1. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Provera sterilnosti materijala
za rad u laboratoriju
Pripremio: Neđeljko Karabasil
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

2. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
STERILIZACIJA
...je proces kojim potpuno uništavamo/eliminišemo sve organizme
(u ili na objektu koji sterilišemo)
KAKO? (FIZIČKI ili ZRAČENJE ili HEMIJSKI ili FILTRACIJA)
- ne postoji/nema STEPEN/a sterilizacije
*** laboratorijsko posuđe/materijal
??? JESTE ili NIJE sterilno za rad ???
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

3. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
KVALITET OBAVLJENE STERILIZACIJE
• Mehanička/elektronska kontrola
• Hemijski indikatori/integratori
• Biološki indikatori (spore)
• Održavanje uređaja za sterilizaciju
• Vođenje zapisa
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

4. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Mehanička/elektronska kontrola
1. Vreme (sat)
2. Temperatura (termometar)
3. Pritisak (manometar)
Prednost:
 Jednostavan i pristupačan vid kontrole sterilizacije;
 Tokom procesa sterilizacije dobijamo informaciju da li je
proces pod kontrolom ili ne.
Nedostatak:
 daju podatak o situaciji na mestu provere a ne unutar same
komore za sterilizaciju
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

5. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Mehanička/elektronska kontrola
PRITISAK VREME
TEMPERATURA
Komora za
sterilizaciju
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

6. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Hemijski indikatori
1. Hemijski indikatori menjaju boju nakon dejstva
toplote ili EO i sl.
2. Promena boje ne garantuje da je proces sterilizacije
adekvatan, nego služi kao vizuelna oznaka da je materijal
prošao zahtevani /npr. termički/ tretman.
3. Ako indikator NE promeni boju znači da materijal nije
podvrgnut tretmanu ili proces nije bio adekvatan.
Sterilizaciju treba ponoviti.
4. Hemijski indikatori ne mogu zameniti BIOLOŠKU
KONTROLU sterilizacije, ali su ODLIČNI kao vizuelna oznaka
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

7. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Hemijski indikatori
Hemijski indikator - Samolepljiva traka
Crne pruge –
(sterilizacija vlažnom toplotom) mateijal je
termički tretiran
dispenzer Samo vizuelna oznaka – da ne pomešamo materijal koji je
sterilisan sa onim koji tek treba da prođe tretman
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

8. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Hemijski indikatori
Drigalski špatula
Epruvete
Materijal je upakovan u foliju
za vlažnu sterilizaciju
(materijal sterilan 6 meseci)
- CRNA PRUGA –
materjal je
termički tretiran
Samo vizuelna oznaka – da ne pomešamo materijal koji je
sterilisan sa onim koji tek treba da prođe tretman
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

9. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Hemijski indikatori
Hemijski indikator – klasa 4, za
sterilizaciju SUVOM TOPLOTOM
pri 160 oC i više - promena boje u
o
crnu
Crna boja nakon tretmana
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

10. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Hemijski - INTEGRATORI
HEMIJSKI INTEGRATOR – klasa 5 indikatora
Vizuelno se vidi (boja u prozoru UNSAFE ili SAFE) da li je bezbedno ili ne koristiti
materijal nakon obavljenog tretmana.
St
er
il iza
Podatak za više od jednog parametra c ij
aE
sterilizacije (npr. temperatura, vreme i dr.) O
St
er
iliz
a cij
av
la
žn
om
to
pl
ot
om
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

11. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Biološki indikatori
• Visoko rezistentne bakterijske spore (APATOGENE)
• Bacillus stearothermophilus
• Za kontrolu vlažne toplote i hemijske sterilizacije
• Bacillus subtilis
• Za kontrolu suve toplote
• Bacillus pumilus
• Za kontrolu zračenja
• Bacillus atrophaeus
• Za kontrolu EO i suve toplote
• Ampule sa sporama se nakon tretmana inkubiraju da se proveri bakterijski
rast
• Nema rasta – uspešna sterilizacija
• Ima rasta – neuspešna sterilizacija
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

12. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Biološki indikatori
 Bacillus stearotermophilus
 Gram + bakterija
 NIJE PATOGENA BAKTERIJA
 Može se naći u zemlji, toplim izvorima, okeanskom sedimentu, pokvarenim
namirnicama i sl.
 Naziv roda promenjen u Geobacillus
 KORISTI SE za biološku validaciju AUTOKLAVA
 TERMOFILNA bakterija
 Temperatura inkubacije 55-60 oC
 Bacillus subtilis
 Gram + bakterija
 NIJE PATOGENA BAKTERIJA
 Izvor: ubikvit, zemlja
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

13. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Biološki indikatori
• TEST se zasniva na sledećem:
• SPORE (npr. broj spora 5x107)
• Tečna podloga sa šećerom
• pH indikator
NA PRIMER
• Osnovna boja >>> CRVENA/PURPURNA
• U kiseloj sredini >>> ŽUTA
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

14. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Biološki indikatori
 Netretiranu ampulu treba inkubirati kao kontrolu pre sterilizacije.
 KOLIKO ČESTO treba vršiti kontrolu sterilizacije?
 Biološke indikatore treba koristiti najmanje jednom nedeljno.
 Ukoliko se uređaj za sterilizaciju uključuje više puta dnevno onda bi bilo
dobro na dnevnom nivou koristiti biološke indikatore.
 Koliko ampula postaviti u autoklav za kontrolu sterilizacije?
 U zavisnoti od litraže autoklava (detaljno proveriti uputstvo proizvodjača
ampula)
 NPR. Ako je autoklav 250 l zapremine, onda treba staviti najmanje dve
ampule kao kontrolu sterilizacije (na dno i u sredinu autoklava), a ako
autoklav preko 250 l onda najmanje šest ampula.
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

15. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Biološki indikatori
121 oC, 15 min.
Sterilizacija
Inkubacija
Žuta boja
Ampule sa sporama 60 oC 24-48 h
B.stearotermophilus
Purpurna/crvena boja
Primer: ampule za biološku kontrolu sterilizacije vlažnom toplotom
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

16. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Biološki indikatori
121 oC, 1 bar, 15 min.
Sterilizacija
Inkubacija
3 h u automatskom čitaču
Ampule sa sporama
B.stearotermophilus (fluorescencija)
Crveno svetlo na čitaču
- STERILIZACIJA NIJE
USPEŠNO IZVEDENA-
Primer: ampule za biološku kontrolu sterilizacije vlažnom toplotom
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

17. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Održavanje uređaja za sterilizaciju
• Rutinsko održavanje uređaja:
• koristiti destilovanu vodu, nikako česmensku
• provera nivoa vode u autoklavu pre početka rada
• i sl. u zavisnoti od modela uređaja
• Preventivno održavanje uređaja
• Redovan servis
• KALIBRACIJA (MANOMETAR, TERMOMETAR)
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

18. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Vođenje zapisa
• ZAHTEV DOBRE LABORATORIJSKE PRAKSE
• svaka kontrola sterilizacije mora biti zabeležena
• svako odstupanje mora biti zabeleženo
• kao i primenjena korektivna mera
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

19. KATEDRA ZA HIGIJENU I TEHNOLOGIJU NAMIRNICA
FAKULTET VETERINARSKE MEDICINE – UNIVERZITET U BEOGRADU
Da ponovimo...
1. Kako vršimo kotrolu sterilizacije? Nabrojte!
2. Nabrojte mehaničke/elektronske parametre kontrole sterilizacije.
Navedite prednosti i mane ove kontrole..
3. Da li hemijski indikator ukazuje da je sterilizacija uspešno obavljena?
4. Za šta nam prevashodno služe hemijski indikatori?
5. Da li nove generacije hemijskih indikatora - INTEGRATORI mogu da
ukažu da je sterilizacija uspešno obavljena?
6. Na čemu se zasnivaju biološki indikatori?
7. Navedite bar dve bakterije koje se koriste za biološku kontrolu
sterilizacije...
8. Koliko često primenjujemo biološku kontrolu sterilizacije?
9. Održavanje opreme za sterilizaciju u smislu kontrole obavljene
sterilizacije podrazumeva...
10. Vođenje zapisa, zašto, kako i koliko detaljno?
MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA