Chuong 4. sinh lý nội tiết www.mientayvn.com

3/29/2010
Nguyễn Bá Mùi 1
Ch¬ng 4. Sinh lý néi tiÕt
§ §¹i c¬ng vÒ néi tiÕt & hocmon
1. §N
* TuyÕn néi tiÕt (Endocrine Land):
- Kh«ng èng dÉn (gland less duct)
- §æ trùc tiÕp vµo m¸u
- §Æc hiÖu
- Cã TB tiÕt, cã èng dÉn
- §æ vµo xoang
T’ néi tiÕt T’ ngo¹i tiÕt
Çc tuyÕn tiÕt çc chÊt h÷u c¬, ®æ trùc tiÕp vµo m¸u,
l©m ba, dÞch tæ chøc, dÞch TB, cã t/d KT çc qu¸ tr×nh
trong c¬ thÓ
* Hormon
+ Tríc ®©y: Hormon lµ nh÷ng chÊt cña çc t/néi tiÕt tiÕt
ra ®i th¼ng vµo m¸u hay b¹ch huyÕt cã t/d sinh häc cao, ®iÒu
hoµ h/® chøc n¨ng c¬ quan thÝch øng
+ HiÖn nay: chÊt truyÒn tin ho¸ häc tuÇn hoµn theo m¸u, tõ
n¬i sinh ®Õn çc c¬ quan tiÕp nhËn (®Ých) ph¸t huy t/d sinh
häc cao theo ph¬ng thøc ®iÒu hoµ ngîc.
2. Nguån gèc
-Tõ çc tuyÕn néi tiÕt
-Tõ hÖ TK (): vïng díi ®åi: oxytoxin; Vazopresin …
+ N·o tiÕt Dopamin
+G/c (symphatic): Adrenalin, Noradrenalin
+Phã g/c (para symphatic): Axetylcolin
- Tõ t/chøc, TB côc bé: t/d tù ®iÒu tiÕt c/n tæ chøc ®ã
+ H¹ vÞ (d¹ dµy) tiÕt Gastrin àtiÕt dÞch vÞ.
+ TÕ bµo t¸ trµng tiÕt Secretin

3/29/2010
Nguyễn Bá Mùi 2
3. B¶n chÊt cña hocmon (4 nhãm)
3.1. Nhãm peptid (3à200 a.a)
- Tæng hîp ë líi néi chÊt nguyªn sinh díi d¹ng chuçi
peptid dµi h¬n (pro–hormon)
VD: pro-Insulin, pro-glucagon…
- Kh«ng vµo trong TB ®Ých mµ t/d trªn bÒ mÆt thô thÓ ®Æc
hiÖu ë mµng
+ Peptid: Oxytoxin gåm 9 a. amin
+ Polypeptid: Insulin (m¹ch 1: 21 a.a; mach 2: 30 a.a.
+ Protein: STH (t/yªn) gåm 188 a.a.
3.2. DÉn xuÊt cña a.a:
Trong lîng ph©n tö thÊp, dÉn xuÊt cña tyrosin
• Tæng hîp nhanh h¬n so víi nhãm H.peptid.
H. tuû thîng thËn
(adrenalin, Noradrenalin)
tan trong níc
H. tuyÕn gi¸p
Tyroxin
- Chñ yÕu d¹ng kÕt hîp, lîng nhá tù do
3.3. Nhãm Steroid (nh©n Cyclopentan–perhydro phenantren)
- T/h tõ cholesterol, phÇn lín d¹ng h/® trùc tiÕp
- D¹ng tiÒn h/® Ýt: testosteronàsp’ h/®
dihydro-testosteron
Nguyễn Bá Mùi 6
3.4. Nhãm Eicosanoid (hîp chÊt cña a.xÝt bÐo): t¹o
thµnh tõ arachidonat (axÝt Ðo 20 C, nhiÒu liªn kÕt
®«i): Prostaglandin
• Hormone cña hÖ m«

3/29/2010
Nguyễn Bá Mùi 3
- Trong m¸u ë d¹ng k/hîp 1 protein ®Æc hiÖu v/c:
+ Steroid 21C (cortisol, corticosteron, progesteron)
CBG (Cortisol - Binding Globulin)
+ Testosteron, œstradiol: SBG (Sex Hormone Binding Globulin)
- Khi t/d k/h Receptor ®Æc hiÖu cña nh©n à t/d lªn ADN nh©n TB
®Ých à nÕu adrenalin t/d ngay (phót), steroid ph¶i sau vµi giê
NhiÒu H. lu th«ng trong m¸u b»ng 1 protein v/c ®Æc hiÖu
Mao qu¶n
H-VËt t¶i
4. §Æc tÝnh sinh häc cña hormon
- Kh«ng ®Æc trng loµi: HTNC, HCG (Human Chorionic Gonadotropin)
- Ho¹t tÝnh sinh häc cao (§V g = 10-3g, 10-6mol, 10-12mol = pico mol): 1g
insulin g©y gi¶m ®êng huyÕt 125.000 thá
- §Æc hiÖu víi c¬ quan à H. sinh dôc ¶/h c¬ quan s.dôc (tÊt nhiªn ¶/h c¸c
c¬ quan kh¸c nhng kh«ng râ). Ph¶i cã Receptor trªn mµng, trong NSC
hoÆc trong nh©n TB ®Ých
- T/d qua l¹i, hiÖp ®ång hoÆc ®èi kh¸ng à H/®éng c¸c tuyÕn néi tiÕt
®îc ®iÒu hoµ nhê TK – TD.
- TiÕt theo nhÞp sinh häc: ngµy ®ªm (coctizon); th¸ng (estrogen);
Mïa (tyroxin: ®«ng nhiÒu, hÌ Ýt)
Nguyễn Bá Mùi 9
5. C¬ chÕ t¸c dông cña hormon
3 c¬ chÕ (H – mµng, H–Enzime vµ H-gen)
5.1. C¬ chÕ H–Mµng: (hÇu hÕt H. cã träng l îng ph©n tö lín)
• T/d lªn mµng lµm biÕn ®æi tÝnh thÊm vµ xóc t¸c cho
vËn chuyÓn tÝch cùc
• H. (The first messenger): mang tin TK ®Õn TB
• TiÕp theo ho¹t ho¸ Adenylcyclaza: ATP à AMPvßng
(The second messenger)

3/29/2010
Nguyễn Bá Mùi 4
H
N
N
NH2
N
N
H
C
H
CC
O
HH
OH OH
C
H
C O P
O
OH
O ~ P
O
OH
O ~ P
O
OH
OH
N
N
NH2
N
N
C
H
C
O
HH
CH2
OHO
H
P
OH
O
O
ATP
Adenylcyclaza
AMPvßng
a. T¸c dông cña Adrenalin vµ glucagon
ATP AMPvßng (chÊt T.T 2)
H ChÊt T.T1
R
Mµng TB
ho¹t ho¸
KINAZA
Photphorylazab
(v« ho¹t)
Photphorylaza a
( ho¹t ®éng)
Glycogen Glucose-1 P
Glucose-6 P GlucoseG.6.photphataza
á ®êng huyÕt
Vµo m¸u
ho¹t ho¸
Adenylcyclaza
b. T¸c dông H lªn trao ®æi lipit qua AMPc
(lipocain, tiroxin liÒu cao ….)
H ChÊt T.T1
R
Mµng TB
ho¹t ho¸
triglyxerit-lipaza
ho¹t ho¸
ATP AMPvßng (chÊt T.T 2)
Lipit
Adenylcyclaza
Glyxªrin + AxÝt bÐo

3/29/2010
Nguyễn Bá Mùi 5
5.2. C¬ chÕ H–gen: (H. ph©n tö bÐ–steroid)
v C¬ chÕ chung:
Ø C¸c H. nµy rÊt kþ níc, dÔ tan trong m¸u, lu th«ng díi
d¹ng H-vËt t¶i tíi TB ®Ých
Ø T¹i TB ®Ých, H. t¸ch vËt t¶i, khuyÕch t¸n tù do qua mµng kÕt
hîp R trong nh©n (hoÆc trong bµo t¬ng) t¹o phøc H-R. C¸c R
nµy 1 vïng liªn kÕt víi H vµ 1 vïng víi ADN nh©n TB
Ø Phøc H-R kÕt hîp ®Æc hiÖu lªn 1 vïng ADN (vïng nh¹y c¶m
víi H =HRE:Hormon Responsive Element). ChÝnh kÕt hîp nµy KT,
khëi ®éng tæng hîp protein míi ®.hiÖu ë bµo t¬ng
v C¬ chÕ t¸c ®éng lªn ADN
R’R
R-G P O ADN
ADN
ARNm
Ribxom
Protein
chÊt øc chÕ
Hormon
- Gen t/h protein trªn AND chØ h/® khi gen tiÒn khëi ®éng O
më (Operator - vËn hµnh) t¸ch xo¾n kÐp à Î sù ®ãng më gen O
- Gen O l¹i ®îc ®/khiÓn bëi R-G (Regular Gene): qua viÖc
sinh chÊt øc chÕ R ( 2 ®Çu: R & R’)
+ NÕu H b¸m vµo R’à më gen O à tæng hîp P
+ NÕu b¸m vµo Rà ®ãng gen O® kh«ng t/h P
T/h protein: ADN ARN-polymeraza më xo¾n kÐp
5.3. C¬ chÕ H–men
- T/d nh Co-enzim: t¨ng hoÆc ø/c enzyme
VD: men NADF-transhydrogenaza xóc tiÕn sù v/c hydro tõ
NADFH2 ®Õn NAD díi ¶/h cña Oestrogen ë m« s.dôc:
Oestrol + NADFH2 ® Oestradiol + NADF
Oestradiol + NAD ® Oestul + NADH2
NADF: Nicotinamit Adenosyl Dinucleotit Fotfat
- HiÖu qu¶ nµy rÊt q/träng, xóc t¸c cho q/tr×nh chuyÓn ®iÖn tö
vµ hydro trong h« hÊp, t¨ng chuyÓn ho¸ E, t¨ng h« hÊp m«
bµo à gi¶i thÝch HF m¹nh khi ®éng dôc

3/29/2010
Nguyễn Bá Mùi 6
Nguyễn Bá Mùi 16
5.4. Hormon do Phermon
• Hormon tiÕt ra m«i trêng qua vÞ gi¸c, khøu gi¸c ¶nh
hëng ®Õn tËp tÝnh cïng loµi
• + §/khiÓn x· héi loµi: ong, kiÕn
• + §¸nh dÊu l·nh ®Þa: hæ, b¸o, s tö
• + QuyÕn rò ®éng vËt kh¸c giíi: c«n trïng, ç, dª, lîn ®ùc,
chuét chï
6. Sù ®iÒu hoµ néi tiÕt vïng d íi ®åi
- Trung t©m TK, cÇu nèi TK - néi tiÕt, cã c/n néi tiÕt
- TiÕt çc H. quan träng ®iÒu khiÓn h/® çc tuyÕn néi tiÕt
®Æc biÖt tuyÕn yªn
- H. vïng díi ®åi gåm 2 nhãm:
Nhãm gi¶i phãng
RF: Releasing Factor
t¨ng cêng h/® çc tuyÕn
Nhãm øc chÕ
IF: inhibiting Factor
øc chÕ h/® çc tuyÕn
Çc Hocmon vïng díi ®åi cã t¸c dông ®iÒu hoµ néi tiÕt
§iÒu hoµ bµi tiÕt hocmon
- [H] rÊt thÊp, nÕu thay ®æi à bÖnh (u, nhîc n¨ng)
àc¬ chÕ ®iÒu hoµ (TK-TD, feed-back)
- Feed-back: khi [H] tuyÕn yªn trong m¸u -® sÏ ø/c
tiÒn yªn tiÕt H. t/ø vµ ø/c tiÕt RF (Feed-back ©m tÝnh)
- Feed-back + lµ sù t¨ng H. tuyÕn ®Ých g©y kÝch thÝch
tiÒn yªn vµ hypothalamus, kh«ng øc chÕ.
VD: tiªm oestrogen cho chuét tøc t¨ng H. sinh dôc
tuyÕn yªn àrông trøng: chøng tá ®· g©y t¨ng tiÕt LH
tiÒn yªn.

3/29/2010
Nguyễn Bá Mùi 7
Hypothalamus
thuú
sau
thuú
tríc
thuúgi÷a
RF
+
IF
-
(MiÒn vá TT, SD, Gi¸p tr¹ng, Gan)
Hocmon
C¬ quan ®Ých
Feed-backvßngng¾n
Feed-backvßngdµi
Ngo¹i c¶nh
(to, a/s, ®é Èm …)
KÝch thÝch tõ
bªn trong
TuyÕn ®Ých Tham kh¶o
B. SInh lý çc tuyÕn néi tiÕt
I. §Æc ®iÓm cÊu t¹o (3 thuú)
-“Díi ®åi-tuyÕn yªn” t¹o 1 ®¬n vÞ c/n quan träng
-TuyÕn yªn ç chÐp bæ däc
§ 1- TuyÕn yªn (Hypophyse)
II. Çc kÝch tè tuyÕn yªn
1. Hormon thuú tríc, t¬ng t¸c thÇn kinh néi tiÕt ë ç
1.1. H. sinh trëng (STH –Somato Tropin Hormone
GH - Growth Hormone)
- Protein, 2 LK disulfur. Kh«ng c¬ quan ®Ých (duy nhÊt)

3/29/2010
Nguyễn Bá Mùi 8
v Chøc n¨ng sinh lý “chuyÓn ho¸”
- KT tæng hîp protein (nhê STH v/chuyÓn a.a dÔ dµng vµo TB)
- KT t¹o sôn
- KT gan t¹o Somatomedin k/thÝch sulfat ho¸ canxi (cèt ho¸)
- G©y -®êng huyÕt (øc chÕ Hexokinaza) gi¶m t/h glycogen
- KT tho¸i ho¸ lipit cung cÊp E à-axÝt bÐo tù do huyÕt t¬ng
KT ph¸t triÓn m« sôn
KT biÖt hãa TB sôn
KT tæng hîp Protein
KT ph©n gi¶i Lipit
Gi¶m s/d glucose
KT c¬ thÓ sinh trëng
KT t¹o glucose
T¨ng ®êng huyÕt
GH
v KiÓm so¸t: th«ng qua GRH & GIH (díi ®åi) (Tham kh¶o)
vRèi lo¹n
Ø ThiÕu hôt (nhîc)
Tríc dËy th× ® chøng lïn, tÝ hon (bÊt thêng gen tæng hîp
STH)
Ø Thõa GH (u)
Tríc dËy th× ® chøng khæng lå
Sau dËy th×® chøng to cùc
1.2. KÝch gi¸p tè (TSH: Thyroid Stimulating H.)
glycoprotein, tuyÕn ®Ých: tuyÕn gi¸p
v Chøc n¨ng sinh lý
- Qua H. t’ gi¸p - chuyÓn ho¸ c¬ b¶n (nhÞp tim, h«
hÊp), -chuyÓn ho¸ gluxit vµ nit¬.
- KT trùc tiÕp qu¸ tr×nh tho¸i ho¸ lipit ë m« mì
- T¨ng cêng hÊp thu I2 m¸u t/h tiroxin vµ thóc ®Èy
ho¹t tÝnh men ph©n gi¶i tireoglobulin t¹o tiroxin
v KiÓm so¸t
- RF-TSH (díi ®åi) à tiÕt TSH
- øc chÕ b»ng feed-back tõ c¸c H. tuyÕn gi¸p (T3, T4)

3/29/2010
Nguyễn Bá Mùi 9
1.3. KÝch vá thîng thËn tè (ACTH:Adenocorticotropin H.)
- Polypeptid 39 a.a, vÞ trÝ 25à39 thay ®æi Î loµi
- TuyÕn ®Ých: vá thîng thËn
v T¸c dông
- §iÒu tiÕt trao ®æi ®êng qua KT tiÕt glucocorticoid
- §iÒu tiÕt trao ®æi kho¸ng qua Mineralocorticoid
- §iÒu hoµ ho¹t ®éng néi tiÕt cña vá tuyÕn trªn thËn
- §iÒu tiÕt nhãm k/tè s/dôc: Androgenic steroid
- T¨ng hÊp thu muèi vµ níc ë èng thËn
- Gióp c¬ thÓ chèng stressà thÝch nghi
• KiÓm so¸t: CRH: Corticotropin R.H (díi
®åi) vµ çc H. vá thîng thËn qua feed-back
• Stress g©y t¨ng tiÕt ACTH ® t¨ng tiÕt H.
vá thîng thËn
• u n¨ng: héi chøng gi·n s¾c tè Cushing hay
Addison
• - GÇn ®©y ph¸t hiÖn ACTH ¶/h ®Õn n·o, trÝ
nhí, hµnh vi
1.4. KÝch dôc tè (GSH: Gonado Stimulin Hormone)
FSH: Folliculo Stimulin H.
(kÝch no·n tè)
LH: Luteino Stimulin H.
(kÝch hoµng thÓ tè)
§Òu lµ glycoprotein
Çi: KT bao no·n ph¸t triÓn ®
tiÕt oestrogen ® t/dông
lªn ®êng sinh dôc
§ùc:KT èng dÉn tinh, sinh tinh
ph¸t triÓn ® KT t¹o tinh
Çi: KT chÝn & rông trøng à
thÓ vµng à tiÕt
progesteron
§ùc: KT s¶n xuÊt testosteron
cña tÕ bµo kÏ (Leydig)
v KiÓm so¸t: do GnRH (Gonadotropin RH.) & H. sinh dôc çi

3/29/2010
* FSH và LH của cá thay đổi rõ rệt theo mùa sinh
sản
• Ở các loại cá đẻ mùa xuân trong não thuỳ chứa nhiều
hormon hướng sinh dục, nhất là trước lúc sinh sản. Sau khi
đẻ trứng lượng hormon hướng sinh dục giảm rõ rệt và
thường đạt mức thấp nhất
• Đối với các loài cáđẻ nhiều đợt trong năm thì sự phát triển
và phân tiết cuả các tế bào não thuỳ không đồng đều với
nhau về thời gian.
• Trong nước tiểu của phụ nữ có thai, chứa hormon nhau
thai HCG (Human Chorionicgonadotropin Hormon)
thường gọi là prolan A vàđặc biệt trong huyết thanh ngựa
chửa hàm lượng prolan A rất cao.
• Trong thực tiễn cho cáđẻ nhân tạo người ta thường dùng
prolan A làm chất kích thích thay cho não thuỳ. Riêng đối
với trắm cỏ thì dùng hormon não thuỳ có kết quả tốt hơn.
• Các hormon FSH và LH có sự khác nhau rõ rệt theo các
lớp động vật có xương sống. Tuyến yên của động vật có vú
không làm cho cá rụng trứng.
3. Hormon thuú sau (thïy tríc n·o thïy)
Oxytoxin & Vazopressin
- Peptit (9 a.a), tõ TB TK nh©n trªn thÞ & nh©n c¹nh n·o thÊt
- Oxytoxin ¹ ADH ë 2 a.a (sè 8: Leu, sè 3: Isoleu)
- Tõ 1 peptit dµi c¾t thµnh 2 peptit (Neurophysin). Mçi
Neurophysin ®Æc hiÖu cho 1 H. (NeurophysinI cho oxytoxin,
NeurophysinII cho ADH). Phøc oxytoxin-neurophysinI &
vazopressin-neurophysinII theo sîi trôc vµo hËu yªn. Thùc
chÊt Neurophysin lµ tiÒn H. oxytoxin & ADH
2. Hormon thuú gi÷a (thïy sau n·o thïy)
- KÝch h¾c tè (MSH: Melanocyte Stimulating H.)
- Õch, nh¸i, c¸ thuú gi÷a p.triÓn ®thay ®æi mµu da víi m«i trêng
2.1. T¸c dông
v ADH: chèng lîi niÖu, t¨ng t¸i hÊp thu níc ë thËn. §ång
thêi co m¹ch®-Pa
- C¬ chÕ: ho¹t ho¸ hyaluronidaza ph©n gi¶i hyaluronic (dÝnh kÕt
TB thîng b× èng thËn) ® hÊp thu níc èng thËn
- Khi thiÕu (tæn th¬ng díi ®åi) ® ®¸i th¸o nh¹t (®¸i nhiÒu,
kh¸t níc® uèng nhiÒu). Sù t¨ng tiÕt ® ø níc, t¨ng Pa nhng
nhanh chãng nhÊt thêi
v Oxytoxin: - tói mËt & nhu ®éng ruét
- Co c¬ tr¬n tö cung ® thóc ®Î
- KT co bãp c¬ tr¬n tuyÕn vó ® KT tiÕt s÷a
- Lóc chöa progesteron thÓ vµng /c tiÕt oxytoxin
- ø/d: Thô tinh nh©n t¹o® KT nhu ®éng t/c ®a nhanh tinh trïng
gÆp trøng ® t¨ng tû lÖ thô thai. Thóc ®Î

3/29/2010
Tuyến giáp trạng của cá bao gồm nhiều bọc nhỏ nằm giải
rác, ở cá sụn nằm ở phần trước chủ động mạch bụng và
hàm dưới, ở cá xương phân bố ở động mạch bụng và cung
mang thứ nhất.
Ngoài ra, ở hốc mắt của một số loài cá cũng phát hiện được
tế bào tuyến giáp.
Quá trình tiết kích tố tuyến giáp ở cá sụn và cá xương khác
nhau.
Ở cá sụn chất tiết được tiết vào các xoang bạch huyết, còn ở
cá xương chúng được tiết vào máu.
•Hocmon của tuyến giáp là Tiroxin (T3 &T4)
•Sự sinh tổng hợp hocmon tuyến giáp Tiroxin (T4)
§ 2. tuyÕn gi¸p tr¹ng (Thyroid gland)
1. Sinh tæng hîp T3 & T4
-DÉn xuÊt cña a.a tirozin.
- T3, T4 + globulinà Tireoglobulin dù tr÷ ë xoang bao
tuyÕn. Díi t/d cña TSH tiÒn yªn ® thyroxin
-Tæng hîp cÇn 2 yÕu tè: Iod (ngo¹i sinh, néi sinh) & protein
tuyÕn gi¸p thyroglobulin. Qua 4 bíc:
B2: Oxy ho¸ iod: 2I- peroxydaza 2e- + I2
B1: TB tuyÕn gi¸p thu nhËn, c« ®Æc Iodur
Iod (T.¨n, níc) hÊp thu ë ruét díi d¹ng Iodur (I-) ®Õn tuyÕn
gi¸p ®îc gi÷ l¹i
B3: G¾n Iod lªn a.a tirozin t¹o MIT vµ DIT
B4: T¹o T3 vµ T4
HO CH
COOH
CH2
NH2
I
HO CH
COOH
CH2
NH2
I2 +
MITTirozin
Iodinaza
COOH
HO
I
O CHCH2
NH2
I
I
I
I
O CHCH2
NH2
I
I
COOH
HO
I
HO CH
COOH
CH2
NH2
I DIT
* MIT + DIT à T3
* DIT + DIT à T4

3/29/2010
2. T¸c dông cña Thyroxin
TB ®Ých: c¸c TB c¬ thÓ, ®/b c¬, TK, gan, phæi, thËn
v T¸c dông chuyÓn ho¸
- T¨ng dÞ ho¸ (oxy ho¸) sinh nhiÖt (nhîc n¨ng® chèng rÐt
kÐm, th©n nhiÖt gi¶m)
- - ph©n gi¶i gluxit, lipit, protein à n¨ng lîng
(u n¨ng ® con vËt gÇy, ¯ thÓ träng)
+ Gluxit: ® - hÊp thu glucoze ë ruét
® - chuyÓn glycogen ® glucoze ë gan
+ Protein: ® - dÞ ho¸, bµi xuÊt nit¬, c©n b»ng protein
+ Lipit: ® - huy ®éng axÝt bÐo tù do
+ Níc: ø/c t¸i hÊp thu níc èng thËn ® níc tiÓu nhiÒu
v T¸c dông sinh trëng ph¸t dôc
- ¶/h dinh dìng cña da, l«ng. KT sôn liªn hîp à sinh x¬ng
-G©y biÕn th¸i nßng näc
-Tuyến giáp ảnh hưởng đến các tế bào sắc tố của cá. TN nuôi cá vàng và
cá diếc bạc trong môi trường có chế phẩm tuyến giáp, sau một thời gian
cá bị nhạt màu, sắc tố màu vàng và màuđen biến mất.
- KT sinh trëng, ph¸t dôc bµo thai. KT hÖ TK, x¬ng bµo thai (thiÕu ë
thêi kú bµo thai ® ®Çn ®én, kÐm ph¸t triÓn )
- KT ph¸t triÓn biÓu m« tuyÕn vó, ®ång thêi -tæng hîp protein, mì s÷a
à - s¶n lîng s÷a
- ¶/h TKTW & thùc vËt (c¾t tuyÕn gi¸p ® kh«ng lËp ®îc PXC§K)
§ 4. TuyÕn tuþ (pancreas)
- Ngoµi ra, cßn cã TB F (PP) tiÕt 1 polypeptid cã t/d lªn ®êng ruét
Ngo¹i tiÕt Néi tiÕt
DÞch tuþ
(tiªu ho¸)
TB a (A)
(Glucagon)
Hocmon (3TB tiÓu ®¶o
Langerhans)
TB b (B)
(Insulin)
TB d (D)
(Somatostatin)
-®êng huyÕt ¯®êng huyÕt

3/29/2010
• Ở cá sụn, các tế bào của đảo tuỵ cũng vùi
trong tổ chức của tuỵ.
• Nhưng ở cá xương chúng lại phân tán ở túi
mật, lá lách, manh tràng và ruột
• Tính theo tỷ lệ khối lượng cơ thể, thì cá
biển có nhiều hormon của đảo tuỵ hơn so
với động vật có vú,
• Nên người ta thường dùng cá biển làm
nguyên liệu tinh chế insulin dùng trong y
học.
1. C¸c hormon tuyÕn tôy
1.1. Insulin
• Polypeptid
M¹ch a 21 a.a
M¹ch b 30 a.a
- ph©n gi¶i &
sö dông glucose
¯ t¹o ®êng
- V/c
glucose vµo
c¬, m«
-o.x.h
glucose m«
bµo
-T/h glycogen
ë gan
-Ch.ho¸
glucoseà mì
+ a.bÐo
¯T¹o
glucose míi
¯ qu¸ tr×nh
glycogenà glucose
= Ho¹t ho¸ photpho-
diesteraza chuyÓn AMP®ATP
Hexokinaza InsulinHexokinaza*
Glucose Hexokinaza*
Glycogen
• T¸c dông: ¯ ®êng huyÕt (2 híng)

3/29/2010
•- hÊp thu glucose ë nhiÒu TB
•- tæng hîp glycogen ë gan
• Gi¶m t¹o glucose
-tæng hîp triglyceride
•- hÊp thu a.a ë nhiÒu TB
•- tæng hîp protein
• Gi¶m glucose huyÕt
•- dù tr÷ glycoge ë TB
•- dù tr÷ triglyceride TB
• ¯ [axÝt bÐo tù do] huyÕt t¬ng
¯ [a.a] huyÕt t¬ng
C¸c t¸c dông chÝnh cña Insulin
Insulin
1.2. Glucagon
- Polypeptit (29 a.a) do TB a , lu th«ng d¹ng tù do
- T/d:- [glucose] huyÕt (cïng chiÒu Adrenalin)
-glycogen
® glucose
ø/chÕ t/h lipit ë
gan nhng KT
t¹o cetomic
ChuyÓn
a.a®glucose
KT tuû
th/thËn tiÕt
Adrenalin
tho¸i ho¸
protein
2. §iÒu hoµ bµi tiÕt
• [glucose] huyÕt cao® KT d©y X® tôy® tiÕt insulin
• STH tuyÕn yªn, [a.a]- m¸u à tiÕt c¶ hai
3. Rèi lo¹n
• ¦u n¨ng: (u) thõa insulinà¯®êng huyÕt ¸c tÝnhàmå h«i, ¯ Pa
• Nhîc n¨ng:-®êng huyÕtà®¸i ®êngà ®ãi, kh¸t, sót c©nà
mÊt G àc¹n dù tr÷ hydratcarbon à oxh lipit t¹o E à xªton niÖu
Lipit oxy ho¸ a.axetic® Axetyl CoAà axªto axÝt® axªton® thÓ xªton
- Xªton k/hîp kiÒm dù tr÷® ¯[kiÒm] ® mÊt c©n b»ng acid-baz¬ ®
tróng ®éc, h«n mª, chÕt
- C¬ thÓ mÊt níc ® ph¸ ho¹i tuÇn hoµn n·o, h«n mª, chÕt

3/29/2010
§ 5: TuyÕn thîng thËn (Adrenal gland)
+ Ở cá tuyến trên thận là những đám tế bào tương ứng
với phấn vỏ và tuỷ của động vật bậc cao, nhưng vị trí
của chúng cách nhau khá xa
+ Ở cá sụn phần tuỷ nằm giữa thân, phần vỏ là những
đám tế bào nằm sát với đốt thân kinh giao cảm và mạch
máu
+ Ở cá xương thì tổ chức tuyến trên thận rất phức tạp,
gồm có tổ chức kẽ, hậu thận và tiền thận.
+ Mỗi một rễ của tế bào biểu mô tuyến luồn vào trong
mô liên kết, trong đó có nhiều mao mạch, lưới mao
mạch này nối với tĩnh mạch.
+ Các tế bào biểu mô và các rễ của nó thường kéo dài
ra, trong nhân có một hoặc vài hạch tiểu nhân
Tuû
Nhãm glucocoticoid
(oxycocticoid)
• ChuyÓn ho¸ gluxit, protein
vµ sinh ®êng míi
(Cocticosteron, Coctisol)
Nhãm minera cocticoid
(Deoxycocticoid)
C©n b»ng ion, ch/ ho¸ kho¸ng
Deoxycocticosteron (DOC)
Aldosteron
Nhãm H. sinh dôc
Androgen, Oestrogen,
Progesteron.
I. Vá thîng thËn
®Òu lµ steroid (3 nhãm)
Chøc n¨ng c¸c nhãm (xem s¬ ®å)
O
O
Androstenedione
C17
O
OH
CH3
CH3
Testosteron
O
OH
Dehydroepiandrosterone
Androgen (líp líi) Glucocorticoids (líp bã)
Pregnenolone
C
OH
O
CH2OH
CH3
CH3
Cholesteron
C
OH
CH3
CH3
C
C
CCH3
CH3
CH3
a b
c d
1
3
5
6
19
11
17
20
21
25
Enzyme P-450scc
Ho¹t ho¸ bëi
ACTH
Cortisol
C
O
O
CH2OH
OH
OH
Corticosterone
C
O
O
CH2OH
OH
Tæng hîp
Androgen &
Glucocorticoid
ë miÒn vá

3/29/2010
T¸c dông
• Trao ®æi chÊt (glucococticoit)
• + ChuyÓn ho¸ gluxit: -hÊp thu ®êng -> - ®êng huyÕt
• + ChuyÓn ho¸ lipit: - ph©n gi¶i lipit à a.bÐo tù do & cholesteron
trong m¸u
• + ChuyÓn ho¸ protein: ph©n gi¶i pr à a.amin à th¶i nit¬ qua níc
tiÓu
• Trao ®æi ion Na, K, níc (aldosteron)
• + §iÒu tiÕt hÊp thu èng thËn: gi÷ Na, th¶i K
• + §iÒu tiÕt t¸i hÊp thu ë níc èng th©n
T¸c dông (tiÕp)
• Hormone sinh dôc (andresteron)
• + H. sinh dôc ®ùc: androgen (Testosteron): duy tr× tÝnh ®ùc,
• H. sinh dôc c¸i: estrogen, progesteron:
• u n¨ng thµnh thôc vÒ tÝnh sím
• Nhîc n¨ng chËm sinh s¶n
• ThiÕn gµ vÉn cßn tiÕng g¸y ?
T¸c dông (tiÕp)
• Chèng stress (coctiron)
• + T¨ng søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ
• + Chèng dÞ øng
• + Chèng viªm
• * Nhîc n¨ng: mÖt mái, sót c©n, Pa gi¶m,
• * u n¨ng: tiÕt nhiÒu aldosteron à tÝch nhiÒu níc
vµ muèi; nhiÒu cocticoit à - ®êng huyÕt
• TiÕt nhiÒu androgen ph¸t dôc sím ë con ®ùc, ®ùc
ho¸ ë con c¸i

3/29/2010
II. Tuû thîng thËn
- B¶n chÊt: Catecholamin tæng hîp tõ a.a tyrosin
- Cßn cã ë tËn cïng d©y TK g/c.
- CÊu t¹o vµ c¬ chÕ t/d biÕt râà lµm m« h×nh n/c c¸c H. kh¸c
HO CH2CH
NH2
OH
OH
Noradrenalin (Nor –No radical)
CH3HO CH2CH NH
OH
OH
Adrenalin
- Sinh t/h: Phenylalanine® Tyrosine® Dihydroxy phenylalanine
(Dopa) ® Dopamine ® Noradrenalin ® Adrenalin (sgk)
a. T¸c dông cña Adrenalin, Noradrenalin
• M« ®Ých: gan, c¬ tr¬n, tim, m¹ch
• T/d nh TKg/c & cã t/d ch/ho¸ (noradrenalin kh«ng râ)
• Mµng TB ®Ých cã 2 Receptor a, b (khi k/h H. t/d ngîc nhau)
- Adrenalin + a ë TB da® co m¹ch (sî h·i lµm mÆt t¸i nhît)
- Adrenalin + b ® -nhÞp tim, -huyÕt ¸p
• Tim m¹ch: -h/®, tim (gi·n m¹ch vµnh)® can thiÖp truþ tim m¹ch
• C¬ tr¬n: gi·n c¬ tr¬n d¹ dµy, ruét, tói mËt, bµng quang, co c¬
vßng p/x¹ ® gi·n ®ång tö
• ThËn: - t¹o renin (cÇu thËn)® - Pa ® phï nÒ (viªm thËn®
tuÇn hoµn cÇu thËn trë ng¹i, TB §M cÇu thËn tiÕt renin)
•-trao ®æi ®êng: KT ph©n gi¶i glycogen ë gan, ø/c s/d glucose
- X¬ng: t/d ph©n gi¶i glycogen yÕm khÝ, gi¶i phãng lactat
- M« mì, c¬ v©n: kh«ng cã G-6 phosphatase ® ph©n huû
glucogen kh«ng dõng l¹i ë glucose mµ lµ lactat)
•TKTW: - cêng HF
•Vá thîng thËn: -tiÕt ACTH (Adre & Nor chèng stress th«ng
qua sù tiÕt c¸c H. miÒn vá ®- ®Ò kh¸ng)
b. §iÒu hoµ bµi tiÕt: ¯®êng huyÕt, ¯h/¸p, stress lµ nh©n tè
KT tiÕt H. miÒn tuû ./.

3/29/2010
$ 6: TuyÕn sinh dôc
A. TuyÕn sinh dôc ®ùc (tinh hoµn-Testiculus)
TiÕt H. s/d ®ùc (TB kÏ n»m gi÷a çc tinh sµo)
1. H. sinh dôc ®ùc (Androgen - tÝnh ®ùc)
•C/yÕu Testosteron ngoµi ra
Androsteron, dehydroepiandrosteron
•Steroid 19C, cã nhãm OH ë C17
TB kÏ tiÕt 95% Vá th/thËn: 5%
C17
O
OH
CH3
CH3
Testosteron
2. T¸c dông sinh lý
• §Æc tÝnh s/d s¬ cÊp, duy tr× vµ KT -c¬ quan s/d & tuyÕn s/d
phô à c¾t tinh sµo à teo
• §Æc tÝnh SD thø cÊp: giäng nãi, r©u, c¬ b¾p (mµo, cùa,…)
• KT T§C, -®ång ho¸, t¹o m¸u (H/c, Hb ♂>♀), t/h protit c¬,
- ph©n gi¶i lipit ® c¬ -
• - Melanin dù tr÷ ® da dµy vµ ®en h¬n
• KT chøc n¨ng ngo¹i tiÕt c¬ quan s/d ♂
• KT TK g©y ph¶n x¹ s/d
• KT tuyÕn nhên, tuyÕn b· -tiÕt® VK dÔ x©m nhËp ® môn
• KT sinh çc feromon, kÓ c¶ ngêi ® mïi hÊp dÉn
B. TuyÕn sinh dôc çi
No·n sµo
Progesteron
No·n sµo
Oestrogen
1. Hormon NOAN SAO
a. Oestrogen:
O
OH
Oestrone
OH
OH
Oestradiol
Oestriol
OH
OH
OH

3/29/2010
v T¸c dông
+ §Æc tÝnh s/d s¬ cÊp: KT c¬ quan s/d ♀ ph¸t triÓn: èng dÉn
trøng, à-kÝch thíc)
+ KT x¬ng-, ®Æc biÖt x¬ng chËu (h¶i cÈu) chuÈn bÞ sinh con
+ - t/h protein nhng thÊp h¬n so víi H. s/d ♂, - m¹ch m¸u
díi da® Êm h¬n, ®øt tay ch¶y m¸u nhiÒu
+ TÝch níc, muèi kho¸ng® da c¨ng, ®Çy ®Æn
+ Quy ®Þnh ®Æc tÝnh SD thø cÊp (mµo, l«ng, tiÕng kªu…)
+ - ®é nh¶y c¶m cña c¬ tr¬n tö cung víi oxytoxin khi ®Î
+ T¨ng h/thu ca, cèt ho¸ x¬ng. M·n kinh—Lo·ng x¬ng
• + T¨ng tæng hîp lipit, líp mì díi
da dµy
• + G©y hng phÊn vâ n·o, xuÊt hiÖn
®éng dôc
• + KT hÖ thèng tuyÕn vó ph¸t triÓn
• + KT tuyÕn yªn tiÕt LH vµ
prolactin
v §iÒu hoµ bµi tiÕt: theo chu kú do t/d cña GSH tiÒn yªn
b. Progesteron: (streroid 21 C)
• Trøng rông ® thÓ vµng ® progesteron
- Chöa ® tån t¹i gÇn hÕt thêi gian chöa
- NÕu kh«ng® 1 thêi gian ® teo (bß:16-18 ngµy) ® chöa gi¶?
* T¸c dông
• KT c¬ quan s/d ♀ -, ®Æc biÖt mÆt trong èng dÉn - tiÓu mao
(t¹o sãng)® chuÈn bÞ ®ãn thai (néi m¹c t¨ng sinh, -tiÕt dinh dìng)
• KT tuyÕn vó ph¸t triÓn: bao tuyÕn
• §Æc tÝnh s/d thø cÊp: b¶n n¨ng lµm mÑ, ®i ®øng cÈn thËn
• ¦/c co bãp c¬ tr¬n t/cung, ®êng s/d ♀ nãi chung® an thai
(ø/c oxytoxin). Cã thai nÕu thiÕu® sÈy thai

3/29/2010
T¸c dông (tiÕp)
• + Xóc tÝªn sù lµm tæ cña hîp tö
• + KT sù h×nh thµnh nhau thai, duy tr× sù PT
cña thai
• + U/c tiÕt FSH & LH cña t/yªn à cã chöa
kh«ng ®éng dôc.
• øng dông: chÕ thuèc tr¸nh thai
* Ở cá tác dụng của progesteron chưa được
nghiên cứu kỹ
2 . Hormon nhau thai
Prostagladin: - co T/c, cïng oxytoxxin à g©y ®Î
+ Progesteron: tiÕt g/® chöa cuèi (c¾t t/vµng kú chöa ®Çu ® sÈy thai)
+ Oestrogen: kú cuèi tiÕt nhiÒu®- mÉn c¶m c¬ T/C víi oxytoxin
• Prolan A, Prolan B: t¬ng tù FSH, LH
• Relaxin: cuèi kú chöa ® gi·n d©y ch»ng x/chËu, më cæ
t/cung, g©y ®Î. Ngoµi ra, lµm t¨ng sinh truëng tuyÕn s÷a
Thµnh thôc vÒ tÝnh, H. B.trøng + t/vµng qui ®Þnh ph¸t triÓn
s/d çi. Chöa® trøng ngõng, t/vµng vÉn tiÕt® an thai. Sù ph¸t
triÓn ®êng s/d çi vÉn cÇn® nhau thai tiÕt thay thÕ. Cuèi kú
chöa, T/vµng teo® hÕt progesteron® ph¶n x¹ ®Î
Ø KÝch dôc tè (çc H. tiÕt trong kú chöa)
• HTNC (PMS-Pregnant Mare Serum): prolan A, prolan B.
Ngµy 40-45 (HT)® ®Ønh 70-75® gi¶m & mÊt h¼n ngµy 150
• HCG (Human Chorionic Gonadotropin) ®prolan A, prolan
B. Ngµy thø 8 (níc tiÓu)® ®Ønh (50-60) ® gi¶m ®Õn ngµy
80 vµ duy tr× ®Õn khi ®Î
• T/d: KT ®éng dôc, rông trøng, siªu bµi no·n (nu«i cÊy
ph«i) (khi chöa trøng, ung th nhau® [HCG] rÊt cao)

3/29/2010
3. øng dông H. sinh dôc
• Vç bÐo: dïng stilboestrol tæng hîp: cho ¨n, tiªm hoÆc ghÐp
díi da. (dõng tríc giÕt thÞt 3-5 ngµy)
• HTNC + HCG à ®éng dôc nh©n t¹o, kh¾c phôc chËm sinh,
v« sinh, siªu bµi no·n.
• Sinh ®Î KH: s/d progesteron (/c rông trøng)à phèi ®ång lo¹t
• Sö dông FSH, LH kÝch thÝch rông trøng
• Prostaglandin ® g©y tho¸i ho¸ thÓ vµng
• r cã thai
MD ®Þnh tÝnh
VSVH®Õch ®ùc (tiªm díi da ®ïi, dÞch lç huyÖt soi)
§Þnh lîng progesteron
4.CHẤT NGOẠI TIẾT VÀ VAI TRÒ
ĐIỀU CHỈNH SINH HỌC
Hiệu suất nhóm sinh học trong quần thể
• Hiệu suất nhóm là một yếu tố « tập tính sinh thái » cực kỳ
quan trọng, đã lâu trở thành đối tượng nghiên cứu của các
nhà sinh thái. Nhiều nghien cứu đã xác nhận đối với động
vật thuỷ sinh, ‘ nước đàn’ là một đặc trưng sinh học.
• Các chất ngoại tiết ức chế sinh trưởng và phát triển của ấu
trùng làm tăng các pha phát triển, làm thayđổi cường độ
trao đổi chất.
• Phản ứng của các loài lên các chất ngoại tiết rất khác nhau.
Nếu đối với Aedes polynesionsis kích thích phát triển, thì
đối với loài A. albopietus lại ức chế. Khi tăng mật độ quần
thể, cá chép và cá nheo châu Mỹ giảm nhịp điệu sinh
trưởng, đôi khi tập tính cũng thayđổi theo mật độ.
Phản ứng của các loài khi sống chung
• Các quần thể tương tác với nhau theo những mức độ khác
nhau: quan hệ hội sinh, quan hệ cộng sinh, quan hệ cạnh
tranh, quan hệ ký sinh - vật chủ, quan hệ thiên địch với
nhau.
• Trong tất cả các mối quan hệ đều tồn tại cơ chế điều chỉnh
hai chiều. VD: ấu trùng muỗi Aedes caspius sống chung
với loài Culux piensmolatus thì kìm hãm sinh trưởng của
loài này. Các tín hiệu trao đổi chất điều hoà quá trình phát
triển, còn xác suất tiếp xúc của chúngảnh hưởng đến tốc
độ sinh trưởng.
• Khi sống chung các loàiđiều chỉnh nhịp điệu và mức độ
trao đổi chất. Đối với cá trắm cỏ và cá chépở giải đoạn cá
bột (7 ngày sau nở) thì khi sống chung chúng tăng cường
tích luỹ nitơ.

3/29/2010
Cơ chế điều chỉnh sinh học bằng chất ngoại tiết
• Hormonđiều chỉnh các quá trỉnh trao đổi chất trong cơ thể thì
Phermon và các chất ngoại tiết điều chỉnh quần thể và quần xã.
• Về mặt di truyền, nó đảm tính đa dạng của di truyền quần thể,
về sinh thái, nóđảm bảo hoạt động sống cao nhất cho quần thể
khi bị khủng hoảng về số lượng. Có chế này có ý nghĩa tiến
hoá rất lớn.
• Ở tảo đơn bào, thuỷ nấm, cơ chế diều hoà hoá học của quá trình
sinh sản đạt đến mức hoàn hảo.
• Mới đay người ta đã táchđược chất ‘dẫn dụ sinh học’ từ các
giao tử cái của tảo Eectocarpus silueulosus.
• Cho đến ngày nay người ta chưa nghiên cứu được đặc trưng
ảnh hưởng của vật chất tín hiệu của nhứng sinh quần phức tạp.
Có tài liệu đã chứng minh là cá thể của một loài phân biệt được
tín hiệu đồng loại với tín hiẹu của loài khác
• Tính đặc hiệu của chất ngoại tiết tương ứng với tính đặc hiệu
của trao đổi chất bên trong do genotyp quyđịnh.

Chuong 4. sinh lý nội tiết www.mientayvn.com

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (10)

Similar to Chuong 4. sinh lý nội tiết www.mientayvn.com

Similar to Chuong 4. sinh lý nội tiết www.mientayvn.com (20)

More from www. mientayvn.com

More from www. mientayvn.com (20)

Chuong 4. sinh lý nội tiết www.mientayvn.com