3. Welkom bij Ebatech
Ebatech is uw allround energiepartner. Wij geven energie- en installatie-
advies en verwezenlijken innovatieve, effectieve en duurzame energie-
en installatieoplossingen, gericht op een bewust en betaalbaar
energieverbruik.
Onze integrale aanpak van inzicht, advies, ontwerp, realisatie en beheer maakt het
mogelijk om zowel bij nieuwbouw als bij bestaande bouw het energiegebruik inzichtelijk
te maken, te beheersen en bewustwording te stimuleren. Wij vinden het belangrijk
om gezamenlijk met u op een pragmatische manier de mogelijkheden te bekijken en
resultaten te behalen. Ebatech biedt altijd maatwerkoplossingen aan. In de bestaande
bouw ligt de focus op het meten, reduceren en beheren van het energiegebruik en bij
renovatie en nieuwbouw op het (energiezuinig) ontwerpen van installaties.
Ook voor vragen over power quality, smart grids en mogelijkheden voor duurzame
opwek bent u bij Ebatech op het juiste adres. Wilt u aan de slag om de MJA of uw
CO2 reductie doelstellingen te halen? Onze experts zijn u graag van dienst.
4.
5. Inzicht in uw energiehuishouding
V
oor het uitlezen van energiemeters (elektriciteit, gas en warmte) sluiten
organisaties contracten af met meetbedrijven. Meestal loopt dit automatisch
via uw netbeheerder. Voorheen was hierin geen keuze, maar sinds 2002 kunt
u zelf een partij kiezen.
E
batech, onderdeel van Nuon, is een door Tennet gecertificeerd meetbedrijf.
Het levert meetdiensten tegen een concurrerend tarief. Hierdoor is er vaak
een significante besparing mogelijk op uw huidige kosten.
Ebatech krijgt u inzicht in uw energieverbruik en toegang tot een energie-
Bij
managementwebsite. Dit kunnen wij voordeliger aanbieden dan uw netbeheerder.
Inzicht in en analyse van uw meetdata is de eerste stap in energie- en
kostenbesparing.
(slimme) digitale energiemeters van Ebatech zijn op afstand uitleesbaar.
De
U hoeft dus ook niet meer elke maand handmatig meterstanden op te nemen.
Ook voor tussenmetingen om een nog gedetailleerder inzicht te krijgen in uw
energiestromen kunt u bij Ebatech terecht.
6. BesparingsTip
www.nuon.nl/energiemanagement
Ingenieursbureau en Nuon-dochter
Ebatech plaatste bij Wasserij Schoen in
Alkmaar onlangs een nieuwe gas- en
elektriciteits-meter. Kees Schoen,
directeur en eigenaar van de wasserij,
en Mark Massier van Ebatech over de
voordelen van de nieuwe meter.
Gasverbruik in 2000: ca. 100.000 m³
Geschat gasverbruik 2010: ca. 60.000 m³
n
‘de basis
van energie
besparen’
De wasserij van Kees Schoen, gericht op
bedrijfskleding en horeca, staat vol appa-
ratuur die de nodige energie verbruikt. Met
innovatieve maatregelen en investerin-
gen in zuiniger apparaten wist Schoen al
behoorlijk op zijn kosten te besparen. Maar
hij wil meer: meer energie besparen en
piekbelasting voorkomen. ‘Met de nieuwe
gas- en elektriciteitsmeter hebben we nu
direct inzicht in ons energieverbruik.’
Inzicht Kees Schoen, Wasserij Schoen
L Schoen is erg te spreken over de nieuwe
meter. ‘energiebesparing heeft onze volle
aandacht. We hebben frequentierege-
laars geplaatst, hergebruiken de warmte
uit het afvalwater en laten ventilatoren
op een lager toerental draaien. Maar het
effect van zo’n maatregel konden we
nooit goed zien. Met de nieuwe meter
wel. nu hebben we inzicht in wat we per
dag verbruiken, maar kunnen we ook
zien wat een andere afstelling van bij-
voorbeeld een gasdroger oplevert. Inzicht
is de basis voor energiebesparing.’
Meer controle
L ‘de nieuwe meter wordt maandelijks Mark Massier, ebatech
uitgelezen’, vertelt Mark Massier van eba-
tech. ‘op basis van die gegevens wordt
de klant afgerekend op zijn verbruik van
gas en elektriciteit. deze nieuwe meter is
veel nauwkeuriger en praktischer dan de
voorschotnota’s.’ op de website van eba-
tech kan de klant zien wat hij per kwar-
tier aan energie verbruikt. Schoen: ‘Met
Ton Zonneveld
de nieuwe meter kunnen we piekmo-
menten goed controleren en een betere
spreiding van ons energieverbruik over
de hele dag realiseren.’
8 nb. | Nº 4 • december 2009
7. BesparingsTip
nuon.nl/energiemanagement
Als ontwikkelaar van duurzame
zonne-energieprojecten plaatste
Horizon Energy onlangs zonnepanelen
op het dak van een agrarisch bedrijf in
Noord-Holland. Leo de Vos, manager
business development bij Horizon
Energy, en Yoerie Bosman, projectleider
Gas en Warmte en meetspecialist van
Ebatech over het toepassen van
zonne-energieoplossingen op daken.
n
Oppervlakte zonnepanelen: 700 m²
Opbrengst: ± 80.000 kWh
Besparing CO²-uitstoot: 45.000 kg
Als aanbieder van duurzame energie is
Horizon Energy constant op zoek naar
innovatieve oplossingen om zonne-
energieprojecten mogelijk te maken.
Leo de Vos: ‘Je kunt daarbij denken aan
lokaal opgewekte zonne-energie, zoals
het plaatsen van zonnepanelen op daken
van grote gebouwen. Een van onze laatste
projecten is het benutten van dakruimte Yoerie Bosman
van boerenstallen in Burgerbrug.’ Horizon Ebatech
Energy plaatste en installeerde daar maar
liefst 700 m² aan zonnepanelen, Ebatech
zorgde voor de bemetering.
Opgewekte energie
L ‘De aansluiting op het net en de plaat-
sing van de meters heeft Ebatech
geregeld’, vertelt Yoerie Bosman. ‘Het
gaat daarbij om verschillende meters:
de brutoproductiemeter registreert de
opgewekte zonne-energie en is bij gro-
tere energieopwekinstallaties verplicht
om in aanmerking te komen voor sub-
sidie. Daarnaast is er een hoofdmeter
geplaatst die zowel het verbruik van de
boer als de teruglevering van energie
meet.’ Ook verzorgt Ebatech de rappor-
tages over de opbrengst van de zonne-
panelen, uitgesplitst naar opgewekte
en teruggeleverde energie.
Mijlpaal
L Horizon Energy is eigenaar van en
exploiteert de zonnepanelen, de boer
verpacht zijn dakoppervlakte en krijgt
daar periodiek een vergoeding voor.
Leo de Vos: ‘De 700 m² levert een piek- Leo de Vos
capaciteit van bijna 100 kW. Op jaarbasis manager business development
verwachten we dat de panelen, bij 900- bij Horizon Energy
1000 zonuren, ongeveer 80.000 kWh
opleveren. Dat is voldoende om jaarlijks
dertig huishoudens van stroom te voor-
TOn ZOnnEVELD
zien. Ten opzichte van niet-duurzame
energieopwekking besparen we zo’n 45
ton CO²-uitstoot. Voor ons is dit project
in meerdere opzichten een mijlpaal.’
8 nb. | Nº 3 • september 2011
8. Besparingstip
In elke editie van nb. treft u
een besparingstip waar een
Nederlands bedrijf baat bij
heeft gehad. Wellicht kunt u
hier uw voordeel mee doen.
Meten is weten
Jan-Willem Warmenhoven
efficiency manager
FrieslandCampina in Ede.
FrieslandCampina voorziet miljoenen mensen over Excel-bestand en dan zie ik in één oogopslag of er Door met een warmtecamera foto’s te nemen zie
de hele wereld van zuivelproducten als melk, afwijkingen zijn. Als een klep in een machine stuk je waar de “zwakke” plekken zitten en waar dus
yoghurt, kaas, boter, maar ook van vruchtendran- is, kan het zomaar zijn dat er bijvoorbeeld 600 warmteverlies optreedt. Vooral bij wanden, veilig-
ken. In de vestiging in Ede worden onder meer liter water wordt verbruikt in plaats van de heidsluiken en deuren was er sprake van verlies.’
Appelsientje, Coolbest en Dubbelfrisss geprodu- gebruikelijke 300 liter. Dit soort defecten kan ik
ceerd. Ingenieursbureau en Nuon- niet altijd zien, maar wel meten. Vandaar mijn Daadwerkelijke besparing
dochter Ebatech heeft deze ‘klant van het eerste credo: meten is weten! Dankzij ons netwerk van Jan-Willem: ‘Sinds we aan de hand van de scans
uur’ geholpen met het realiseren van een meters door de hele fabriek heb ik al heel wat maatregelen hebben genomen, zie ik het gebruik
uitgebreid energiemonitoringsysteem. Jan-Willem defecte kleppen, maar ook andere afwijkingen van koelenergie significant dalen in het systeem.
Warmenhoven van FrieslandCampina Benelux en zoals lekke warmtewisselaars en persluchtlekken Dat is het voordeel van goed energiemanagement:
Carel van Lange van Ebatech leggen uit waarom kunnen aanwijzen.’ behalve dat monitoring inzicht geeft in het
goed energiemanagement begint met om de acht bestaande energiegebruik, krijg je ook helder of
uur meten. Thermografiescan ondernomen acties daadwerkelijk een besparing
Carel van Lange: ‘Voor Ebatech is de actieve hou- opleveren.’
Niet zien, wel meten ding van Jan-Willem heel prettig in de samenwer-
TON ZONNEVELD
Jan-Willem Warmenhoven, efficiency manager king. We kunnen het beschikbare budget daardoor Wilt u ook diepgaand inzicht in uw energiever-
FrieslandCampina in Ede: ‘Ik begin en eindig de optimaal inzetten voor het verbeteren en verfijnen bruik en besparingsmogelijkheden? Dan is ener-
dag met een blik op ons energiemanagementsy- van het systeem. Zo hebben we laatst besloten om giemanagement wat voor u. Meer informatie
steem. Verschillende data kopieer ik naar een een thermografiescan in de koelhuizen te maken. vindt u op www.nuon.nl/energiemanagement.
9. Het politiekorps Amsterdam-Amstelland heeft flink bespaard op de energiekosten
door de werking van de verwarmings- en koelinstallaties zorgvuldig te monitoren.
Dirk Vis van de Amsterdamse politie en Jakob Hukuboen van Ebatech vertellen Zorgvuldig
over de gerealiseerde besparingen.
monitoren
De leiding van het politiekorps
Amsterdam Amstelland gaat meer
letten op het energieverbruik in haar
gebouwen. Ebatech nam onlangs het
energiemanagement in de onderko-
mens van het korps onder de loep.
Dirk Vis, werktuigbouwkundig spe-
cialist bij de Amsterdamse politie,
benadrukt dat energiebesparing hoog
op de agenda staat. ‘ Wij streven naar
een besparing van minimaal 3 pro-
cent. Een van de manieren om dat te
bereiken, is door goed te kijken naar
de instellingen van de installaties in
onze gebouwen. Door kloktijden,
schakeltijden en regelkleppen goed
af te stellen, kunnen we de installa-
ties efficiënter en energiezuiniger
laten lopen. ’
Ebatech was voor het politiekorps in
Amsterdam geen onbekende partij.
Vis: ‘ We werken al jaren naar volle
tevredenheid samen met dit inge-
nieursbureau. Toen we een van onze
gebouwen wilden doorlichten, was
de keuze dan ook snel gemaakt.
Samen met adviseur Jakob Hukuboen
heb ik metingen verricht in ons
gebouw De Eenhoorn aan de James
Wattstraat. ’
Jakob Hukuboen: ‘ Na het monitoren
van de energiestromen was ons
advies om onder andere de verwar-
ming en het luchtbehandelingssys-
teem te optimaliseren. Uit onze
monitoring bleek namelijk dat er
regelmatig tegelijk werd verwarmd én
gekoeld. Dat is uiteraard niet gunstig
voor een laag energiegebruik. We
hebben dit aangepast en ook meteen
de gebruikerstijden gelijk getrokken.
Het komt nu bijna niet meer voor dat
ruimtes worden verwarmd op tijden
dat er niemand is. Tegelijkertijd heb-
ben de gebruikers niet aan comfort
hoeven inleveren. ’
Vis: ‘ We kunnen nu al zien dat we
door de voorgestelde maatregelen de
norm van 3 procent besparing
gemakkelijk gaan halen. Misschien
lijkt dat percentage niet zo hoog,
maar bij een jaarlijks verbruik van
268. 000 kubieke meter gas en 4,5
miljoen kilowatt elektriciteit tikt zo’ n
besparing flink aan. Ondertussen zijn
we met Ebatech bezig de energiestro-
men van het politiebureau aan de
Linnaeusstraat in kaart te brengen. ’
10. BesparingsTip
www.nuon.nl/energiemanagement
Nuon-dochter Ingenieursbureau Ebatech
heeft bij GGZ Noord-Holland meters en
slimme apparatuur geplaatst. Ruud Laas,
teamleider Techniek bij GGZ, en Marcel
Steenvoorde van Ebatech over inzicht dat
leidt tot extra besparing en meer
investeringsruimte voor vernieuwing.
Gasverbruik 2006:
circa 1,1 miljoen m³
Gasverbruik 2008:
850.000 m³
n
Marcel Steenvoorde
Ruud Laas
'Inzicht in onnodig
energieverbruik'
GGZ Noord-Holland biedt geestelijke gezondheids- en
verslavingszorg. De instelling beschikt over 25 gebouwen die voor Terugverdienen
een deel aan derden worden verhuurd. Tot voor kort was het í Het resultaat is verbluffend, vindt Laas. ‘We bezitten twee verge-
onmogelijk het energieverbruik per gebouw te berekenen. Bij het lijkbare gebouwen. In één pand zijn de installaties vervangen. Het
doorberekenen van energiekosten aan de gebruikers hanteerde oude pand gebruikt circa 100.000 m³ gas per jaar, het pand met de
Ruud Laas voorheen algemene normgetallen. ‘Dat klopte niet altijd nieuwe installaties slechts 60.000 m³. Feiten die indruk maken op
met de werkelijkheid.’ het bestuur: ‘ik kan aantonen dat we zo’n investering in vijf tot
acht jaar kunnen terugverdienen.’
Inzicht in verbruik GGZ Noord-Holland gebruikte jaarlijks circa 1,1 miljoen m³ gas. Dat
í In samenwerking met Laas stelde Ebatech een meetplan op en is inmiddels gedaald tot 850.000 m³. En het einde is nog niet in
plaatste in een groot aantal van de gebouwen meters. Marcel zicht. Laas: ‘We zijn nu met het gasgebruik bezig. We pakken de
TON ZONNEVELD
Steenvoorde van Ebatech: ‘Met zo’n datalogger weet je per dag panden een voor een aan. Ons doel is om ook het elektriciteitsge-
nauwkeurig hoeveel energie er is gebruikt. Los van de mogelijk- bruik terug te dringen. Zo kunnen we nog meer kosten besparen.’
heid om dus exact de kosten door te berekenen, verschaft dat ook
inzicht in het onnodige energieverbruik van installaties.’
8 nb. | Nº 4 • december 2009
11. Xella International is een toonaangevende fabrikant in bouwmaterialen en dankzij
een monitoringdienst hebben zij veel geld kunnen besparen. Carel van Lange van Meergrip
Ebatech vertelt over de gerealiseerde besparingen
opverbruik
Carel van Lange: ‘Xella International is toonaan-
gevend binnen de Europese bouwmate-
rialen- en grondstofmarkt. De fabrikant
heeft samen met Ebatech een systeem
opgezet om meer grip te krijgen op
hun energieverbruik.
De ervaringen met dit systeem zijn zeer posi-
tief. Doordat Xella nu goed kan zien waar,
wanneer en waarom pieken in energiever-
bruik optreden, kunnen allerlei ‘onnodige’
vormen van verbruik worden voorkomen. Dit
scheelt enorm in de kosten.’
Hoe werkt deze monitoringsdienst nu? ‘Bij Xella
worden de belangrijkste energieverbruiken
continu gemeten. Dit zijn de totaalmetingen
voor gas en elektriciteit, maar ook subverde-
lers en zo’n twintig processen en machines,’
vertelt Carel van Lange. ‘Deze meetgegevens
gaan vervolgens naar een datalogger, een
klein computertje da t met tellertjes bijhoudt
hoeveel energie er wordt verbruikt. Elke vijf
minuten stuurt de datalogger de gegevens
van Xella naar de database van Ebatech. De
rapportages die hiervan worden gemaakt,
kan Xella via internet opvragen. Zo heeft Xella
een zeer actueel beeld van haar energiever-
bruik, wat bovendien direct wordt vertaald in
een duidelijk overzicht.’
Xella kan met deze monitoringsdienst
gemakkelijk achterhalen wat er gebeurt met
haar energieverbruik, maar ook hoe dit zich
verhoudt tot het verbruik van gisteren of van
vorig jaar. Carel van Lange: ‘Dit geeft een
goed beeld van wat er gebeurt in de produc-
tie, of daar energiepieken ontstaan, of dat er
zelfs vermindering van verbruik optreedt.’
Nieuwe module Het monitoringsyst eem van Xella is
onlangs uitgebreid met een module voor
peakshaving. Dit heeft te maken met de
capaciteit voor gas die Xella contractueel
heeft afgesproken met het energiebedrijf.
Carel van Lange legt uit: ‘Van de hoeveelheid
gas die wordt getrokken, wordt het uur-
gemiddelde genomen. Als Xella boven de
afgesproken contractwaarde uitgaat, kan zij
hiervoor een boete krijgen. Met de monito-
ringsdienst van Ebatech hoeft dit dus niet
langer het geval te zijn. In de praktijk houdt
dit in dat een apparaatje het uurverbruik
bijhoudt. Op het moment dat de trend van
het verbruik richting piekwaarde loopt, geeft
dit apparaatje een signaal, zodat op tijd actie
kan worden ondernomen.’
Naast Xella maken nog ruim driehonderd
klanten gebruik van een voor hen op maat
gemaakt monitoringssysteem.
12.
13. Aan de slag met energie- en
kostenbesparing
batech adviseert organisaties over energiebesparing en CO2 reductie. Met
E
onze expertise en jarenlange ervaring helpen wij u bij de optimalisatie van uw
energieverbruik.
adviseurs van Ebatech werken samen met u aan gerichte energiebesparing
De
en de realisatie van uw duurzaamheidsdoelstellingen door onderzoek te doen
bij uw organisatie en besparingsmaatregelen te definiëren en te concretiseren.
U kunt vervolgens gelijk gaan besparen op uw energieverbruik, en dus op uw
energierekening. Denkt u hierbij onder andere aan direct toepasbare maat-
regelen als de optimalisatie van regelstrategieën of weersafhankelijk regelen.
Onze adviezen zijn altijd maatwerk en kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op
besparingsmogelijkheden, verduurzaming, het voldoen aan wet- en regelgeving,
CO2 footprint en de CO2 prestatieladder, power quality, of een combinatie van
bovenstaande.
Heeft u behoefte aan de uitwerking van een model om beslissingen te kunnen
nemen over een energieproject in uw organisatie, een EPA-U maatwerkadvies?
Of wilt u in het kader van de Wet milieubeheer een integraal energie onderzoek
laten uitvoeren? Neem ook dan contact met ons op.
14. In elke editie van nb. treft u
een BESPARINGSTIP aan waar een
Nederlandse organisatie baat
bij heeft gehad. Wellicht kunt u
hier uw voordeel mee doen.
Besparen
n
is inzicht
Theo Duinstra en Ytje Hiemstra van de
gemeente Tytsjerksteradiel vertellen hoe de
gemeente samen met energieadviseur
Jarno Schoen van ingenieursbureau en
Nuon-dochter Ebatech inzicht krijgt in
het energiegebruik. Want inzicht is een
eerste voorwaarde om energie te kunnen
besparen.
Energiescan
Theo Duinstra, teamcoördinator beheer
openbare ruimte: ‘Met onze Nota Duur-
zaamheid loopt de gemeente
Tytsjerksteradiel voorop. Hierin is een groot
aantal projecten genoemd, waaronder een
energiescan voor infrastructurele voor-
zieningen. Wij hebben Ebatech gevraagd
om het energiegebruik van een beweeg-
bare brug en een aantal rioolgemalen te
monitoren. Daarnaast is ook gekeken naar
het energiegebruik van een school en naar
de gemeentewerf waar onze buitendienst
is gevestigd.’
Verrassende conclusie
Ytje Hiemstra, beleidsmedewerker duur-
zaamheid: ‘Zeker als het gaat om de
gemeentewerf, was de conclusie van
Ebatech verrassend voor ons. Wij wassen in
de gemeentewerf al jaren de wagens met
schoon drinkwater. Het voorstel van Ytje Hiemstra: ‘Veel maatregelen
TON ZONNEVELD
Ebatech om water uit het Prinses Margriet- die we moeten nemen zijn
eenvoudig uit te voeren en
kanaal dat ernaast ligt te gebruiken, is
leveren een grote besparing op.
eenvoudig te realiseren en in de bedrijfs-
voering natuurlijk veel duurzamer.’
Jarno Schoen: ‘Wij vonden de doel- Eenvoudige maatregelen Soepele samenwerking
stellingen die de gemeente had goed, Ytje Hiemstra: ‘Veel maatregelen die we Theo Duinstra: ‘Ik ben zelf erg tevreden
soms moesten we het enthousiasme zelfs moeten nemen zijn eenvoudig uit te over de praktische insteek van de adviezen.
een klein beetje temperen. Want voor je voeren en leveren een grote besparing op. Zoals het plaatsen van ledverlichting bij de
energie kunt besparen, moet je eerst Zoals het repareren van een kapotte brug. Ook de samenwerking verliep soepel.
weten hoeveel energie wordt verbruikt. thermostaat in een “heater” en het Toen duidelijk werd dat het monitoren van
Onze adviezen sluiten aan op de Trias vervangen van energiezuinige licht- de rioolgemalen minder tijd zou kosten
Energetica. Deze geeft in drie stappen – armaturen in de school. Daarnaast vond dan geoffreerd, kwam Ebatech zelf met
energie besparen, verduurzamen en ik het advies om de brug op windenergie voorstellen voor extra projecten. Deze
compenseren – weer hoe energieverbruik te laten werken heel innovatief.’ proactieve houding ervaren wij als zeer
verduurzaamd kan worden.’ prettig.’
15. BesparingsTip
www.nuon.nl/energiemanagement
Ingenieursbureau Ebatech en
vastgoed-beleggingsfonds Corio zijn
een intensieve samenwerking
aangegaan, met als doel structurele
energiebesparing. Klaas Voet, hoofd
Techniek bij Corio, en Dorien Olieman
van Ebatech over de verduurzaming
van de organisatie.
Doelstelling Corio: besparing van
30 procent op het energieverbruik
van winkelcentrum Alexandrium in
n
Rotterdam.
Corio heeft in Nederland 45 winkelcentra
in portefeuille waarvan het management
en dus ook de inkoop van energie in
eigen beheer wordt uitgevoerd. ‘In onze
ogen konden we daar nog wel een ener-
giebesparing behalen. Met het verzoek
om zonder grenzen op zoek te gaan naar
alles dat kon bijdragen aan die bespa-
ring, zijn we naar Nuon gestapt’, vertelt
Klaas Voet.
Nulmeting
L Allereerst heeft Ebatech van alle 45
winkelcentra het elektriciteitsverbruik
in 2007, 2008 en 2009 geanalyseerd.
Dorien Olieman: ‘We hebben 2007 als
ijkjaar gekozen om het effect van de
energiebesparende maatregelen te
kunnen bepalen. Een zogenaamde
nulmeting. Nu gaan we kijken welke
mogelijkheden er zijn aan besparings-
maatregelen en duurzame opwek van
energie op locatie. Een zogenaamde
energieanalyse.’
Gebruiksinstellingen
L De eerste energieanalyse heeft Ebatech
uitgevoerd in winkelcentrum Alexan-
drium in Rotterdam. Deze resulteerde
in een energielabel en concrete Dorien Olieman
besparingsadviezen op maat. De Ebatech
grootste besparingen in het Rotter-
damse winkelcentrum zijn te behalen
in klimaatbeheersing, transport-
techniek en verlichting. Klaas Voet: ‘Je
kunt daarbij denken aan instellingen
van klimaat-beheerssystemen, het
langzamer opstarten van een rol-
trap en het aanpassen van type en
hoeveelheid verlichting tot aan de
‘Structurele Klaas Voet
Corio
besparing start
koffieautomaat in het kantoor. We
betrekken daarbij nadrukkelijk ook de
TON ZONNEVElD
gebruiksinstellingen: hoe gebruiken
met energieanalyse’
we een installatie optimaal? En daar
valt een heleboel te bezuinigen, in de
toekomst tot ruim 30 procent.
16. Deskundig klankbord
Carel van Lange: ‘Wout Versluis: ‘Het waren slecht ingeregeld. Deze compres-
inhuren van deskundigen van Ebatech soren verbruiken 5 procent van de totale
is op mijn initiatief gebeurd. In maan- energievraag, dus het scheelt heel veel
delijkse gesprekken pakken we iedere energie als je daar wat aan doet. Ook bij
keer een bepaald onderwerp bij de kop nieuwe investeringen denken wij mee.
om de efficiency te verbeteren. Dat is Een fabrikant van een apparaat om
voor ons de manier om structureel met tanks te reinigen stelde voor dit elek-
het energieverbruik bezig te zijn. Anders trisch te verwarmen. Na onze vragen
is de kans groot dat een aanpak op bleek de warmte ook via het warmwa-
lange termijn door de dagelijkse drukte ternet van de fabriek te kunnen komen.
in het gedrang komt. ’ Energetisch veel voordeliger natuurlijk!’
Carel van Lange: ‘Binnen AkzoNobel Wout Versluis: ‘De samenwerking met
bestond behoefte aan een partner die Ebatech maakt het voor ons ook gemak-
kon helpen om op structurele basis de kelijker om te schakelen met de markt.
energiekosten te reduceren en te behe- Als een nieuwe technologie wordt geïn-
ren. Daarnaast wilde Wout zien wat er troduceerd, weet Carel altijd wel te ver-
in de fabriek precies gebeurde met het tellen in hoeverre deze waar wordt
energieverbruik. In Sassenheim staat nu gebruikt en of het ook interessant voor
een energiemonitoringssysteem met 70 ons kan zijn. Het is fijn om met iemand
meetpunten die elke vijf minuten gege- te klankborden die deskundig is op dit
vens verzamelen. Onlangs hebben we gebied. ’
ook een energiemodel ontwikkeld dat Carel van Lange: ‘Ja, we willen graag dat
externe factoren zoals de wisselingen onze relaties “ out of the box” gaan
van het weer kan filteren. Dit is nu in de denken. Waar mensen samenwerken
energiemanagementsoftware gepro- bestaat het risico op bedrijfsblindheid.
grammeerd waardoor het zuivere ener- Alleen al doordat we voortdurend vra-
gieverbruik wordt gemeten en kleine gen naar de consequenties voor het
besparingen beter zichtbaar worden. energieverbruik van beslissingen kun-
Inmiddels zijn er onder meer aanpas- nen we hier snel de vinger op leggen. ’
singen doorgevoerd aan de compresso-
ren die perslucht produceren. Deze
BESPARINGSTIP
Wout Versluis, facility
manager bij AkzoNobel
Sassenheim, en Carel van
Lange, energieadviseur van
ingenieursbureau Ebatech
vertellen hoe er flink is
bespaard op de energie-
kosten. Voor meer
besparingstips kijkt u op
www. ebatech. nl.
17. BesparingsTip www.nuon.nl/energiemanagement
Ingenieursbureau en Nuon-dochter Ebatech heeft bij Rijkswaterstaat
de werking van twee warmtepompen in beeld gebracht. Geert
Brandse, adviseur Regionale Huisvestingsprojecten bij de Corporate
Dienst van Rijkswaterstaat en Marcel Steenvoorde van Ebatech
vertellen hoe zij door inzicht in het energiegebruik en het stellen van
de juiste vragen tot energiebesparing zijn gekomen.
Totaal elektriciteitsverbruik gebouw Rijkswaterstaat Utrecht in 2009:
circa 5 miljoen kWh
Elektriciteitsverbruik warmtepompen: circa 1,5 miljoen kWh per jaar
Doelstelling: jaarlijks 2 procent minder energie gebruiken
n
‘Energie besparen
is altijd mogelijk’
Het kantoor van Rijkswaterstaat in Utrecht biedt met 50.000 m² ruimte
aan 2000 werkplekken en is twee jaar geleden volledig gerenoveerd.
Ebatech heeft eerder het energieverbruik van zeventien locaties van
Rijkswaterstaat gemonitord. Geert Brandse van Rijkswaterstaat:
‘Daarvan heb ik geleerd dat energie besparen eigenlijk altijd mogelijk Geert Brandse Marcel Steenvoorde
is. De samenwerking met Ebatech past goed in het streven van RWS om
jaarlijks 2 procent minder energie te gebruiken.’
Optimaal afstellen
L ‘Een warmtepomp is vergelijkbaar met een koelmachine. Maar
waar bij de koelmachine het doel is om te koelen, is bij de
warmtepomp verwarmen het hoofddoel’, legt Marcel Steenvoorde
van Ingenieursbureau Ebatech uit. Bij Rijkswaterstaat heeft Ebatech
de werking van twee warmtepompen gemonitord. Tijdens het
onderzoekstraject bleek dat de pompen in rendement van elkaar
verschilden. Steenvoorde: ‘Door de warmtepompen goed af te stellen
is 10 procent energiebesparing waarschijnlijk haalbaar.’
Doordringen tot de kern van de zaak
L Geert Brandse: ‘We zijn nu zover dat we opdracht geven aan de
onderneming die verantwoordelijk is voor de warmtepompen, om
deze optimaal in te regelen. Dankzij de kennis van Ebatech kan ik
deze mensen de juiste vragen stellen en tot de kern van praktische
problemen doordringen.’
De beslissing van Marcel Steenvoorde om eerst inzicht te willen
Ton ZonnEvElD
krijgen in het energiegebruik van de warmtepompen vindt Brandse
verstandig. ‘Deze pompen staan garant voor een derde van ons
elektriciteitsverbruik. Door die kritisch te volgen, maken we direct
een flinke slag.’
8 nb. | Nº 4 • december 2009
18. BesparingsTip
nuon.nl/energiemanagement
Als internationaal voedingsmiddelenconcern,
dat sauzen, soepen en maaltijden produceert,
wilde Struik Foods het energieverbruik beter
monitoren en meer grip krijgen op de energie-
kosten. Marijn ten Wolde, energieconsultant bij
Struik Foods Voorthuizen, en Carel van Lange van
Ebatech vertellen over het gedetailleerd in kaart
brengen van de energiestromen via een ener-
giemanagementsysteem.
Elektriciteitsverbruik in 2010: ± 9,3 miljoen kWh
Gasverbruik in 2010: ± 3,2 miljoen m³
n
Beoogde besparing in 2012: 20 procent
Struik Foods heeft zelf al veel energieonderzoe-
ken uitgevoerd en besparingsmogelijkheden in
kaart gebracht. ‘Waar Struik tegenaan liep,’ ver-
telt Carel van Lange, ‘was dat ze te weinig con-
crete meetgegevens hadden van het werkelijke
energieverbruik van de verschillende processen.’ Marijn ten Wolde
Geen grote investeringen energieconsultant, Struik Foods
í Met een energiemanagementsysteem is het
energieverbruik gedetailleerd in kaart te
brengen, waarmee duidelijk wordt welke Carel van Lange
industriële apparatuur zorgt voor een groot Ebatech
gedeelte van het verbruik. Van Lange: ‘We zijn
het daadwerkelijke verbruik gaan meten in de
fabriek, op die plekken waar we het meeste
verbruik verwachtten. Op basis van derge-
lijke harde meetgegevens kun je vaak beter
beoordelen in hoeverre je besparingsmoge-
lijkheden kunt uitvoeren.’ Uit de metingen
kwam duidelijk naar voren welke apparaten
de meeste energie verbruiken en hoeveel dan
precies. Ten Wolde: ‘Zo kwam bijvoorbeeld
aan het licht dat in het persluchtsysteem veel
energie verloren ging door lekkage of ineffi-
ciënt gebruik. Op momenten dat er nauwelijks
behoefte was aan perslucht, zagen we dat er
toch nog grote vermogens naar de compressor
gingen. Het bleek om een lekkage te gaan, die
we zonder grote investeringen hebben kunnen
verhelpen. Dit leverde een fikse besparing op.’
Potentieel
í Een ander voorbeeld van een proces waar
veel energie wordt verbruikt, is het drogen
van knakworsten. ‘Dat vergt veel elektriciteit,
omdat er grote ventilatoren voor nodig zijn’,
legt Van Lange uit. ‘Als je kijkt naar de hoe-
veelheid energie die nodig is om het vocht te
verdampen, zit daar veel besparingspoten-
tieel in.’ Het past binnen de doelstellingen
van Struik Foods om daar energiebesparende
maatregelen te treffen. Ten Wolde: ‘Hier gaan
we het proces goed bekijken en willen we aan
de hand van de juiste alternatieven – vanuit
TON ZONNEVELD
energie- én procesoogpunt – concrete bespa-
ringsmaatregelen doorvoeren. Door te blijven
meten en innoveren hopen we in de toekomst
nog meer besparingen te kunnen bereiken.'
8 nb. | Nº 4 •december 2011
19. BesparingsTip
www.nuon.nl/energiemanagement
Voor Hans van Driel B.V., leverancier
van grondverzetmachines in Tiel, stelde
ingenieursbureau en Nuon-dochter
Ebatech onlangs een CO²-footprint op.
Diederik van Hattem, marketing-
manager bij Hans van Driel B.V., en Bas
van Kouwen van Ebatech over het nut
van analyse.
n
CO²-uitstoot 2010: 520.000 kg
Doelstelling 2011: herhalen CO²-
footprint in 2011, mogelijk ook start
hiervan bij zusterbedrijven
Duurzaam ondernemen staat bij Hans van
Driel B.V. hoog op de agenda. Dat blijkt
onder andere uit de in 2010 door Ebatech
uitgevoerde energiescan. Van Hattem: ‘In
onze ogen sluit de footprint daar goed bij
aan, want energie besparen begint met
inzicht. In je verbruik én CO²-uitstoot.’
Gebruiksgedrag
L Bij een CO²-footprint wordt de uitstoot
van een bedrijf in kaart gebracht.
‘Zaken die meewegen zijn het gas- en
elektriciteitsverbruik, maar ook zake-
Bas van Kouwen
lijke mobiliteit zoals vliegreizen en het
Ebatech
brandstofverbruik van bedrijfsauto’s’,
zegt Van Kouwen. De footprint biedt
diepgaand inzicht in het gebruiksge-
drag en de hoeveelheid CO²-uitstoot.
‘In combinatie met de maatregelen die
uit de energiescan naar voren kwa-
men, kan dat leiden tot een aanzien-
lijke besparing.’
Totaalplan
L Naast het eigen belang bedient Hans
van Driel B.V. met de footprint ook de
klant. Van Hattem: ‘We merken dat
steeds meer klanten erom vragen, om
zo te kunnen voldoen aan de eisen
van de CO²-prestatieladder* van de
Stichting Klimaatvriendelijk Aanbe-
steden en Ondernemen (SKAO).’ De
concrete uitkomsten uit het rapport
waren voor het bedrijf aanleiding om
verdere stappen te ondernemen. ‘We Diederik van Hattem
willen ook nog een footprint bij onze marketingmanager
zusterbedrijven uitvoeren. Vervolgens bij Hans van Driel B.V.
kunnen we dan een concrete doelstel-
ling formuleren om onze CO²-uitstoot
te beperken.’
* Deze prestatieladder stimuleert leveran-
TON ZONNEVElD
ciers om duurzame producten te leveren, een
duurzame bedrijfsvoering te voeren en zo een
groter gunningvoordeel bij overheidsaan-
bestedingen te krijgen.
8 nb. | Nº 2 • juni 2011
20. N
BesparingsTip
nuon.nl/energiemanagement
Door het energieverbruik van alle CA-
filialen nauwgezet in kaart te brengen,
kunnen er continu slimme besparingen
worden doorgevoerd. rob ober, facility
Project Management CA Nederland, en
energieadviseur Bas van kouwen van
ebatech vertellen wat meer inzicht in het
energieverbruik betekent.
Beoogde besparing in 2012:
3 procent
ebatech monitort al een aantal jaren
voor CA het energieverbruik van zowel
gas als elektriciteit. van kouwen: ‘Aan
de hand daarvan hebben we meer
inzicht en kunnen er ook besparings-
maatregelen worden doorgevoerd. De
meetgegevens stellen we online aan CA
beschikbaar via een monitoringswebsite
zodat ze zien waar bijvoorbeeld pieken
zitten.’
van meten naar maatregelen
L elk CA-filiaal heeft een vrij regel-
matig dagelijks verbruikspatroon,
tijdens openingstijden, maar ook na
Bas van kouwen
sluitingstijd. via monitoring kunnen
ebatech
afwijkingen daarin worden gesig-
naleerd. van kouwen: ‘inzicht in het
verbruik is de sleutel tot succesvolle
besparingsmaatregelen.’ CA zelf
is door het inzicht in verbruiks- rob ober
gegevens continu op zoek naar facility Project Management
slimme oplossingen om energie CA Nederland
te besparen.
efficiëntieslag
L ‘via een benchmark kunnen we bij-
voorbeeld zien hoe het ene filiaal het
doet ten opzichte van het andere’,
vertelt ober. ‘eens in de zoveel tijd
nemen we een “laag scorend” filiaal
onder de loep. via een uitgebreid
energieonderzoek kijken we naar
het totaalplaatje van verbruikende
installaties en wat er aan besparin-
gen en maatregelen mogelijk is. Je
kunt daarbij denken aan het nog
beter inregelen van het klimaatbe-
heerssysteem, het toepassen van
efficiëntere lichtbronnen of het in
een lager toerental laten draaien van
roltrappen als ze niet gebruikt wor-
den. Belangrijk daarbij is: wat zijn de
kosten en wat is de terugverdientijd?’
ToN ZoNNeveLD
Meten is weten, is dus de boodschap.
ober: ‘Dat blijkt wel uit het feit dat
de energiekosten constant blijven en
niet evenredig stijgen, ondanks dat er
steeds meer filialen bij komen.’
8 nb. | Nº 1 • maart 2012
21. n
NB_0309.qxd:n.b. 10-09-2009 08:01 Pagina 8
BesparingsTip
www.nuon.nl/energiemanagement
Ingenieursbureau en Nuon-dochter
Ebatech heeft bij VDS Stalen Meubelen in
Culemborg een peakshaving-installatie
geplaatst. Jacco van Wakeren, hoofd
technische dienst bij VDS, en Jarno
Schoen van Ebatech over de
gerealiseerde kostenbesparing.
Gasverbruik VDS in 2008:
ca. 300.000 m3
Geschat gasverbruik 2009:
12-15% minder
Minder pieken,
Piekbelasting kost geld: wie meer gas gebruikt dan in het leve-
ringscontract is vastgelegd, betaalt een overschrijdingsvergoeding.
minder kosten
Maar wie het gebruik evenwichtig verdeelt, voorkomt onnodige Kleinere gasmeter
kosten. VDS Stalen Meubelen, ontwerper en fabrikant van stalen � Verwarming uit? Dan kan het knap koud worden als de contract-
designstoelen en tafels, bespaart veel geld dankzij een capaciteit - de hoeveelheid gas die per uur mag worden afgeno-
peakshaving-installatie. men - regelmatig wordt overschreden. Jarno Schoen van Ebatech
zegt dat dit meevalt: 'Als je af en toe tien minuten de verwarming
Simpel maar doeltreffend uitzet, merk je daar amper iets van. Je moet het zo zien: elk uur
� Volgens Jacco van Wakeren van VDS, was de plaatsing een gouden loopt de emmer langzaam vol, en als die dreigt over te lopen
zet: 'Het is een kwestie van monitoren en bewaken. De meter sig- draaien we de kraan even dicht.'
naleert een mogelijke piek en schakelt dan bijvoorbeeld korte tijd Door dit beter gereguleerde gasverbruik, kan VDS ook een kleinere
de verwarming uit. Of we starten de productie-installaties eerder (= goedkopere) gasmeter installeren. Want voor een gasmeter
op. Dan gebruiken we misschien iets meer gas, maar voor minder betaalt een afnemer een periodieke aansluitvergoeding. De kosten
geld omdat we geen pieken meer hebben. Het zijn simpele oplos- zijn gerelateerd aan de grootte van de meter, dus een kleinere
TON ZONNEVELD
singen die 12 tot 15 procent besparing brengen.' meter betekent minder kosten. Van Wakeren; ’En met een kleine
meter voorkomen we bovendien dat we tóch de contractcapaciteit
overschrijden. We kúnnen er nu simpelweg niet overheen.'
8 nb. | Nº 2 • 2009
22.
23. Slimme en innovatieve energie- en
installatietechnische oplossingen
Ebatech ondersteunt uw organisatie bij de ontwikkeling en realisatie van uw
technische installaties en verzorgt het projectmanagement met betrekking tot
de voorbereiding en uitvoering van installatietechnische projecten, zowel voor
nieuwbouwprojecten als voor bestaande situaties en renovatie.
Onze werktuigbouwkundige en elektrotechnische specialisten helpen u bij uw
vragen op het gebied van alle gebouwgebonden installaties, zoals:
- limaatinstallaties (verwarming, koeling, WKO, ventilatie, regeltechniek)
K
- lektrotechnische installaties (kracht- en noodstroom, voedingen, verlichting)
E
- ata- en beveiligingsinstallaties (datanetwerken, brand, inbraak, toegangs-
D
beveiliging)
- Transportinstallaties (liften)
- Sanitaire installaties (afvoersystemen, tapwaterinstallaties)
H
eeft uw organisatie te maken met klimaatklachten, gebrekkige beveiligings-
installaties, slecht functionerende of verouderde installaties of is uw tekenwerk
niet op orde? Of gaat uw organisatie binnenkort verhuizen, verbouwen of
uitbreiden? Ook dan zijn wij u graag van dienst.
24. BesparingsTip
www.nuon.nl/energiemanagement
Ingenieursbureau en Nuon-dochter Ebatech heeft
voor het nieuwe complex van Plantion, marktplaats
voor sierteeltproducten, de energiesystemen
ontwikkeld. Peter Bakker, directeur operations
bij Plantion, en Hans Schelvis van Ebatech over
de verduurzaming van de energiehuishouding.
CO2-uitstoot in oude situatie:
ca. 5463 ton per jaar
CO2-uitstoot Plantion: ca. 1943 ton per jaar
CO2-reductie: 3520 ton per jaar (64 procent)
Plantion is recent ontstaan uit de fusie tussen Veiling Vleuten en Bloemen-
veiling Oost-Nederland. Het nieuwe complex in Ede, met een oppervlakte
van 70.000 m2, kenmerkt zich door enorme veilinghallen en vele koelcel-
len. Peter Bakker: ‘Het verwarmen van de gebouwen zorgde voor een hoge
gasrekening. Omdat de gasprijs een belangrijk onderdeel van de kostprijs
van onze producten vormt, wilden we daar niet meer van afhankelijk zijn.’
Warmte en koude
í Al in een vroeg stadium werd Ebatech betrokken bij de nieuwe huisves-
ting van Plantion. Hans Schelvis: ‘Allereerst hebben we haalbaarheids-
berekeningen uitgevoerd om goed te kunnen adviseren over duurzame
warmtekoudeopslag (WKO). Zowel de warmtevraag als de koudevraag
bleek aanzienlijk. Daarnaast hebben we in de ontwerpfase, samen met
de architect, de nodige bouwtechnische maatregelen kunnen doorvoe-
ren en zo duurzaamheid kunnen integreren in het bouwplan.’
CO2-reductie
n
í Binnen het complex worden geproduceerde koude en warmte zo veel
mogelijk met elkaar uitgewisseld, de resterende behoefte wordt vanuit
de centrale WKO-installatie van het bedrijventerrein geregeld. Schelvis:
‘De basisverwarming wordt door warmtepompen geleverd, alleen in
‘Slim gebruikmaken
geval van een piekvraag wordt er gasgestookte warmte geproduceerd.’
De realisatie van een duurzame huisvesting is rekenkundig gezien
bereikt, vindt Bakker. ‘Na een paar maanden op de nieuwe locatie moet
van restwarmte
de praktijk het nu gaan uitwijzen. WKO sluit aan bij onze groene ambitie
en het milieu, want het zorgt voor aanzienlijk minder CO2-uitstoot.’
én -koude’
Hans Schelvis
Peter Bakker Nuon
Plantion
TON ZONNEVELD
nb.2-2010-def.indd 8 17-05-10 12:16
25. Besparing is maatwerk
Bij Sporthallen Zuid in Jarno Schoen: ‘De Sporthallen Zuid verschil natuurlijk, in positieve zin Ik heb wel meegedacht, maar de
Amsterdam zijn flinke bestaan uit drie hallen: twee kleinere dan! Naast de aanpassing van de technisch inhoudelijke beoordeling
besparingen gerealiseerd op en een grote. Jan de Boer, technisch regeling van de klimaatinstallaties, lag bij Ebatech in samenspraak met de
coördinator bij de Sporthallen Zuid, heeft Hans Schelvis van Ebatech ook installateur. Die samenwerking is
de energiekosten. Door de
heeft ons gevraagd het energie- naar de ventilatiesystemen zelf goed verlopen, we zitten nu in de
werking van de installaties verbruik te monitoren. Uit onze gekeken. ’ laatste fase van de uitvoering. ’
zorgvuldig te monitoren en gegevens bleek dat de mogelijkheden Hans Schelvis: ‘Vanuit mijn expertise Jarno Schoen: ‘Ik vond het interessant
installatieaanpassingen door van de installatiesystemen in het zag ik dat de inblaasgaten van de te merken hoe je met een paar man
te voeren. Jan de Boer van gebouw niet toereikend waren. Zo ventilatielucht in de grote sporthal zo veel kan bereiken. In onze
bleek de ventilatie voortdurend energetisch ongunstig waren bedrijfsvoering merken wij steeds
Sporthallen Zuid en Jarno
berekend op een groot aantal mensen aangelegd: de verwarmde verse lucht vaker dat mensen niet alleen ons
Schoen en Hans Schelvis van terwijl er vaak maar enkele mensen in werd grotendeels weer afgezogen. De advies willen, maar ook de
Ebatech vertellen over de de grote hal sporten. Wij hebben de bedoeling is natuurlijk dat de warmte uitwerking en de begeleiding van
gerealiseerde besparingen. installaties zo aangepast dat er alleen eerst op de verblijfsgebieden terecht de uitvoering hiervan. Samen met
nog maar bij grote evenementen komt en dan pas verdwijnt. Ook Jan de mensen van Sporthallen Zuid
maximaal wordt geventileerd. ’ had dit opgemerkt en hier al over hebben wij dat kunnen bewerk-
Jan de Boer: ‘Ik heb gemerkt dat gesproken met zijn eigen installateur. ’ stelligen in ongeveer een half jaar
door de frequentieregelaars die zijn Jan de Boer: ‘Het verbaasde mij hoe tijd. Het is nu nog lastig te zeggen
geplaatst, motoren die eerst 63 alles hier in elkaar stak. Daarom heb hoeveel de Sporthallen gaan
ampère nodig hadden, het nu af ik mij omringd met mensen die er besparen, maar het zal zeker tussen
kunnen met 5. Een idioot meer verstand van hebben. de 10 en 30 procent liggen. ’
26.
27. management
a meeting
of minds
energie 2020
perspectief voor een
duurzame bedrijfsvoering
september 2010
special in samenwerking met nuon
28. case tekst mark van baal
02 Fotografie erik Franssen
een energiezuinig
reisje langs de rijn
Het schip de zonnebloem nam de afgelopen jaren
energiebesparende maatregelen waarmee het een
kwart bespaart op brandstof.
H et riviercruiseschip De Zon-
nebloem, een 115 meter lang
wit schip met glas over de hele
lengte, ligt afgemeerd aan een kade in
arnhem. over de brede loopplank gaan
in de machinekamer is goed te zien
hoe eenvoudig een grote energiebespa-
ring kan zijn. Tussen dieselmotoren,
generatoren, pompen, leidingen, han-
dels, kranen en buizen klinkt een sner-
deed aan de installaties om het schip
energiezuiniger te maken.
de Zonnebloem liep in 2006 van sta-
pel op de werf van iHc merwede in Har-
dinxveld-Giessendam. Wat balkema di-
mensen met grote rolkoffers, rollators pend gezoem van een pomp. de voor- rect opviel, was het hoge dieselverbruik.
en in rolstoelen aan boord. over een stuwingsdiesels, twee manshoge gele Het schip moest wekelijks ruim twintig-
paar uur vaart het schip stroomopwaarts Caterpillars van 2,5 meter lang met acht duizend liter diesel tanken. Een taxi die
richting duitsland. aan boord zijn dan cilinders, draaien nog niet. Toch is het er honderdduizend kilometer per jaar rijdt,
68 gasten, evenveel vrijwilligers en elf al flink warm. ‘Wanneer we varen is het doet er jaren over om zoveel te versto-
bemanningsleden. vanavond meert het hier een graad of veertig,’ zegt Ernst bal- ken. de scheepvaartindustrie betaalt net
schip af in duisburg. passage van de lo- kema (64), hoofd technische dienst. op als de vliegtuigindustrie weliswaar geen
reley, de hoge rots in een scherpe bocht de schouders van zijn witte overhemd dieselaccijns, zodat een liter slechts 60
in de rijn voorbij koblenz, vormt het zitten blauwe epauletten met vier goud- cent kost, maar toch levert dat een kos-
hoogtepunt. kleurige strepen en een scheepsschroef. tenpost van 12.000 euro per week op.
naast een groene pomp van ruim die twintigduizend liters diesel wer-
twintiGduizend liter diesel een meter hoog staat een kleine blauwe den voornamelijk opgeslokt door twee
in een elektrische rolstoel, aan één pomp ter grootte van een wasmachi- reusachtige voortstuwingsmotoren, die
van de tafels in de salon, zit Hilda Gerard nemotor. ‘deze grote pomp draaide twee schroeven aandrijven, drie even
(80) te stralen. ‘ik kan niet vergeten hoe vroeger het hele jaar’, zegt balkema. in grote dieselgeneratoren, die elektriciteit
leuk ik het had op de vorige reis,’ zegt ze de schaduw van de pomp draait nu al- genereren en twee ketels, die zowel ver-
glimlachend. ‘mijn moeder heeft veel leen het kleine pompje. Zijn vermogen warmings- als kraanwater verwarmen.
hulp nodig,’ zegt haar dochter. ‘op een is veertig keer zo klein. de grote pomp Uiteraard heeft een schip als de Zonne-
andere manier zou ze niet op vakantie draait nu nog alleen op warme zomer- bloem veel elektriciteit nodig. de hutten
kunnen.’ Het schip, eigendom van de dagen, wanneer er veel koeling nodig van gasten zijn bijvoorbeeld voorzien
vereniging de Zonnebloem, vaart jaar- is. ‘alleen al door deze ingreep besparen van bedden die elektrisch omhoog en
lijks 42 keer uit om mensen die hulp no- we 3.500 euro per maand,’ zegt balkema. omlaag kunnen. ‘Het is een klein zieken-
dig hebben een vakantie te geven. Het is één van de aanpassingen die hij huis’, zegt balkema. ‘We hebben bijvoor-
38 . manage m e nt scope
29. ernst balkema
‘HET is EEN iNVEsTEriNG VAN EEN PAAr duizENd EurO,
diE jE BiNNEN EEN PAAr jAAr TEruGVErdiENT’
beeld ook een installatie voor medisch ‘Het grote voordeel is dat je direct dig: in de computerruimte installeerde
zuurstof aan boord.’ ziet waar het grootverbruik zit’, zegt bal- balkema een kleine airco – een model
kema. Het schip bleek twee energievre- dat ook in kleine kantoorruimtes ge-
monitoren ters te bevatten: de klimaatinstallatie, die bruikt wordt – en in de machinekamer
balkema begon het energiebespa- zorgt voor ventilatie en voor aircondi- plaatste hij de kleine pomp naast de
ringsprogramma eenvoudig. in de salon, tioning op warme dagen, en de verwar- grote pomp, zoals hij eerder liet zien.
waar een vleugel staat, kijkt hij naar het mingsketels, die voor verwarmingswater Het grootste deel van het jaar draait de
plafond, waarin tientallen lampen zitten. en warm tapwater zorgen. kleine airco en de kleine pomp. alleen
‘We hebben zestienhonderd halogeen- de rol van Ebatech was vooral om de op warme dagen gaat de grote pomp aan
lampen van vijftig watt vervangen door technische dienst te assisteren en aan het het werk.
ledlampen van zeven watt. Het is een in- denken te zetten. ‘merkwaardig dat de
vestering van een paar duizend euro, die airco zo vaak aan en uit springt’, merk- GedraGsveranderinG
je binnen een paar jaar terugverdient.’ ten zij op. ‘Waarom draait de airco niet Een andere grote besparingsslag is
vervolgens meldde nuon Founda- alleen op warme zomerdagen, maar ook ook in de machinekamer te zien. voor
tion, een afdeling van nuon die haar op koude winterdagen?’, vroegen de in- de dieselgeneratoren staan zogenoemde
eigen medewerkers stimuleert vrijwilli- genieurs van Ebatech. Het antwoord was warmtewisselaars waarin water wordt
gerswerk te doen en dit financieel steunt, eenvoudig: de koelinstallatie koelde niet opgewarmd met koelwater uit de diesel-
zich om te helpen bij energiebesparing. alleen de ruimten, maar ook de koelcel motor. door de benutting van het koel-
medewerkers van nuon-dochter Eba- met proviand voor de reis en een kleine water verbruiken de verwarmingsketels
tech installeerden meetkastjes in de ruimte met computers, servers, geluids- nauwelijks diesel meer en is elektrische
elektriciteitskasten van het schip. met dit installatie en televisieontvangers. ‘de verwarming van het tap- of verwar-
energiemonitoring-systeem konden ze hoofdinstallatie stond aan om die twee mingswater niet meer nodig. ‘vroeger
via internet volgen hoeveel energie elke kleine ruimten te koelen’, zegt balkema. ging die warmte volledig verloren’, zegt
ruimte of machine gebruikte. de oplossing was eenvoudig en tweele- balkema. vergelijk dit systeem met de
Nuon Energie Special / 2010 . 39
30. case
‘AllEs sTAAT Of
VAlT MET dE
MOTiVATiE VAN
PErsONEEl ’
nekamer. ‘Je bent hier toch dag en nacht
met je werk bezig.’
de investeringen, vaak enkele dui-
zenden euro’s, verdienen zichzelf stuk
voor stuk binnen een paar jaar terug
door middel van een lagere brandstof-
rekening. Het schip gebruikt nu een
kwart minder brandstof dan het direct
na de tewaterlating gebruikte, ongeveer
200 ton à 120.000 euro minder. volgens
balkema is er veel energie te besparen
als scheepsontwerpers bij nieuwbouw
verwarming in een auto: wanneer je in je aan of uit doe, die generator draait toch.’ al zo optimaal mogelijke systemen ont-
auto de verwarming aanzet, gaat er geen Hij legt regelmatig uit dat wanneer ie- werpen. ‘Een uitgebalanceerde elektri-
elektrische verwarming aan, maar ver- mand een lamp of apparaat aanschakelt, sche installatie kan al veel besparen. dat
warmt de hete motor ventilatielucht, die de generator zwaarder wordt belast en die ene computerkast op dezelfde koel-
in de auto wordt geblazen. het brandstofverbruik omhoog gaat. Een installatie was aangesloten als alle an-
naast deze technische aanpassingen, auto gaat tenslotte ook meer verbruiken dere ruimten op het schip, is natuurlijk
maakte de bemanning een aantal orga- wanneer een automobilist het gaspedaal waanzin.’ scheepsbouwers en gebruikers
nisatorische aanpassingen en probeert indrukt. zouden in zijn ogen vaker met elkaar
gedragsverandering te stimuleren. lege moeten praten. ‘Het is triest hoe weinig
ruimten worden nu niet meer gekoeld. waanzin terugkoppeling er is van gebruiker naar
‘Een ruimte is binnen een half uur op op de vraag wat er nodig is om een de werf.’
temperatuur. bovendien, zodra je een dergelijk project van de grond te krijgen, Gebruikers zouden ook veeleisen-
airco hoort zoemen of blazen, voelt de antwoordt balkema bescheiden. ‘Je moet der kunnen zijn en bij nieuwbouw het
temperatuur in de ruimte al een stuk je energieverbruik goed monitoren. Het bestek kunnen doornemen op energie-
koeler aan.’ is goed om een bedrijf als Ebatech in te verbruik. om te voorkomen dat werven
ook de keuken moest er aan gelo- huren, dat je wijst op de verliezen.’ voor de goedkoopste in plaats voor de
ven. Een kok laat het liefst de elektrische Zijn enthousiaste en gedetailleerde zuinigste techniek kiezen, zou een op-
kookplaten de hele dag aan staan. dan manier van vertellen verraadt echter dat drachtgever het brandstofverbruik in de
kan hij altijd snel een pannetje opwar- een project als dit alleen met een fanatie- offerte kunnen laten opnemen. ‘Je moet
men. de oplossing: een inductiekook- ke kartrekker een succes wordt. Het heeft bij het ontwerp al rekening houden met
plaat voor snel opwarmen. Een ander hem veel tijd gekost. ‘Het is veel rekenen stijgende brandstofkosten.’ om in de
voorbeeld: wasmachines draaien alleen en je denkt er veel over na. Het moet je toekomst nog minder fossiele brand-
met een volle trommel. persoonlijk aanspreken, maar ik vond stoffen te gebruiken, denkt balkema
‘Het valt of staat met de motivatie van het leuk om mijn studiekennis weer op aan zonnepanelen. op het dek kan hij
het personeel’, zegt balkema, ‘en dat is te halen.’ Wat helpt is dat scheepsperso- gemakkelijk honderd vierkante meter
soms best moeilijk.’ Er bestaat immers neel niet om vijf uur naar huis gaat. Elke kwijt. ‘We wachten nog even tot zonne-
veel onbegrip over energie. ‘mensen avond voor hij gaat slapen, neemt bal- panelen een hoger rendement hebben
denken: wat maakt het uit of ik het licht kema een kijkje in de bloedhete machi- en goedkoper zijn.’
40 . manage m e nt scope
31. case tekst rob Hartgers
03 Fotografie erik Franssen
groeien, bloeien
en besparen
Een groene business was het veilen van bloemen en
planten altijd al. dankzij een nieuw bedrijfspand is de
tuinbouwveiling nu ook duurzaam.
H et hagelnieuwe veilingcom-
plex van plantion domineert
het uitzicht vanaf de a12 en
de a30 tussen veenendaal en Ede. in de
wereld van de bloemen- en plantenhan-
koop overgaan. de aangekochte waar
wordt in de naastgelegen hal klaargezet
voor transport. Tegen lunchtijd ligt een
deel van de producten al in de winkel.
geleverd en showen die voor de klok. al-
les wordt hier geveild en gedistribueerd.
onze afnemers bevinden zich voor het
overgrote deel in een straal van honderd
kilometer rondom deze veiling. dat kun-
del gebeurt alles op een reuzenschaal. schaalverGrotinG nen detaillisten zijn, tuincentra, com-
Het veilinggebouw, dat op 1 maart in plantion is ontstaan uit een fusie van missionairs of een groothandel die aan
gebruik werd genomen, beslaat 70.000 de coöperaties veiling vleuten en bloe- tweehonderd supermarkten levert. Een
vierkante meter, met een totale per- menveiling oost nederland, begin 2008. exportveiling bedient grotere spelers met
ceeloppervlakte van 146.000 vierkante ‘in de tuinbouwsector is schaalvergroting grotere volumes. Wij krijgen collectieve,
meter. Het energieverbruik is navenant. aan de orde van de dag’, legt bakker uit. gebundelde stromen producten binnen
vanwege de bloemen en planten moet ‘We merkten dat we te klein werden ten die vanaf hier fijnmazig verder gaan naar
het complex dag en nacht geconditio- opzichte van onze ketenpartijen. Tegelij- de eindklant.’
neerd worden. dat gebeurt onder meer kertijd werd duidelijk dat veiling vleu- Een aparte categorie vormen de pro-
met 50.000 vierkante meter vloerver- ten moest vertrekken uit leidsche rijn, ducten waarvoor plantion alleen be-
warming en diverse koelzones. vanwege geplande woningbouw. Het lag middelt. die gaan in de meeste gevallen
als directeur operations peter bak- voor de hand om samen verder te gaan rechtstreeks van kweker naar eindklant.
ker aan het begin van de middag een op een nieuwe locatie. We konden kie- plantion brengt in zo’n geval vraag en
rondleiding geeft, oogt de veilinghal zen tussen Tiel en Ede. op basis van de aanbod bij elkaar en zorgt voor de kwali-
uitgestorven. ‘Je moet om zes uur ’s och- geografische ligging hebben we voor Ede teitsbewaking, de logistieke verwerking,
tends komen’, zegt bakker. ‘dan is het gekozen.’ en de financiële afrekening. Het product
spitsuur.’ iedere ochtend voltrekt zich plantion zoekt met deze locatie zijn blijft van de kweker totdat het wordt af-
hier een indrukwekkende logistieke klanten op: ‘Traditioneel stond een vei- geleverd bij de handelaar, waarna plan-
operatie. Honderdduizenden bloemen ling in een productiegebied. door schaal- tion zijn provisie ontvangt.
en planten, meestal de avond daarvoor vergroting en een wereldwijde spreiding
aangevoerd, verschijnen dan ‘voor de van productiegebieden is dat minder fossiele Brandstoffen
klok’. Handelaren keuren de koopwaar belangrijk geworden. We krijgen vanuit de nieuwbouw van plantion is niet
en beslissen in een oogwenk of zij tot heel de wereld bloemen en planten aan- alleen efficiënter ingedeeld dan de ge-
48 . manage m e nt scope
32. peter bakker
‘iEdErE NATuurrAMP Of GAsruziE TussEN ruslANd
EN dE OEkrAïNE VOElEN Wij iN dE POrTEMONNEE.
’
combineerde oppervlakte van de oude leven, denkt bakker: ‘de marges zijn bouwplannen de lat hoog gelegd. Zo
gebouwen van de fusiepartners, het pand minimaal en worden in de gehele keten heeft dit pand een isolatieschil met waar-
is ook stukken groener. met hulp van in- steeds dunner. dat heeft er in geresul- de 4, terwijl 2,5 verplicht is volgens het
genieursbureau Ebatech – onderdeel van teerd dat delen van de productie naar het ontwerpbesluit van bouw- en Woning-
nuon – is een duurzame veilinghal ge- buitenland zijn verplaatst. de rozenpro- toezicht. Het dak is zo gebouwd dat er
realiseerd. dankzij een warmte- en kou- ductie vindt al voor 90 procent plaats in wel noorderlicht binnenkomt, maar geen
deopslagsysteem en andere duurzame, het buitenland. als je een roos goed wilt zonlicht, wat de temperatuurbeheersing
bouwtechnische technieken, wordt zo’n laten groeien, heb je voldoende warmte ten goede komt. de hellingshoek van de
853 ton co2 per jaar bespaard, een be- nodig. met de huidige gasprijzen is dat daken is voorbereid op zonnepanelen.
sparing van 31 procent ten opzichte van financieel niet rond te krijgen. als veiling Zonnepanelen zijn voor ons nu nog te
conventionele systemen. zouden we het op de oude werkwijze nog duur, mede omdat we niet zijn toegelaten
de keuze voor duurzaam bouwen lag makkelijk een jaar of vijf kunnen uithou- tot de subsidieregelingen. Het staat wel
voor de hand, vertelt bakker: ‘de tuin- den, maar we zouden onszelf kwetsbaar op ons verlanglijstje. We merken dat zon-
bouwsector is sterk afhankelijk van fos- maken voor schommelingen op de ener- nepanelen goedkoper worden en elektri-
siele brandstoffen. dat is een risico, zeker giemarkt. iedere natuurramp en iedere citeit steeds duurder. Het wachten is op
gezien de grote prijsschommelingen van gasruzie tussen rusland en de oekraïne het kantelpunt. verder vangen we regen-
de laatste jaren. op de lange termijn is voelen wij in de portemonnee.’ water op, dat we gebruiken ter irrigatie
het zelfs een bedreiging voor ons voort- van onze verkooplocatie voor boomkwe-
bestaan. We hebben daarom gekozen Geen loze Groene praatjes kerijproducten.’
voor een gebouw met zo laag mogelijke de nieuwe huisvesting is een lange- de grootste besparing wordt behaald
exploitatiekosten. dat was vanaf dag één termijninvestering. bakker verwacht dat met de aansluiting van het complex op
de ontwerpeis.’ plantion met dit gebouw zeker twintig het collectieve warmte- en koudeop-
de nederlandse tuinbouwsector moet tot dertig jaar vooruit kan. ‘dat zijn geen slagsysteem van het omliggende bedrij-
duurzamer worden om te kunnen over- loze groene praatjes. We hebben in onze venterrein. voor de warmteopwekking
Nuon Energie Special / 2010 . 49
33. case
‘iN HET
VErlEdEN
drAAidE jE AAN
EEN kNOP, Nu
is HET MiNdEr
EENVOudiG’
ook boven ons hoofd. de export naar
rusland en Engeland is flink ingezakt.
dat zijn markten waar wij als regiovei-
ling niet direct mee te maken hebben,
maar onze collega’s wel. de productie
waar zij mee blijven zitten, gaat naar de
bestaande markten. dat drukt de prijs.
vooral in 2009 ondervonden we veel
hinder van overproductie en afname
van de vraag. de consument is nog
steeds gecharmeerd van een bloemetje,
maar in de zakelijke markt is de vraag
afgenomen. Het bloemetje op het bu-
reau van de secretaresse is afgeroomd.’
bakker is niet bang dat de prijsdruk
de concurrentieverhoudingen tussen
is gekozen voor een systeem bestaande der eenvoudig. de kunst is juist om zo de nederlandse veilingen op scherp zet:
uit warmtepompen voor de basislast min mogelijk aan knoppen te draaien. ‘We hebben allemaal hetzelfde eind-
en Hr-ketels om de piekbelasting op te als het eenmaal goed loopt, regelt het doel, namelijk voor kwekers een opti-
kunnen vangen. omdat een constante zichzelf. We hebben al wel gemerkt dat male prijs creëren. dat lukt ons redelijk.
temperatuur belangrijk is voor bloemen de stabiele lucht van de vloerverwar- in de melk- en groente- en fruitsector
en planten, is door het hele pand vloer- ming een onbedoeld positief bijeffect ligt de verhouding in opbrengst tussen
verwarming aangelegd. de koelcellen heeft; we creëren met een lagere tem- de primaire sector en de handel veel
en koelmachine in het complex blijven peratuur hetzelfde klimaatgevoel. daar schever dan in onze sector.’
op temperatuur dankzij het koelwa- waar we op de oude locaties een mini- ondanks de weerbarstige econo-
ter, dat afkomstig is van de andere be- mumtemperatuur van 13 of 14 graden mische tijden, hoopt bakker op snelle
drijven die zijn aangesloten op de col- aanhielden, werken we hier met een mi- groei. de nieuwe behuizing is er op
lectieve warmte- en koudeopslag. dit nimumtemperatuur van 11 graden, met ingericht. ‘We rekenen op twee tot drie
water wordt eventueel nagekoeld door hetzelfde effect op onze medewerkers keer zoveel volume. in ons fusieplan
de koude bron van het bodemopslag- en klanten. in het begin bleek dat de gaan we uit van 2 tot 3 procent volu-
systeem van plantion. bloemen en planten te warm stonden; mestijging de komende jaren, maar ik
bakker is tevreden over de werking ze begonnen ’s nachts zelfs te groeien.’ merk dat een nieuwe locatie nieuwe
van het systeem, maar het is wel even klanten trekt, dus ik denk dat het sneller
wennen: ‘We zijn nu drie maanden aan GewaaGd kan gaan. ik denk aan een periode van
de gang. Er lopen hier nog veel advi- Ebatech becijferde dat de duurzame tien jaar.’
seurs rond die ons helpen met de afre- investeringen binnen tien jaar zijn te- al dagdromend oppert bakker zelfs
geling. We hebben voor de komende ja- rugverdiend. Een subsidie uit het Euro- de mogelijkheid van een tweede veiling
ren een onderhoudscontract afgesloten pese potje voor duurzame transities (de op een later moment van de dag. logis-
met de leverancier. onze eigen techni- Unieke kansen regeling) trok plantion tiek is dat prima te realiseren, maar in
sche dienst loopt mee om zo ervaring – en de leden van de coöperatie – over het conservatieve wereldje van de bloe-
op te doen met het systeem. Het is een de streep. Het is een gewaagde investe- men en planten geldt het als een wild
leercurve. in het verleden draaide je ring in tijden van crisis, maar bakker idee. ‘Wij zijn heel ambitieus. We wil-
aan een knop en dan ging de tempera- ziet de toekomst met vertrouwen tege- len dé regionale veiling van nederland
tuur omhoog of omlaag. dat is nu min- moet: ‘natuurlijk hangt de kredietcrisis zijn.’
50 . manage m e nt scope
