1. Tintelende vingers, gespannen schouders, rugklachten en pijnlijke handen.
Mondzorgverleners hebben regelmatig te maken met fysieke klachten. Vaak
wordt dit geaccepteerd. Het hoort bij het vak. Ergonome Amber Denekamp
weet raad en legt uit hoe u klachtenvrij kan (blijven) werken.
AMBER DENEKAMP
Nagenoeg elk beroep is op een bepaalde
manier belastend voor het lichaam. De
ideale werkplek bestaat daarbij niet,
zeker niet in de tandheelkunde. Dan maar
accepteren dat fysieke klachten erbij
horen? Zeker niet. Een optimale situatie
is zeker te bereiken, aan de hand van de
ergonomische 5 W’s: werktijden, werkdruk,
werktaken, werkplek en werkwijze.
Werktijden
Veel tandartsen maken lange dagen aan
de stoel, waarbij er vaak weinig ruimte
is voor afwisseling en ruime pauzes. Dit
lijkt efficiënt, want hoe meer patiënten er
behandeld zijn, hoe meer inkomsten. Dit
is niet altijd het geval. Lange werkdagen
kunnen zorgen voor uitval, vermoeidheid
en verzuim.
• Een van de oplossingen is een goed
agendabeheer. Wissel lange en korte
behandelingen met elkaar af en
rooster pauzes in, twee korte pauzes
in de ochtend en middag en een ruime
lunchpauze. Ga in de lunchpauze even
wandelen.
• Neem korte pauzes tijdens de behan­
deling door even de handen los te
schuddenendeschoudersteontspannen
• Haalzelfdepatiëntopuitdewachtkamer
• Werk niet meer dan 7 stoeluren per dag
Werkdruk
Onderzoek wijst uit dat werkdruk een
belangrijke negatieve factor is voor
tandartsen. Dit heeft diverse oorzaken.
Het tekort aan tandartsen en de lange
werkdagen die hiermee gepaard gaan
geven tijdsdruk en vermoeidheid.
Moeilijke en veeleisende patiënten en
regeldruk door de overheid spelen ook een
grote rol. Opvallend is het verschil tussen
mannelijke en vrouwelijke tandartsen.
Mannen maken zich meer druk over
het tekort aan loopbaanontwikkeling,
vrouwen hebben meer moeite met
onverwachte en onduidelijke tandheel-
kundige situaties.
Hoe u omgaat met stress en werkdruk
hangt af van de belasting (wat u doet)
en de belastbaarheid (wat u aankan). In
de ideale situatie zijn deze in balans. De
weegschaal kan aan twee kanten worden
beïnvloedt – u kunt uw belasting verlagen
door minder of efficiënter te gaan werken,
of u kunt uw belastbaarheid vergroten
door te bewegen, te sporten en meer
te ontspannen.
Werktaken
De verrichtingen binnen de tandheelkunde
zijn vaak statisch, intensief en op een
klein oppervlak. Zoals eerder genoemd
is er in een goede balans voldoende
afwisseling tussen de taken. Een goede
agendaplanning is hierbij essentieel.
Wissel eenvoudige controles af met
langere intensieve behandelingen. Verder
is er (in Vlaanderen) veel winst te halen
in de werkorganisatie. Veel routinetaken
zouden (deels) uitbesteed kunnen worden
aan tandartsassistenten. Wanneer een
tandarts met assistentie werkt kunnen
tot 30% meer patiënten geholpen
worden, aldus Stefaan Hanson van de VVT
in 2011. Hoewel deze uitspraak van een
aantal jaar terug is, valt te verwachten
dat de situatie vandaag de dag nog niet
optimaal is.
8
KLACHTENVRIJ EN
EFFICIËNT WERKEN
MET DE ERGONOMISCHE 5 W’S

2. Bekijk uw praktijk en uw werkorganisatie.
Is het mogelijk om een aantal veran­de-
ringen door te voeren? Begin bijvoor­beeld
met de agendaplanning, besteed vaker
voorbereidende taken uit aan uw assistente
en breidt dit langzaam uit. Hierdoor krijgt u
uw handen letterlijk vaker vrij.
Werkplek
Een gezonde werkplek bestaat uit
een ergonomische unit en een goede
tandartsstoel. De patiëntstoel dient vlak
en horizontaal gepositioneerd te kunnen
worden zodat het mogelijk is de patiënt
in verschillende houdingen te verplaatsen.
Een gunstige lichaamshouding van de
tandarts begint namelijk bij de juiste
positionering van de patiënt.
Een werkstoel is bij voorkeur vlak en licht
aflopend. Hierdoor kunt u makkelijk zitten
met een kniehoek van 110 graden. Een
rugleuning hoort druk te geven aan de
onderrug, ter hoogte van de broekriem.
Idealiter is de bekleding wat stroef, zodat
u er niet makkelijk af glijdt.
De plaatsing van het materiaal dient het
mogelijk te maken om vrij te bewegen,
maar tegelijkertijd niet teveel te hoeven
reiken. Werk altijd volgens de klokposities
in uw eigen ‘kwartier’. Voor rechtshandige
tandartsen is dit tussen 9-12 uur ten
opzichte van de patiënt, voor linkshandige
tandartsen is dit 12-15 uur.
Werkwijze
Voor een gezonde werkwijze zijn er vijf
basiscriteria.
Symmetrisch werken vanuit de juiste
zithouding. Houdt de benen in lichte
spreidstand met een kniehoek van 110
graden en de rug ontspannen gestrekt.
Vanuit de heupen mag u licht naar voren
komen en buig de nek met niet meer dan
25 graden. Houdt de bovenarmen langs
het lichaam en hef de onderarmen tot 15
graden boven horizontaal. Scheef zitten,
reiken en langdurig stilzitten dienen te
worden vermeden.
Plaats het werkveld in het symmetrievlak
en in de blikrichting van de behandelaar.
Vuistregelsuitgaandevaneenrechtshandige
behandelaar: de verrichtingen rechts in de
mond kunnen vanuit de 9-10 uurs positie
worden gedaan. Draai het hoofd van de
patiënt naar links. Vanuit de 12 uurs positie
kan de linkerkant van de mond worden
behandeld, draai dan het hoofd van de
patiënt naar rechts. Bij behandelingen in
de bovenkaak heeft de patiënt de kin op
de borst, bij behandelingen in de onderkaak
het hoofd van de patiënt voldoende naar
achter plaatsen.
Lichtbundel van de lamp parallel aan de
blikrichting en meestal iets naast het
hoofd van de behandelaar gepositioneerd.
Hanteer de instrumenten in gemodificeerde
pengreep.Veelmondzorgverlenershanteren
instrumenten in de gewone pengreep, zoals
bij schrijven. Dit is om meerdere redenen
niet geschikt. De druk op het bovenste
kootje van de middelvinger kan slijtage
veroorzaken en de kracht en stabiliteit zijn
geringer. Bij de gemodificeerde pengreep
worden duim, wijsvinger en middelvinger
in een driepuntscontact om het instrument
geplaatst. De duim en wijsvinger staan
min of meer tegenover elkaar, de middel­
vinger staat tegen het werkeinde van
het instrument. Houdt de vingers altijd
gebogen. Met deze greep heeft u 50% meer
kracht en meer stabiliteit. Uiteraard vergt
het wel wat oefening, als u dit niet gewend
bent.
In de praktijk
Neem een paar dagen om uzelf te
observeren op het gebied van de 5 W’s. Op
welke terreinen kunt u nog winst boeken?
Gezond werken verhoogt het werk­
plezier, de effectiviteit en de (kwalita­tieve)
productiviteit. Vergeet niet dat gezond
werken zichzelf terugbetaald. Ziekte­
verzuim is duur, dus een goede stoel, pre­
ventieve training of aanpak van de werk­
organisatie betalen zich dus al snel terug.
Bronnen:Gorteretal,werkdrukengezondheid
bij tandartsen 2000, Hokwerda et al,
dynamiseren tandheelkundig behandelaar
2012, Kenniscentrum Tandheelkundige
Ergonomie RUG.
9VVTMAGAZINE NOVEMBER 2016
Amber Denekamp is bedrijfsoefentherapeut
en gespecialiseerd in dentale ergonomie.
Ze geeft werkplekadvies en lezingen aan
praktijken en organisaties.
www.aeflexdental.nl
 Gemodificeerde pengreep