1. 18 | de POH Juni 2015 de POH Juni 2015 | 19
Diabetes & werken
‘Met de juiste instelling
kun je alles’
Mensen met diabetes kunnen veel, zo niet alles. Chronisch ziek
zijn betekent niet dat je niet kunt werken. En: hoe groter de
zelfredzaamheid, hoe beter mensen met diabetes in staat zijn hun werk
te doen, ook bij zware en risicovolle beroepen. Zomaar wat prikkelende
uitspraken van bedrijfsarts én klinisch arbeidsgeneeskundige Chris
Kant, die zich specialiseerde in diabetescasuïstiek.‘Mensen lopen soms
vast omdat behandelaars vaak ook niet goed weten hoe het zit met
diabetes in relatie tot werken. Ik zeg daarom: zoek de samenwerking
met de bedrijfsarts en integreer het Werkplan Diabetes in het
individuele zorgplan.’
Tekst | Hedvig Beunk
De wet- en regelgeving rond diabetes in
relatie tot werken is omgeven met mitsen
en maren. Zo mogen mensen met diabetes
bijvoorbeeld niet het beroep van piloot en
treinmachinist uitoefenen. De gevolgen
van een onverwachte hypo zijn immers niet
te overzien.‘Ze kunnen hun vliegtuig of
trein niet snel even aan de kant van de weg
zetten om daar tot rust te komen’, aldus
Chris Kant. Maar dit is niet het hele verhaal.
Soms wordt er namelijk wel een ontheffing
gegeven. Bijvoorbeeld aan een ervaren,
goed ingestelde machinist met diabetes
type 2 zonder verdere complicaties, die
bovendien bewezen heeft bij een hypo de
juiste en veilige keuzes te kunnen maken. In
de transportsector, waar ook strenge regels
gelden, wordt bij het afgeven van het
groot rijbewijs een soortgelijke redenatie
gehanteerd. Wel of niet mogen werken
hangt dus af van de situatie van de persoon
in kwestie. En elk geval wordt individueel
beoordeeld.
Zelfmanagement
Werken is altijd een probleem als iemand
om wat voor redenen dan ook zijn diabetes
niet onder controle heeft, legt Chris Kant
uit. Ook als er op het werk alle ruimte,
begrip en tijd is (of wordt gegeven) om er
op een goede manier mee om te gaan. Dat
ligt anders voor mensen die hun diabetes
wel onder controle hebben, hun hypo’s
voelen aankomen, weten hoe ze hier op
in moeten spelen, goed zijn ingesteld en
moeiteloos zelfcontroles uitvoeren.‘Deze
mensen kunnen in principe elk type werk
aan, ook als het onregelmatige (ploegen)
diensten betreft en/of lichamelijk zwaar
werk. Ik ken stewardessen die de wisseling
van hun bloedsuikerwaardes, ook hoog
in de lucht en ondanks verschillende
tijdszones, handig en soepel weten op te
vangen. En er zijn genoeg mannen die
zonder noemenswaardige problemen
zwaar en onregelmatig werk verrichten.
Onregelmatigheid hoeft namelijk
geen probleem te zijn zolang het maar
voorspelbare onregelmatigheid is en de
werknemer zich hier op kan instellen. Hoe
meer iemand tot zelfmanagement in staat
is, hoe beter hij zich zal redden op het werk.’
Informatie uitwisselen
De betrokkenheid en kennis van
praktijkondersteuner is volgens Chris Kant
‘superbelangrijk’om de zelfredzaamheid
van diabetici te vergroten. Tegelijkertijd
merkt ze dat behandelaars bij mensen
die vanwege hun diabetes complicaties
op het werk ondervinden (of andersom:
door hun werk complicaties met hun
diabetes krijgen), niet precies weten hoe
ze de problematiek moeten aanpakken.
‘Niet zo heel vreemd’, concludeert
ze.‘Naar diabetes in relatie tot werk
is heel weinig onderzoek gedaan en
de weinige literatuur die er bestaat is
ronduit gedateerd. Dat de bedrijfsarts
en de huisarts ieder zijn eigen domein
heeft, helpt ook al niet. De huisarts is
primair gericht op de gezondheid van zijn
patiënt, terwijl de bedrijfsarts ook kijkt
naar de inzetbaarheid op het werk en de
werkomstandigheden. Beiden hebben
dus informatie die de ander ontbeert.’
Chris Kant pleit er dan ook voor om
structureel informatie uit te uitwisselen.
‘Door meer te overleggen kunnen beide
partijen efficiënter en gerichter tot een
diagnose én behandeling komen. Samen
weet je meer. Bieden aanpassingen
van de werkplek, het werktempo,
werkomstandigheden of werktijden
wellicht soelaas bij een (onverklaarbare)
toename van hypo’s? Moet het werk meer
voorspelbaarheid hebben? Of ligt de
oplossing technischer, zoals overstappen
op een insulinepomp? Bij complexe
casuïstiek kan men zich overigens altijd
wenden tot het Instituut voor Klinische
Arbeidsgeneeskunde (zie ook kader). Dat
is hier specifiek op ingericht.’
Individueel Werkplan
In het kader van een goede samenwerking
tussen de bedrijfsarts, huisartsenpraktijk
én de patiënt/werknemer breekt Chris
Kant graag een lans voor het Individueel
Werkplan, dat onderdeel uitmaakt van
de in 2012 uitgebrachte Multidisciplinaire
Richtlijn Diabetes en Arbeid van het NVAB
(zie kader). Dit Individueel Werkplan zou
volgens haar vaker dan nu het geval is
een vanzelfsprekend verlengstuk van het
Individueel Zorgplan mogen worden.‘In
het werkplan leggen mensen met diabetes
samen met hun bedrijfsarts allerlei zaken
over het werk vast. Het is een tool om hun
eigen arbeidsomstandigheden in relatie
tot de diabetes inzichtelijk te maken.
Handig om aan hun leidinggevende te
laten zien, zodat die rekening kan houden
met de aandoening. Maar ook handig voor
de huisarts en de praktijkondersteuner
om meer over de werksituatie te weten
te komen. Op basis van alle beschikbare
(en op de patiënt toegespitste) informatie
kunnen nu stappen ondernomen worden
richting een oplossing op maat, waarbij
ook factoren als preventie en voorlichting
een rol kunnen spelen. Door elkaar over
en weer te informeren, met de patiënt als
de spreekwoordelijke postduif, verbeter je
stukje bij beetje de kwaliteit van leven én
werk van mensen met diabetes.’
Chris Kant werkt als zelfstandig gevestigde
bedrijfsarts (onder de naam Doc at Work)
voor diverse branches, waaronder de
transport- en scheepvaartsector, farmacie
en waterbedrijven. Ze is tevens gecertificeerd
om zeevaartkeuringen uit te voeren.
Daarnaast werkt ze voor het Instituut
voor Klinische Arbeidsgeneeskunde. Hier
houdt ze zich bezig met diabetescasuïstiek.
Ook werkt(e) Chris Kant mee aan diverse
publicaties en richtlijnen over diabetes.
Wel of niet vertellen?
In Nederland heeft één op de vijftig
werkenden diabetes, zo blijkt uit
cijfers van Diabetesvereniging
Nederland (DVN). Lang niet alle
mensen met diabetes kiezen ervoor
dit aan hun werkgever te vertellen.
Chris Kant:‘Zichtbare gevolgen zoals
regelmatig moeten eten, bloed
prikken, insuline gebruiken, een hypo
hebben, vermoeidheid, hou je op den
duur moeilijk verborgen. Door slechte
ervaringen in het verleden, de angst
om ontslagen of lastig gevonden
te worden vinden veel werknemers
het echter problematisch om hun
werkgever en directe collega’s over de
diabetes te vertellen. In die gevallen
kunnen ze de bedrijfsarts om
ondersteuning vragen. De bedrijfsarts
kent de branche, het bedrijf en de
cultuur. Doorgaans reageert de
werkgever met veel empathie en stelt
hij zich zeer coöperatief op.’
Informatie Diabetes & werk
Richtlijnmodule Diabetes en
Arbeid. (inclusief Individueel
Werkplan Diabetes) NVAB. 2012;
Verzekeringsgeneeskundig protocol
Diabetes. NVVG. 2009; Diabetes
Werkt! Diabetesvereniging Nederland
(www.DVN.nl); Instituut voor Klinische
Arbeidsgeneeskunde (IKA Nederland –
www.ika-ned.nl).
‘De praktijkondersteuner en de bedrijfsarts
kunnen meer samenwerken’
‘Wel of niet met diabetes kunnen werken hangt af van de situatie van de persoon in kwestie’,
aldus bedrijfsarts en klinisch geneeskundige Chris Kant.