ОҚО, Шымкент қаласы Шымкент аграрлық колледжі, Топ: Вф9-153

1. Мәлімет
* Облыс, қала: ОҚО, Шымкент қаласы.
* Білім беру ұйымының атауы: Оңтүстік Қазақстан
облысының Білім басқармасы
* Жұмыстың атауы: Ауыл шаруашылық
малдарының сүтінің сапасы
* Аты-жөні: Төлеш Мадина
* Оқу орны, тобы: Шымкент аграрлық колледжі,
Топ: Вф9-153
* Жетекшінің аты-жөні: Жолшыбек Тұрсынбек
* жетекшінің лауазымы, жұмыс орны: Шымкент
аграрлық колледжі. а.ш.ғ.к, доцент

2. Ауыл шаруашылық
малдарының сүтінің сапасы
Дайындаған: Ветеринария
мамандығының Вт9-153
тобының
студенті Төлеш Мадина
Жетекшісі: а.ш.ғ.к, доцент,
Жолшыбек Тұрсынбек

3. Тақырыптың өзектілігі.
• Көп жылғы тәжірибе және қазіргі күннің
ғылымы көрсеткендей, дәмділік және
жұғымдылық қасиеттері жағынан түйе сиыр
сүтінен асып түседі, інгеннен сауылатын сүт
жергілікті сиыр тұқымдарынан сауылатын
сүттен анағұрлым көп болады. Сонымен қатар
бие сүттері де өзіндік дәмділік қасиеттерімен
белгілі. Қазіргі күні сүтті түйе және бие
шаруашылығы Қазақстанның бірқатар
облыстарында тұрақтанып, тарихи қалыптасқан
саласы болып саналады. Бұл саланың
экономикалық тиімділігі өмірде сақталып отыр.

4. Шығармашылық жұмыстың
мақсаты.
• Түйе және бие сүттерінің
қасиеттерін, құрамы мен сапасы
жөнінен сиыр сүтімен салыстыра
отырып зерттеу, сонымен қатар
ауыл шаруашылық малдаының
сүтіне қойылатын талаптарын
зерттеу.

5. Сиыр сүті
• Сиыр сүті ақ немесе сәл сарғылт түсті
келеді. Сарғылт түсті сүтке А
провитамині каротин береді. Сүт иісі
өзіне тән, жағымды келеді.
• Әдетте сиырдың сауылу маусымы 10
айға (300—305 күн) созылады. Осы 10
айдың ішіңде сиырдың сүттілігі әр
сиырдың сауымы 3500 кг-нан 11500
кг-ға дейін ауытқиды.
• Сиыр сүтінің құрамында көптеген
тіршілікке қажетті минералды заттар
және витаминдер шоғырланған.
Минералды заттардан кальций,
калий, натрий, магний, фосфор,
күкірт тұздары басым болса,
витаминдерден А, Д, В1, В2 В12, С және
тағы басқа витаминдер бар.

6. Қой сүті
• Қой сүті негізінен Қырымда,
Закавказье, Орта Азия мен
Солтүстік Қавказда тағамдық
мақсатта пайдаланады.
• Қой сүтінің кезеңі 5-7 айға
созылады. Сүттің мерзімінде бір
саулықтан 200-250 кг сүт сауға
болады.
• Қой сүті сұрғылылт, ақ болады.
Ол сиыр сүтімен
салыстырғанда белок пен майға
1,5 есе бай келеді және онда А,
В1, В2 витаминдерінің мөлшері
2-3 есе көп болады.

7. Ешкі сүті
• Ешкі сүті Закавказье, Орта Азия
және кейбір шетелдерде көп
мөлшерде тұтынады.
• Сүтінің 8-10 айында бір ешкіден
әдетте 150-250 кг сүт сауылады.
Ешкінің сүті аппақ болады. Сиыр
сүтіне қарағанда ешкі сүтіндегі
май түйіршіктерінің көлемі екі
есе кіші. Мұның өзі майды
организмнің жақсы сіңіруіне игі
әсер етеді. Бірақ онда белок пен
витаминдерге бай болғандықтан
организмге ана ғұрлым пайдалы.
Әсіресе ешкі сүті балаларға
пайдалы. Брынза мен сыр
жасаған кезде ешкі сүті қой сүтіне
қосылады.

8. Түйе сүті
Жылына нар түйеден 2000 л. ал
қос өркешті түйеден 1200 л. сүт
саууға болады. Түйе сүті болар
болмас сарғылтым ақ түсті, дәмі
тәтті, сиыр сүтінен қоюлау,
бусанған терінің әлсіздеу исі
болады.
Оны тағамға сауған қалпында әр
түрлі сүт тағамдары түріндеде
пайдаланады. Олардың өзіне тәң
атаулар бар –шұбат, қымыран
және тағы басқалар.

9. Бие сүті
Бие сүті – сәл көкшілдеу, ақ түсті , тәтті
және болмашы тіл үйіретін дәмі бар сүйіқ
зат.
Мұнда құрғақ заттар едәуір аз болады,
бірақ сиыр сүтімен салыстырғанда сүт
қанты көбірек. Сонымен бірге онда май
мөлшері де аздау, бірақ оның есеіне
витаминдерге өте бай.
Сиыр сүтіне қарағанда бие сүтіндегі май
түйіршіктері ұсақтау болады. Сондықтан
да олардың сіңімділігі жоғары.
Биеден жылына 1300-3000 кг. сүт
сауылады.

10. Ауыл шаруашылық малдарының
сүтінің құрамы, %
Мал түлігі Су Құрғақ
зат
Сүттің
майы
Сүттің
қанты
белок
Сиыр 87,2 12,8 3,8 4,8 3,5
Қой 82,1 17,9 6,7 4,6 5,8
Ешкі 86,9 13,1 4,1 4,4 3,8
Бие
Түйе
89,0
88,2
11,0
11,8
2,0
4,5
6,7
5,0
2,0
3,6

11. Ауыл шаруашылық малдарының
сүтінің физикалық көрсеткіштері.
Сүттің түрі Майдың
құрамы, %
Тығыздығы ,
г/см
Майсыз
құрғақ зат, %
Қышқыл-
дығы,
Т0
Сиыр сүті 3,2-4,1 1,027-1,033 8 16-22
Қой сүті 5-10 1,034-1,038 18-24 23-24
Ешкі сүті 4,37 1,027-1,038 10,8-18,2 15
Бие сүті 1,2 1,029-1,035 9-11 5-7
Түйе сүті 2,5-5,5 1,031-1,037 12-18 22-24

12. Ауыл шаруашылық малдарының
сүтінің сапалық көрсеткіштері
Көрсеткіштің
аталуы
Сиыр сүті Түйе сүті Бие сүті
Дәмі және иісі Балауса сүтке
тән таза бөтен
иіссіз
Таза жаңа
сауылған
сүтке тән
Таза, тәттілеу,
бөгде иіссіз
Консистенциясы Тұнбасыз
біртекті
сұйықтық
Дәмсіз және
иіссіз.
Біркелкі
тұнбасыз
және үлпексіз.
Біртекті,
тұнбасыз
Түсі Ақ, аздап
сарғыш түстес
Ақтан сәл
сарылауға
дейін
Ақ, көгілдір
түсті.

13. Қорытынды
• Сүттің құрамы мен қасиеті малдың түріне, тұқымына
байланысты әр түрлі болады. Түйе сүті бие сүті мен сиыр
сүтіне қарағанда қоюлау болады. Сүт майы түйе сүтінде 4,5-
5,4 пайыз аралығында, бие сүтінен 3,5 есе, сиыр сүтінен 0,8-
1,7 пайыз артық. Физикалық-химиялық қасиеті бойынша
барлық малдың сүті деңгейлес.
• Сүттің тығыздығы мен қышқылдығын салыстырғанда,
тығыздығы бойынша мал сүттері деңгейлес, сиыр сүтінің
тығыздығы -1,027 г/см3, бие сүтінде -1,029 г/см3 , түйе сүінде -
1,031 г/см3, қышқылдығы бойынша бие сүтінің сиыр және
түйе сүтінен біршама төмендігі байқалады. Бие сүтінің
қышқылдығы 7-9 0 Т, сиыр сүтінің қышқылдығы 16-180Т,
түйе сүтінің қышқылдығы 22-240Т тең. Зерттелген мал
сүттері сапасы мен физикалық-химиялық көрсеткіштері
бойынша стандарт талаптарына сәйкес келді.

14. Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі
• Барақбаев Б.Б. Сүт және сүт тағамдары.-
Алматы. Қайнар,1989 ж
• Жолшыбек Т. Мал шаруашылығы.-
Астана. Фолиант, 2009 ж
• Ысқақбаев Б. Сүт және сүт өнімдері.-
Алматы. Қайнар, 1986 ж
• Қолда мал өсіру. Алматы. Қайнар, 1995ж.

15. •Назар қойып
тыңдағандарыңызға
РАХМЕТ