Ιστορία του Πόντου

1. Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα :
«Ποντιακός Ελληνισμός» / «Πόντος, η πατρίδα μου: Δε ξεχνώ»
4ο
Γυμνάσιο Δράμας , 2017-18
«Εκεί σ΄αποζητώ, πατρίδα πανέμορφη !
Εκεί στου Πόντου τα πανάρχαια χώματα
Φωτιές που με καίνε οι πληγωμένες σου θύμησες …»
Η ιστορία του Πόντου
Πόντος σημαίνει θάλασσα. Η απέραντη, κλειστή θάλασσα που
εκτεινόταν πέρα από τις Συμπληγάδες πέτρες ως τα όρια του
τότε γνωστού κόσμου, μεταξύ της νοτιοανατολικής Ευρώπης
και της Μικράς Ασίας. Στα βορειοανατολικά της, το στενό του
Κερτς οδηγείστη θάλασσα του Αζόφ, τη Μαιώτιδα λίμνη κατά
τους Έλληνες. Στα νοτιοδυτικά της ο Θρακικός Βόσπορος
οδηγεί στη θάλασσα του Μαρμαρά, που με τη σειρά της
περνώντας το Βόσπορο χύνεται στο Αιγαίο.
Αυτόν τον βαθύχρωμο, σιωπηλό και ατελεύτητο πόντο
αποκαλούσαν με δέος «Άξενο Πόντο». Ένας μακρινός, αφιλόξενος
κόσμος που, όμως οι Έλληνες τον εξερεύνησαν βήμα βήμα ,
σύμφωνα με τη μυθολογία και την ιστορία,τον αποίκισαν μέχρι
τα ακρότατά του όρια και έζησαν εκεί, στα παράλια και στα
ενδότερα μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. Έτσι, η
θαλάσσια αυτή περιοχή έγινε θάλασσα φιλόξενη, ελεύθερη και
ελληνική, δηλ. «Εύξεινος Πόντος».
Μυθολογία
Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, Πόντος ήταν ο γιος της Γαίας και του
Αιθέρα και προσωποποιούσε την ανοικτή θάλασσα. Η ελληνικότητα του
Πόντου αποδεικνύεται από ελληνικούς μύθους σχετικούς με αυτόν τον
γεωγραφικό χώρο, που συμβόλιζαν τα υπεράνθρωπα εμπόδια και τους
ανθρώπινους πειρασμούς που έπρεπε να υπερνικήσουν οι ποντοπόροι
Έλληνες.
Στη χερσόνησο της Ταυρίδας βρισκόταν ο ναός της Άρτεμης, όπου ο
Ορέστης περιπλανώμενος συνάντησε την αδερφή του, Ιφιγένεια. Στην
Κολχίδα, στα βορειοανατολικά του Πόντου, κατευθύνθηκαν μέσα από
τους αιθέρες ο Φρίξος και η Έλλη καβάλα σε ένα χρυσόμαλλο κριάρι.
Στον ίδιο χώρο έφτασε ο Ιάσονας με τους Αργοναύτες του αναζητώντας
το χρυσόμαλλο δέρας. Στα βράχια του Καυκάσου οι θεοί αλυσοέδεσαν

2. τον Προμηθέα Δεσμώτη, γιατί παρά τη θέλησή τους έδωσε τη φωτιά στους
ανθρώπους. Αλλά και ο Οδυσσέας καθ΄υπόδειξη της
Κίρκης έφτασε στον Κιμμέριο Βόσπορο, στις «πύλες του
Άδη», ενώ ο Ηρακλής κατά τους άθλους του ανέλαβε να
κλέψει από κείνα τα μέρη τη ζώνη της βασίλισσας των
Αμαζόνων, Ιππολύτης.
Αρχαιότητα
Oι Έλληνες θαλασσοπόροι κατά την εποχή του χαλκού αποτόλμησαν να γνωρίσουν την
αφιλόξενη θάλασσα του Πόντου. Γύρω στα 1.000 π.X.
πραγματοποιούν τα πρώτα εμπορικά τους ταξίδια στην περιοχή για
την αναζήτηση χρυσού και άλλων μεταλλευμάτων. Αργότερα, κατά
το Β΄ Ελληνικό Αποικισμό μετέτρεψαν τους πρώτους προσωρινούς
εμπορικούς σταθμούς σε μόνιμα οικιστικά κέντρα. Πρώτοι οι Ίωνες
της Mιλήτου, αρχές του 8ου π.Χ. αι. ίδρυσαν την Ηράκλεια και τη Σινώπη και αυτή με τη
σειρά της το Πτέριον, τα Κοτύωρα ,την Κερασούντα, την Kρώμνα και την Tραπεζούντα, που
εξελίχθηκε στη μητρόπολη του ποντιακού ελληνισμού.
Στις ανατολικές, βόρειες και δυτικές ακτές μια αλυσίδα από ελληνικές πόλεις όπως η Φάση,
η Διοσκουριάδα, το Παντικάπαιο, η Ολβία, η Θεοδόσια, η Οδησσός και η Αμισός αποτέλεσαν
σημαντικά αποικιακά κέντρα. Η παράκτια ζώνη του Ευξείνου
Πόντου προμήθευε τις μητροπόλεις στην Ελλάδα ψάρια,
ξυλεία, βαφές, σιτάρι, μέταλλα, αγελάδες και βόδια και
έλεγχε τους δρόμους από τα παράλια προς το εσωτερικό της
Μικράς Ασίας.
Από τον 5ο αιώνα π.Χ. η περιοχή της Κριμαίας ήταν ο κύριος προμηθευτής σιταριού της
Αθήνας. Το αθηναϊκό κράτος, για να προστατεύσειτα εμπορικά του
συμφέροντα σ' αυτή την πλούσια χώρα, έκτισε κατά μήκος των ακτών
στρατιωτικές αποικίες. Η εμπορική, οικονομική και στρατηγική
σημασία, που είχε για την Αθήνα αυτή η περιοχή, αποδεικνύεται από
την επίσκεψη του Περικλή το 453 π.Χ.
Στις αρχές του 4ου
αι. π.Χ., ο Ξενοφώντας, όταν επέστρεφε από την εκστρατεία του στην
Περσία περιπλανώμενος στις άγνωστες περιοχές της Ανατολίας με
τους Μυρίους του, μετά το «θάλαττα θάλαττα» στο όρος Θήχης
κατέβηκε στην Τραπεζούντα, που την ονόμασε "Πόλιν Eλληνίδα
μεγάλην και ευδαίμονα". Εκεί, οι Μύριοι γνώρισαν τη θερμή
ελληνική φιλοξενία, γιόρτασαν ελληνοπρεπώς διοργανώνοντας
αθλητικούς αγώνες και χόρεψαν τον ένοπλο πυρρίχιο χορό.
Αλεξανδρινή περίοδος – Ελληνιστικά χρόνια
Κατά την ελληνιστική περίοδο (323 π.Χ. – 64 π.Χ.) οι ελληνικές
πόλεις του Πόντου, αφού απελευθερώθηκαν από την περσική
κυριαρχία, αναπτύχθηκαν οικονομικά και πολιτιστικά και
απέκτησαν μεγάλη πολιτική δύναμη. Μετά το θάνατο του Μ.
Αλεξάνδρου, ο εξελληνισμένος ηγεμονικός οίκος των
Μιθριδατών ίδρυσε το ελληνιστικό βασίλειο του Πόντου με
πρωτεύουσα την Αμάσεια, πατρίδα του μεγάλου γεωγράφου
της αρχαιότητας Στράβωνα. Το κράτος αυτό έφτασε στη
μεγαλύτερη ακμή του κατά τους χρόνους του Μιθριδάτη ΣΤ' του Ευπάτορα (120-63 π.χ.), ο

3. οποίος εκτός από πολεμικές επιτυχίες, συνέβαλε και στη διάδοση
του ελληνικού πολιτισμού. Επιθυμούσε να συσπειρώσει τους
Έλληνες ως άλλος Αλέξανδρος, εναντίον της κοσμοκράτειρας τότε
Ρώμης καθιερώνοντας την ελληνική ως επίσημη γλώσσα των
πολύγλωσσων εθνοτήτων της περιοχής . Τελικά, το ελληνιστικό βασίλειο του Πόντου
υποτάχθηκε στον Πομπήιο, ηγέτη των Ρωμαίων, οπότε και αρχίζει η περίοδος της
Ρωμαιοκρατίας.
Βυζαντινή περίοδος
Με την κυριαρχία του Μ. Κωνσταντίνου (4ος αι.) ο Πόντος αποτελεί την
ακραία βορειοανατολική επαρχία της βυζαντινής αυτοκρατορίας με έδρα
την Κωνσταντινούπολη. Ο εκχριστιανισμός της περιοχής
ξεκίνησε από τους αποστόλους Ανδρέα και Πέτρο και
συνεχίστηκε με την ιεραποστολική δράση και τις θυσίες πολλών μαρτύρων και
αγίων του Πόντου, όπως ο Άγιος Γρηγόριος Νεοκαισαρείας, ο Άγιος
Ευγένιος ο Τραπεζούντιος, ο Άγιος Γεώργιος Καρσλίδης, ο άγιος Θεόδωρος
Τήρων, οι σαρανταπέντε μάρτυρες της Νικόπολης κ.α.
Στα τέλη του 4ου αι., οι Aθηναίοι μοναχοί Bαρνάβας και Σωφρόνιος οδηγήθηκαν στο όρος
Μελά της Τραπεζούντας μετά από αποκάλυψη της Παναγίας, με σκοπό να ιδρύσουν το
μοναχικό της κατάλυμα. Εκεί ανακάλυψαν την εικόνα της Παναγίας, έργο του ευαγγελιστή
Λουκά, που είχε μεταφερθεί θαυματουργικά εκεί από την
Αθήνα. Η μονή που ιδρύθηκε, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο
τόσο στην ανάπτυξη του πολιτισμού και των γραμμάτων στον
Πόντο όσο και στην κοινωνική προσφορά και περίθαλψη των
Ποντίων κατά τα δύσκολα χρόνια των τουρκικών διώξεων.
Κατά τον 6ο αι. ο Ιουστινιανός μεταφέρει το διοικητικό κέντρο του Πόντου στην
Τραπεζούντα , ενώ ο Ηράκλειος την επιλέγει ως βάση των εκστρατειών του εναντίον των
Περσών. Έτσι ο Πόντος γίνεται η ασπίδα του Βυζαντίου
από τις βαρβαρικές επιδρομές των Περσών, των
Αράβων και αργότερα των Σελτζούκων Τούρκων. Εκεί
έδρασαν οι Ακρίτες, δημιουργώντας τους θρύλους της
λαϊκής παράδοσης του Πόντου, με κορωνίδα το λόγιο έπος του "Βασίλειου Διγενή Ακρίτα",
που αποτελεί το νεότερο έπος του ελληνισμού, το πρώτο χειρόγραφο του οποίου
ανακαλύφθηκε το 1873 στο μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά.
Κατά τους ύστερους βυζαντινούς χρόνους αναδεικνύονται στον Πόντο
σημαντικές βυζαντινές οικογένειες. Μετά την
Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους
Σταυροφόρους (1204), οι Κομνηνοί ίδρυσαν την
αυτοκρατορία της Τραπεζούντας , σπουδαίο
εμπορικό κέντρο και ισχυρό προπύργιο του
ελληνισμού ως την κατάλυσή της από τους Τούρκους το 1461. Η
οικογένεια των Γαβράδων από τη Χαλδία, επίσης προστάτευσε τον Πόντο από τον κίνδυνο
των Σελτζούκων Τούρκων και κυρίως ο εξέχωνεκπρόσωπός της Θεόδωρος Γαβράς.

4. Τουρκοκρατία
Η περιοχή του Πόντου και πιο συγκεκριμένα η Τραπεζούντα
κατακτήθηκε από το σουλτάνο Μωάμεθ Β΄ το 1461 ύστερα από την
ηρωική αντίσταση των κατοίκων. Χιλιάδες Έλληνες κατέφυγαν στις
περιοχές του Καυκάσου, της Νότιας Ρωσίας, των Παραδουνάβιων
περιοχών και των Βουλγαρικών ακτών του Εύξεινου Πόντου .
Πολλοί, επίσης κάτοικοι κατέφυγαν στα μοναστήρια της Παναγίας Σουμελά, του Αγίου
Ιωάννη Βαζελώνα και του Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα. Στην προστατευτική σκιά των
μοναστηριών μεγαλουργούν οι ελληνικές κοινότητες της
Τραπεζούντας, της Αργυρούπολης, της Αμάσειας, της Οινόης,
της Ματσούκας, της Νικόπολης, της Νεοκαισάρειας, της
Σινώπης. Το 1682 ιδρύεται το Φροντιστήριο της
Τραπεζούντας από τον μεγάλο Τραπεζούντιο δάσκαλο του
Γένους , Σεβαστό Κυμινήτη συμβάλλοντας στην πνευματική
και ηθική ανάπλαση των Ελληνοποντίων.
Κατά το 17ο αι. η συστηματική εξόντωση, ο διωγμός , ο βίαιος εκτουρκισμός και
εξισλαμισμός του χριστιανικού στοιχείου από τους φεουδάρχες Ντερεμπέηδες κορυφώνεται.
Τότε κυοφορήθηκε ο κρυπτοχριστιανισμός , κυρίως στις επαρχίες
της Τραπεζούντας και Αργυρούπολης και λειτούργησε ως τρίτη
διέξοδος σωτηρίας μετά την καταφυγή στον Καύκασο και στις
περιοχές των Μεγάλων Μοναστηριών . Οι κάτοικοι της Κρώμνης ,
για παράδειγμα διατήρησαν τη χριστιανική
πίστη μυστικά για περίπου 200 χρόνια, ενώ τα
υπόγεια των σπιτιών τους είχαν μετατραπεί σε χώρους λατρείας. Το
1856 μετά την έκδοση του διατάγματος « Χάτι Χουμαγιούν» και τις
εγγυήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων οι κρυπτοχριστιανοί φανερώθηκαν
επισήμως και απέκτησαν πολιτικές και θρησκευτικές ελευθερίες.
Το 1814 ιδρύεται η Φιλική Εταιρεία στην Οδησσό της Ρωσίας ,
όπου κατοικούσε πλήθος Ποντίων. Μεταξύ των μυημένων
συμπεριλαμβάνονταν και κρυπτοχριστιανοί, ενώ την
Εταιρεία στήριξαν οι ποντιακές οικογένειες των
Yψηλάντηδων και των Μουρούζηδων. Ο Αλέξανδρος
Υψηλάντης από το χωριό Υψηλή του μικρασιατικού Πόντου, ανέλαβε την
αρχηγία της Εταιρείας και στις 24 Φεβρουαρίου 1821 ύψωσε τη σημαία της
Επανάστασης στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας, έχοντας στο πλευρό του τον Ιερό
Λόχο στον οποίο συμμετείχαν πολλοί Πόντιοι εθελοντές.
Νεότεροι χρόνοι / Γενοκτονία
Ο 20ός αιώνας βρήκε τον ελληνισμό του Πόντου σε θεαματική
οικονομική, πληθυσμιακή και πνευματική άνοδο. Το 1908 στο
εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας επικράτησε το εθνικιστικό
κίνημα των Νεότουρκων, που ακολούθησε εχθρική πολιτική προς τις μη
τουρκικές εθνότητες. Κατά την περίοδο 1908-1912, εκπονείται
σταδιακά το σχέδιο διωγμού των χριστιανικών πληθυσμών και εκτουρκισμού της περιοχής
του Πόντου.

5. Την περίοδο 1912-1914 και κυρίως μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στους
Βαλκανικούς πολέμους οι ακραίοι Νεότουρκοι εθνικιστές εφαρμόζοντας το δόγμα «η Τουρκία
στους Τούρκους» επιχειρούν συστηματικά να εξαλείψουν τις
εθνικές κοινότητες των Αρμενίων, Ασσυρίων και Ποντίων.
Αυξάνονται αισθητά οι διωγμοί και οι μαζικές απελάσεις στην
Ελλάδα. Τα σχολεία περνούν κάτω από τον έλεγχο της τουρκικής
κυβέρνησης και επιβάλλεται η υποχρεωτική στράτευση των
χριστιανών με βαρύτατες ποινές και δημεύσεις περιουσιών για τους
λιποτάκτες.
Με την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρέθηκε στο ίδιο
στρατόπεδο με τους Γερμανούς και τους Αυστριακούς. Το καλοκαίρι του 1915 έλαβε χώρα η
γενοκτονία των Αρμενίων και ακολούθησε η πρώτη φάση της
γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού. Όσοι άνδρες δεν
κατατάσσονταν στο στρατό εκτοπίζονταν στην αφιλόξενη ενδοχώρα
μέσω των «ταγμάτων εργασίας» / «Αμελέ Ταμπουρού». Δούλευαν σε
λατομεία, ορυχεία και στη διάνοιξη δρόμων κάτω από εξοντωτικές
συνθήκες. Οι περισσότεροιπέθαιναν από πείνα, κακουχίες και
αρρώστιες. Παράλληλα, εφαρμόστηκε η «Λευκή σφαγή»,δηλ. οι
εξορίες κατοίκων ολόκληρων χωριών και οι λιμοκτονικές
οδοιπορίες γυναικόπαιδων και γερόντων στα χιονισμένα βουνά της
Ανατολίας , τα λεγόμενα «σεφκιέτ».
Το Μάιο του 1919, όταν ο ελληνικός στρατός κατέλαβε τη Σμύρνη και ένα μέρος της
ενδοχώρας, η κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή του Πόντου
επιδεινώθηκε. Με την αποβίβαση του ίδιου του Κεμάλ στην
Σαμψούντα αρχίζει η δεύτερη και σκληρότερη φάση της Ποντιακής
γενοκτονίας με αρχηγό τον αιμοσταγή
Τοπάλ Οσμάν , που ολοκληρώνεται το
1922. Η τρομοκρατία, τα εργατικά
τάγματα, οι πυρπολήσεις χωριών, οι εξορίες, οι βιασμοί, οι
δολοφονίες ανάγκασαν τους Έλληνες του Πόντου να ανέβουν
στα βουνά και να οργανώσουν αντάρτικο για την αυτοάμυνα και
την προστασία του άμαχου πληθυσμού.
Την κτηνώδη συμπεριφορά των Τούρκων καταγράφει η μαρτυρία του
Ιωάννη Μιχαηλίδη: «… Οι Τούρκοισυνέλαβαν στο χωριό Τεκέ-Κιοϊ» στις
15 Ιουνίου 1921 περισσότερους από 190
ομογενείς. Άλλους τους έπνιξαν με θηλιέςκαι
άλλους τους κατέσφαξαν. Τα βρέφη τα
θανάτωναν με θηλιές και τα εκσφενδόνιζαν με
περιστροφική κίνηση στους τοίχους των σπιτιών. Στις έγκυες
γυναίκες, αφού άνοιγαν τις κοιλιές, αποσπούσαν τα έμβρυα και τα
έριχναν στους σκύλους για τροφή …»
Η εχθρική πολιτική των Νεοτουρκικών κυβερνήσεων οδήγησε τους Πόντιους,
κυρίως της Διασποράς, είτε στη δημιουργία μιας αυτόνομης Ποντιακής
Δημοκρατίας είτε στην ίδρυση ενός ομόσπονδου Ποντοαρμενικού κράτους.
Έτσι, τον Ιανουάριο του 1920 οι Αρμένιοι και οι Έλληνες με εκπρόσωπο τον
αρχιεπίσκοπο Τραπεζούντας Χρύσανθο Φιλιππίδη υπέγραψαν συμφωνία

6. ίδρυσης μιας Ποντοαρμενικής Ομοσπονδίας με σύνορα από την Τραπεζούντα ως τη λίμνη
Βαν. Το κράτος, όμως αυτό δεν δημιουργήθηκε ποτέ, καθώς ο αρμενικός
στρατός ηττήθηκε από τις δυνάμεις του Κεμάλ Ατατούρκ, με αποτέλεσμα οι
Πόντιοι να μείνουν εντελώς εκτεθειμένοι στο μένος των Τούρκων. Έκτοτε
και μέχρι τον Αύγουστο του 1922 ο Κεμάλ, έχοντας εκκαθαρίσει τα
δευτερεύοντα μέτωπα στη Μικρά Ασία, προχώρησε ανενόχλητος στην
ολοκλήρωση της γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού.
Υπολογίζεται ότι στο διάστημα 1914-1923 από τους 697.000 Πόντιους εξοντώθηκαν
περισσότεροι από 353.000, ποσοστό μεγαλύτερο από το 50%.
Άλλοι τόσοι ακολούθησαν το δρόμο της διασποράς προς την
Ευρώπη, την Αμερική ,την Περσία, τη Σοβιετική Ένωση. Το 1923
με τη Συνθήκη της Λωζάννης και την αναγκαστική ανταλλαγή
πληθυσμών, ένα μεγάλο κύμα προσφύγων
καταφθάνει στην Ελλάδα και ιδίως στην
Μακεδονία και τη Θράκη. Το 1939, μετά τις σταλινικές διώξεις στη
Ρωσία ένα νέο προσφυγικό κύμα Ποντίων κινείται προς την Ελλάδα,
ενώ τη δεκαετία 1989-1999 λαμβάνει χώρα νέα
μεγάλη μετανάστευση Ελληνοποντίων από τις
ρωσικές δημοκρατίες μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Μετά από τρεις χιλιάδες χρόνια ο Πόντος έμεινε χωρίς τους Έλληνες,
αυτούς που από Άξενο τον έκαναν Εύξεινο.
«Σ΄ αυτούς που γύρισαν,
σ΄αυτούς που έμειναν,
σ΄αυτούς που δε θα γυρίσουν πια…»
Βιβλιογραφία
 Χρ. Σαμουηλίδης,(1991) «Ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού», Αφοί
Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη
 Κ. Φωτιάδης, (2004) «Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου» ,Ίδρυμα της
Βουλής των Ελλήνων δια τη δημοκρατία και τον Κοινοβουλευτισμό. Αθήνα
 Κ. Φωτιάδης : «Πόντος. Δικαίωμα στη μνήμη»
 Λυγερός Ν. (2012), Γενοκτονία και Ανθρωπότητα, Ιgnitions
 Ιστορικό Λεύκωμα- Ανθολογία: «Αλησμόνητες Πατρίδες του Ελληνισμού»,
Τόμος 9: «Ο ηρωικός Πόντος»
 Μαριάννα Κορομηλά, «Ευτυχισμένος που έκανε το ταξίδι του Οδυσσέα»,
Εκδόσεις Άγρα
 Βλάσης Αγτζίδης, «Έλληνες του Πόντου», Ελληνικές Εκδόσεις
 Στ.Τανιμανίδης, «Γενοκτονία Ποντίων, μνήμης εγκόλπιον»
Ηλεκτρονικές πηγές

7.  http://www.e-istoria.com/po9.html
 hhttp://www.pontos-news.gr/timeline/109112/pontiaki-genoktonia
 http://www.protothema.gr/greece/article/680756/imera-mnimis-tis-
genoktonias-ton-ellinon-tou-podou-oi-poreies-thanatou-pou-exodosan-
hiliades/
 http://www.e-istoria.com/22/by_2012%20(12).htmlttp://www.e-
istoria.com/po9.html
 https://el.wikipedia.org/
 https://www.youtube.com/watch?v=eQQ8WN_imVc
 http://news247.gr/eidiseis/mixani-tou-xronou/mhxanh-toy-xronoy-
martyries-apo-th-genoktonia-twn-pontiwn.4679759.html
 https://www.sansimera.gr/
Υπεύθυνες καθηγήτριες
1. Ασκονίτη Αργυρή ΠΕ02
2. Κωνσταντίνου Θεοδώρα ΠΕ03
3. Ψωμιάδου Ελισάβετ ΠΕ02
4. Καμπισιούλη Νικολέττα ΠΕ13
5. Λεοντοπούλου Ελένη ΠΕ07
6. Παπαδοπούλου Μαγδαληνή ΠΕ15