This is the 8th lesson of the course - Water Resources Development and Planning taught to students of BA (General) at the Faculty of Social Sciences and Humanities, Rajarata University of Sri Lanka, Mihintale

1. ජල සඹපත සැළසුඹකරනය සහ සංවර්ධනය
WRMG 3212(20: 20)
B.A. (General) Degree Program
mdvï ie,eiau 8
– ජල සඹපත් තක්෗ස්රු කිරීම සහ
෗තොරතුරු පද්ධති
Rajarata University of Sri Lanka
P.B. Dharmasena
0777-613234, 0717-613234
dharmasenapb@ymail.com, dharmasenapb@gmail.com
https://independent.academia.edu/PunchiBandageDharmasena
https://www.researchgate.net/profile/Punchi_Bandage_Dharmasena/contributions
http://www.slideshare.net/DharmasenaPb
LESSON
EIGHT

2. ජල සඹපත් තක්෗ස්රු කිරීම සහ ෗තොරතුරු පද්ධති
Water Resources Assessment and Information Bases
සංයුක්තය
1. ශ්‍රී ලංකො෗ේ ජල
චක්‍ර෗ය් භූය
කළොපය
2. පස සහ ජලය
ඇගයුම
3. ජල සඹපත්
කළමනොකරණ෗ය්
අවදොනම තක්෗ස්රු
කිරීම
4. දත්ත පද්ධති
කළමනොකරණය

3. ජල සඹපත් කළමනොකරණ෗ය් ක්‍රියොකරී පියවරයන්
තක්෗ස්රු කිරීම
ඇගයුම
නිවැරදි
භොවිතය

4. •ජල සඹපත් තක්෗ස්රුකිරීම
යනු අදොල දත්ත/ ෗තොරතුරු
භොවිතො කරයන් නිර්වචනය,
සැළසුඹ, විශ්෗ල්ශන සහ අර්ථ
විගරහ කරයන් සිදුකරන
ක්‍රියොවලියකි.
•ජල සඹපත් වල විභවය සහ
දැනු෗ඹ හිදැස් හඳුනොගනියන්
එහි සංවර්ධන෗ය් සහ
ඉ෗ගනී෗ඹ විශ්වසනීය බව
වැඩිදියුණු කරගැනීම එහි මුඛ්‍ය
පරමොර්ථයයි.

5. ශ්‍රී ලංකො෗ේ ජල චක්‍ර෗ය් භූය කළොපය - ෗ද්ශගුණ විපර්යොස
හමු෗ේ
1. ජලොධොර ක්‍රියොකොරිත්වයන් ෗වනස් වීමට ෗හ්තු
•෗ද්ශගුණ විපර්යොස
•ඉඩඹ පරිහරනය/ භූය ආවරන෗ය් ඇතිවන ෗වනස්වීඹ
•ප෗ස් සිදුවන ජලවිදයොත්මක ෗වනස්කඹ
සං෗ේදිතො විශ්෗ල්ෂණ මගින් ශ්‍රී ලංකො෗ේ ජලොධොර
තක්෗ස්රු෗කොට සිතියඹ ගතකල යුතුය
2. නිවැරදි ජල සඹපත් සැළසුඹකරණය සඳහො අ෗ප්
ජලොධොරවලට ඇතිවන පහත දැක්෗වන දැඩි බලපෑඹ
෗හොඳින් තක්෗ස්රු කරගත යුතුය.
වත්මන් සහ අනොගත පරවනතොවයන්
•උපරිම ගංවතුර අපධොව
•දියමංවල පත්ල පරවොහ
•ජලොධොර ජල අස්වනු
•෗ද්ශගුණික සොධක වලින් ඇතිවන බලපෑම

6. 3. මතුපිට ජල සඹපත්වල වත්මන් සහ
අනොගත පැවැත්ම
4. ජලොධොරවල මතුපිට සහ උපස්ථර
පරවොහයන්෗ග් වත්මන් සහ අනොගත
කොලපමොව තක්෗ස්රු කිරීම
5. ජල සඹපත් සැළසුඹකරණය පදනඹ
විය යුත්෗ත් පරමොනවත් යනුඹස්ථොන
ඝනත්වයක් සහිතව ඇති නවතම
වර්ෂොපතන දත්ත පද්ධතියකින් ගනණය
කරගත් වැසි සඹභොවිතොවයක් පදනඹ
කර෗ගනය.
6. ජලය ෗බදොදීම කලයුත්෗ත් තථයකොල
එලදොයි වර්ෂොපතනය පදනඹකර෗ගනය
(ඉල්ලුමඅනුව)
7. කූෂිකොළගුණ මධයස්ථොන සෑම කි. ර.
40 ක් පොසොම ස්ථොන ගත කලයුතුය.
8. කොළගුණ දත්ත තක්෗ස්රු කිරීම සඳහො
මුලින් කූෂි පොරිසරික පර෗ද්ශ පදනඹ කර
ගත හැක.
ශ්‍රී ලංකො෗ේ ජල චක්‍ර෗ය් භූය කළොපය - ෗ද්ශගුණ විපර්යොස
හමු෗ේ

7. 9. ෗ද්ශගුණික සොධකවල විචලනය නිර්ණය කිරීමට ෗මෝසඹ කොලපරිච්෗ේද
සතර ෗වන ෗වනම සළකො බැලිය යුතුය.
• පළමු අන්තර් ෗මෝසම (අ෗පර්ල් - මැයි)
• නිරිතදිග ෗මෝසම (ජූනි - සැප්තැඹබර්)
• ෗දවන අන්තර් ෗මෝසම (ඔක්෗තෝබර් - ෗නොවැඹබර්)
• ඊසොනදිග ෗මෝසම (෗දසැමබර් - මොර්තු)
10. සඑල වැසි මොස වල අඩුවීමක් වියළි කළොප෗ය් යල කන්න෗ය්ද ෗තත්
කළොප෗ය් මහ කන්න෗ය්ද නිරීක්ෂණය කල හැක.
11. ගංවතුර ඇතිවන ආකොර෗ය් වැසි වියළි සහ අතරමැදි කළොප෗ය්
ඊසොනදිග ෗මෝසඹ (෗දසැමබර් - මොර්තු) කොල෗ය්ද, ෗තත් කළොප෗ය් පළමු
අන්තර් ෗මෝසඹ (අ෗පර්ල් - මැයි) කොල෗ය්ද ලැ෗ේ
12. පසුගිය වසර 60 තුල ශ්‍රී ලංකො෗ේ පරධොන ගංගො ෗රෝණිවල වර්ෂොපතන෗ය්
වැඩි ෗වනසක් දක්නට නැත.
13. පසුගිය වසර 50 තුල ශ්‍රී ලංකො෗ේ වොෂ්පීකරන෗ය් අඩුවීමක් වියළි
කළොප෗ය් යල කන්න෗ය් නිරීක්ෂණය කලද ෗වනත් පර෗ද්ශවල සිදුව ඇත්෗ත්
වැඩි වීමකි.
ශ්‍රී ලංකො෗ේ ජල චක්‍ර෗ය් භූය කළොපය - ෗ද්ශගුණ විපර්යොස
හමු෗ේ

8. 1. ශ්‍රී ලංකො෗ේ අන්ත ෗ද්ශගුණික සිදුවීඹ
පිළිබඳව ක්‍රියොකල යුත්෗ත් පැ෗ක්ජයක්
෗ලස ෗ගන පහත ආකොර෗යනි.
• පළමු තලය - ජලොධොරවල මැඩ
පැවැත්වී෗ඹ හැකියොව වැඩිදියුණු
කිරීම මගින් ෗ද්ශගුණික කඹපන
අව෗ශෝෂණය කිරීම සහ නියග සහ
ගංවතුර අවම කරගැනීම
• ෗දවන තලය - අන්ත ෗ද්ශගුණික
සිදුවීඹවලට එ෗රහිව පරජොව෗ග් සහ
පරිසර පද්ධතිවල අනුවර්තිත
ධොරිතොව වැඩි දියුණු කිරීම
• තුන්වන තලය - ආර්දක සහ
පරිසරොත්මක වශ෗යන් සමොජ෗ය්
පරතයොස්දතිය වැඩි දියුණු කිරීම
පස සහ ජලය තක්෗ස්රු කිරීම

9. 2. නියගයට එ෗රහිව
1. නියග නියොමනය, පරකොශයට පත්කිරීම සහ මැඩ පැවැත්වීම උ෗දසො ක්෗ෂතර දත්ත,
සංඛ්‍යොන දත්ත සහ දුරස්ථ සං෗ේදන (Remote sensing) දත්ත ආදීන්෗ග්
සං෗යෝජනයක් භොවිතො කිරීම
2. ශ්‍රී ලංකො෗ේ ස්වභොවික සඹපත් විවිධත්වය අධික බැවින් ර෗ේ විවිධ පර෗ද්ශවල විවිධ
තුරු ආවරණ යට෗ත් නියං නියොමනයට අවශය ෗හොඳම දර්ශක සං෗යෝජනය
හඳුනොගැනීම සඳහො අධයයන සහ පර්෗ය්ෂණ සිදු කිරීම
3. ෗ද්ශගුණික කඹපන අව෗ශෝෂණය සඳහො ගංගො ෗රෝණියක විවිධතල ෗වනු෗වන්
෗හොඳම ජලවිදයොත්මක පරතිචොර ඒකක, ජලවිදයොත්මක ලක්ෂණ සහ මැඩ
පැවැත්වී෗ඹ ධොරිතො හඳුනොගැනීම
4. ජල සඹපත් සැළසුඹකරණය සඳහො සංඛ්‍යොන විදයොත්මකව ස්ථොවර නියං කළොප
(Hotspots) හඳරනො ගත යුතුය.
5. නියං නියොමනය කිරී෗ඹ යොන්තරනයක් ස්ථොපනය ෗කොට එහි පරතිඵල නියගයට
෗ගොදුරුවන ජනතොවට ෗හළි කල යුතුය.
6. ජලවිදයොත්මක සහ කූෂිකොර්යක නියං පරකොශ කිරීම සඳහොද නිර්ණොයක ස්ථොපනය
කලයුතුය.
7. නියං කළමනොකරණ පණත නනතික බලතල සහිතව ක්‍රියොවට නැගිය යුතුය.
පස සහ ජලය තක්෗ස්රු කිරීම

10. 3. ගංවතුරට එ෗රහිව
• ගංවතුර සහ එහි දරුණුබව හඳුනො෗ගන ෗පරස෕දොනම සඳහො පරකොශයට පත්කිරීමට අවශය
වර්ෂොපතන, ගංගො පරවොහ සහ ජලොශ ජල මේටඹ දත්ත එක්රැස් කලයුතුය
• ගංවතුර නියොමනයට අවශය ෗හොඳම දර්ශක සං෗යෝජනය හඳුනොගැනීම මගින් ෗රෝණිවල විවිධ
තලයන් සඳහො ෗ද්ශගුණික කඹපන අව෗ශෝෂණය කිරීමට ඇති ධොරිතොව තක්෗ස්රු කිරීම
• ගංවතුරට ෗ගොදුරුවන පර෗ද්ශ සහ පිටොර තැනිද ඒවො෗ය් ආගමන කොල අවධිද පරිඝනක මොදිළි
ඇසු෗රන් නිර්ණය කර ගැනීම
• ස්ථොන අනුව නිර්෗ද්ශිත ගංවතුර වර්ගීකරණය
• ගංගොශරිත ගංවතුර
• විල්/ජලොශ ගංවතුර
• නොගරික ගංවතුර
• හුදකලො ගංවතුර
• පරිමොනය අනුව නිර්෗ද්ශිත ගංවතුර වර්ගීකරණය
• කුඩො ගංවතුර - භූර෕පනය ෗හ්තු෗වන්
• විශොල ගංවතුර - වර්ෂොපතන෗ය් තීවුතොවය ෗හ්තු෗වන්
• අදොළ සංවිධොන විසින් ගංගො සහ ජලොශ සඳහො පද්ධති ක්‍රියොකොරී සැළසුඹ පිළි෗යල කල යුතුය.
• ගංවතුර කළමනොකරණ පණත නනතික බලතල සහිතව ක්‍රියොවට නැගිය යුතුය.
පස සහ ජලය තක්෗ස්රු කිරීම

11. අවදොනම තක්෗ස්රු කිරී෗ඹ පරොයති
1. ජලොධොරවල අවදොන෗ඹ සඹභොවිතොවය සහ
විපොක අතර සඹබන්ධතොවය
2. සඹභොවිතොවය පදනඹ වන්෗න් ජලොධොර
පරොයති මතය.
3. ජලොධොර සඹභොවිතො විචලයයයන් ආකොර
෗දකකි. ධනොත්මක ෗ලස ආරඹභවන සහ
ඍණොත්මක ෗ලස ආරඹභවන කොර්යයන්
වශ෗යනි.
4. අන්ත ෗ද්ශගුණ සිදුවීඹවල අවදොන෗ඹ
සඹභොවිතොවය සහ විපොක අතර
සඹබන්ධතොවය අනුව ජලොධොර
වර්ගීකරණය කරනු ලැ෗ේ.
5. ජලොධොරවල ෗මවැනි තක්෗ස්රු අධයයනවල
පරතිඵල ඉදිරි සංවර්ධන සහ දියුණු කිරී෗ඹ
මැදිහත් වීඹ සඳහො පොදක කරගනු ලැ෗ේ.
ජල සඹපත් කළමනොකරණ෗ය් අවදොනම
තක්෗ස්රු කිරීම

12. දත්ත පද්ධති කළමනොකරණය
• රජය, ෗පෞද්ගලික අංශය, රොජය
෗නොවන සංවිධොන ආදී ආයතන
෗වන් ෗වන් වශ෗යන් ඔවුන්෗ග්
දත්ත පද්ධති නඩත්තු කලයුතුය
• ෗යෝජිත ජල සඹපත් ෗ළ්කඹ
කොර්යොලය ෗මම දත්ත පද්ධති
අතර දත්ත හුවමොරු කරගත හැකි
යොන්තරනයක් පවත්වො ගත යුතුය.
• ෗ඹ සඳහො පහත දැක්෗වන කටයුතු
ජල සඹපත් ෗ළ්කඹ කොර්යොලය
විසින් නඩත්තු කලයුතුය.
• දත්ත සඳහො ශේද෗කෝෂයක්
• පරිඝනක ජොලයක්
• පොර්ශවකොර ආයතන, ජල
වූත්තිකයින් සහ මහජනතොව අතර
෗තොරතුරු හුවමොරුව පහසු ෗ක෗රන
දැඩි ආරක්ෂිත පරිඝනක මොදුකොංග
පද්ධතියක්