Тақырыбы: Әр түлік малдың етін қаңқа сүйектері бойынша ажырату

1. Тақырыбы: Әр түлік малдың етін
қаңқа сүйектері бойынша
ажырату.
Орындаған:Жарқынбек
Мамырхан
Қабылдаған:
Тұрлыбаева Эльмира

2. Жоспар:
1. Жылқы мен сиыр сүйектерінің бір-бірінен
айырмашылығы.
2. Шошқа,қой ,ит сүйектерінің негізгі
айырмашылығы.
3. Түйенің қаңқа сүйектерінің құрылысы.

3. Жылқы мен сиыр сүйектерінің бір-
бірінен айырмашылығы.
• Ауыз омыртқа (атлант)
• Жылқы. Қанатында алдыңғы және арт-қы тесіктер бар, алдында омыртқа арқылы тесік. Қанат
жиегі дөңгелене келіп вентралдық бағытта иілуінің нәтижесінде атлант шұңқыры терең.
• Сиыр. Қомақты шұңқыры таяз. Артқы қанаттық тесік жоқ, оның орнында артқы қанаттық ойыс
бар
• 2 мойын омыртқа (эпистрофей)
• Жылқы. Тісше өсіндінің жоғарғы беті жалпақ, омыртқа қыры жақсы жетілген, артқы бағытта
екіге тармақталған, артқы буындық өсінділермен біріккен
• Сиыр. Тісше өсінді іші қуыс жартылай цилиндр тәріз-дес. Омыртқа қыры жұқа және ұзынша,
тармақтал-ған, артқы жиегі көтеріңкі.
• Кеуде омыртқалар
• Жылқы. Омыртқалар саны (17-19). Жоталық өсінділердің ұшы жуан, бір-біріне тиіп тұрады,
артқы жиектері доғал. Омыртқа аралық ойыстар бар. Диафрагмальдік 15-ші омыртқа.
• Сиыр. Омыртқалар саны 13(10-14). Артқы жиектері қырлы келген, жалпақ. Жоталық өсінділері
артқа қарай жантайған. Диафрамалдық омыртқа 13-ші, арқа омыр-тқалардың барлығында
бүйірлік тесіктер болады.
• Бел омыртқа
• Жылқы. Алдыңғы үшеуінің вентрал адырлары бар, ал кейінгі үшеуінде жоқ, омыртқа
сабақтары иілген.
• Сиыр. Барлығыныңда вентрал адырлары бар, омыртқа сабағы түзу.

4. • Құйымшақ сүйегі
• Жылқы. Жоталық өсінділері бірікпеген, бөлшектеніп жатады.
• Сиыр. Жоталық өсінділері бір-бірімен тұтасып, құйым-шақ қырын түзейді.
• Төс сүйегі
• Жылқы.Екі бүйірі қысыңқы, алдыңғы жағының адыры бар, 8 қабырға шеміршектеріне
арналған буын-дық беттері болады. Қабырғаларда да төс сүйегімен жалғасуға
арналған буын беттері бар. 6 сегмент 7 жұп, қабырға ойыстары болады қыры жақсы
дамыған.
• Сиыр. 7 сегменттен құралған, жалпақ адырсыз, 6 жұп қабырға ойыстары бар.
• Жауырын
• Жылқыда. Қыры бірте-бірте жауырын мойнына ауысады. Орта тұсында қыр төмпегі
орналасқан.
• Сиыр. Қыры бадырайып шығ-ып тұрған бұрыш тәріз-деніп бітеді (акромион).
• Тоқпан жілік
• Жылқы. Үш төмпегі бар
• Сиыр. Төмпешік екеу, латерал-дық медиалдік төмпешікке қарағанда биіктеу, прокс-
ималдік бағытқа созылып, сәл ішке қарай иіліп тұрады.
• Кәрі жілік пен шынтақ сүйек
• Жылқы. Шынтақ сүйек, кәрі жіліктің жартысына ғана жетеді. Кәрі жіліктің төменгі
жағының кесін-дісінде торлы құрылыс байқалады.
• Сиыр. Шынтақ сүйек, кәрі жілікпен қатарласа соңына дейін жетеді кәрі жіліктің
кесіндісінде торлы құры-лыс байқалмайды

5. • Тізе сүйектері
• Жылқы. 7-8 сүйектен тұрады. Үстіңгі қатарда 4 және төменгі қатарда 4 кейде 3 сүйек
орналасқан.
• Сиыр. 6 сүйектен тұрады. Үстіңгі қатарда 4 төмеңгі қатарда 2 сүйек орна-ласқан.
• Ортан жілік
• Жылқы. Жуан цилиндр тәріздес, жілік басындағы шұңқыр ойықпен алмастырылған.Үлкен
үйіргіш ойық арқылы ортаңғы үйіргішке бөлінеді. Сүйек денесінің латер-алдық бетінде кіші
үйіргішке қарама қарсы үшінші, үйіргіш орналасқан жұмыр сіңірге арналған ойыс жілік
басының шетіне орналасқан.
• Сиыр. Цилиндр тәріздес, қыр-лары мен төмпешіктері кішкене. Үлкен үйіргіш пен жіліктің
мойыны жақсы жетілген. Жұмыр сіңірге арналған ойыс жілік басының ортасында. Үлкен
үйіргіш бөлінбеген, үйір-гіш ойысы таяз.
• Асықты жілік
• Жылқы. Дисталдік шығыршығының буындық бетіндегі қырлар мен ойлар қиғашталып
орналасқан. Латералдық айдаршықта шыбық сүйегінің басына арналған бұдыры болады,
медиалдік айдаршық аралық төмпешік жақсы жетілген.
• Сиыр. Дисталдық қайықша сүйек түрінде болып шығ-ыршықпен буын арқылы байланысады,
шығыршық-тың буын беті ойыс. Сондықтан шығыршық-тың буындық бетіне оған арналған
ойыс бар. Латер-алдық айыршықта шыбық қалдығы ретінде сақталған төмпек орналасқан.
• Тобық
• Жылқы. Үш бұрышты, медиальдық бұрышы жақсы жетілген, қос-ымша шеміршікпен
толықтыр-ылған
• Сиыр. Қисық төртбұрышты, медильді бұрышында имек тәріздес қосымша шеміршек бар.
• Құйрық омыртқа
• Жылқы. Тұрқы қысқа
• Сиыр. Тұрқы ұзын

8. Шошқа, қой, ит сүйектерінің негізгі
айырмашылығы.
• Ауыз омыртқа
• Шошқа. Артқы қанаттық тесік-тері жоқ, қанаты нашар дамыған
• Қой. Алдыңғы қанаттық тесіктері бар. Артқы қанаттық тесіктері жоқ
• Ит. Жалпақ, қанаты жұқа артқа қарай созылған, қанаттық тесіктің ор-нында қанаттық
ойық бар. Тісше өсінді цил-индр пішіндес.
• 2-ші мойын омыртқа
• Шошқа. Денесі қысқа, тісше өсінді доғал, конус тәріздес. Қыры биік, жіңішке, шомбал,
тұрқы қысқа.
• Қой. Сиырдікіне ұқсас, тісше өсінді жарты цилиндр тәріздес, қыры жұқа және артқы
жағы жоғары көтерілген.
• Ит. Ұзын, үшкір. Омыртқа қыры күшті дамыған, алға бағытталған.
• Кеуде омыртқалар
• Шошқа. Омыртқалар саны 14-15, жоталық өсінділер жалпақ, ұзындығы бірінші
омыртқадан бастап қысқарады. Көлденең өсінділердің түбінде бүйректік тесіктер
болады.
• Қой. Омыртқалар саны 13-14, біріншіден бастап 10-омыртқаға дейін жоталық өсінділер
алға қисайған, қал-ғандары тік.
• Ит. Омыртқа саны 13 (12), денесі және жоталық өсінділер доғал, 10-шы омыртқаға
дейін артқа иілген. Соңғы омырт-қаларда буындық еміз-дікше және қосымша өсінділер
жақсы дам-ыған.

9. • Бел омыртқалар
• Шошқа. Жоталық өсінділер омыртқа денесіне тік дамыған, жоғарғы жағы жалпақтанған. Омыртқалар
саны 5-8. Көлденең қабырғалық өсінділер доға тәріз-дес. Өсіндінің арт жағында кішкене ой-ықтар бар,
олар құй-ымшақта тесік түзе-йді.
• Қой. Омыртқа саны 6, жоталық өсінділер тік, жоғарғы жағы аздап жалпақтанған, құйымшаққа қарай ұлғая
береді. Омыр-тқа денесінің вентр-альдік бетінде өсінді жақсы дамыған. Көл-денең тесіктерде алға
ұмсынылған өсінді-лер бар.
• Ит. Омыртқа саны 7, жота-лық өсінділер, алға иілген, ұшы үшкірлен-ген. Артқы буындық өсіндінің астында
қос-ымша өсінді бар. Көлденең қабырғаның өсінділері краниовен-тральдік бағытта жантайған. Жоталық
және еміздікше өсін-ділер жақсы дамыған.
• Жауырын
• Шошқа. Қыр төмпегі өте жақсы дамыған артқа қарай иілген.
• Қой. Жауырын қыры жақсы дамыған, буындық жаққа қарай биіктейді де шарт үзіледі, жауы-рын қыры
оны екіге бөледі (алдыңғысы кішірек, артқысы үлкен ойыстарға бөлінеді).
• Ит. Жауырын қыры оның ортасынан бірдей екі (алдыңғы және артқы) бөліктерге бөлінеді. Қыры жақсы
жетілген буындық ойысқа дейін жетіп, акромион өсіндісін түзейді.
• Шыбық сүйек
• Шошқа. Шыбық сүйек басқа жануарларға қарағанда жақсы дамыған. Жің-ішке ұзын. Оның прок-
симальдік бөлігі дисталдік бөлікке қарағанда жақсы дамыған.
• Ит. Шыбық сүйектің проксималдік эпифизі жұмырланып келіп ас-ықты жілікке арналған бір ойыспен, ал
диста-льдік эпифизі екі ойы-сты (асықты жілік пен асық жабдықталған).
• Құйымшақ
• Шошқа. Құйымшақ 4 омыртқадан құралған. Олардың жота-лық өсінділері болмайды. Доға-аралық
кеңістік кең.
• Қой. 4-5 біріккен омыртқа-лардан тұрады. Жота-лық өсінділер бірігіп кеткен.
• Ит. Үш омыртқадан тұр-ады. Жоталық өсінді-лер бөлінген, қысқа.
• Кәрі жілік, шынтақ сүйек
• Шошқа. Білек сүйектері қысқа да қомақты, жас малда шынтақ сүйек өзінің бұдырлы бетімен кәрі
жілікпенбайланысса, ал ересек малда олар бір тұтас бірігіп кеткен.
• Қой. Кәрі жіліктің орта тұсы жіңішке. Екі сүйектің орталығы-нда проксималдік және дисталдік саңы-лаулар
бар.
• Ит.Кәріжілік пен шынтақ сүйек бір-бірімен қоз-ғалмалы байланысты, кәрі жіңішкелеу келеді, сүйек
аралық саңылау кең.

12. Түйенің қаңқа сүйектерінің
құрылысы.
• Бас сүйек
• Ауыз омыртқа
• Эпистрофей
• Төбе сүйегі ұзын, маңдайы – жалпақ кішкентай, қанаттары қысқа, орта шені жіңішке,
үстіңгі бұдыры дөңесті
• Үшінші мойын омыртқа
• Кеуде омыртқа
• Қанаттары артқа бағытталған. Омыртқа саны 12 (кейде 13 немесе 11) бүйір жақтары
сығылыңқы, қанаттарының асты ойдым, омыртқа қанаттары шомбыл, адыр-бұдырлы.
Жоталық өсінділері биік және жалпақ, артына қарай жуандайды, ойыстары бар.
• Бел омыртқа
• Алдыңғы буынның сабақтары жақсы жетілген. Омыртқа аралық тесіктері кең, үш
бұрышты.
• Құйымшақ омыртқа
• Бір-бірімен жабысқан бес омыртқадан тұрады, құйымшақ дөңесті, оның қанаттары
онша көтеріңкі емес.
• Құйрық омыртқа
• Омыртқалар саны 18
• Қабырға
• 12 жұп қабырға, буынның басы жұмыр, үлкен, қисығы мен жазығы кезектескен.
Алдыңғы төртеуі ұлғайған, ортаңғылары жалпақ.

13. • Төс сүйегі
• Жоғарыдан төмеңге қарай мықтап майысқан, талғаусыздар
(жануарлар) сияқты алты төс сүйек тіркесінен тұрады.
• Жауырын
• Жалпақ, жоғарғы шеміршекті шеті жуан және мықтап жұмырланған,
алдыңғы жағы ойыс, артқы жағы біркелкі түзу.
• Тоқпан жілік
• Өте көлемді, үш дөңесі бар, үлкен дөңес буынның жұмыр басын
алдынан, бүйірін қамтып жатыр.
• Кәрі жілік пен шынтақ жілік
• Қосылып кеткен бір сүйектен тұрады, тұрқы ұзын, ішіне иілген.
• Тізе сүйектер
• Пішініне қарай талғаусыз жануардікіне ұқсас.
• Ортан жілік
• Иттікіне ұқсастау, оның ұршық басты ойысы артына қарай ашылады.
• Асықты жілік
• Жақсы жетілген, үстіңгі жағы ішіне қарай, ал төмеңгі жағы сыртына
қарай иілген.