SlideShare a Scribd company logo
1 of 83
Doç.Dr.Ali Argun Karacabey
YÖNETİM BİLİMİ
Yönetim Bilimi, karar almada bilimsel
yaklaşımı uygulayan bir disiplindir.
Bilimsel Yaklaşım belirli bir amaç
çerçevesinde hipotez ve model kurmayı,
modelin çözümü ve hipotezlerin testini ve
sonuçların yorumlanmasını kapsar.
MODEL KAVRAMININ TEMELLERİ
Model “gerçek sistemlerin temsili”
olarak tanımlanabilir.
İnceleme konusu şu anda mevcut
olan bir sistem ise, modelin amacı
sistemin performansını geliştirmek
çabası ile sistemin davranışını analiz
etmektir.
İnceleme Konusu şu anda mevcut
olmayan, ancak ileride olabilecek bir
sistem ise, modelin amacı sistemin
bileşenleri arasında fonksiyonel
ilişkileri içeren sistemin ideal yapısını
tanımlamaktır.

Model Kavramı

Matematiksel Modeller

Doğrusal Programlama

Tam Sayılı Programlama
Karar Alma ve elemanları
Durum
Alternatifler arasından birinin
seçilmesi olan karar alma, ekonomik
bir kuruluş olan işletme için kar
amacını gerçekleştirmek ve bunun
için de mal ve hizmetler
üreterek, müşterilerine sunmaya
yönelik bir süreçtir.

Karar Verici

Amaçlar

Uygun Alternatifin
Seçilmesi
Karar Süreci
Sürecin 2-7. aşamalar arası Bilimsel
Yöntem olarak adlandırılır.
Bir problemi model haline
getirebilme, problemin çözülmesini
ve karar vermeyi büyük ölçüde
kolaylaştıracaktır.

Problemin Belirlenmesi
Problemin Formülasyonu
Model Kurma
Bilgi Derleme
Modelin Çözümü
Geçerlilik ve duyarlılık
Sonuçların yorumu
Karar Verme, Uygulama, Kontrol
Model ve Karar
-Karardan elde edilecek sonuçlar

daha iyi gösterilir
-Değişkenlerdeki değişikliklerin

sonuçları kolaylıkla belirlenebilir
-Değişkenler arasında ilişkiler

belirlenebilir
-Problemin anlaşılmasını kolaylaştırır
-Kararların daha sağlıklı olmasını

sağlar
-Matematik bir dil olarak

kullanıldığından karmaşık sistemlere
bile kolayca uygulanır
Modellerin Sınıflandırılması
Modeller yansıttıkları gerçek
sistem, sistemi ifade
dereceleri, kabul görme ve genel
olma dereceleri, amaç ve
tekniklerine göre çeşitli şekillerde
sınıflandırılabilirler.

Temsil
Biçimine
Göre

Model
Sınıflandırmaları

Çözüm
Tekniklerine
Göre

Kullanıma
Amaçlarına
Göre
Sonuçlandırıcı
Modeller

Kullanım
Amaçlarına
Göre
Modeller
Açıklayıcı
Modeller
Sayısal
Modeller

Analitik
Modeller

Çözüm
Tekniğine
Göre
Modeller
Analitik Modeller
Satış Hasılatı = Satışlar*Fiyat

Bilinmeyeni (hesaplanacak miktarı)
bilinenler cinsinden yazarak, cebirsel
ilişkiler çözümlenirse, buna analitik
yöntem ve bu yöntemin kullanıldığı
modellere analitik model adı verilir.

Değ. Gid. = Satışlar * Br.Değişken giderler

Top. Gid. = Sabit giderl+ Deği. Gid.

Kar = Satış hasılatı – Toplam Giderler

KAR = Sat. – (Fiyat –Br.Deg.Gid.)-Sab. Gid.
Sayısal Modeller
Bazı durumlarda her duruma uygun
olarak cevabı gösteren genel bir
sonuç bulmak söz konusu değildir.
Bu durumlarda özel değerler
denklemlerde yerine konur ve
sonuçta da özel bir cevap elde edilir.

Bu yöntem sayısal yöntem ve bu
yöntemin kullanıldığı modellerde
sayısal modeller olarak adlandırılır.
Matematik Modeller
Bir olayın geçmişte elde edilmiş
sonuçlarından yararlanarak, bu
olayın gelecekte ne gibi sonuçlar
doğuracağını araştırmamıza
yardımcı olan kantitatif tekniklerdir.

Zamandan tasarruf sağlar

Kolayca Anlaşılır

Gerekirse Hemen Düzeltilebilir
Alınacak Kararın önemi arttıkça
matematik modele olan ihtiyaç
artar
Karar vermede kullanılan değişken
sayısı arttıkça matematik modele
duyulan ihtiyaç artar
Karar verme faaliyetine iştirak
eden kişi sayısı arttıkça matematik
modele olan ihtiyaç artar
Model Geliştirme Süreci
Matematik Modeller
1 ve 4. aşamalar arası kavramsal
model geliştirme sürecidir.
Kavramsal model sorunun
çözümünü sağlayacak olan detaylı
model geliştirme çabasının özünü
oluşturmaktadır.

1. Problemi Belirleme

2. Değişkenler ve Kısıtlar

3. Değişkenler Arası İlişkiler

4. Formülasyon

Kavramsal model
geliştirme, yöneticinin dünyasının
işleyişinin nasıl olduğunu ortaya
çıkarmaktır.

5. Modelin Geliştirme

6. Modelin Test Edilmesi

7. Modelin Uygulanması
Problemi Tanımlama
Modelleme çabaları ne kadar iyi
olursa olsun, problem hakkında
doğru bilgi sağlanmadıkça iyi bir
model geliştirmeye yönelik bütün
çabalar boşa gidecektir.

Bir zamanlar bir kırmızı kürek takımı vardı
Kırmızı Takım bir kürek yarışı yapmak için yeşil
takımla sözleşti. Takımlarda 8 adam olacaktı.
İki takım da bir yıl boyunca çok sıkı çalıştı.
Yarış günü geldiğinde kazanmak için hazırdılar.
FINISH

Yeşil takım 1 mil fark yaptı !
Kırmızı takım yenilgiyi hazmedemiyordu. Gelecek yılki yarışı kazanmaya
and içtiler. Durumu incelemesi ve iki takım arasındaki farkı açıklaması
için uzmanlardan oluşan bir denetim ekibi kurdular.
Zorlu incelemelerle geçen haftaların sonunda denetçiler iki takım
arasındaki farkı buldular. Yeşil takımda 1 kaptan ve 7 kürekçi vardı...
… Kırmızı takımdaysa 7 kaptan ve 1 kürekçi !!
Eldeki bu ilk verilerden istediğini almış gözükmeyen üst yönetim
beklenmedik bir basiret örneği gösterip verileri analiz etmek ve gelecek
yılki yarışı kesinlikle kazanmak için bir danışmanlık firmasıyla anlaştı
Bir kaç ay sonra danışmanlar çözümü buldular.
Kırmızı Takımdaki sorunun kaynağı kaptanların
kürekçilere oranıydı..
Bu analiz üzerine bir çözüm önerildi: Kırmızı
takımın yapısı değiştirilmeliydi!
Kan kokusu alan köpekbalıkları gibi iştahı kabaran üst yönetim
Kırmızı Takımı hemen yeniden yapılandırdı. Takımda artık 4 Kaptan
bunların üzerinde 3 Müdür ve doğrudan rapor vermekle sorumlu bir
direktör olacaktı ve bir tane de Kürekçi... Bununla yetinmeyen
yönetim kürekçinin çalışma koşullarını ve özlük haklarını iyileştirmek
için performansını geliştirmesi durumunda geçerli olacak parasal
esaslara dayanmayan bir motivasyon programı da geliştirdi.
FINISH

Ertesi yıl Yeşil Takım farkı 2 mile çıkardı !...
Kırmızı Takım üst yönetimi yetersiz performansı nedeniyle
derhal kürekçinin işine son verdi..
Hazırlık aşamasında gösterdikleri üstün performanstan, sağladıkları
motivasyondan ve sahip oldukları yüksek liderlik niteliklerinden dolayı
gelecek yıl daha iyi bir kürekçi bulabilmelerine yardımcı olmak
amacıyla Kaptanlara, Müdürlere ve Direktöre bonus verildi.
Danışmanlık firması yeniden yapılanma konusunda güncel
bir analiz hazırladı. Buna göre; strateji doğruydu,
motivasyon mükemmeldi ve yeniden yapılanma harika
işlemişti; ama kullanılan araç (yani orijinal verilerde
dikkate alınmayan bot) geliştirilmeliydi.
Kırmızı Takım yönetimi yeni bir bot tasarlatıyor; ve hisse sahiplerine
şirketin mali disiplinini ve İnsan Kaynakları politikasının ne kadar iyi
olduğunu göstermek için gelecek yılki Kürekçi’yi Hindistan’dan
getirtecek.
Değişkenler ve Kısıtların Analizi
Kısıtlar olabilirliği ve kabul
edilebilirliği tanımlayan limitlerdir.
Yani kısıtlar değişkenlerin
alabilecekleri değerlerin sınırlarını
gösterirler. Kısıtlar sistemin içinden
olabileceği gibi çevreden de
olabilirler. Fiziksel olabilecekleri gibi
davranışsal da olabilirler.
Problemdeki sabitler ise
çözümlenemez kısıtlardır ve zaman
içinde değişmeyen ölçümlerdir.
Değişkenler ise problemin
faktörlerinin etkileşimlerini
yansıtırlar.

Problemi
Belirleme

Kısıtlar ve
Değişkenlerin
analizi

1.Kısıt

2.Kısıt

Değişken X

Değişken Y

Bilinen eleman

X-Y ilişkisinin
hipotezi

İlişkinin test
edilmesi

1.Değişken

2.değişken
Değişkenler ve Kısıtların Analizi
Değişkenler arası ilişkiler matematiksel olarak tanımlanmalıdır.
Değişkenler, hesaplama yapılmasını mümkün kılacak bilgi girişinin
sağlanabileceği, bilinen bir temele
ulaşıncaya
kadar
tahlil
edilip, ayrıştırılmalıdır.

Satış geliri, satış hacmi ve
birim fiyata bağlıdır

• İlişki
Satış Geliri = Satış Hacmi *
Birim Fiyat

• Matematiksel Biçim
Değişkenler Arası İlişkiler
Ayrıştırma ile ilgili değişkenler ve
ilişkileri tanımlanabilir. Bu
işlem, modeldeki tüm elemanları
tanımlamak için tekrar tekrar
izlenecek bir süreçtir.

Kapanış Nakit Dengesi = Açılış Nakit Dengesi + Nakit
Değişimi
Açılış nakit Dengesi = Önceki Dönem Kapanış Nakit
Dengesi
Nakit Değişimi = Dönem Gelirleri – Dönem Harcamaları

Ayrıştırma derecesi, modelin doğruluk
derecesi ve temsil yeteneğini belirler.
Ayrıştırma derecesi arttıkça modelin
karmaşıklık derecesi de artacaktır.

Kapanış Nakit dengesi = Ö.D.Nakit Dengesi + Dönem
Gelirleri – Dönem Harcamaları
Formülasyon
Formülasyon, değişkenleri ve bazı
hallerde durumları semboller ile
ifade etmektir.
Modellemeye konu olan sistem
durağan olmadığı sürece, sistemde
bazı faaliyetler olacaktır ve eğer bu
faaliyetler değişkenlerin değerlerini
etkiliyorsa, bunlar da modele dahil
edilmeli ve sembollerle temsil
edilmelidirler.

Sembol seçimindeki serbestiye
karşın, hangi tür sembol
kullanılacağı kararı önemlidir, bu
karar modelde kullanılan çözüm
tekniğine, modelde kullanılan
araca, yönetici ile modelci arasındaki
ilişkilere bağlıdır.
Sembollerin yanı sıra, kullanılan ölçü
birimleri de açıkça belirtilmelidir.
Model Geliştirme
Matematiksel olarak ifade edilmiş
bir ilişki;

I =A +C

-Tanımlanmış olabilir

H = 1 + B/100

-Ampirik olarak belirlenmiş olabilir
-Diğer ilişkilerden türetilmiş olabilir.

Model geliştirme aşamasında,
önceden belirlenen ilişkiler, en temel
elemanlardan oluşan ilişkiler elde
edilene kadar birleştirilir.

J=I+H
F = 1 + D/100
K=5*J*F
G = 1 + E/100
L=K*G
• Modelin Amacı L değişkenini hesaplayarak karar vericiye
yardımcı olmak ise geliştirilecek model şu şekilde olacaktır;

L = 5 * (A+C) * (1+B/100) * (1+D/100) * (1+E/100)
Modelin gerçek dünyayı temsil
ediş şeklinin uygunluğunun test
edilmesi
Geliştirilen modelin kullanıcının
ihtiyaçlarını gidermeye uygun olup
olmadığının test edilmesi
Modelin gerçek sorunların
çözümüne yardımcı olmaya uygun
olup olmadığının test edilmesi
Modelin Uygulamaya Konması
Modelin uygulamaya
konmasıyla
kasdedilen, modelin
organizasyon içinde
kullanılacağı bölüm ile
birleştirilmesidir.
Model Geliştirirken…
Yönetimin Desteği Sağlanmalıdır

İlk Model Basit Olmalıdır

Amaçlar Açıkça Belirlenmelidir

Model Esnek Olmalıdır

Modelci Faaliyetleri İyi Anlamalıdır

Kullanıcılar Sürece Dahil
Edilmelidir
Şirketlerde Modelleme Süreci…
Matematiksel Model Geliştirirken…
Matematik modeller
geliştirilirken gözönünde
tutulan belli başlı amaçlar
şunlardır:
a. Matematik model
zamandan tasarruf sağlar,
b. Matematik model
kolayca anlaşılır,
c. Gerekirse hemen
düzeltilebilir.
Alınacak kararın önemi
arttıkça,
Karar verme faaliyetine
katılan kişi sayısı arttıkça,
Değişken sayısı arttıkça

modele duyulan ihtiyaç
artar
Matematiksel Model Geliştirirken…
Basitlik ile Karmaşıklık Arasında Denge
Kurulmalıdır
Tatmin edici bir biçimde ölçülemeyen
değişkenlerin (soft variables) önemi arttıkça
matematik modelin karara katkısı azalacaktır
Değişkenler arası ilişkiler iyi tanımlanamazsa
modelin faydası azalacaktır

Yönetimin modele güveni sağlanamazsa model
kullanılamaz

Örgüt modeli kabul etmedikçe model verimli
olmayacaktır
Matematiksel Model Çeşitleri
Optimizasyon
Modelleri

Deterministik
Modeller

Tahmin Modelleri

Olasılık (Probabilistik)
Modeller
Matematiksel Programlama Modeli
Matematiksel programlama yönetim biliminin
optimizasyon problemlerinin çözümüyle ilgilenen
dalıdır.
Eğer bir sistem, matematiksel model adı verilen,
matematiksel sembollerle ifade edilebilecek bir yapıya
sahipse ve eğer modelin amacı sayısallaştırılabiliyorsa,
alternatifler arasında en iyi faaliyet(ler)i seçebilmemizi
sağlayacak bir çözüm yöntemi bulunabilecektir ve
matematiksel modellerin bu şekilde kullanımına
matematiksel programlama denir
Matematiksel Programlama Modeli
• Bir matematiksel programlama modeli 3 temel
parçadan oluşur:
(1)karar verici tarafından kontrol edilebilen veya
belirlenebilen karar değişkenleri,
(2)maksimize yada minimize edilecek bir amaç
fonksiyonu
(3)herhangi bir çözüm tarafından sağlanması
gereken kısıtlıklar seti.
Model Geliştirme Süreci;
Karar Değişkenlerinin
Belirlenmesi

Modelin Yapılandırılması

Bir değişkenin karar
değişkeni olup olmadığını
belirlemek için “bu değişkenin değerini değiştirebilir miyim?” sorusuna
yanıt aramak yeterlidir.

Veri Toplama –
Zaman/maliyet Belirleme

Eğer cevap evet ise karar
değişkenidir.

Amaç ve Kısıtlılıkların
Belirlenmesi
KISITLIKLAR
A) Fonksiyonel Kısıtlar

B) Değişken Kısıtları
Negatif Olmama Kısıtı
X>0
Alt Sınır Kısıtı
X>L
Üst Sınır Kısıtı
X<U
Tam Sayı Kısıtı
X = Tam Sayı
İkili Kısıtı
X = 0 veya 1
KISITLIKLAR
1.Sınırlayıcı Durumu
kelimelerle ifade edin;
{Gereken kaynak
miktarı} <ilişki>
{kullanılabilir kaynak
miktarı}
2.İlişkinin Sağındaki ve
solundaki birimlerin
eşit olduğundan emin
olun.

3.Kelimeleri bilinen
veya tahmin edilen
değerleri kullanarak
matematiksel hale
dönüştürün.
4.Denklemin sol
tarafında bütün karar
değişkenleri ve sağ
tarafında da sadece
bir sabit kalacak
şekilde düzenleyin.
MODELİN ÇÖZÜMÜ
1.Uygun bir çözüm yönteminin belirlenmesi
2.Çözümün gerçekleştirilmesi
3.Çözümün test edilmesi ve geçerliliğinin
araştırılması
4.Eğer sonuçlar uygun değilse modelleme
aşamasına dönüş
5.”Eğer… olursa, … ne olur” (What if) analizleri
SONUÇLARIN İLETİLMESİ VE
İZLENMESİ
-Bir Şirket Raporunun Yazılması
-Uygulama Sonuçlarının İzlenmesi
Şirket Raporunun İçeriği:
1. Giriş, Problemin Ortaya Konması
2. Varsayımların Açıklanması
3. Çözüm yöntemi ve Bilgisayar Programı
4. Sonuçlar – Sunum ve Analiz
5. ”Eğer… olursa, … ne olur” (What if) analizleri
6. Öneriler
7. Ekler
AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ
1.AŞAMA PROBLEMİN TANIMLANMASI
Ak Şirketi Ankara, İzmir ve İstanbul şehirlerinde perakende satış
mağazaları olan bir toptancıdır. Her ay şirket depolarına diğer
ürünlerin yanı sıra kendi markası olan boyadan da
yollamaktadır. AK bu boyayı kendisine ait Kütahya’da bir
fabrikada üretmektedir. Fabrikanın üretim kapasitesi bazı
aylarda talebi karşılayamamasına karşılık, şirket tarafından
yapılan bir çalışma fabrikada yapılacak bir kapasite artırımının
maliyet açısından çok etkin olmadığını ortaya çıkarmıştır. Bu
nedenle talebin karşılanması için şirket, Mersin’deki bir boya
üretici ise kendi adına boya üretimi için anlaşmıştır.
Kapasite artırımına gidilmeyeceği kaydıyla, problem en düşük
maliyetle gerçekleştirilebilecek bir dağıtım planının
belirlenmesidir.
AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ
2. AŞAMA
A. Karar Değişkenlerinin Belirlenmesi
•
Talep Miktarı
• Üretim Miktarı
X1 :Fabrikadan Ankara Mağazasına yollanan boya miktarı
X2 :Fabrikadan İzmir Mağazasına yollanan boya miktarı
X3 :Fabrikadan İstanbul Mağazasına yollanan boya miktarı
X4 :Mersinden Ankara Mağazasına yollanan boya miktarı
X5 :Mersinden İzmir Mağazasına yollanan boya miktarı
X6 :Mersinden İstanbul Mağazasına yollanan boya miktarı
X1, X2…X6 ton boya olsun.
AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ
B.MODELİN YAPILANDIRILMASI
Amacımız aylık üretim, dağıtım ve satın alma
maliyetlerini minimum kılacak bir dağıtım planı
oluşturmaktır.
Bu planı oluştururken bizi sınırlayan koşullar,
1.Kütahya fabrikası kapasitesinin (K1) üzerinde üretim
yapamamaktadır,
2.Aracıdan satın alınabilecek boya miktarının üst sınırı
(K2) bellidir.
3.Bütün mağazaların siparişleri (R1,R2,R3)
karşılanacaktır.
AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ
Fabrika üretilen bir ton boyanın üretim maliyetine M,
fabrikadan Ankara, İzmir ve İstanbul’a gönderilme
maliyetine de T1, T2 ve T3 diyelim.
Benzer şekilde Mersinden satın alınan boyanın 1 ton
maliyetine C, Ankara ,İzmir ve İstanbul’a nakil
maliyetine de S1,S2, ve S3 diyelim.
Buna göre toplam maliyetimiz;
“Ankara Mağazasına gelen boyaların maliyeti + İzmir
Mağazasına Gelen Boya Maliyeti ve İstanbul
Mağazasına Gelen Boya Maliyeti” olacaktır.
AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ
Ankara mağazasına Kütahya yada Mersin’den boya
gelebilir. Kütahya’dan gelen boya maliyeti ne
olacaktır?
(M+T1)X1
Mersinden gelen boya maliyeti ne olacaktır?
(C+S1)X4
Dolayısıyla Ankara Mağazasına gelen toplam maliyet;
(M+T1)X1+(C+S1)X4
olur.
AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ
Diğer iller için de maliyetleri benzer şekilde
belirleyebiliriz. Buna göre toplam Maliyetimiz
ise
(M+T1)X1+(M+T2)X2+ (M+T3)X3+ (C+S1)X4+(C+S2)X5+(C+S3)X6

Amacımız toplam maliyeti minimum yapmak
olduğuna göre amacımızı şu şekilde yazabiliriz;
Min (M+T1)X1+(M+T2)X2+ (M+T3)X3+ (C+S1)X4+(C+S2)X5+(C+S3)X6
AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ
Amaca ulaşmamızı belirleyen kısıtlıkları da matematiksel olarak ifade edersek;

1.Kütahya fabrikası kapasitesinin (K1) üzerinde üretim yapamamaktadır,
X1+X2+X3 ≤ K1
2.Aracıdan satın alınabilecek boya miktarının üst sınırı (K2) bellidir.,
X4+X5+X6 ≤ K2
3.Bütün mağazaların siparişleri (R1,R2,R3) karşılanacaktır.
X1 + X4 = R1
X2 + X5 = R2
X3 + X6 = R3
4.Negatif Olamama Kısıtı
X1, X2, X3,X4,X5,X6 ≥ 0
AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ- MODEL
Min (M+T1)X1+(M+T2)X2+ (M+T3)X3+
(C+S1)X4+(C+S2)X5+(C+S3)X6
St.
X1+X2+X3 ≤ K1
X4+X5+X6 ≤ K2
X1 + X4 = R1
X2 + X5 = R2
X3 + X6 = R3
X1, X2, X3,X4,X5,X6 ≥ 0
ÖRNEK
• Varsayalım ki bir firma depolarında bekleyen
büyük ekran TV’leri en düşük maliyetle sipariş
veren farklı mağazalarına yollamak
istemektedir.
• Ulaşımda kullanılan kamyonlar bir seferde tek
bir TV götürebilmektedir.
Sorular
• Kaç Tane Depo Var?
– Her bir deponun arz kapasitesi nedir?

• Kaç Tane Mağaza Var?
– Her bir mağazanın sipariş miktarı nedir?

• Her Bir Depodan Mağazalara Taşıma Maliyeti
Nedir?
– Mesafeyi, ücretleri, sigortayı vs. dikkate alın
Modelin Grafik Temsili

TALEP
ARZ

M1

20

D1
10

30

15

M3

22

8
11

D2

12

M2

6

5
14
Karar Değişkenlerinin Tanımlanması
•
•
•
•
•
•

X1 = D1’den M1’e gönderilen miktar
X2 = D1’den M2’ye gönderilen miktar
X3 = D1’den M3’e gönderilen miktar
X4 = D2’den M1’e gönderilen miktar
X5 = D2’den M2’ye gönderilen miktar
X6 = D2’den M3’e gönderilen miktar
Amaç/Amaç Fonksiyonu
• Amaç – Toplam Maliyeti En Aza İndirmek
– D1’den M1’e 1 TV yollamanın maliyeti 6 pb.
– Kaç Tane Yollayacağız?
• Bilinmiyor
• Ancak D1’den M1’e yollanan miktarı gösteren sembol X1

– Dolayısıyla D1’den M1’e yollanan malların toplam maliyeti
6X1
– Diğer Maliyetlerde Benzer Şekilde Belirlenebilir

• Buna Göre Amaç Fonksiyonu:
MIN 6X1 + 8X2 + 11X3 + 10X4 + 5X5 + 14X6
Depo Kısıtları
• Her Bir Depo’dan Yollanacak TV Miktarı O depoda
Varolan TV Miktarından Fazla Olamaz
– D1’den Kaç Tane Yollayacağız?
• X1 tane M1’e, X2 tane M2’ye ve X3 tane M3’e
• Dolayısıyla D1’den yollanacak toplam miktar:

X1 + X 2 + X 3
– D1’den yollanabilecek en fazla miktar nedir?
• Deponun toplam arzı yani 20’dir

• Dolayısıyla D1 için şu kısıtımız vardır
X1 + X2 + X3 20
• Benzer Şekilde D2 İçin: X4 + X5 + X6 30
Mağaza Kısıtları
• Her Bir Mağazaya Gelen Mal Miktarı Mağazanın
Siparişine Eşit Olacaktır
– M1’e Kaç TV Gelecektir
• X1 tane D1’den ve X4 tane D’den
• Gelen Miktar Siparişine Eşit Olacaktır -- 12

• Buna Göre M1 İçin Kısıtımız:
X1 + X4 = 12
• Benzer Şekilde M2 ve M3 İçin:
S2:
X2 + X5 = 15
S3:
X3 + X6 = 22
Negatif Olmama Kısıtları
• Bir Depodan Bir Mağazaya Yollanan Miktar
Negatif Olamaz
• Dolayısıyla:
– X1 0, X2 0, X3 0, X4 0, X5 0, X6
– Basitçe Yazarsak: Xi 0 i=1,2,3,4,5,6

0
Matematiksel Model
MIN 6X1 + 8X2 + 11X3 + 10X4 + 5X5 + 14X6
S.T. X1 + X2 + X3
20
X4 + X5 + X6 30
X1
+ X4
= 12
X2
+ X5
= 15
X3
+ X6 = 22
Xi 0

i=1,…,6
Modelin Çözümü
•
•
•
•

Uygun Çözüm Tekniğinin Belirlenmesi
Model Çözümünün Üretilmesi
Model Sonuçlarını Test Et/Geçerliliğini Araştır
Sonuçlar Kabul Edilemez İse Modelleme
Aşamasına Dön
• “Eğer…Olursa, …..Ne Olur” Analizleri Yap
Modelin Çözümü
• Verdiğimiz Örnek Ulaştırma Modeline
Uymaktadır
• Bilgisayar Yardımı İle Model Çözülebilir
Analiz
•
•
•
•
•

D1’den M1’e 12 ve M3’e 8 TV Yollanacak
D2’den M2’ye 15 ve M3’e 14 TV Yollanacak
Toplam Maliyet 431 pb.
1 TV D2’de Kalır
Herhangi Bir Diğer Kombinasyonun Maliyeti
Daha Yüksek Olacaktır
Çözüm Sonrası Aşamalar
• Rapor/ Sunum Oluşturulması
• Uygulama Sonuçlarının İzlenmesi
Sunumların Hazırlanması
•
•
•
•
•
•
•

Giriş
Varsayımlar
Çözüm Yaklaşımı/Kullanılan Yazılım
Model Sonuçlarının Analizi
“Eğer…Olursa,…Ne Olur” Analizleri
Öneriler
Ekler
Yöneylem Araştırması Süreci
Problem Tanımlama

Matematiksel Model

Modelin Çözümü

İletişim

More Related Content

Viewers also liked

Clinical decision support systems (CDSS)
Clinical decision support systems (CDSS)Clinical decision support systems (CDSS)
Clinical decision support systems (CDSS)Dr. Khaled OUANES
 
Decision support systems, group decision support systems,expert systems-manag...
Decision support systems, group decision support systems,expert systems-manag...Decision support systems, group decision support systems,expert systems-manag...
Decision support systems, group decision support systems,expert systems-manag...clincy cleetus
 
Clinical decision support systems
Clinical decision support systemsClinical decision support systems
Clinical decision support systemsAHMED ZINHOM
 
Clinical Decision Support Systems
Clinical Decision Support SystemsClinical Decision Support Systems
Clinical Decision Support Systemspradhasrini
 
Clinical Decision Support Systems - Sunil Nair Health Informatics Dalhousie U...
Clinical Decision Support Systems - Sunil Nair Health Informatics Dalhousie U...Clinical Decision Support Systems - Sunil Nair Health Informatics Dalhousie U...
Clinical Decision Support Systems - Sunil Nair Health Informatics Dalhousie U...Sunil Nair
 
Global Public Health Perspectives in Chronic Disease- Innovative Applications...
Global Public Health Perspectives in Chronic Disease- Innovative Applications...Global Public Health Perspectives in Chronic Disease- Innovative Applications...
Global Public Health Perspectives in Chronic Disease- Innovative Applications...ColumbiaPublicHealth
 
Chronic Disease Prevention Compression of Morbidity and Preservation of Health
Chronic Disease Prevention Compression of Morbidity and Preservation of Health Chronic Disease Prevention Compression of Morbidity and Preservation of Health
Chronic Disease Prevention Compression of Morbidity and Preservation of Health ColumbiaPublicHealth
 
B&i2013 donderdag 14.15_zaal_c_the freedom of form and material
B&i2013 donderdag 14.15_zaal_c_the freedom of form and materialB&i2013 donderdag 14.15_zaal_c_the freedom of form and material
B&i2013 donderdag 14.15_zaal_c_the freedom of form and materialBouwmaterialen_Innovatie
 
Presentacion 10 5
Presentacion 10 5Presentacion 10 5
Presentacion 10 5julietha1
 
The Dementias- New Biology, Public Health Applications
The Dementias- New Biology, Public Health ApplicationsThe Dementias- New Biology, Public Health Applications
The Dementias- New Biology, Public Health ApplicationsColumbiaPublicHealth
 
Ultrasonictransducer 120914042111-phpapp01
Ultrasonictransducer 120914042111-phpapp01Ultrasonictransducer 120914042111-phpapp01
Ultrasonictransducer 120914042111-phpapp01Ahmad Masood Khokhar
 
B&i2013 donderdag 15.45_zaal_b_low-carbon concretes using novel mineral binde...
B&i2013 donderdag 15.45_zaal_b_low-carbon concretes using novel mineral binde...B&i2013 donderdag 15.45_zaal_b_low-carbon concretes using novel mineral binde...
B&i2013 donderdag 15.45_zaal_b_low-carbon concretes using novel mineral binde...Bouwmaterialen_Innovatie
 

Viewers also liked (19)

Clinical decision support systems (CDSS)
Clinical decision support systems (CDSS)Clinical decision support systems (CDSS)
Clinical decision support systems (CDSS)
 
Decision support systems, group decision support systems,expert systems-manag...
Decision support systems, group decision support systems,expert systems-manag...Decision support systems, group decision support systems,expert systems-manag...
Decision support systems, group decision support systems,expert systems-manag...
 
Clinical decision support systems
Clinical decision support systemsClinical decision support systems
Clinical decision support systems
 
BAYİ YÖNETİMİ (Güçlü Bayilik Sistemleri Nasıl Kurulur, Nasıl Yönetilir?)
BAYİ YÖNETİMİ (Güçlü Bayilik Sistemleri Nasıl Kurulur, Nasıl Yönetilir?)BAYİ YÖNETİMİ (Güçlü Bayilik Sistemleri Nasıl Kurulur, Nasıl Yönetilir?)
BAYİ YÖNETİMİ (Güçlü Bayilik Sistemleri Nasıl Kurulur, Nasıl Yönetilir?)
 
Clinical Decision Support Systems
Clinical Decision Support SystemsClinical Decision Support Systems
Clinical Decision Support Systems
 
Clinical Decision Support Systems - Sunil Nair Health Informatics Dalhousie U...
Clinical Decision Support Systems - Sunil Nair Health Informatics Dalhousie U...Clinical Decision Support Systems - Sunil Nair Health Informatics Dalhousie U...
Clinical Decision Support Systems - Sunil Nair Health Informatics Dalhousie U...
 
Global Public Health Perspectives in Chronic Disease- Innovative Applications...
Global Public Health Perspectives in Chronic Disease- Innovative Applications...Global Public Health Perspectives in Chronic Disease- Innovative Applications...
Global Public Health Perspectives in Chronic Disease- Innovative Applications...
 
Chronic Disease Prevention Compression of Morbidity and Preservation of Health
Chronic Disease Prevention Compression of Morbidity and Preservation of Health Chronic Disease Prevention Compression of Morbidity and Preservation of Health
Chronic Disease Prevention Compression of Morbidity and Preservation of Health
 
B&i2013 donderdag 14.15_zaal_c_the freedom of form and material
B&i2013 donderdag 14.15_zaal_c_the freedom of form and materialB&i2013 donderdag 14.15_zaal_c_the freedom of form and material
B&i2013 donderdag 14.15_zaal_c_the freedom of form and material
 
Presentacion 10 5
Presentacion 10 5Presentacion 10 5
Presentacion 10 5
 
The Dementias- New Biology, Public Health Applications
The Dementias- New Biology, Public Health ApplicationsThe Dementias- New Biology, Public Health Applications
The Dementias- New Biology, Public Health Applications
 
3.1 farrer 2015 oration panozzo
3.1 farrer 2015 oration panozzo3.1 farrer 2015 oration panozzo
3.1 farrer 2015 oration panozzo
 
eResources for open drug discovery, Dr Matthew Todd
eResources for open drug discovery, Dr Matthew ToddeResources for open drug discovery, Dr Matthew Todd
eResources for open drug discovery, Dr Matthew Todd
 
Financial Aid Process
Financial Aid ProcessFinancial Aid Process
Financial Aid Process
 
1.2 resetting the australian table session 1. heather grieve
1.2 resetting the australian table   session 1. heather grieve1.2 resetting the australian table   session 1. heather grieve
1.2 resetting the australian table session 1. heather grieve
 
Ultrasonictransducer 120914042111-phpapp01
Ultrasonictransducer 120914042111-phpapp01Ultrasonictransducer 120914042111-phpapp01
Ultrasonictransducer 120914042111-phpapp01
 
Development and evaluation of a mobile phone app intervention targeting sleep...
Development and evaluation of a mobile phone app intervention targeting sleep...Development and evaluation of a mobile phone app intervention targeting sleep...
Development and evaluation of a mobile phone app intervention targeting sleep...
 
Researching health literacy and numeracy as social practice. Dr Stephen Black...
Researching health literacy and numeracy as social practice. Dr Stephen Black...Researching health literacy and numeracy as social practice. Dr Stephen Black...
Researching health literacy and numeracy as social practice. Dr Stephen Black...
 
B&i2013 donderdag 15.45_zaal_b_low-carbon concretes using novel mineral binde...
B&i2013 donderdag 15.45_zaal_b_low-carbon concretes using novel mineral binde...B&i2013 donderdag 15.45_zaal_b_low-carbon concretes using novel mineral binde...
B&i2013 donderdag 15.45_zaal_b_low-carbon concretes using novel mineral binde...
 

Similar to Model Geliştirme

1 dp karar_verme
1 dp karar_verme1 dp karar_verme
1 dp karar_vermeEsat Porsuk
 
Açık Ve Uzaktan Öğretim Yöntemi Danışman: Doç. Dr. Agah Tuğrul Korucu Hazırla...
Açık Ve Uzaktan Öğretim Yöntemi Danışman: Doç. Dr. Agah Tuğrul Korucu Hazırla...Açık Ve Uzaktan Öğretim Yöntemi Danışman: Doç. Dr. Agah Tuğrul Korucu Hazırla...
Açık Ve Uzaktan Öğretim Yöntemi Danışman: Doç. Dr. Agah Tuğrul Korucu Hazırla...CemreZL
 
İTÜ İşletme ve Teknoloji Yönetimi - BİTİRME PROJESİ
İTÜ İşletme ve Teknoloji Yönetimi - BİTİRME PROJESİİTÜ İşletme ve Teknoloji Yönetimi - BİTİRME PROJESİ
İTÜ İşletme ve Teknoloji Yönetimi - BİTİRME PROJESİElif Tuygan Arslançeri
 
Proje Ağlarında Kaynak Dengeleme Problemine Yönelik Meta-Sezgisel Optimizasyo...
Proje Ağlarında Kaynak Dengeleme Problemine Yönelik Meta-Sezgisel Optimizasyo...Proje Ağlarında Kaynak Dengeleme Problemine Yönelik Meta-Sezgisel Optimizasyo...
Proje Ağlarında Kaynak Dengeleme Problemine Yönelik Meta-Sezgisel Optimizasyo...Safak EBESEK
 
İHTİYAÇ ANALİZİ-MUSTAFA ÇAĞATAY ASLAN-22980810035-YİYECEK İÇECEK HİZMETLERİ.pptx
İHTİYAÇ ANALİZİ-MUSTAFA ÇAĞATAY ASLAN-22980810035-YİYECEK İÇECEK HİZMETLERİ.pptxİHTİYAÇ ANALİZİ-MUSTAFA ÇAĞATAY ASLAN-22980810035-YİYECEK İÇECEK HİZMETLERİ.pptx
İHTİYAÇ ANALİZİ-MUSTAFA ÇAĞATAY ASLAN-22980810035-YİYECEK İÇECEK HİZMETLERİ.pptxMUSTAFA CAGATAY ASLAN
 
Yalın Sağlık Eğitim Kataloğu 2 Aralık 2016
Yalın Sağlık Eğitim Kataloğu 2 Aralık 2016Yalın Sağlık Eğitim Kataloğu 2 Aralık 2016
Yalın Sağlık Eğitim Kataloğu 2 Aralık 2016Yalın Enstitü Türkiye
 
Yeni Microsoft PowerPoint Sunusu (8).pptx
Yeni Microsoft PowerPoint Sunusu (8).pptxYeni Microsoft PowerPoint Sunusu (8).pptx
Yeni Microsoft PowerPoint Sunusu (8).pptxCelalAkman
 
Bpm yildiz tekno park 2019
Bpm yildiz tekno park 2019Bpm yildiz tekno park 2019
Bpm yildiz tekno park 2019Serkan Turkeli
 
e53b761ee7bd3b9cdd219d1ec61c0caa.pdf
e53b761ee7bd3b9cdd219d1ec61c0caa.pdfe53b761ee7bd3b9cdd219d1ec61c0caa.pdf
e53b761ee7bd3b9cdd219d1ec61c0caa.pdfEmreKara45
 
Deney tasarımı (rapor)
Deney tasarımı (rapor)Deney tasarımı (rapor)
Deney tasarımı (rapor)Habip TAYLAN
 
Tedarik Zinciri Performans Ölçümü
Tedarik Zinciri Performans ÖlçümüTedarik Zinciri Performans Ölçümü
Tedarik Zinciri Performans ÖlçümüDuran Güler
 
3 hafta-paz arşt
3 hafta-paz arşt3 hafta-paz arşt
3 hafta-paz arştcll-o
 
Yönetim final çalışması
Yönetim final çalışmasıYönetim final çalışması
Yönetim final çalışmasıEmrullah Baran
 
Yazılım projeleri süreç performans ölçümü
Yazılım projeleri süreç performans ölçümüYazılım projeleri süreç performans ölçümü
Yazılım projeleri süreç performans ölçümüTUBITAK
 

Similar to Model Geliştirme (20)

1 dp karar_verme
1 dp karar_verme1 dp karar_verme
1 dp karar_verme
 
Açık Ve Uzaktan Öğretim Yöntemi Danışman: Doç. Dr. Agah Tuğrul Korucu Hazırla...
Açık Ve Uzaktan Öğretim Yöntemi Danışman: Doç. Dr. Agah Tuğrul Korucu Hazırla...Açık Ve Uzaktan Öğretim Yöntemi Danışman: Doç. Dr. Agah Tuğrul Korucu Hazırla...
Açık Ve Uzaktan Öğretim Yöntemi Danışman: Doç. Dr. Agah Tuğrul Korucu Hazırla...
 
İTÜ İşletme ve Teknoloji Yönetimi - BİTİRME PROJESİ
İTÜ İşletme ve Teknoloji Yönetimi - BİTİRME PROJESİİTÜ İşletme ve Teknoloji Yönetimi - BİTİRME PROJESİ
İTÜ İşletme ve Teknoloji Yönetimi - BİTİRME PROJESİ
 
Proje Ağlarında Kaynak Dengeleme Problemine Yönelik Meta-Sezgisel Optimizasyo...
Proje Ağlarında Kaynak Dengeleme Problemine Yönelik Meta-Sezgisel Optimizasyo...Proje Ağlarında Kaynak Dengeleme Problemine Yönelik Meta-Sezgisel Optimizasyo...
Proje Ağlarında Kaynak Dengeleme Problemine Yönelik Meta-Sezgisel Optimizasyo...
 
İHTİYAÇ ANALİZİ-MUSTAFA ÇAĞATAY ASLAN-22980810035-YİYECEK İÇECEK HİZMETLERİ.pptx
İHTİYAÇ ANALİZİ-MUSTAFA ÇAĞATAY ASLAN-22980810035-YİYECEK İÇECEK HİZMETLERİ.pptxİHTİYAÇ ANALİZİ-MUSTAFA ÇAĞATAY ASLAN-22980810035-YİYECEK İÇECEK HİZMETLERİ.pptx
İHTİYAÇ ANALİZİ-MUSTAFA ÇAĞATAY ASLAN-22980810035-YİYECEK İÇECEK HİZMETLERİ.pptx
 
Yalın Sağlık Eğitim Kataloğu 2 Aralık 2016
Yalın Sağlık Eğitim Kataloğu 2 Aralık 2016Yalın Sağlık Eğitim Kataloğu 2 Aralık 2016
Yalın Sağlık Eğitim Kataloğu 2 Aralık 2016
 
Performans
PerformansPerformans
Performans
 
Yeni Microsoft PowerPoint Sunusu (8).pptx
Yeni Microsoft PowerPoint Sunusu (8).pptxYeni Microsoft PowerPoint Sunusu (8).pptx
Yeni Microsoft PowerPoint Sunusu (8).pptx
 
Bpm yildiz tekno park 2019
Bpm yildiz tekno park 2019Bpm yildiz tekno park 2019
Bpm yildiz tekno park 2019
 
e53b761ee7bd3b9cdd219d1ec61c0caa.pdf
e53b761ee7bd3b9cdd219d1ec61c0caa.pdfe53b761ee7bd3b9cdd219d1ec61c0caa.pdf
e53b761ee7bd3b9cdd219d1ec61c0caa.pdf
 
Kalitecemberi
KalitecemberiKalitecemberi
Kalitecemberi
 
Deney tasarımı (rapor)
Deney tasarımı (rapor)Deney tasarımı (rapor)
Deney tasarımı (rapor)
 
Kaizen
KaizenKaizen
Kaizen
 
Tedarik Zinciri Performans Ölçümü
Tedarik Zinciri Performans ÖlçümüTedarik Zinciri Performans Ölçümü
Tedarik Zinciri Performans Ölçümü
 
3 hafta-paz arşt
3 hafta-paz arşt3 hafta-paz arşt
3 hafta-paz arşt
 
Yalın bursa 2017
Yalın bursa 2017Yalın bursa 2017
Yalın bursa 2017
 
Deney tasarımı
Deney tasarımıDeney tasarımı
Deney tasarımı
 
Lean ofis tanıtım
Lean ofis tanıtımLean ofis tanıtım
Lean ofis tanıtım
 
Yönetim final çalışması
Yönetim final çalışmasıYönetim final çalışması
Yönetim final çalışması
 
Yazılım projeleri süreç performans ölçümü
Yazılım projeleri süreç performans ölçümüYazılım projeleri süreç performans ölçümü
Yazılım projeleri süreç performans ölçümü
 

Model Geliştirme

  • 2. YÖNETİM BİLİMİ Yönetim Bilimi, karar almada bilimsel yaklaşımı uygulayan bir disiplindir. Bilimsel Yaklaşım belirli bir amaç çerçevesinde hipotez ve model kurmayı, modelin çözümü ve hipotezlerin testini ve sonuçların yorumlanmasını kapsar.
  • 3. MODEL KAVRAMININ TEMELLERİ Model “gerçek sistemlerin temsili” olarak tanımlanabilir. İnceleme konusu şu anda mevcut olan bir sistem ise, modelin amacı sistemin performansını geliştirmek çabası ile sistemin davranışını analiz etmektir. İnceleme Konusu şu anda mevcut olmayan, ancak ileride olabilecek bir sistem ise, modelin amacı sistemin bileşenleri arasında fonksiyonel ilişkileri içeren sistemin ideal yapısını tanımlamaktır. Model Kavramı Matematiksel Modeller Doğrusal Programlama Tam Sayılı Programlama
  • 4.
  • 5. Karar Alma ve elemanları Durum Alternatifler arasından birinin seçilmesi olan karar alma, ekonomik bir kuruluş olan işletme için kar amacını gerçekleştirmek ve bunun için de mal ve hizmetler üreterek, müşterilerine sunmaya yönelik bir süreçtir. Karar Verici Amaçlar Uygun Alternatifin Seçilmesi
  • 6. Karar Süreci Sürecin 2-7. aşamalar arası Bilimsel Yöntem olarak adlandırılır. Bir problemi model haline getirebilme, problemin çözülmesini ve karar vermeyi büyük ölçüde kolaylaştıracaktır. Problemin Belirlenmesi Problemin Formülasyonu Model Kurma Bilgi Derleme Modelin Çözümü Geçerlilik ve duyarlılık Sonuçların yorumu Karar Verme, Uygulama, Kontrol
  • 7. Model ve Karar -Karardan elde edilecek sonuçlar daha iyi gösterilir -Değişkenlerdeki değişikliklerin sonuçları kolaylıkla belirlenebilir -Değişkenler arasında ilişkiler belirlenebilir -Problemin anlaşılmasını kolaylaştırır -Kararların daha sağlıklı olmasını sağlar -Matematik bir dil olarak kullanıldığından karmaşık sistemlere bile kolayca uygulanır
  • 8.
  • 9. Modellerin Sınıflandırılması Modeller yansıttıkları gerçek sistem, sistemi ifade dereceleri, kabul görme ve genel olma dereceleri, amaç ve tekniklerine göre çeşitli şekillerde sınıflandırılabilirler. Temsil Biçimine Göre Model Sınıflandırmaları Çözüm Tekniklerine Göre Kullanıma Amaçlarına Göre
  • 10.
  • 13. Analitik Modeller Satış Hasılatı = Satışlar*Fiyat Bilinmeyeni (hesaplanacak miktarı) bilinenler cinsinden yazarak, cebirsel ilişkiler çözümlenirse, buna analitik yöntem ve bu yöntemin kullanıldığı modellere analitik model adı verilir. Değ. Gid. = Satışlar * Br.Değişken giderler Top. Gid. = Sabit giderl+ Deği. Gid. Kar = Satış hasılatı – Toplam Giderler KAR = Sat. – (Fiyat –Br.Deg.Gid.)-Sab. Gid.
  • 14. Sayısal Modeller Bazı durumlarda her duruma uygun olarak cevabı gösteren genel bir sonuç bulmak söz konusu değildir. Bu durumlarda özel değerler denklemlerde yerine konur ve sonuçta da özel bir cevap elde edilir. Bu yöntem sayısal yöntem ve bu yöntemin kullanıldığı modellerde sayısal modeller olarak adlandırılır.
  • 15.
  • 16. Matematik Modeller Bir olayın geçmişte elde edilmiş sonuçlarından yararlanarak, bu olayın gelecekte ne gibi sonuçlar doğuracağını araştırmamıza yardımcı olan kantitatif tekniklerdir. Zamandan tasarruf sağlar Kolayca Anlaşılır Gerekirse Hemen Düzeltilebilir
  • 17. Alınacak Kararın önemi arttıkça matematik modele olan ihtiyaç artar Karar vermede kullanılan değişken sayısı arttıkça matematik modele duyulan ihtiyaç artar Karar verme faaliyetine iştirak eden kişi sayısı arttıkça matematik modele olan ihtiyaç artar
  • 19. Matematik Modeller 1 ve 4. aşamalar arası kavramsal model geliştirme sürecidir. Kavramsal model sorunun çözümünü sağlayacak olan detaylı model geliştirme çabasının özünü oluşturmaktadır. 1. Problemi Belirleme 2. Değişkenler ve Kısıtlar 3. Değişkenler Arası İlişkiler 4. Formülasyon Kavramsal model geliştirme, yöneticinin dünyasının işleyişinin nasıl olduğunu ortaya çıkarmaktır. 5. Modelin Geliştirme 6. Modelin Test Edilmesi 7. Modelin Uygulanması
  • 20. Problemi Tanımlama Modelleme çabaları ne kadar iyi olursa olsun, problem hakkında doğru bilgi sağlanmadıkça iyi bir model geliştirmeye yönelik bütün çabalar boşa gidecektir. Bir zamanlar bir kırmızı kürek takımı vardı
  • 21. Kırmızı Takım bir kürek yarışı yapmak için yeşil takımla sözleşti. Takımlarda 8 adam olacaktı.
  • 22. İki takım da bir yıl boyunca çok sıkı çalıştı. Yarış günü geldiğinde kazanmak için hazırdılar.
  • 23. FINISH Yeşil takım 1 mil fark yaptı !
  • 24. Kırmızı takım yenilgiyi hazmedemiyordu. Gelecek yılki yarışı kazanmaya and içtiler. Durumu incelemesi ve iki takım arasındaki farkı açıklaması için uzmanlardan oluşan bir denetim ekibi kurdular.
  • 25. Zorlu incelemelerle geçen haftaların sonunda denetçiler iki takım arasındaki farkı buldular. Yeşil takımda 1 kaptan ve 7 kürekçi vardı...
  • 26.
  • 27. … Kırmızı takımdaysa 7 kaptan ve 1 kürekçi !!
  • 28.
  • 29. Eldeki bu ilk verilerden istediğini almış gözükmeyen üst yönetim beklenmedik bir basiret örneği gösterip verileri analiz etmek ve gelecek yılki yarışı kesinlikle kazanmak için bir danışmanlık firmasıyla anlaştı
  • 30.
  • 31. Bir kaç ay sonra danışmanlar çözümü buldular. Kırmızı Takımdaki sorunun kaynağı kaptanların kürekçilere oranıydı.. Bu analiz üzerine bir çözüm önerildi: Kırmızı takımın yapısı değiştirilmeliydi!
  • 32. Kan kokusu alan köpekbalıkları gibi iştahı kabaran üst yönetim Kırmızı Takımı hemen yeniden yapılandırdı. Takımda artık 4 Kaptan bunların üzerinde 3 Müdür ve doğrudan rapor vermekle sorumlu bir direktör olacaktı ve bir tane de Kürekçi... Bununla yetinmeyen yönetim kürekçinin çalışma koşullarını ve özlük haklarını iyileştirmek için performansını geliştirmesi durumunda geçerli olacak parasal esaslara dayanmayan bir motivasyon programı da geliştirdi.
  • 33.
  • 34. FINISH Ertesi yıl Yeşil Takım farkı 2 mile çıkardı !...
  • 35. Kırmızı Takım üst yönetimi yetersiz performansı nedeniyle derhal kürekçinin işine son verdi..
  • 36. Hazırlık aşamasında gösterdikleri üstün performanstan, sağladıkları motivasyondan ve sahip oldukları yüksek liderlik niteliklerinden dolayı gelecek yıl daha iyi bir kürekçi bulabilmelerine yardımcı olmak amacıyla Kaptanlara, Müdürlere ve Direktöre bonus verildi.
  • 37. Danışmanlık firması yeniden yapılanma konusunda güncel bir analiz hazırladı. Buna göre; strateji doğruydu, motivasyon mükemmeldi ve yeniden yapılanma harika işlemişti; ama kullanılan araç (yani orijinal verilerde dikkate alınmayan bot) geliştirilmeliydi.
  • 38. Kırmızı Takım yönetimi yeni bir bot tasarlatıyor; ve hisse sahiplerine şirketin mali disiplinini ve İnsan Kaynakları politikasının ne kadar iyi olduğunu göstermek için gelecek yılki Kürekçi’yi Hindistan’dan getirtecek.
  • 39. Değişkenler ve Kısıtların Analizi Kısıtlar olabilirliği ve kabul edilebilirliği tanımlayan limitlerdir. Yani kısıtlar değişkenlerin alabilecekleri değerlerin sınırlarını gösterirler. Kısıtlar sistemin içinden olabileceği gibi çevreden de olabilirler. Fiziksel olabilecekleri gibi davranışsal da olabilirler. Problemdeki sabitler ise çözümlenemez kısıtlardır ve zaman içinde değişmeyen ölçümlerdir. Değişkenler ise problemin faktörlerinin etkileşimlerini yansıtırlar. Problemi Belirleme Kısıtlar ve Değişkenlerin analizi 1.Kısıt 2.Kısıt Değişken X Değişken Y Bilinen eleman X-Y ilişkisinin hipotezi İlişkinin test edilmesi 1.Değişken 2.değişken
  • 40. Değişkenler ve Kısıtların Analizi Değişkenler arası ilişkiler matematiksel olarak tanımlanmalıdır. Değişkenler, hesaplama yapılmasını mümkün kılacak bilgi girişinin sağlanabileceği, bilinen bir temele ulaşıncaya kadar tahlil edilip, ayrıştırılmalıdır. Satış geliri, satış hacmi ve birim fiyata bağlıdır • İlişki Satış Geliri = Satış Hacmi * Birim Fiyat • Matematiksel Biçim
  • 41. Değişkenler Arası İlişkiler Ayrıştırma ile ilgili değişkenler ve ilişkileri tanımlanabilir. Bu işlem, modeldeki tüm elemanları tanımlamak için tekrar tekrar izlenecek bir süreçtir. Kapanış Nakit Dengesi = Açılış Nakit Dengesi + Nakit Değişimi Açılış nakit Dengesi = Önceki Dönem Kapanış Nakit Dengesi Nakit Değişimi = Dönem Gelirleri – Dönem Harcamaları Ayrıştırma derecesi, modelin doğruluk derecesi ve temsil yeteneğini belirler. Ayrıştırma derecesi arttıkça modelin karmaşıklık derecesi de artacaktır. Kapanış Nakit dengesi = Ö.D.Nakit Dengesi + Dönem Gelirleri – Dönem Harcamaları
  • 42. Formülasyon Formülasyon, değişkenleri ve bazı hallerde durumları semboller ile ifade etmektir. Modellemeye konu olan sistem durağan olmadığı sürece, sistemde bazı faaliyetler olacaktır ve eğer bu faaliyetler değişkenlerin değerlerini etkiliyorsa, bunlar da modele dahil edilmeli ve sembollerle temsil edilmelidirler. Sembol seçimindeki serbestiye karşın, hangi tür sembol kullanılacağı kararı önemlidir, bu karar modelde kullanılan çözüm tekniğine, modelde kullanılan araca, yönetici ile modelci arasındaki ilişkilere bağlıdır. Sembollerin yanı sıra, kullanılan ölçü birimleri de açıkça belirtilmelidir.
  • 43. Model Geliştirme Matematiksel olarak ifade edilmiş bir ilişki; I =A +C -Tanımlanmış olabilir H = 1 + B/100 -Ampirik olarak belirlenmiş olabilir -Diğer ilişkilerden türetilmiş olabilir. Model geliştirme aşamasında, önceden belirlenen ilişkiler, en temel elemanlardan oluşan ilişkiler elde edilene kadar birleştirilir. J=I+H F = 1 + D/100 K=5*J*F G = 1 + E/100 L=K*G • Modelin Amacı L değişkenini hesaplayarak karar vericiye yardımcı olmak ise geliştirilecek model şu şekilde olacaktır; L = 5 * (A+C) * (1+B/100) * (1+D/100) * (1+E/100)
  • 44. Modelin gerçek dünyayı temsil ediş şeklinin uygunluğunun test edilmesi Geliştirilen modelin kullanıcının ihtiyaçlarını gidermeye uygun olup olmadığının test edilmesi Modelin gerçek sorunların çözümüne yardımcı olmaya uygun olup olmadığının test edilmesi
  • 45. Modelin Uygulamaya Konması Modelin uygulamaya konmasıyla kasdedilen, modelin organizasyon içinde kullanılacağı bölüm ile birleştirilmesidir.
  • 46. Model Geliştirirken… Yönetimin Desteği Sağlanmalıdır İlk Model Basit Olmalıdır Amaçlar Açıkça Belirlenmelidir Model Esnek Olmalıdır Modelci Faaliyetleri İyi Anlamalıdır Kullanıcılar Sürece Dahil Edilmelidir
  • 48.
  • 49. Matematiksel Model Geliştirirken… Matematik modeller geliştirilirken gözönünde tutulan belli başlı amaçlar şunlardır: a. Matematik model zamandan tasarruf sağlar, b. Matematik model kolayca anlaşılır, c. Gerekirse hemen düzeltilebilir.
  • 50. Alınacak kararın önemi arttıkça, Karar verme faaliyetine katılan kişi sayısı arttıkça, Değişken sayısı arttıkça modele duyulan ihtiyaç artar
  • 51. Matematiksel Model Geliştirirken… Basitlik ile Karmaşıklık Arasında Denge Kurulmalıdır Tatmin edici bir biçimde ölçülemeyen değişkenlerin (soft variables) önemi arttıkça matematik modelin karara katkısı azalacaktır Değişkenler arası ilişkiler iyi tanımlanamazsa modelin faydası azalacaktır Yönetimin modele güveni sağlanamazsa model kullanılamaz Örgüt modeli kabul etmedikçe model verimli olmayacaktır
  • 53. Matematiksel Programlama Modeli Matematiksel programlama yönetim biliminin optimizasyon problemlerinin çözümüyle ilgilenen dalıdır. Eğer bir sistem, matematiksel model adı verilen, matematiksel sembollerle ifade edilebilecek bir yapıya sahipse ve eğer modelin amacı sayısallaştırılabiliyorsa, alternatifler arasında en iyi faaliyet(ler)i seçebilmemizi sağlayacak bir çözüm yöntemi bulunabilecektir ve matematiksel modellerin bu şekilde kullanımına matematiksel programlama denir
  • 54. Matematiksel Programlama Modeli • Bir matematiksel programlama modeli 3 temel parçadan oluşur: (1)karar verici tarafından kontrol edilebilen veya belirlenebilen karar değişkenleri, (2)maksimize yada minimize edilecek bir amaç fonksiyonu (3)herhangi bir çözüm tarafından sağlanması gereken kısıtlıklar seti.
  • 55. Model Geliştirme Süreci; Karar Değişkenlerinin Belirlenmesi Modelin Yapılandırılması Bir değişkenin karar değişkeni olup olmadığını belirlemek için “bu değişkenin değerini değiştirebilir miyim?” sorusuna yanıt aramak yeterlidir. Veri Toplama – Zaman/maliyet Belirleme Eğer cevap evet ise karar değişkenidir. Amaç ve Kısıtlılıkların Belirlenmesi
  • 56. KISITLIKLAR A) Fonksiyonel Kısıtlar B) Değişken Kısıtları Negatif Olmama Kısıtı X>0 Alt Sınır Kısıtı X>L Üst Sınır Kısıtı X<U Tam Sayı Kısıtı X = Tam Sayı İkili Kısıtı X = 0 veya 1
  • 57. KISITLIKLAR 1.Sınırlayıcı Durumu kelimelerle ifade edin; {Gereken kaynak miktarı} <ilişki> {kullanılabilir kaynak miktarı} 2.İlişkinin Sağındaki ve solundaki birimlerin eşit olduğundan emin olun. 3.Kelimeleri bilinen veya tahmin edilen değerleri kullanarak matematiksel hale dönüştürün. 4.Denklemin sol tarafında bütün karar değişkenleri ve sağ tarafında da sadece bir sabit kalacak şekilde düzenleyin.
  • 58. MODELİN ÇÖZÜMÜ 1.Uygun bir çözüm yönteminin belirlenmesi 2.Çözümün gerçekleştirilmesi 3.Çözümün test edilmesi ve geçerliliğinin araştırılması 4.Eğer sonuçlar uygun değilse modelleme aşamasına dönüş 5.”Eğer… olursa, … ne olur” (What if) analizleri
  • 59. SONUÇLARIN İLETİLMESİ VE İZLENMESİ -Bir Şirket Raporunun Yazılması -Uygulama Sonuçlarının İzlenmesi Şirket Raporunun İçeriği: 1. Giriş, Problemin Ortaya Konması 2. Varsayımların Açıklanması 3. Çözüm yöntemi ve Bilgisayar Programı 4. Sonuçlar – Sunum ve Analiz 5. ”Eğer… olursa, … ne olur” (What if) analizleri 6. Öneriler 7. Ekler
  • 60. AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ 1.AŞAMA PROBLEMİN TANIMLANMASI Ak Şirketi Ankara, İzmir ve İstanbul şehirlerinde perakende satış mağazaları olan bir toptancıdır. Her ay şirket depolarına diğer ürünlerin yanı sıra kendi markası olan boyadan da yollamaktadır. AK bu boyayı kendisine ait Kütahya’da bir fabrikada üretmektedir. Fabrikanın üretim kapasitesi bazı aylarda talebi karşılayamamasına karşılık, şirket tarafından yapılan bir çalışma fabrikada yapılacak bir kapasite artırımının maliyet açısından çok etkin olmadığını ortaya çıkarmıştır. Bu nedenle talebin karşılanması için şirket, Mersin’deki bir boya üretici ise kendi adına boya üretimi için anlaşmıştır. Kapasite artırımına gidilmeyeceği kaydıyla, problem en düşük maliyetle gerçekleştirilebilecek bir dağıtım planının belirlenmesidir.
  • 61. AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ 2. AŞAMA A. Karar Değişkenlerinin Belirlenmesi • Talep Miktarı • Üretim Miktarı X1 :Fabrikadan Ankara Mağazasına yollanan boya miktarı X2 :Fabrikadan İzmir Mağazasına yollanan boya miktarı X3 :Fabrikadan İstanbul Mağazasına yollanan boya miktarı X4 :Mersinden Ankara Mağazasına yollanan boya miktarı X5 :Mersinden İzmir Mağazasına yollanan boya miktarı X6 :Mersinden İstanbul Mağazasına yollanan boya miktarı X1, X2…X6 ton boya olsun.
  • 62. AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ B.MODELİN YAPILANDIRILMASI Amacımız aylık üretim, dağıtım ve satın alma maliyetlerini minimum kılacak bir dağıtım planı oluşturmaktır. Bu planı oluştururken bizi sınırlayan koşullar, 1.Kütahya fabrikası kapasitesinin (K1) üzerinde üretim yapamamaktadır, 2.Aracıdan satın alınabilecek boya miktarının üst sınırı (K2) bellidir. 3.Bütün mağazaların siparişleri (R1,R2,R3) karşılanacaktır.
  • 63. AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ Fabrika üretilen bir ton boyanın üretim maliyetine M, fabrikadan Ankara, İzmir ve İstanbul’a gönderilme maliyetine de T1, T2 ve T3 diyelim. Benzer şekilde Mersinden satın alınan boyanın 1 ton maliyetine C, Ankara ,İzmir ve İstanbul’a nakil maliyetine de S1,S2, ve S3 diyelim. Buna göre toplam maliyetimiz; “Ankara Mağazasına gelen boyaların maliyeti + İzmir Mağazasına Gelen Boya Maliyeti ve İstanbul Mağazasına Gelen Boya Maliyeti” olacaktır.
  • 64. AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ Ankara mağazasına Kütahya yada Mersin’den boya gelebilir. Kütahya’dan gelen boya maliyeti ne olacaktır? (M+T1)X1 Mersinden gelen boya maliyeti ne olacaktır? (C+S1)X4 Dolayısıyla Ankara Mağazasına gelen toplam maliyet; (M+T1)X1+(C+S1)X4 olur.
  • 65. AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ Diğer iller için de maliyetleri benzer şekilde belirleyebiliriz. Buna göre toplam Maliyetimiz ise (M+T1)X1+(M+T2)X2+ (M+T3)X3+ (C+S1)X4+(C+S2)X5+(C+S3)X6 Amacımız toplam maliyeti minimum yapmak olduğuna göre amacımızı şu şekilde yazabiliriz; Min (M+T1)X1+(M+T2)X2+ (M+T3)X3+ (C+S1)X4+(C+S2)X5+(C+S3)X6
  • 66. AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ Amaca ulaşmamızı belirleyen kısıtlıkları da matematiksel olarak ifade edersek; 1.Kütahya fabrikası kapasitesinin (K1) üzerinde üretim yapamamaktadır, X1+X2+X3 ≤ K1 2.Aracıdan satın alınabilecek boya miktarının üst sınırı (K2) bellidir., X4+X5+X6 ≤ K2 3.Bütün mağazaların siparişleri (R1,R2,R3) karşılanacaktır. X1 + X4 = R1 X2 + X5 = R2 X3 + X6 = R3 4.Negatif Olamama Kısıtı X1, X2, X3,X4,X5,X6 ≥ 0
  • 67. AK ŞİRKETİ ÖRNEĞİ- MODEL Min (M+T1)X1+(M+T2)X2+ (M+T3)X3+ (C+S1)X4+(C+S2)X5+(C+S3)X6 St. X1+X2+X3 ≤ K1 X4+X5+X6 ≤ K2 X1 + X4 = R1 X2 + X5 = R2 X3 + X6 = R3 X1, X2, X3,X4,X5,X6 ≥ 0
  • 68. ÖRNEK • Varsayalım ki bir firma depolarında bekleyen büyük ekran TV’leri en düşük maliyetle sipariş veren farklı mağazalarına yollamak istemektedir. • Ulaşımda kullanılan kamyonlar bir seferde tek bir TV götürebilmektedir.
  • 69. Sorular • Kaç Tane Depo Var? – Her bir deponun arz kapasitesi nedir? • Kaç Tane Mağaza Var? – Her bir mağazanın sipariş miktarı nedir? • Her Bir Depodan Mağazalara Taşıma Maliyeti Nedir? – Mesafeyi, ücretleri, sigortayı vs. dikkate alın
  • 71. Karar Değişkenlerinin Tanımlanması • • • • • • X1 = D1’den M1’e gönderilen miktar X2 = D1’den M2’ye gönderilen miktar X3 = D1’den M3’e gönderilen miktar X4 = D2’den M1’e gönderilen miktar X5 = D2’den M2’ye gönderilen miktar X6 = D2’den M3’e gönderilen miktar
  • 72. Amaç/Amaç Fonksiyonu • Amaç – Toplam Maliyeti En Aza İndirmek – D1’den M1’e 1 TV yollamanın maliyeti 6 pb. – Kaç Tane Yollayacağız? • Bilinmiyor • Ancak D1’den M1’e yollanan miktarı gösteren sembol X1 – Dolayısıyla D1’den M1’e yollanan malların toplam maliyeti 6X1 – Diğer Maliyetlerde Benzer Şekilde Belirlenebilir • Buna Göre Amaç Fonksiyonu: MIN 6X1 + 8X2 + 11X3 + 10X4 + 5X5 + 14X6
  • 73. Depo Kısıtları • Her Bir Depo’dan Yollanacak TV Miktarı O depoda Varolan TV Miktarından Fazla Olamaz – D1’den Kaç Tane Yollayacağız? • X1 tane M1’e, X2 tane M2’ye ve X3 tane M3’e • Dolayısıyla D1’den yollanacak toplam miktar: X1 + X 2 + X 3 – D1’den yollanabilecek en fazla miktar nedir? • Deponun toplam arzı yani 20’dir • Dolayısıyla D1 için şu kısıtımız vardır X1 + X2 + X3 20 • Benzer Şekilde D2 İçin: X4 + X5 + X6 30
  • 74. Mağaza Kısıtları • Her Bir Mağazaya Gelen Mal Miktarı Mağazanın Siparişine Eşit Olacaktır – M1’e Kaç TV Gelecektir • X1 tane D1’den ve X4 tane D’den • Gelen Miktar Siparişine Eşit Olacaktır -- 12 • Buna Göre M1 İçin Kısıtımız: X1 + X4 = 12 • Benzer Şekilde M2 ve M3 İçin: S2: X2 + X5 = 15 S3: X3 + X6 = 22
  • 75. Negatif Olmama Kısıtları • Bir Depodan Bir Mağazaya Yollanan Miktar Negatif Olamaz • Dolayısıyla: – X1 0, X2 0, X3 0, X4 0, X5 0, X6 – Basitçe Yazarsak: Xi 0 i=1,2,3,4,5,6 0
  • 76. Matematiksel Model MIN 6X1 + 8X2 + 11X3 + 10X4 + 5X5 + 14X6 S.T. X1 + X2 + X3 20 X4 + X5 + X6 30 X1 + X4 = 12 X2 + X5 = 15 X3 + X6 = 22 Xi 0 i=1,…,6
  • 77. Modelin Çözümü • • • • Uygun Çözüm Tekniğinin Belirlenmesi Model Çözümünün Üretilmesi Model Sonuçlarını Test Et/Geçerliliğini Araştır Sonuçlar Kabul Edilemez İse Modelleme Aşamasına Dön • “Eğer…Olursa, …..Ne Olur” Analizleri Yap
  • 78. Modelin Çözümü • Verdiğimiz Örnek Ulaştırma Modeline Uymaktadır • Bilgisayar Yardımı İle Model Çözülebilir
  • 79.
  • 80. Analiz • • • • • D1’den M1’e 12 ve M3’e 8 TV Yollanacak D2’den M2’ye 15 ve M3’e 14 TV Yollanacak Toplam Maliyet 431 pb. 1 TV D2’de Kalır Herhangi Bir Diğer Kombinasyonun Maliyeti Daha Yüksek Olacaktır
  • 81. Çözüm Sonrası Aşamalar • Rapor/ Sunum Oluşturulması • Uygulama Sonuçlarının İzlenmesi
  • 82. Sunumların Hazırlanması • • • • • • • Giriş Varsayımlar Çözüm Yaklaşımı/Kullanılan Yazılım Model Sonuçlarının Analizi “Eğer…Olursa,…Ne Olur” Analizleri Öneriler Ekler
  • 83. Yöneylem Araştırması Süreci Problem Tanımlama Matematiksel Model Modelin Çözümü İletişim