2. 2
ÍNDICE
I. Os primeiros castros.
II. Cronoloxía.
III. A organización da sociedade.
IV. A arquitectura defensiva.
V. A arquitectura doméstica.
VI. As produciónsartesanais.
VII. A economía.
VIII. A organización política.
IX. A arte.
X. A relixión.
4. 4
1.-A aparición da metalurxía no territorio galaico.
O coñecemento da metalurxia chegou a Galicia procedente de
Portugal ao redor do ano 2000 a.C. Primeiro traballáronse o
cobre e o ouro,e despois o bronce.
Na idade do Bronce,1800-1500 a.C,a abundancia de depósitos de
cobre,ouro ou estaño e a metalurxia do bronce e do ouro
favoreceron as relacións co intercambio coa Europa atlántica e
co mediterráneo peninsular.
A abundancia de pezas de ourovaría que conservamos (pulseiras,
brazaletes, diademas)evidencian a xerarquización desta
5. 5
sociedade.Esta época maior tesouro en ouro:o tesouro de Caldas
de Reis(Pontevedra)formado por 36 pezas.
No ritual funerario substituíuse o enterramento colectivo polo
individual,con enxoivas máis ricos,e tamén manifesto unha
diferenza social.
2.-A arte rupestre en Galicia.
En Galicia os dous lugares máis coñecidos para a arte rupestre
son: Campo Lameiro e a Cova de Eirós.
Campo Lameiro:
Trátase da "CapelaSixtina" da arte rupestre galega, unha
estación arqueolóxica con oito paneis escultóricos diferentes,
dende arte abstracta ata artefiguracionistade hai máis de 4.000
anos.
6. 6
Cova de Eirós:
Na aldea de Cancelo, no municipio lucense de Triacastela, vai
camiño non só de ser a Atapuerca galega, senón tamén
a Altamirado noroeste peninsular, tras o descubrimento de
pinturas rupestres con motivos de animais. Á espera da proba do
carbono, os expertos sitúan a súa elaboración hai 30.000 anos,
baseándose no estilo e a técnica empregada. Son as primeiras
pinturas rupestres achadas en Galicia.
8. 8
A GRAN CULTURA GALAICA DA IDADE DE FERRO: O
FENÓMENO CASTREXO:
I. Os primeiros castros.
Os castros galegos foron os primeiros poboados fortificados da
península ibérica e a súa formación enmárcase nun proceso de
igualdade social e, polo tanto, de superación das desigualdades
que ata entón beneficiaban a unhas elites.
9. 9
II. Cronoloxía.
Abrangue desde o Bronce Final, século Vllla.C., ata despois da
conquista romana, século l d.C.
III. A organización da sociedade.
A sociedadecastrexa carece de Estado.Foron una
sociedadebaseadana familia e no territorio donde se
identificaban.Aprimeiraunidade social era a familia ouclan.Os
habitantes do castro formaban una centuria oucastellum, e varias
centurias constituían un populus,unidade de
límitesterritoriasdefinidos.Ademais debía existir una
certaxerarquización social detectable napresenza de xoias.
10. 10
lV. A arquitectura defensiva.
Están ben defendidos por
fotificacións(murallas,foxos,terrapléns) e no seu interior acollen
planta circular ou ovalada feitas de pedra e de teito
vexetal.Localízanse en zonas de fácil defensa coma outeiros e
cantís.O número de castros foi moi elevado, aínda hoxe se
conservan moitos deles espallados por toda Galicia,como o Castro
11. 11
de Baroña (A Coruña),o de Castromao(Ourense) e o de Santa
Tegra(Pontevedra)
IV. A arquitectura doméstica.
Predomina o individualismo. Non hai muros compartidos ou
casas pareadas, cada familia ten un espazo propio. Por exemplo, a
denominada "casa do xefe" de Castrolandín. É un recinto
12. 12
composto por dúas cabanas, unha delas a vivenda destinada á
cociña e o descanso, e a outra como o almacén. No medio destas
dúas teriamos un reducido patio delimitado por un pequeno patio
para realizar todo tipo de traballos domésticos. Mesmo, no medio
deste patio temos unhas escaleiras para subir a parte alta,
destinada ao recolledor de lixo da casa.
Ademais do patio empedrado, o verdadeiro punto neurálxico
destas casas é o fogar. A calor desprendida por un pequeno lume
era fundamental para soportar as frías noites de inverno,
acompañadas cunha boa sopa de landras no estómago. Á parte
dos fogares, tamén encontramos no interior das casas uns
pequenos bancos de pedras pegados aos muros.
13. 13
Vl. As produccións artesanais.
En canto aosobxectosachados nos castros, a maior parte son de
bronce (fíbulas, agullas e puñais de antenas), pero tamén se
recuperaron ferramentas de ferro (machados, serras, foucesou
martelos) correspondentes a unha etapa posterior e
probablemente provenientes do comercio cos navegantes
fenicios. Pero sendúbida os obxectosmáis característicos da
época castrexa son os torquesdeouro con aliaxe de prata e cobre
dos séculos IV e III a. C. A partir do século III as xoias
encontradas nos castros costeirosmostranunha clara
influencia tartésica.
Polo que se refire á escultura, os únicos restos
apareceronnoscastros do sur de Galicia e se trata de
representacións bastante rudimentarias de guerreiros armados
con pequenos escudos circulares e puñais de puño redondo,
vestidos con túnicas cinguidas con cinto, con torques no colo e
brazaletes nos brazos. Outro tipo de esculturas son as que se
utilizan de decoración das cabanas e nas que predominan os
14. 14
motivos solares típicos da cultura indoeuropea, como son
os trískeles, tetraskeles e esvásticas, destacando entre as
representacións de esvásticas e tetraskeles as do castro
portugués de Briteiro, os de Santa Tegra e A Troña.
VII. A economía.
A economía baseousenagandaría e a agricultura cerealeira,
ademais de pesca e marisqueo. O recurso económico máis
importante foi a minerometalurxia (cobre, bronce, ferro e ouro).
15. 15
VIII. A organización política.
A castreña é a primeirasociedade do Noroeste Peninsular en
abandonar a vida nómade de cazadores e colleiteiros de
alimentos, aplicando unha agricultura de rozas, de queimado de
terreos, compatible coa súa vida itinerante. Agorachega o
momento de asentarse nun territorio coa construcióndunpoboado
estable, concentrado naprodución agrícola e gandeira.
O núcleo de cohesión social era a familia, esta familia estaría
integrada nun clan e este á súa vez a unhaliñaxe que nos remite a
un antepasado común. A pesar de que en moitos casos hai un
xefeou líder destacado, en liñasxerais, podemos falar de grupos
humanos con poucasdiferenzassociais entre eles. Este proceso de
cambio dunhasociedade de Bandas (Idade do Bronce) a
unhasociedade Tribal (Idade do Ferro) comeza a desenvolverse
nesta zona 800 anos antes do nacemento de Cristo.
O propio éxito do modelo social e castreño é a razón de novos
cambios. A expansión dos cultivos e a creación de novospoboados
ocasionan a violenta competencia polos recursos. Unha elite
16. 16
guerreira alcanza un papel protagonista dentro
destasociedadecampesiña, xurdindopequenos carrizos
ornamentados cosseustorques de ouro e puñais de antenas. As
diferenzassociaisagudízanse, pasando dunhasociedade Tribal a
unha posible Xefatura. Non obstante, para acuñar este novo
estadio é necesario comprender o nacemento dos
grandes castros, os Oppidum.
Non todas as rexións dentro da Cultura Castreña son iguais. Os
romanos usan dous termos para explicar esta diferenza e
destexeitoadaptalosaosseus mecanismos de control da
poboación. Populuspara remarcar a sociedade castreña que
continúa nas sociedades tribais e pequenospoboados,
da Gallaecia lucense. Civitas para definir o modelo de sociedade
das auténticas cidades amuralladas correspondente
á Gallaecia bracarense.
Entre o norte de Portugal e sur de Galicia desenvólvese un século
antes do nacemento de Cristo un modelo de sociedade próximo ao
Estado, só falta a escritura e poucomáis. Aparecen
cidadescastreñas como Santa Trega, de 20 hectáreas de
extensión e unhapoboación superior ás 5.000 persoas, resultado
de absorber os pequenos castros do seu contorna. Este tipo de
poboados fortificados apenas perdura ata o século I despois de
Cristo, no momento que o Estado romano empeza a exercer un
verdadeiro control desta zona do Imperio.
17. 17
IX A arte.
A arte castrexa destaca unha rica ourivaría, da que se conservan
xoias como torques, brazaletes, arracadas, diademas etc.
Algunhas destas pezas atopáronse en Elviña e Bedoia (A Coruña),
A Burela e Ribadeo (Lugo) etc. A escultura castrexa está
composta por figuras atropomorfas (cabezas humanas e
guerreiros), figuras zoomorfas (figuras e cabezas de animais) e
decoracións arquitectónicas. Conservamos importantes obras,
18. 18
como o torso do guerreiro de Armeá, a cabeza de Rubiás, o
triscele de Castromao.
X. A relixión.
A relixión era politeísta; adoraban un gran número de deuses
relacionados con elementos e forzas da natureza: deuses dos
montes, dos penedos, das augas etc. Os deuses das encrucilladas
dos camiños perviven nas lendas e nas tradicións populares.
