Management of Soils in the dry zone of Sri Lanka (Sinhala).pdf
•
2 likes•321 views
This lecture was delivered to Agricultural Instructors working for Climate Smart Agriculture Project in 11 dry zone districts of Sri Lanka. It includes most abundant soils in Sri Lanka, Land degradation, Sustainable Land Management, new concepts immerged in agriculture to address climate change impacts.
Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
More from Dr. P.B.Dharmasena
More from Dr. P.B.Dharmasena (20)
Management of Soils in the dry zone of Sri Lanka (Sinhala).pdf
- 1. වැඩි ඵලදායිතාවයක් සඳහා පාාංශු කළමනාකරණය ඉගැන්වීඹ අරමුණු – ශ්‍රී ලාංකාේ පස් කා්ඩ ගැන දැනුමක් ලබාගැනීම – භූය හායනය පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබාගැනීම – තිරසර භුය කළමනාකරණය හවත් තිරසර පිසසර පද්ධති කළමනාකරණය ගැන විස්තරාත්මක විගරහයක් – ද්ශගුණ විපර්යාසයට අෆත් විසඳුමක් - සදාහිසත කූෂි- පාිසසිසක පද්ධති සාංකල්පය හඳුන්වා දමම ආචාර්ය පී.බී. ධර්මස්න/ අචාර්ය එස්. එඹ. එඹ. ඉක්බාල්
- 2. කූෂිකාර්යක නිශ්පාදනයට පාාංශු සාධකයන්ග් බලපෑම පාාංශු සාධක • කාබනික ද්‍රවය • වයනය • වුහය • අයන හුවමාරු ධාිසතාවය • භාෂ්යකතාවය • බෑවුම සහ භූවිෂමතාවය • පාාංශු උෂ්ණත්වය • පාාංශු කළමනාකරණ සාධක (සීසෑම, ජලාපවහනය, වනත් පාාංශු කළමනාකරණ කටයුතු) • පාාංශු ගැඹුර
- 3. රතු දුඹුරු පස සහ අවහියුයක දියෆ පස රතු කහ පාඩ්සාලික පස ඇල්ලුවියල පස රතු සහ කහ ලැටසාල පස ශ්‍රී ලාංකාේ පාාංශු සිතියම ඌණ චූර්ණකර දුඹුරු පස Solodized solonetz ලවනාධික පසක් අපිසනත දුඹුරු ලෝය පස වැලි සහිත රගාසාල පස
- 4. ශ්‍රී ලාංකාේ සමහර පස් කා්ඩ සඳහා සුදුසු සාමානය බෝග 1. රතු දුඹුරු පස – රෆ ධානය සහ රනීල 2. අවහියුයක දියෆ පස – වී 3. රතු කහ පාඩ්සාලික පස – වැවිළි බෝග 4. ඌණ චූර්ණකර දුඹුරු පස – ලූණු, රටකජු 5. රතු සහ කහ ලැටසාල පස – කජු 6. වැලි සහිත රගාසාල පස – පාල් 7. ඇල්ලුවියල පස – වී 8. ග්රුමුසාල පස – වී 9. අපිසනත දුඹුරු ලෝය පස – ගවතු
- 5. පරධාන පාාංශු වුහ ආකාර කැටිති කැබලි පතුරු පරිස්මාකාර විශාල කුට්ටි ස්තඹභාකාර කුට්ටිමය තනි කැට
- 6. රතු දුඹුරු පස (RBE) වියළි කළාපය් විශාලතම භූය පරද්ශය ආවරනය කරයි ආේණික රතු දුඹුරු වර්ණය පාාංශු ශර්ණි: මැදවඡජය, අෆත්වැව, ආනමඩුව, රනෝරාව, තදරතු, සියඹලාාංඩුව, රන්න, නෝනාගම, කාටවහර මාංකඩ, වළේ, උල්හිටිය හාඳ ජලවහනය අසඹපූර්ණ ජලවහනය දුර්වල ජලවහනය RBE LHG කැටීනාේ පාාංශු අනුපිළිවළ
- 7. රතු දුඹුරු පසහි විශ්ෂිත ලක්ෂණ භෞතික ගුණ පාාංශු ගැඹුර - මධයස්ථ (60 cm – 150 cm) වයනය - වැලිමය මැටි ලෝම වුහය - ශක්තිමත් උපකෝණික කුට්ටිමය පසට ජලය කාන්දු වීඹ ේගය - 3 – 9 cm in 4 hours උපිසම පාාංශු තතමනය - 130 – 170 mm/m සාංගතිය (Consistency) - වියළි විට තද තත් විට තරමක් ඉහිරනසුෆ තමුණුවිට බාහෝ ඇලන සුෆ
- 9. අවහියුයක දියෆ පස ශ්‍රී ලාංකාේ තවැනි තැනට පැතිරී ඇති පස් කා්ඩය රැළි සහිත භූරපනය් පත්ල පුරා විහිදම ඇති පස් කා්ඩය පාාංශු පැතිකඩ පුරාවටම තත්ව හෝ දිළිසුමක් සහිතව පැවතීම මය හඳුනාගත හැකි ලක්ෂණයක්ේ. විටක හුණු බදාමයක් ලස තීරයක් දැකිය හැක. භෞතික ගුණ වයනය - වැලිමය මැටි සිට මැටි දක්වා වුහය - උපකෝණික කුට්ටිමය සිට විශාල තරම දක්වා ජලය රඳවා ගතහැකි ධාිසතාවය - තරමක් හාඳයි
- 10. ශ්‍රී ලාංකාේ ඌණ චූර්ණකර දුඹුරු පස (Non Calcic Brown) පස් වර්ණය තද දුඹුරු සිට අෆවන් දුඹුරු දක්වා වනස් ේ. වැළි ස්ථරයක්ද පහලින් ගල් සහිත තීරුවක් සමග තද මැටි ස්ථරයක්ද ඇත. එබැවින් වැසි සමග භූයය පහසුවන් වතුරන් යටේ තරමක ආඹළිකතාවයක් මධයස්ථ අයන හුවමාරු ධාිසතාවයක් කැඩනසුෆ වුහයක් මම පස් කා්ඩය අඹපාර, මඩකළපුව, ගල්ඔය නිඹනය සහ මාහෝ, වැළිකන්ද වැනි පරද්ශ වල දක්නට ලැේ.
- 11. භූය හායනය යනු භූයයක ෛජව විදයාත්මක සහ ආර්දක ඵලදායිත්වය හීන වීමයි. මය මානව ක්‍රියාකාිසත්වයන් හ්තුවන් සිදුවන පහත දැක්වන ක්රියාවලීන්ග් පරතිඵලයකි. • සුළඟින් හෝ ජලයන් සිදුවන පාාංශු ක්‍රුාදනය හවත් සෝදා පාෆව • පස් භෘූතික, රසායනික, ෛජව විදයාත්මක හා ආර්දක ගුණය පිිසහී යෑම • ස්වාභාවික වූක්ෂලතාදිය දිගු කාලීනව අහිය වීම • ජලාපවහන දුර්වලතාවයන් හ්තුවන් ළවනතාවය වර්ධනය වීම භූය හායනය
- 12. භුය හායනය සහ තිරසර භුය කළමනාකරණය • භූයයක ඵල දායිත්වය දිගු කාලීනව පවත්වා ගැනීමට තිරසර භුය කළමනාකරණය අවශයය • තිරසර භුය කළමනාකරණය යනු දිගු කාලින නිෂ්පාදන විභවය තහවුරු කරයන් සහ පාිසසිසක කාර්යයන් පවත්වා ගනියන් මානව අවශයතා ඉටු කිරීම සඳහා භුයය භාවිත කිරීමයි. • මහි භුයය යන්නට පස, ජලය, සත්ව සහ ශාක්‍රුද අඩාංගුේ. • එහමනඹ මහි භුයය යනු සමස්ත පිසසර පද්ධතියම ේ • ඒ අනුව භුය හායනය යනු යඹ පිසසර පද්ධතියක නිෂ්පාදන විභවය සහ ක්‍රියාකාිසත්වය දිගු කාලීනව හීනවී යාමයි • එස්ම තිරසර භුය කළමනාකරණය යනු යඹ පිසසර පද්ධතියක නිෂ්පාදන විභවය සහ ක්‍රියාකාිසත්වය දිගු කාලීනව පවත්වා ගන යාමයි
- 13. තිරසර භුය කළමනාකරණය හවත් තිරසර පිසසර පද්ධති කළමනාකරණය භුයය යන්නට පස, ජලය, සත්ව සහ ශාක්‍රුද අඩාංගුේ
- 14. ශ්‍රී ලාංකාේ භුය හායනයට දායකත්වය • පාාංශු ක්‍රුාදනය • පාාංශු පෝෂණය හීනවීම • භූගත ජලය අධි භාවිතය • පස් ලවණතාවය ඇතිවීම • දුර්වල ජලවහනය • ජල දුෂණය ඹ වනවිට ශ්‍රී ලාංකාේ ගාවිබිඹ වලින් හිස අඩකට වඩා භුය හායනයට ගාදුරු වී හමාරය
- 15. සඹපරදායික කූෂිකර්මය්දම භුය හායනය සිදුවීද?
- 17. තිරසර භූය කළමනාකරණය WOCAT's (World Overview of Conservation Approaches and Technologies) Definition • තිරසර භූය කළමනාකරණය යනු පස, ජලය, සතුන් සහ ශාක ඇතුෆ භූය සඹපත, වනස්වන මානව අවශයතා සපුරා ගැනීම සඳහා සිදුකරන භා්ඩ නිශ්පාදන ක්රියාවලිය්දම එම සඹපත්වල දිගුකාලීන ඵලදායිතා විභවය සහ ඒවාය් පිසසර ක්රියාකාිසත්වයන්ග් පැවැත්ම තහවුරුවන ස් භාවිතා කිරීමයි.
- 18. තිරසර භූය කළමනාකරණය් තාක්ෂන භාවිතය 1. ඒකාබද්ධ පාාංශු පෝෂන කළමනාකරණය 2. සාංරක්ෂණ ගාවිතැන 3. කාබනික ගාවිතැන හවත් පාිසසිසක ගාවිතැන 4. චක්‍රීය ගාවිතැන 5. සමෝධාන බෝග-පශු සඹපත් කළමනාකරණය 6. තිරසර තූණ භූය කළමනාකරණය 7. කූෂි වනාන්තර සාංකල්පය 8. තිරසර රෝපිත වනාන්තර කළමනාකරණය 9. තිරසර වනාන්තර කළමනාකරණය
- 19. තිරසර භූය කළමනාකරණය් තාක්ෂන භාවිතය 10. බෑවුඹ කූෂිකාර්යක ඉඩඹ තාක්ෂණය (SALT) 11. වැසි දිය රැස්කිරීම 12. මතුපිට සහ භූගත ජල කළමනාකරණය 13. කුඩා ගාවි වාිස කළමනාකරණය 14. ජල ගුණාත්මය වැඩි දියුණු කිරීම 15. අගල් පාලනය සහ වනත් භූය පුණරුත්ථාපන කටයුතු 16. වැලිපර ස්ථාවර කිරීම 17. ගාංගාශරිත සහ වරළාශරිත සාංරක්ෂණ ක්‍රම 18. ස්වභාවික ආපදා කළමනාකරණය 19. කසළ කළමනාකරණය 20. ෛජව විේධත්ව සාංරක්ෂණය සහ තිරසර භාවිතය 21. රක්ෂිත පරද්ශ ආරක්ෂා කිරීම
- 20. තිරසර භූය කළමනාකරණ පරේශයන් • සහභාගිත්ව පර්ය්ෂණ සහ සාංවර්ධනය (සහභාගිත්ව අධයයන ක්‍රියාද ඇතුෆව) • සහභාගිත්ව ඉඩඹ පිසහරණ සැළසුඹකරණය • ඒකාබද්ධ ජලාධාර/ භූදර්ශන කළමනාකරණය • පරජාමල ස්වභාවික සඹපත් කළමනාකරණය • පරජා සාංවර්ධන/ ආයෝජන අරමුදල් • වයාප්ති, උපද්ශන ස්වා සහ පුහුණු • ගාවි ක්ඩායඹ සහ නවෝත්පාදකයින් බලායනය කරන නවීකරණ වයාප්ති පරේශ • පිසසර පද්ධති ස්වා සඳහා ගවීඹ/ තයාග
- 21. නිර්ද්ශිත තිරසර භූය කළමනාකරණ උපායමාර්ග 1. පාාංශු ආවරණය වැඩිකිරීම 2. පාාංශු කාබනින ද්‍රවය පරමාණය වැඩිකිරීම 3. පස් ජල කාන්දුව සහ තතමන රැඳවුඹ ධාිසතාව වැඩිකිරීම 4. ජල අපධාවය අඩුකිරීම 5. මුල් විහිදමඹ තත්වය වැඩි දියුණු කිරීම
- 22. නිර්ද්ශිත තිරසර භූය කළමනාකරණ උපායමාර්ග 1. පාාංශු ආවරණය වැඩිකිරීම සියෆම බෝග ශ්ෂ ක්ෂතරය්ම තිබන්නට හිසන්න බෝග ශ්ෂ පස මතුපිට තිබන අයුිසන් සාංරක්ෂණ සීසෑම කරන්න කාබනික ද්‍රවය පෝර ලස හෝ වසුනක් ලස භාවිතා කරන්න අන්තර් බෝග වගාව සහ ිසල් වගාව භාවිතා කරන්න සියෆම වල් උදෆගෑමන් පසු පස මතුපිට විසුරුවන්න
- 23. නිර්ද්ශිත තිරසර භූය කළමනාකරණ උපායමාර්ග 2. පාාංශු කාබනින ද්‍රවය පරමාණය වැඩිකිරීම කාඹපෝස්ට් යාදන්න කාළපෝර එකතුකරන්න ද්රවපෝර යාදන්න පිදුරු වසුනක් ස් යාදන්න
- 24. නිර්ද්ශිත තිරසර භූය කළමනාකරණ උපායමාර්ග 3. පස් ජල කාන්දුව සහ තතමන රැඳවුඹ ධාිසතාව වැඩිකිරීම පාාංශු සහ බෝග කළමනාකරණය • පස මත ආරක්ෂිත ශ්ෂ ආවරනයක් පවත්වාගන්න • සුළාං ආවරන සවිකාට සුළාං ේගය අඩුකරගන්න • බෝග ප්ළි අතර දළ මතුපිටක් පවත්වා ගන්න • බෝග වගා කාල අතර පුරන් කාල තබන්න • කාබනික පෝර යාදන්න යාන්තරික ක්‍රම • සමෝඡඡ වැටි යාදන්න • හල් මෆ මගින් භූයය් බෑවුම අඩුකරගන්න
- 25. නිර්ද්ශිත තිරසර භූය කළමනාකරණ උපායමාර්ග 4. ජල අපධාවය අඩුකිරීම • ජලය කාන්දු වියහැකි අපධා වුහයන්හි ජලය එක්රැස් කරන්න • අපධා ජලය ක්ෂතරයන් ඉවත් වනස් වුහයන් ඉදිකාට ඒවාය් ජලය එකතුකාට මුදා හිසන්න • සමෝඡඡයන් දිග් පාරගමය බාධක ස්ථාපනය කාට අපධා ජලය් ේගය අඩුකරන්න
- 26. නිර්ද්ශිත තිරසර භූය කළමනාකරණ උපායමාර්ග 5. මුල් විහිදමඹ තත්වය වැඩි දියුණු කිරීම පැළ වටා පස බුරුල් කාට පස තදවීම අඩුකාට සවිවරතාවය වැඩිකර ගන්න පස අසඹපූර්ණ හෝ දුර්වල ජලවහනයන් යුක්ත නඹ ජලාපවහන කානු ජාලයක් යාදා භූයය් ජලාපවහනය දියුණු කරන්න උස් පාත්ති හෝ කානු පද්ධති යාදන්න
- 27. නිර්ද්ශිත තිරසර භූය කළමනාකරණ වයවහාර 1. ශෂය විදයාත්මක වයවහාර වසුන් යදමම සමෝඡඡ රෝපනය ශූනය බිඹ සැකසුම කාබනික පාහාර භාවිතය ඉඟුරු සහ රටකජු
- 28. නිර්ද්ශිත තිරසර භූය කළමනාකරණ වයවහාර 2. ෛජව විදයාත්මක ක්‍රම ෛජව වැටි තූණ වැටි ආවරන බෝග
- 29. සිටුානල්ලා 0.77 0.40 1.08
- 30. නිර්ද්ශිත තිරසර භූය කළමනාකරණ වයවහාර 3. භෞතික වුහාත්මක ක්‍රම කුට්ටි කාණු, ගල් බැය පාාංශු වැටි සහ කාණු, හල් මෆ, අගල් පාලන වුහයන්.
- 31. නිර්ද්ශිත තිරසර භූය කළමනාකරණ සාංයුක්ත වයවහාර සාංරක්ෂණ ගාවිතැන ෛජව වැටි වගාව - වීදි බෝග වගාව, බෑවුඹ කූෂිකාර්යක ඉඩඹ තාක්ෂණය (SALT) මතුපිට පසහි තතමන සාංරක්ෂණය - වසුන් යදමම, ස්ථානීය වැසි ජල රැස්කිරීම, ස්දර බෝග සඳහා ඇහිබැම සහ කල ක්‍රමය පාාංශු පෝෂණය දියුණු කිරීම පැළෑටි ශ්ෂ - බෝග ශ්ෂ සහ කාල පාහාර සත්ව අපද්‍රවය - සත්ව පාහාර, මස් මඩු අපද්‍රවය කාඹපෝස්ට් - විවිධ පරභවයන්ගන් ලැබන සත්ව සහ ශාක ද්‍රවය
- 32. වීදි බෝග වගාව වීදි බෝග වගාව සමග තල වීදි බෝග වගාව සමග මුාං
- 33. ස්දර බෝග සඳහා ඇහිබැම සහ කල ක්‍රමය ග්ලිිසසීඩියා සවන ගස් ස්දර බෝගය කලය ඇහිබැම වැටිය සිටුානල්ලා
- 34. ද්ශගුණ විපර්යාසයට අෆත් විසඳුමක් - සදාහිසත කූෂි-පාිසසිසක පද්ධති • දර්ශණය - තිරසර ලස ආහාර හා සත්වාහාර නිශ්පාදනය වැඩිකරයන් වසර පුරාම භූයය් හිසත ආවරනයක් පවත්වාගන යෑම මහි මළික දර්ශණය ේ. • සාංකලනය - මය බෝග සහ පශු සඹපත් නිශ්පාදනය ශාක සමග ගාවිපල සහ භූරපන මට්ටඹදම සාංකලනය කරයි. • පරේශය - අප වත්මන මුහුණ දම ඇති ආහාර නිශ්පාදන අභියෝග බාහාමයක් නිරාකරණය කරගැනීමට ගාවියාට උදේ වන කූෂිකාර්යක නිශ්පාදනයට ඇති පාිසසිසකව පූර්ණ තීවු දැනුමකින් හබි පරේශයකි • පරතිලාභ - පුෆල් පිසමානයකින් මය ක්‍රියාත්මක කිරීම අපට දැන් මන්ම ද්ශගුණ විපර්යාස තීවුවන අනාගතයටද මහගු පරතිලාභයකි
- 35. සදාහිසත කූෂි-පාිසසිසක පද්ධති සාංකල්පය් පරතිලාභ • වසර පුරා පාාංශු ආවරන ආරක්ෂාව සහ පාාංශු කාබනික ද්‍රවය වැඩිවීම • නයිටුජන් තිර කිරීම සහ පෝෂක චක්‍රීකරණය මගින් පැළෑටි පෝෂණය දියුණු වීම • පාිසසිසක වශයන් යහපත් කූය පළිබෝධ සහ වල් පාලනය • පාාංශු වුහය සහ පාාංශු ජල ආරෝපනය ඉහල යෑම • ආහාර නිශ්පාදනය වැඩිවීම • තල්, සත්වාහාර, ඉන්ධන, ඖෂධ වැනි ආහාර නාවන ද්‍රවයවල නිශ්පාදනය වැඩිවීම • භූදර්ශනය් කාබන් නිධිගතවීම වැඩිවීම • ෛජව විවිධත්වයන් පාහාසත්වීම සහ සාංරක්ෂණය
- 36. සදාහිසත කූෂි-පාිසසිසක පද්ධතීන්ග් පරධාන ලක්ෂණ • එක් බෝගයක අස්වනු නලන අවධිය් තවත් බෝගයක් වර්ධක අවධිය් පැවතීමන් ක්ෂතරය් සදාහිසත බව පැවතීම • භූයය් ශූනය පුරන් කාලයක් පවතිනස් බෝග වගාකිරීම • වසර පුරා හිසත ආවරනය පවතිනස් ස්දර, අර්ධ ස්දර හා කන්න බෝග සාංයුතියක් ඇති ගාවිතැන් ආකූති අනුගමනය කිරීම • ග්ලිිසසීඩියා, ආඩතෝඩා, එරබදු, ගාංසිසය, කතුරු මුරුාංගා වැනි කාල පාහාර ශාක ක්ෂතරය් වගාකාට ඒවා නිසි කලට කප්පාදු කිරීම • ගාවිපල සදාහිසත ලස පැවතීමටත් සර්යාලෝකයට ඇති තරඟකාිසත්වය අවමකිරීමටත් හැකිවනස් සවන කළමනාකරණය කිරීම • වගාබිඹ හිතකර ක්ෂුද්‍ර-ද්ශගුණයක් ස්ම සුළාං බාධකයක් වන පිසදි ස්ථරායනයක් සහිත ජීව වැටක් නඩත්තු කිරීම • කූෂි-පාිසසිසක පද්ධතිය් තිරසාරත්වය තහවුරුවන පිසද්දන් ගාවියා විසින්ම සාදාගත් ස්වයාං අගැයීමක් සහ ක්ෂතර කළමනාකරණ සැළසුමක් සාදාගත යුතුය
- 37. ජීව වැට සඳහා නිර්ද්ශිත ගස්වැල්: ගස්: ග්ලිිසසීඩියා, ආඩතෝඩා, එරබදු, ගාංසිසය, කතුරු මුරුාංගා, මුරුාංගා, දිවුල්, ත්ක්ක, කාහාඹ, බලි වැල්: අඟුන, දඹල, කිිස දඹල, පැෂන්, නියාං වැටකාෆ, හාතාවාිසය
- 38. ජීව වැට සඳහා නිර්ද්ශිත වැල්:
- 39. ජීව වැටක වැදගත්කම • හාරුන්, වල්සතුන්, හරකුන්ගන් ආරක්ෂාව • කාල පාහාර විශාල පරමාණයක් • සුළාං බාධකයක් • පෝෂයදායී එළවෆ • දර, දැව, වැටඉණි ආදිය • ඖෂධ • විලෝපිකයින් සඳහා වාසස්ථාන • ආධාරක වුහයන් නාමැතිව දඹල, බෝාංජ, කරවිළ, වැටකාෆ,, පතෝල, මෑ ආදිය වගාකල හැක • ෛජව විවිධත්වයන් පාහාසත්ය • පස් කාබන් නිධිගත කිරීමට දායක ේ
- 40. ගාවිපල තුල පළිබෝධ විකර්ශක පැළෑටි වවන්න ස්ර සිටුානල්ලා කහ (Cymbopogon citratus) (Cymbopogon nardus) (Curcuma longa) ඉඟුරු අරත්ත කප්පරවල්ලිය (Zingiber officinale) (Alpina calcarata) (Plectranthus amboinicus)