosa na man,
outra na mazá do rostro.
Nosa Señora da Barca
eu ben a vin no sol novo;
ten unha estrela no mar,
outra dormida no colo.
Ten unha rosa na man,
outra na mazá do rostro.
Nosa Señora da Barca,
vinde vela no sol posto!
Ten unha estrela no mar
outra dormida no colo,
Nosa Señora da Barca,
vinde vela no sol novo!

35. ANALIZADE EN EQUIPOS O POEMA…
- QUE TÍTULO LLE PORÍAS AO POEMA?
- SE FILGUEIRA VALVERDE LLE PUXESE UNHA
ILUSTRACIÓN… CAL SERÍA?
- ESTRUTURA: ESTROFAS, VERSOS, RIMA,
MEDIDA…
- PALABRAS: VERBOS, ADXECTIVOS, VERBOS,
DETERMINANTES…
- SE LLE CAMBIAMOS A PROTAGONISTA AO
POEMA… COMO PODERÍA QUEDAR? TENTADE
FACER PROPOSTAS EN EQUIPOS COOPERATIVOS

36. SABES…?
QUE É UNHA OBRA DE TEATRO?
QUE ESTRUTURA TEN? RAZOA A RESPOSTA
MMMMM
MMMMM
MMMMM
MMMMM
MMMMM
MMMMM
MMMMM
22, MMMM DE 2015
MMM:
MMMMMMMMMM
MMMMMMMMMM
MMMMMM.
MMMM,
MMMMMM
MMM MM
MMM MM
MMM MM
MMM MM
MMMMM
MMMMM
MMMMM
MMMMMMMMMMM:
- MMMMM?
-MMMMMMMMMM!
-- MMMMMMM
- MMMMMMM
MMMMM MMMMM:
-MMMMM
-MMMMMMMMMMM?
-MMMMMMM
MMMMMMM MMMMM

37. Obra de teatro: AGROMAR
A obra consta de dous lances e un remate:
• No primeiro lance dásenos noticia dun accidente entre un coche Chenard-Walcker e un carro
de bois. Morren os animais e o cristián que os guiaba, é dicir, atropelan un home que vai nun
carro de bois e queda ferido o señorito Juan que levaba o coche. O home morre e Juanito
está grave, precisando unha transfusión de sangue. Os señoritos da vila non están dispostos
a doar sangue, pero si o fai Xelo, um aldeán, por unha aposta. As mortes pretenden amañalas
con indemnizacións, pero a transfusión xera máis problemas: o doador é un rapazolo da aldea
e causa suspicacias entre os vilegos.
• A escena do segundo lance transcorre no pazo da Reigada, cuarto do convalecente Juan
(Juanito-Nito). Nito (señorito) e Xelo (doador aldeán) falan de traballos e coñecementos
prácticos: enxertar, distinguir clases de árbores e froitos / cousas do señorìo. Chegan os “pitos
cairos” (rapazolos da vila) co seu rebulicio e o seu castelán. Prodúcese un enfrontamento
ideolóxico entre Nito e os outros catro “pitos”. Tamén recibe a visita dos rapaces da aldea. A
familia rica propónse pagarlle os estudos a Xelo, como compensación e co engado da
posibilidade de cambio social. Finalmente, don Enrique, o médico galeguista, fala das
necesidades da Terra; entre elas, a de xente con estudos, enxeñeiros, médicos…
• No remate atopámonos coa conversión/transformación de Nito (señorito Juan) en Xanciño. A
retesía verbal deste cun señorito marca as diferenzas aldea/cidade. Tamén aclara o concepto
vilego de persoa: “Mi padre es un señor, viste de persona, tiene cheques en el bolsillo, se
sienta en la acera del Casino a hablar de política, veranea, conduce su coche, fuma
ingleses…”. Xanciño estudará no estranxeiro e traballará na Misión Biolóxica. Oíu a “chamada
da Terra”, segundo remata o mitin de don Enrique.

38. TENTA…
DEBUXAR O QUE SUPÓS QUE PASOU NA OBRA
DE TEATRO

39. SE AGROMAR ERA UNHA OBRA DE
TEATRO PARA NENAS E NENOS…
QUE DEBUXO LEVARÍA O ESCENARIO NA 1ª
ESCENA?
E NA 2ª

40. OBSERVA ESTE TEXTO…
QUE RELACIÓN LLE ATOPAS COA OBRA “AGROMAR”?
COMO SERÍA O TEXTO SE …
No bautismo puxéranche María,
No bautismo puxéranche Xan, os teus pais chámante Xanciño; as túas tías, Nito; o
mestre, Juan; os amigos Curuxo. Cal é o teu nome verdadeiro?
Pódenlle chamar a un de tantos xeitos!
Cando non che saben o nome, veña: neno, rapaz, rapazolo, cativo, mozo, mociño,
chaval…

41. ONDE MÁIS PODO ATOPAR DATOS
• http://www.bvg.udc.es/ficha_autor.jsp?id=XosFilgu&alias=Xos%E9+F
ilgueira+Valverde
• http://www.ahlm.es/Semblanzas/Filgueira.htm
• http://www.hotelpuertadelsol.es/letras-gallegas-para-filgueira-
valverde/
• http://academia.gal/letras-
actual#http://academia.gal/dicionario_rag/miniSearch.do?
• http://academia.gal/novas/-/asset_publisher/E4jf/content/dia-das-
letras-galegas-a-xose-filgueira-valverde
• http://culturagalega.gal/albumdajae/detalle.php?id=85
• http://filgueiravalverde.blogspot.com.es/
• http://www.coordinadoraendl.org/limiar.php?pax=recursos/rec269.
php
http://seminariogalan.org
http://filgueiravalverde.gal/fundacion
•