Η δήλωση εμπειρογνωμόνων της BASES (British Association of Sport and Exercise) για την ακούσια φαρμακοδιέγερση στον αθλητισμό

1. Η δήισζε εκπεηξνγλσκόλσλ ηεο BASES (British Association of Sport and Exercise) γηα ηελ αθνύζηα
θαξκαθνδηέγεξζε ζηνλ αζιεηηζκό
Prof Susan Backhouse FBASES, Dr Ian Boardley, Dr Neil Chester, Dr Kevin Currell FBASES, Amanda
Hudson, Kate Mills and Mike Stow.
“First published in The Sport and Exercise Scientist, Issue 53, Winter 2017. Published by the British
Association of Sport and Exercise Sciences - www.bases.org.uk”
Επιμέλεια-Μεηάθραζη με ηην άδεια ηης BASES
Θενδώξνπ Απόζηνινο Ph.D
Ειζαγωγή
Σν ληόπηλγθ απνηειεί κία ζπλερή απεηιή γηα ηελ πγεία θαη επδσία ησλ αζιεηώλ θαη ηελ αμηνπηζηία ηνπ
αζιεηηζκνύ. Οη πξόζθαηεο πεξηπηώζεηο πςεινύ πξνθίι εληζρύνπλ ην θπξίαξρν αθήγεκα ηνπ «αζιεηή
πνπ εμαπάηεζε» πνπ ρξεζηκνπνηεί ζθόπηκα απαγνξεπκέλεο νπζίεο θαη/ή κεζόδνπο γηα λα θεξδίζεη έλα
πιενλέθηεκα ζην αγώληζκά ηνπ. Ωζηόζν, απηό δελ αθνξά ηηο πεξηπηώζεηο ζηηο νπνίεο νη αζιεηέο έιαβαλ
άζειά ηνπο απαγνξεπκέλεο νπζίεο, γλσζηέο θαη σο αθνύζην ληόπηλγθ δειαδή ε αθνύζηα θαηαλάισζε
απαγνξεπκέλσλ νπζηώλ. Η απζηεξά πξνζσπηθή επζύλε - βαζηθό ζηνηρείν ηνπ Παγθόζκηνπ Κώδηθα θαηά
ηεο θαξκαθνδηέγεξζεο (WADA, 2015) - ππαγνξεύεη όηη κηα παξαβίαζε ηνπ θαλόλα θαηά ηνπ ληόπηλγθ
(ADRV) ζπκβαίλεη όηαλ κηα απαγνξεπκέλε νπζία (ή νη κεηαβνιίηεο ή δείθηεο ηεο) βξίζθεηαη ζε έλα
ζσκαηηθό δείγκα, αλεμαξηήησο αλ ν αζιεηήο θαηά ιάζνο έιαβε ηελ νπζία (απηό ην ADRV αλαθέξεηαη σο
«presence - παξνπζία»). Αλαγλσξίδνληαο όηη ππάξρνπλ ελλέα άιιεο πεξηπηώζεηο ADRV (π.ρ. απνηπρίεο
εληνπηζκνύ, αλάκημε ζε δηαθίλεζε), ε πεξίπησζε ηνπ ADRV «presence» πνπ πξνθύπηεη από αθνύζην
ληόπηλγθ είλαη ην επίθεληξν απηήο ηεο δήισζεο εκπεηξνγλσκόλσλ. Γηα ηνπο αζιεηέο πνπ πηάλνληαη
αθνύζηα ληνπαξηζκέλνη νη ζπλέπεηεο κπνξεί λα είλαη ζεκαληηθέο (δει. 2 έηε απνθιεηζκνύ από ην
άζιεκα), παξόια απηά όκσο ην αθνύζην ληόπηλγθ είλαη ην απνηέιεζκα ηεο απξνζεμίαο ζε κηα ζεηξά
πηζαλώλ αηηησδώλ κεραληζκώλ. Σν κνληέιν ζπκπεξηθνξάο δπλαηνηήησλ, επθαηξηώλ θαη θηλήηξσλ (COM-
B, Michie et al., 2011) πξνζθέξεη έλαλ ηξόπν λα δνζεί πξνηεξαηόηεηα ζηελ επαγξύπλεζε γύξσ από
ηνπο θύξηνπο κεραληζκνύο ηεο αθνύζηαο θαξκαθνδηέγεξζεο θαη κε ηε ζεηξά ηνπ λα κεησζεί ν θίλδπλνο.
Ωο εθ ηνύηνπ, νη ζηόρνη ηεο παξνύζαο δήισζεο είλαη: 1) λα ππάξμεη επαηζζεηνπνίεζε γύξσ από ην ζέκα
απηό 2) λα πξνζδηνξίζεη ηνπο δηάθνξνπο ηξόπνπο κε ηνπο νπνίνπο κπνξεί λα ζπκβεί θαη 3) λα παξάζρεη
έλα πιαίζην γηα ηελ ειαρηζηνπνίεζε ηεο πηζαλόηεηαο εκθάληζήο ηνπ.
Αποδεδειγμένες αιηίες ακούζιοσ νηόπινγκ
Οη ηξεηο πην ζπρλέο αηηίεο αθνύζηαο θαξκαθνδηέγεξζεο είλαη ε ρξήζε: 1) θαξκάθσλ, 2) κνιπζκέλσλ
ζπκπιεξσκάησλ δηαηξνθήο θαη 3) κνιπζκέλα ηξόθηκα.
Φαρμακεσηική αγωγή
Οη αζιεηέο πνπ ρξεζηκνπνηνύλ έλα θάξκαθν κπνξνύλ αθνύζηα λα θάλνπλ θαξκαθνδηέγεξζε εάλ ην
πξντόλ πεξηέρεη απαγνξεπκέλα ζπζηαηηθά πνπ δελ γλώξηδαλ όηη ππήξραλ ή όηη απαγνξεύνληαλ. Οη
αζιεηέο κπνξνύλ λα ππνζέζνπλ όηη έλα πξντόλ είλαη αζθαιέο γηα ρξήζε, εάλ ζπληαγνγξαθείηαη από
έλαλ ηαηξό, ή παξεξκελεύνπλ ηελ επηζήκαλζε όηαλ ε νλνκαηνινγία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ
απαξίζκεζε ησλ θαξκαθεπηηθώλ νπζηώλ απνθιίλεη από εθείλεο ηεο απαγνξεπκέλεο ιίζηαο. Δπηπιένλ,
νξηζκέλα θάξκαθα (π.ρ. ςεπδνεθεδξίλε, ζαιβνπηακόιε) απαγνξεύνληαη κόλν πάλσ από έλα
ζπγθεθξηκέλν επίπεδν θαησθιίνπ. Παξόιν πνπ ηα όξηα απηά επηηξέπνπλ ηε ζεξαπεπηηθή ρξήζε, εάλ
έλαο αζιεηήο θάλεη θαηάρξεζε ησλ ζρεηηθώλ θαξκάθσλ κπνξεί λα μεπεξάζεη ελ αγλνία ηνπ ην όξην θαη
λα δηαθηλδπλεύζεη κε ADRV. Η ρξήζε πξντόλησλ ρσξίο ηαηξηθή ζπληαγή ελέρεη ηδηαίηεξνπο θηλδύλνπο,
ηδίσο ζε θάξκαθα κε δηαθνξεηηθά ζπζηαηηθά από κάξθα ζε κάξθα ή γεσγξαθηθή πεξηνρή (π.ρ.
απνζπκθνξεηηθά).
Μολσζμένα ζσμπληρώμαηα διαηροθής
Πνιιέο πεξηπηώζεηο ADRV έρνπλ απνδνζεί ζηε ρξήζε ζπκπιεξώκαηνο κνιπζκέλνπ κε απαγνξεπκέλε
νπζία θαη ν πηζαλόο θίλδπλνο ρξήζεο ζπκπιεξσκάησλ ππνζηεξίδεηαη από κειέηεο πνπ απνδεηθλύνπλ

2. ηελ παξνπζία απαγνξεπκέλσλ νπζηώλ ζε ζπκπιεξώκαηα δηαηξνθήο (π.ρ. αλαβνιηθά ζηεξνεηδή,
δηεγεξηηθά - Geyer et al., 2004, Martinez -Sanz et al., 2017). Σα ζπκπιεξώκαηα βνηάλσλ δεκηνπξγνύλ
πξόζζεηνπο θηλδύλνπο θαζώο ηα ζπζηαηηθά ηνπο δελ πξνζδηνξίδνληαη πάληνηε πιήξσο. Η κόιπλζε
κπνξεί λα ζπκβεί κέζσ ηεο θαηαζθεπήο ζπκπιεξσκάησλ κε ρακειέο πξνδηαγξαθέο, γεγνλόο πνπ νδεγεί
ζε κόιπλζε ησλ πξντόλησλ κε απαγνξεπκέλε νπζία, θάηη πνπ κπνξεί λα ζπκβεί θαηά ηε δηάξθεηα ηεο
παξαγσγήο ηνπ ίδηνπ ηνπ ζπκπιεξώκαηνο ή ησλ πξώησλ πιώλ ηνπ. Άιιεο αλήζηθεο πξαθηηθέο πνπ
κπνξνύλ επίζεο λα νδεγήζνπλ ζε κόιπλζε ησλ ζπκπιεξσκάησλ, είλαη λα ππάξμεη ζθόπηκε λνζεία ζε
κηα πξνζπάζεηα λα απμεζεί ε απνηειεζκαηηθόηεηα ελόο πξντόληνο, απνθεύγνληαο παξάιιεια ηελ
ηήξεζε ησλ απζηεξώλ θαλνληζκώλ πνπ δηέπνπλ ηε ρξήζε θαξκαθεπηηθώλ πξντόλησλ (π.ρ.
κεζπιεμαλαακίλεο).
Μολσζμένα ηρόθιμα
Σν αθνύζην ληόπηλγθ κπνξεί επίζεο λα ζπκβεί κέζσ ηεο θαηαλάισζεο πξντόλησλ δηαηξνθήο.
ζπγθεθξηκέλα, ην θξέαο πνπ πεξηέρεη απαγνξεπκέλεο απμεηηθέο νξκόλεο πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε
"κεγέλζπζε" βννεηδώλ (π.ρ. θιελβνπηεξόιε, δεξαλόιε). Δλώ ε ρξήζε ηέηνησλ απμεηηθώλ παξαγόλησλ
δελ επηηξέπεηαη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ν Παγθόζκηνο Οξγαληζκόο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ ληόπηλγθ
έρεη δείμεη όηη νη αλαβνιηθνί παξάγνληεο όπσο ε θιελβνπηεξόιε ρξεζηκνπνηνύληαη από αγξόηεο ζε
νξηζκέλεο ρώξεο εθηόο ηεο ΔΔ. Δπηπιένλ, ε δεξαλόιε έρεη εγθξηζεί γηα ρξήζε ζηηο ΗΠΑ θαη ηνλ Καλαδά.
Η θαηαλάισζε θξέαηνο από βννεηδή πνπ εθηξέθνληαη ζε απηέο ηηο ρώξεο παξνπζηάδεη ηνλ θίλδπλν
αθνύζηαο θαξκαθνδηέγεξζεο. Άιια ηξόθηκα πνπ κπνξεί λα ζπληζηνύλ ην αζέιεην ληόπηλγθ
πεξηιακβάλνπλ πξντόληα πνπ πεξηέρνπλ θάλλαβε θαη καξηρνπάλα, πνπ πξνέξρνληαη από ην Cannabis
sativa θαη ζπόξνη παπαξνύλαο πνπ κπνξεί λα πεξηέρνπλ κνξθίλε.
Πρόζθεηοι κίνδσνοι
Σν ζακπνηάδ ζηα δνρεία ησλ αζιεηώλ θαη ε θαηάπνζε απαγνξεπκέλσλ θαξκάθσλ κέζσ ηνπ παζεηηθνύ
θαπλίζκαηνο ή ηεο άκεζεο επαθήο (δειαδή θηιί ζε άηνκα πνπ έρνπλ θαηαλαιώζεη πξόζθαηα
ςπρνηξνπηθά θάξκαθα, βιέπε σο πξόζθαην παξάδεηγκα: Ακεξηθαληθή Τπεξεζία Αληηληόπηλγθ έλαληη ηεο
ππόζεζεο Gil Roberts) ζέηνπλ πεξαηηέξσ θηλδύλνπο .
Εθαρμογή ηοσ μονηέλοσ COM-B (Capability, Opportunity Motivation) για ηη μείωζη ηοσ
ακούζιοσ νηόπινγκ
Με βάζε ηελ ζπκπεξηθνξηθή επηζηήκε, νη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηνπ αθνύζηνπ ληόπηλγθ πεγάδνπλ
από ηηο ςπρνινγηθέο θαη ζσκαηηθέο ηθαλόηεηεο ελόο αζιεηή, από θνηλσληθέο θαη ζσκαηηθέο επθαηξίεο,
από αλαθιαζηηθή θαη απηόκαηε παξαθίλεζε (Michie et al., 2011). Απηό ην πιαίζην ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα
πξνζθέξεη κηα ζύληνκε επηζθόπεζε ησλ πηζαλώλ ζηξαηεγηθώλ γηα ηε κείσζε ηνπ θηλδύλνπ (βι. Πίλαθα
1).
Πίνακας 1. Δθαξκνγή ηνπ κνληέινπ COM-B γηα ηε κείσζε ηνπ θηλδύλνπ αθνύζηνπ ληόπηλγθ
Capability – Ικανόηηηα
Ψπρνινγηθή θαη ζσκαηηθή
ηθαλόηεηα γηα ηε κείσζε ηνπ
αθνύζηνπ θηλδύλνπ ληόπηλγθ.
Opportunity – Εσκαιρία
Παξάγνληεο κε ειεγρόκελνη από
ην άηνκν πνπ θάλνπλ ηελ
εθδήισζε ηεο ζπκπεξηθνξάο
δπλαηή ή πξνηξέπνπλ ζε απηή.
Motivation – Κίνηηρο
Δγθεθαιηθέο δηαδηθαζίεο πνπ
ελεξγνπνηνύλ θαη
θαηεπζύλνπλ ηε
ζπκπεξηθνξά.
Ψστολογική προζέγγιζη
Δλεκεξσζείηε γηα ηηο επζύλεο
ζαο θαη ηη νη αζιεηέο ζαο
κπνξνύλ θαη δελ κπνξνύλ λα
πάξνπλ. Απνθηήζηε ηερλνγλσζία
ειέγρνληαο ηα αθόινπζα:
• Δγγξαθείηε ζηηο ελεκεξώζεηο
ηεο WADA
Προζωπική προζέγγιζη
Παξάζρεηε πξόζβαζε ζε
πηζηνπνηεκέλνπο εηδηθνύο.
Αθνινπζήζηε ηα πξνηεηλόκελα
βήκαηα πξηλ ηελ ιήςε
απόθαζεο γηα ρξήζε
ζπκπιεξσκάησλ πνπ είλαη
δηαζέζηκα ζην:
www.senr.org.uk/wp-
Περιζσλλογή
Η αζιεηηθή εγεζία πξέπεη λα
πξνσζήζεη, λα δώζεη
πξνηεξαηόηεηα θαη λα
εληζρύζεη ελεξγά ηε ζεκαζία
ηεο πγείαο ησλ αζιεηώλ θαη
ηνπ θαζαξνύ αζιεηηζκνύ.
Παξνρή ξεαιηζηηθήο

3. • Κάληε ηελ εθπαίδεπζε ηνπ •
Anti-Doping (UKAD) Advisor ηνπ
Ηλσκέλνπ Βαζηιείνπ
• Αθνινπζείζηε ηνλ θαλόλα
ζπκπεξηθνξάο ηεο BASES
(δηαζέζηκν ζην:
www.bases.org.uk).
Ακθηζβεηήζηε ηε ρξήζε ησλ
ζπκπιεξσκάησλ από ηνπο
αζιεηέο ζαο (“Ρσηήζηε ηνπο:
ρξεηάδεζαη λα πάξεηο απηό ην
ζπκπιήξσκα; Πνπ είλαη ηα
εξεπλεηηθά επξήκαηα όηη είλαη
απνηειεζκαηηθό;”).
Προζωπική προζέγγιζη
Δάλ ρξεηαζηεί, νη αζιεηέο πξέπεη
λα αγνξάδνπλ ηα θάξκαθα ζην
Ηλσκέλν Βαζίιεην (ζηελ ρώξα
ηνπο) θαη λα ηα παίξλνπλ ζην
εμσηεξηθό. Δάλ έλαο αζιεηήο
αξξσζηήζεη ελώ βξίζθεηαη ζην
εμσηεξηθό ζα πξέπεη λα
«ελεκεξώζεη» ηνλ ηαηξό όηη είλαη
αζιεηήο πνπ δεζκεύεηαη από ηνλ
Κώδηθα, έηζη ώζηε ν ηαηξόο λα
κπνξεί λα «ειέγρεη» ηελ
θαηάζηαζε ηνπ θαξκάθνπ θαη λα
ζπκβνπιεύεη ηνλ αζιεηή
αλάινγα.
Καηαγγείιεηε θάζε ζπκπεξηθνξά
πνπ παξαβαίλεη ηνλ Παγθόζκην
Κώδηθα Αληηηόπηλγθ κέζα από ηα
αθόινπζα θαλάιηα:
• Σειεθσληθή γξακκή BASES.
Τπεύζπλνο πξόιεςεο 0044 •
0333 939 9962
• Καηαγγείιεηε πεξηπηώζεηο
ληόπηλγθ ζηε ηειεθσληθή
γξακκή Sport hotline • 0044
08000 32 23 32
content/uploads/160803Supple
mentStatement.pdf).
Δλζαξξύλεηε ηνπο αζιεηέο λα
απνθαιύπηνπλ ηα
ζπκπιεξώκαηα πνπ παίξλνπλ
θαη ηε ρξήζε κε
ζπληαγνγξαθεκέλσλ θαξκάθσλ
ζηε θόξκα ζπιινγήο δεηγκάησλ
ληόπηλγθ.
Όηαλ βξίζθεζηε ζην εμσηεξηθό,
νη αζιεηέο πξέπεη λα ηξώλε ζε
εζηηαηόξηα πνπ έρνπλ εγθξηζεί
από ηνπο δηνξγαλσηέο ησλ
εθδειώζεσλ. Δάλ απηό δελ είλαη
εθηθηό, νη αζιεηέο ζα πξέπεη λα
επηιέμνπλ ηα ηξόθηκα από κηα
αμηόπηζηε πεγή. Απνθεύγεηε λα
θαηαλαιώλεηε παξάγσγα
ζπθσηηνύ ή ζπθώηη θαη
απνθεύγεηε λα θαηαλαιώλεηε
αζπλήζηζηα ή εμσηηθά πξντόληα
θξέαηνο.
Διέγμηε ηελ απαγνξεπκέλε
θαηάζηαζε νπνηνπδήπνηε
θαξκάθνπ κέζσ ηεο
ειεθηξνληθήο βάζεο δεδνκέλσλ
αλαθνξάο θαξκάθσλ, Global
DRO (www.globaldro.com). Πξηλ
ην θάλεηε απηό, ιάβεηε ηελ
απαξαίηεηε εθπαίδεπζε γηα λα
πεξηεγεζείηε ζηνλ ηζηόηνπν ώζηε
λα απνθύγεηε νδπλεξά ιάζε
πνπ νδεγνύλ ζε ADRV.
Κοινωνική προζέγγιζη
Γώζηε έκθαζε ζηε ρξήζε
αζθαιώλ κε αξηζκό παξηίδαο θαη
δνθηκαζκέλσλ ζπκπιεξσκάησλ.
Γώζηε πξνζνρή ζηε θύζε ηεο
δηαδηθαζίαο πηζηνπνίεζεο.
Διέγμηε ηνπο αξηζκνύο ησλ
παξηίδσλ θαη κελ βαζίδεζηε ζε
ινγόηππα.
Απνηξέςηε ελεξγά ηνπο αζιεηέο
από ηε ρξήζε πξντόλησλ πνπ
πξνάγνπλ ηελ αθξαία αλάπηπμε
ησλ κπώλ, ηε δύλακε ή ηελ
απώιεηα ιίπνπο.
Σνλίζηε ηε ζεκαζία ηνπ λα
αλαηξνθνδόηεζεο ζηνπο
αζιεηέο κε ζπλερή
παξαθνινύζεζε.
Τηνζεηήζηε κηα ζπιινγηθή
επζύλε γηα ηνλ θαζαξό
αζιεηηζκό θαη αλαπηύμηε ηελ
πξνζσπηθή παξέκβαζε ώζηε
λα δξάζεηε γηα ηελ πξόιεςε
ηνπ αθνύζηνπ ληόπηλγθ.
Σνλίζηε ηηο πνιιαπιέο
ζπλέπεηεο ηεο δηάπξαμεο
ελόο ADRV.
Ασηομαηιζμός
Μέζα ζην πεξηβάιινλ
πξνπόλεζεο θαη αγώλσλ
πξνσζήζηε ζεηηθά κελύκαηα
θαη εηθόλεο θαζαξνύ
αζιεηηζκνύ θαη ζηξαηεγηθέο
γηα ηε κείσζε ηνπ αθνύζηνπ
θηλδύλνπ ληόπηλγθ.
Δλζσκαηώζηε έλα θαζαξό
ζρέδην δξάζεο ζηελ
επαγγεικαηηθή ζαο πξαθηηθή
ώζηε λα ζπκβάιιεηε ζηελ
θαιιηέξγεηα λννηξνπίαο
κείσζεο επηθίλδπλσλ
ζπκπεξηθνξώλ.
Σνλίζηε ζπλερώο ζηνπο
αζιεηέο ζαο ηε ζεκαζία κηαο
ξνπηίλαο πεξηνξηζκνύ ηνπ
θηλδύλνπ αθνύζηνπ ληόπηλγθ.

4. θαηαθέξεζηε ελάληηα ζην
ληόπηλγθ ζηνλ αζιεηηζκό θαη λα
εθζεηάδεηε όζνπο ην θάλνπλ. Με
απηόλ ηνλ ηξόπν, αληηκεησπίδεηε
ην ζηίγκα ηεο ζπδήηεζεο ζρεηηθά
κε ην ληόπηλγθ ζηνλ αζιεηηζκό.
Δλζαξξύλεηε ηνπο αζιεηέο λα
ειέγρνπλ εάλ νη επηινγέο ηνπο ή
ηνπ ν ηξόπνο δσήο είλαη εληόο
ησλ θαλόλσλ ηνπ αζιεηηζκνύ.
Σσμπέραζμα
Δλώ δελ είλαη δπλαηόλ λα εμαιεηθζεί ηειείσο ν θίλδπλνο ηεο αθνύζηαο θαξκαθνδηέγεξζεο, νη αζιεηέο
θαη νη επηζηήκνλεο άζθεζεο κπνξνύλ λα ζπκβάινπλ ζηελ ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θηλδύλνπ ζσξαθίδνληαο
ηνλ εαπηό ηνπο (θαη ηνπο αζιεηέο ηνπο) κε ηελ ηθαλόηεηα, ηελ επθαηξία θαη ηo θίλεηξν λα κεηξηάζνπλ
ηνπο θηλδύλνπο ηνπ «θαξκαθνδηεγεξηηθνύ» πεξηβάιινληνο, ηηο επθαηξίεο θαη ηηο ζπλζήθεο πνπ
δηεπθνιύλνπλ ην ηπραίν ADRV (Backhouse et al., 2017). Πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιίζνπκε ηελ ηθαλόηεηα,
πξέπεη πξώηα λα απμήζνπκε ηελ επαηζζεηνπνίεζε ζρεηηθά κε ηνπο θηλδύλνπο θαη λα δεκηνπξγήζνπκε
επθαηξίεο γηα ηνπο εηδηθεπκέλνπο επαγγεικαηίεο λα παξάζρνπλ ηελ απαξαίηεηε ππνζηήξημε αληί ηνπ
δηαδηθηύνπ ή ελόο αηόκνπ ρσξίο εζηθνύο θξαγκνύο. Σέινο, ηα θίλεηξα γηα ηε δξαζηηθή κείσζε ηνπ
αθνύζηνπ ληόπηλγθ πξέπεη λα εληζρπζνύλ από ηελ αζιεηηθή εγεζία θαη λα αλαπηπρζνύλ κέζα από κηα
αζιεηηθή θνπιηνύξα πνπ δίλεη πξνηεξαηόηεηα ζηελ πγεία ησλ αζιεηώλ έλαληη ηεο λίθεο.
Βιβλιογραθία
Backhouse, S.H., Griffiths, C. & McKenna, J. (2017). Tackling doping in sport: a call to take action
on the dopogenic environment British Journal of Sports Medicine Published Online First: 30 June 2017.
doi: 10.1136/ bjsports-2016-097169
Geyer, H. et al. (2004). Analysis of Non-Hormonal Nutritional Supplements for Anabolic-Androgenic
Steroids - Results of an International Study. International Journal of Sports Medicine, 25 (2), 124-129.
Martinez-Sanz, J.M. et al. (2017). Intended or Unintended Doping? A Review of the Presence of
Doping Substances in Dietary Supplements Used in Sports. Nutrients, 9, 1093.
Michie, S., van Stralen, M.M. & West, R. (2011). The behaviour change wheel: A new method for
characterising and designing behaviour change interventions. Implementation Science, 6, 42.
doi:10.1186/1748-5908-6-42
World Anti-Doping Agency (2015). World Anti-Doping Code. Available: www.wada-
ama.org/en/resources/the-code/world-anti-doping-code Download a PDF of this article:
Σσγγραθείς
Prof Susan Backhouse FBASES
Susan is Professor of Psychology and Behavioural Nutrition and Director of Research in
the Carnegie School of Sport at Leeds Beckett University. She convenes the BASES Clean
Sport Interest Group.

5. Dr Ian Boardley
Ian is a Senior Lecturer in Sport Psychology at the University of Birmingham and is a
member of the BASES Clean Sport Interest Group Steering Committee.
Dr Neil Chester
Neil is a Senior Lecturer in Sport and Exercise Science at Liverpool John Moores
University and is a member of the BASES Clean Sport Interest Group Steering
Committee.
Dr Kevin Currell FBASES
Kevin is Director of Science and Technical Development at the English Institute of Sport.
He is a BASES accredited sport and exercise scientist and is a member of the BASES
Clean Sport Interest Group Steering Committee.
Amanda Hudson
Amanda is UK Anti-Doping’s Head of Education and Athlete Support and is a member of
the BASES Clean Sport Interest Group Steering Committee.
Kate Mills
Kate is the BASES Education Officer and Designated Safeguarding Officer and is a
member of the BASES Clean Sport Interest Group Steering Committee.
Mike Stow
Mike is Operations Manager at the English Institute of Sport in Manchester and is a
member of the BASES Clean Sport Interest Group Steering Committee.
www.bases.org.uk/BASES-Expert-Statements
Copyright © BASES, 2017
Επιμέλεια-Μεηάθραζη με ηην άδεια ηης BASES
Θενδώξνπ Απόζηνινο Ph.D,
Δπίθνπξνο Καζεγεηήο ΢ΔΦΑΑ - ΔΚΠΑ