Байгалийн нөөцийн ашиглалт

1. Ëåêö 8. Áàéãàëèéí íººö áàÿëãèéí àøèãëàëò
1. Áàéãàëèéí íººö áàÿëãèéí òóõàé åðºíõèé îéëãîëò
2. ͺºö áàÿëãèéí àíãèëàë ç¿é
3. Áàéãàëèéí íººö áàÿëãèéí ýêîëîãè- ýäèéí çàñãèéí ¿íýëãýý
1.Áàéãàëèéí íººö áàÿëãèéí òóõàé åðºíõèé îéëãîëò
Íàðíû ýíåðãè, ãýðýë äóëààí, õîîë òýæýýë, óñ, ãàçðûí õºðñ ãýõ ìýò
áàéãàëèéí áîëîí áèîñôåðèéí íººö áàÿëãóóä àìüäðàëûí õàìãèéí
õýðýãöýýòýé á¿ð çàéëøã¿é áàéõ ¸ñòîé ç¿éëñ. Ñýäâèéí ýíý õýñýãò
áàéãàëèéí íººö áàÿëãèéã õ¿íèé íèéãìèéí ýäèéí çàñàãò õýðõýí
àøèãëàæ áóéã àøèãëàëò òàëààñ íü àâ÷ ¿çýõ áîëíî.
Çóðàã 3.2. Õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷èíä íºëººëºõ ýõ ñóðâàëæ
Áàéãàëü îð÷èíä
íºëººëºõ ýõ
ñóðâàëæ
Áàéãàëü ººðèé㺺 áîõèðäóóëàõ
Àæ àõóéí ¿éë àæèëëàãààíû áîõèðäîëò
Áàéãàëèéí ãàìøèã Ãàçàð õºäëºõ Ò¿éìýð øàòàõ
Ãàëò óóë äýëáýðýõ ¯åðëýõ Íóðàëò ¿¿ñýõ
¯éëäâýðèéí òåõíîëîãèîñ
պ人 àæ àõóé, îéí àæ àõóéãààñ
Íèéòèéí àæ àõóéãààñ
Òýýâýðýýñ
Öýðýã àæ ¿éëäâýðèéí öîãöîëáîðîîñ
Áàðèëãûí ¿éëäâýðëýëýýñ
Õèìèéí áîõèðäîëò, ø¿ëòëýã áîðäîî
Áèîëîãèéí áîõèðäîëò
Ôèçèê áîõèðäîëò (äóó øóóãèàí, ÷è÷ðõèéëýëò, õèé òîîñ ãýõ ìýò)
Øèíæ
Ò¿âøèí
Òàëáàé
¯ðãýëæëýõ õóãàöàà, ºðíºëò
Ýð÷èìøèëò
Õ¿í, àæèëëàãñàä
Îðøèí ñóóã÷èä
Àãààð, óñ, õºðñ, óðãàìàë, àìüòàí, ãàçðûí õýâëèé
Øèì ìàíäàë, óñ öàã óóð
¯ð äàãàâàð
Ìýäýãäýì
Òºñººëºãäºõ
ͺ뺺ëëèéí õýëáýð
ͺ뺺ëëèéí øèíæ
÷àíàð
ͺ뺺ëëèéí îáúåêò

2. Õ¿íèé õýðýãëýäýã áàéãàëèéí ò¿¿õèé ýä, ýð÷èì õ¿÷íèé ýõ
¿¿ñâýð¿¿äèéã á¿õýëä íü áàéãàëèéí íººö áàÿëàã ãýæ íýðëýäýã áîëîâ÷
äàðààõü ç¿éëèéã àíõààð÷ ÿëãàæ ñàëãàæ îéëãîõ õýðýãòýé. ¯¿íä:
1. Áàéãàëèéí ò¿¿õèé ýä, íººö áàÿëàã íü çºâõºí õ¿íä çàéëøã¿é
õýðýãòýéãýýñ ãàäíà áóñàä àìüä áèåò¿¿äýä õýðýãëýãääýã ÷óõàë ç¿éëñ
ãýäãèéã ìàðòàõ ¸ñã¿é. Ó÷èð íü àìüä áèåò¿¿ä õ¿íä õýðýãòýé
áàéãàëèéí íººö áàÿëàã, ýíåðãèéí ýõ ¿¿ñâýð¿¿äèéã áèé áîëãîí
õàíãàäàã òºäèéã¿é õ¿ðýýëýã÷ îð÷íûã á¿ðä¿¿ëäýã õàìãèéí ãîë
òîõèðóóëàã÷ õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä.
2. Õ¿ðýýëýã÷ îð÷íû àìüä áèåò¿¿äòýé õàðüöóóëàõàä õ¿íèé ãàçðûí
õýâëèéãýýñ àâ÷ àøèãëàäàã íººö áàÿëàã (íåôòü, óðàí, ìºíãºí óñ ãýõ
ìýò), çàðèì íýã ýð÷èì õ¿÷íèé õýëáýð¿¿ä (áîãèíî äîëãèîí, øóëóóí
öàöðàã ãýõ ìýò) ýêîëîãè òàëààñàà ¿çâýë òèéì ÷ òààòàé áèø “ýñðýã”
áàéäàã.
Èéìýýñ íººö áàÿëãèéã
 Ýêîëîãèéí õ¿ðýýíèé íººö áàÿëàã- ýíý íü õ¿ðýýëýã÷ îð÷íû àìüä
áèåò¿¿äèéí õÿíàëòàä áàéæ íºõºí ñýðãýýãäýõ áîëîìæ á¿õèé ýð÷èì
õ¿÷, ìýäýýëëèéí ò¿¿õèé ýä áóþó áîäèñ,
 Òåõíî õ¿ðýýíèé íººö áàÿëàã- ÿìàð ÷ õàðàà õÿíàëòàä áàéäàãã¿é,
íºõºí ñýðãýýãäýõ áîëîìæã¿é çºâõºí õ¿íèé õýðýãöýýíèé ãàçðûí
õýâëèéí ò¿¿õèé ýä. Ãàçðûí õýâëèéí ýíý íººöèéã àøèãëàñíààð
ýöñèéí ä¿íäýý çºâõºí õîð õîõèðîë, ñ¿éðëèéã àâ÷èðäàã.
2.ͺºö áàÿëãèéí àíãèëàë ç¿é
ͺºö áàÿëãèéí õýä õýäýí àíãèëàë áàéäàã: Áàéãàëèéí, àæ àõóéí,
ýêîëîãèéí. ͺºö áàÿëãèéã àíãèëàõ õàìãèéí íàðèéí çàð÷ìûã 1994 îíä
ýðäýìòýí Í.Ô.Ðåéìåðñ çîõèîñîí.
ͺºö áàÿëàã ãýäýã áîë
 Õàìãèéí õýðýãöýýòýé (àøèãòàé) ìýäýýëýë òýýã÷ ãýãääýã áàéãàëèéí áîëîí àæ àõóéí
àìüäðàëûí ìº÷ëºãèéí õýñã¿¿äèéã á¿ðä¿¿ëäýã,
 Õýìæèãäýõ òîî õýìæýýñèéí õýëëýã¿¿äòýé (æèí, ýçýëõ¿¿í, íÿãò, ºòãºí øèíãýí,
ýð÷èì, çóçààí íèìãýí, ¿íý öýíý ãýõ ìýò),
 Öàã õóãàöààíû ÿâöàä õóâèð÷ ººð÷ëºãäºõ人 Õàäãàëàëòûí òóõàé ñóóðü õóóëèóäàä
çàõèðàãääàã ýð÷èì õ¿÷, ìýäýýëëèéí ò¿¿õèé ýäèéí óðñãàë áóþó òýäãýýð õ¿÷èí
ç¿éë¿¿äèéí íýãäýë Ẻãíºðëèéã õýëíý.

3. Áàéãàëèéí àíãèëàë: Õ¿ðýýëýã÷ îð÷íû íººö áàÿëãèéí õýñã¿¿äèéí
õóâààãäàë äýýð ¿íäýñëýãääýã (ãàçðûí íººö áàÿëàã, ýðäñèéí íººö áàÿëàã,
óñíû íººö áàÿëàã, óóð àìüñãàëûí íººö áàÿëàã, àãààð ìàíäëûí íººö
áàÿëàã, óðãàìëàí íºìðºãèéí íººö áàÿëàã, àìüòàíû åðòºíöèéí íººö
áàÿëàã ãýõ çýðýã).
Àæ àõóéí àíãèëàëä: Ãîëëîõ áàéð ñóóðèéã íàðèéí ìýðãýæëèéí
ñàëáàðóóäàä õýðýãëýãääýã íººö áàÿëàã ýçýëäýã (ò¿ëø ýð÷èì õ¿÷íèé
íººö áàÿëàã, ìåòàëëóðãèéí íººö áàÿëàã, õèìèéí ¿éëäâýðèéí íººö
áàÿëàã, õºäºº àæ àõóéí íººö áàÿëàã, îéí àæ ¿éëäâýðèéí íººö áàÿëàã
çýðýã). Ýêîëîãè ýäèéí çàñãèéí ¿¿äíýýñ àâ÷ ¿çâýë íºõºí ñýðãýýãääýã
ýñâýë íºõºí ñýðãýýãääýãã¿é øèíæ ÷àíàðààðàà ÿëãàãääàã áàéãàëèéí íººö
áàÿëãèéí àíãèëàë õàìãèéí èõ àíõààðàë òàòäàã. Õàðèí õýçýý ÷
øàâõàãäàøã¿é íººö áàÿëãèéí àíãèëàëä ñàíñàð îãòîðãóéí (íàðíû
öàöðàã, òàòàëöëàëûí õ¿÷), îä ãàðèãèéí (àãààð ìàíäàë, óñàí ìàíäàë ãýõ
ìýò) íººö áàÿëãèéã õàìðóóëäàã. Ãýõäýý òîäîðõîé ãàçðûí, ÿëàíãóÿà ÕÕ
çóóíû òåõíîñôåðèéí íºõöºë¿¿äýä õÿçãààðëàãäìàë (íºõºí ñýðãýýãäýõã¿é)
íººöèéí òóõàé õóóëü ¿éë÷èëäýã. Ó÷èð íü õ¿íèé õ¿÷èí ç¿éëèéí
íºëººãººð áàéãàëü îð÷íûã ººð÷èëâºë (óñíû íàéðëàãà áà õóâààðèëàëò,
àãààðûí íàéðëàãà áà òóíãàëàãøèë, ãåîñôåðèéí äóëààíû ãîðèì ãýõ ìýò)
óñòàæ ¿ã¿é áîëîõã¿é ãýìýýð íººö áàÿëãóóä ÷ íýëýýä õÿçãààðëàãäìàë
áîëæ áàéíà.
ͺõºí ñýðãýýãäýõ íººö áàÿëàã: Íàðíû ýð÷èì õ¿÷íèé íºëººãººð
äýëõèé äýýð á¿ðýëäýí áèé áîëæ áàéãàà þìñ òýäãýýðèéí íýãäë¿¿ä:
äóëààí, àãààðûí ÷èéãøèë, õóðûí óñ, óóõ öýâýð óñ, óñíû áîëîí óñíû
ýð÷èì õ¿÷íèé óðñãàë, ñàëõèíû ýð÷èì õ¿÷, äàâàëãàà áà óðñãàë, õºðñ
øîðîî, á¿õ àìüä þìñ, ýöýñò íü õ¿í ººðºº.
Îëîí òºðëèéí íºõºí ñýðãýýãäýõ íººö áàÿëãóóä, òýð äóíäàà
áèîëîãèéí íººö áàÿëàãò ò¿¿íèéã àøèãëàõ õýìæýý õÿçãààð, àøèãëàõ
õóãàöàà çýðýã õÿçãààðëàãäìàë õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä áàéäàã. Õÿçãààðëàãäìàë
õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã õýòð¿¿ëáýë íººö áàÿëãèéí áàéãàëèéíõ íü äýãëýì, ç¿é
òîãòîë àëäàãäàæ ñýðãýýãäýõ òóõàé îéëãîëò ¿ã¿é áîëäîã. Èéì áàéäàëä
áèîëîãèéí òºðºë ç¿éëèéí íººö áàÿëàã õàìãèéí èõýýð ºðòäºã.
ͺõºí ñýðãýýãääýãã¿é, óñòàæ ¿ã¿é áîëäîã íººö áàÿëàãò ãåîëîãèéí
õóâüñëûí ä¿íä õóðèìòëàãäàæ áèé áîëñîí èõýíõ àøèãò ìàëòìàëóóä, óóë
óóðõàéí ò¿¿õèé ýä¿¿ä, îðäóóä, ýðäñ¿¿ä áàãòäàã. Îð÷èí ¿åä óäààí
áîëîõîîñ áèø äýëõèéí ãàäàðãà, ãàçðûí õýâëèé, äàëàé òýíãèñèéí ã¿íä

4. ãåîõèìèéí ¿éë ÿâöûí ä¿íä ýðäýñ áàÿëãèéí íººö á¿ðýëäñýýð áàéíà
(äàâñ, õóæèð ø¿¿, òºðºë á¿ðèéí õ¿äð¿¿ä, òºìºð-ìàðãàíöûí á¿ðäýë,
øîõîéí ÷óëóó, ºãºðøèëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä). Àøèãò ìàëòìàëûí õóâüä
òóõàéí íººö áàÿëãèéí ÷àíàð, îëáîðëîõ áîëîìæ ò¿¿í÷ëýí ìýäýãäýõã¿é
áàéãàà íººö, òààìàãëàæ áàéãàà íººö (Í), ¿íýëýãäñýí íººö (Ï),
õàéãóóëààð òîãòîîãäñîí íººö (Ð), àøèãëàëòûí íººö (Ý)-èéí õýìæýý èõ
à÷ õîëáîãäîëòîé. Èíãýõäýý ýíä Í>Ï>Ð>Ý áàéäàã.
Äýýðõýýñ ¿çýõýä òåõíîñôåð, ýêîñôåð 2-ûí ÿëãàà íü ýêîñôåð õÿíàæ
áîëäîã, íºõºí ñýðãýýãääýã íººö áàÿëãèéã àøèãëàäàã áîë òåõíîñôåð
áóþó õ¿í íü ýêîñôåðèéí íººö áàÿëãèéã àøèãëàõûí çýðýãöýý íºõºí
ñýðãýýãäýõ áîëîìæã¿é èõ õýìæýýíèé íººö áàÿëãèéã àøèãëàæ áàéíà.
3.Áàéãàëèéí íººö áàÿëãèéí ýêîëîãè ýäèéí çàñãèéí ¿íýëãýý
Áàéãàëèéí íººö áàÿëãèéí ýêîëîãè-ýäèéí çàñãèéí ¿íýëãýýíèé àñóóäëûã
õºíäºõèéí ºìíº Ãåðìàíû ýðäýìòýí Ý.Âàéöçåêåðèéí õýëñýí ¿ãèéã èø
òàòàí õýëüå.
Áàéãàëèéí íººö áàÿëãèéí ¿íýëãýý õèéõ ãýñýí îëîí ýðäýìòäèéí
îðîëäëîãî áàéäàã áîëîâ÷ äýëõèé íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººð÷ ìºðäºí
õýðýãëýæ áóé ¿íýëãýýíèé çàð÷èì àëãà áàéíà.
Áàéãàëèéí íººöèéí ¿íýëãýýíèé òàëààð Îðîñûí ýðäýìòýí äîêòîð,
ïðîôåññîð Ñ.Í.Áîáûëåâûí àðãà÷ëàë áîäèò áàéäàëä èë¿¿ îéðòñîí ãýæ
¿çýæ áîëîõîîð áàéíà. Ò¿¿íèé ¿çýæ áàéãààãààð áàéãàëèéí íººö áàÿëãèéí
¿íýëãýýã òîäîðõîéëîõîä ÷óõàëä òîîöîãäîõ êîíöåïö áîë "Òºëºõºä
áýëýí áàéõ çàð÷èì” þì.
Òýðýýð "Õ¿íä ñóðòàëòàé ñîöèàëèçì ¿íýýð ýäèéí çàñãèéí ¿íýíèéã
õýë¿¿ëýõã¿é áàéñààð áàéãààä íóðëàà. Çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñàã ¿íýýð ýêîëîãèéí
¿íýíèéã õýë¿¿ëýõã¿é áîë ººðèé㺺 áîëîí õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íûã ñ¿éòãýæ
ìýäýø þì" ãýæýý.

5. Ýíä: Ä, Ä1-ýðýëò; S,S1-íèéë¿¿ëýëò. Ä,Ä1-øóãàì íü õýðýãëýã÷èéí
òºëºõºä áýëýí áàéõ çàð÷ìûí èëýðõèéëýë áºãººä ÿíç á¿ðèéí ¿íèéí
ò¿âøèíä òóõàéí áàðàà ýðýëòòýé áàéõûã òîäîðõîéëæ áàéíà. Ýðýëò
Ä,Ä1, íèéë¿¿ëýëò S,S1 øóãàìûí îãòëîëöëîëûí Ð1 öýã íü Q õýìæýýíèé
áàðààã Ð ¿íýýð õóäàëäàæ àâàõ íºõöºëèéí ¿ç¿¿ëýëò áîëíî. ªºðººð
õýëáýë õóäàëäàí àâàã÷ áàðààíäàà Ð õ Q (òýãø ºíöºãò O,P,P1 ,Q)
õýìæýýíèé ¿íý òºëíº. Áàéãàëèéí áàÿëãèéã ¿íýëýõýä Ä,Ð,Ð1 ãóðâàëæèí
èõ à÷ õîëáîãäîëòîé. ßàãààä ãýâýë ýíý ãóðâàëæèí íü õóäàëäàí àâàã÷
òîäîðõîé áàðààíä òºëñºí ¿íýí äýýð òºëºõºä áýëýí áàéãàà íýìýãäýë
òºëáºðèéí õýìæýýã èëýðõèéëæ ÷àäàæ áàéíà.
¯¿íèéã õýðýãëýý íèéë¿¿ëýëò, ¿íèéí õàðèëöàí õàìààðëààð
òîäîðõîéëñîí áàéíà. Ýíý çàð÷ìààð áîë ýêîëîãèéí òîäîðõîé áàÿëãèéí
¿íèéã ò¿¿íèé çàõ çýýëèéí ¿íýí äýýð õýðýãëýã÷èéí îëîõ íýìýãäýë
àøãèéã íýìýõ çàìààð òîäîðõîéëæ áîëîõ þì áàéíà.
Áàéãàëèéí íººöèéí ýäèéí çàñãèéí ¿íýëãýýã òîäîðõîéëîõ îëîí
õàíäëàãóóäûí äîòîð íýãä¿ãýýðò: çàõ çýýëèéí ¿íýëãýýíèé àðãûã íèëýýä
ò¿ëõ¿¿ õýðýãëýõ áîëîâ÷ ¿¿ãýýð õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íû ã¿éöýòãýäýã ãîë
ãóðâàí ¿¿ðãèéí çºâõºí íýãèéíõ íü ¿íýëãýýã òóõàéëáàë áàéãàëèéí
íººöººð õàíãàõ ¿íýëãýýã áîëîìæèéí ò¿âøèíä ºãäºã áîëîâ÷ áóñàä õî¸ð
¿¿ðýã õàÿãäàë áîõèðäîëòûí ¿ð äàãàâàð áîëîí õ¿ì¿¿ñò ¿ç¿¿ëäýã
áàéãàëèéí àìðàëò ãîî ñàéõíû òààøààë ¿éë÷èëãýýíèé ¿íýëãýýã ºã÷
÷àääàãã¿é. Õî¸ðäóãààðò: áàéãàëèéí íººöèéí ýäèéí çàñãèéí ¿íýëãýýíä
Ðåíòèéí àðãûã ºðãºí õýðýãëýäýã. Õýìæýýíèé õóâüä õÿçãààðëàãäìàë
áàéãàëèéí íººöèéã àøèãëàñíû òºëºº òºëäºã àðåíäèéí òºëáºð áóþó
¿íèéã ýäèéí çàñãèéí ðåíò ãýäýã îéëãîëòîä áàãòààæ, áàéãàëèéí íººöèéí
÷àíàðûí ÿëãààòàé óÿëäóóëæ ¿íýëãýýã äèôôåðåíöèàëü ðåíòèéí
õýëáýðýýð òîãòîîäîã. Ýíä áàñ áàéðøèë, òýýâðèéí õ¿÷èí ç¿éëèéí
íºëººëëèéã äàâõàð õàðãàëçàõ òàë áèé. Ýíý àðãûí äóòàãäàëòàé òàë íü
õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íû ýêîëîãèéí ¿íýëãýýã èæ á¿ðýí òóñãàæ ÷àääàãã¿é.
Ãóðàâäóãààðò: çàðäëààð ¿íýëýõ çàð÷èì íü áàéãàëèéí íººöèéã
àøèãëàõàä çàðöóóëñàí çàðäëûã ¿íäýñ áîëãîäãèéí çýðýãöýýãýýð
áàéãàëèéí íººöèéí ¿ðýãäýæ àëäàãäñàí ÷àíàðûã íºõºí ñýðãýýõýä ãàðàõ
çàðäëûí õýìæýýãýýð ¿íýëýõ àðãûã õýðýãëýäýã. Èéì õýëáýðèéí
¿íýëãýýíèé äóòàãäàëòàé òàë íü ñàéí ÷àíàðûí áàÿëãèéã áàãà çàðäëààð
îëáîðëîõîä ò¿¿íèé ¿íýëãýý ÷àíàð ìóóòàé áàÿëàã àøèãëàñíààñ äîîãóóð
òîãòîîãäîõ òàëòàé. Òèéì ó÷ðààñ çàðäëààð ¿íýëýõ ýíý àðãûã ºðãºí

6. õýðýãëýõã¿é áàéíà. ĺðºâä¿ãýýðò: õàðüöóóëñàí ¿íýëãýýã (îëîîã¿é
àøèã, óïóùåííàÿ âûãîäà) áàéãàëèéí àëèâàà íººöèéã àøèãëàõ íºõöºëä
îëæ áîëîõ îðëîãî áóþó àøãèéí õýìæýýãýýð òîäîðõîéëîõ çàð÷èì áàéíà.
Òóõàéëáàë: Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð íóòãààñ àøèãëàæ áîëîõ àí
àãíóóð, ìîä, æèìñ óðãàìàë, àøèãò ìàëòìàë ãýõ ìýòèéã àøèãëààã¿éãýýñ
àëäñàí àøãèéí õýìæýýãýýð òóõàéí áàéãàëèéí íººöèéã ¿íýëæ áîëîõ àæ.
Îðõîí, Ñýëýíãý ìºðíèé àëü íýã õàâöàëä Óñàí öàõèëãààí ñòàíö áàðüæ
àøèã îëîõ ýñâýë ò¿¿íèé áàéãàëèéã óíàãàí òºðõººð íü õàäãàëàõ õî¸ðûí
õàðüöóóëñàí ¿íýëãýýãýýð òóõàéí îð÷íû ¿íýëãýýã õèéæ áîëäîã áàéíà.
Òàâäóãààðò: Áàéãàëèéí ¿íýëãýýíä èæ á¿ðýí õàíäàæ áàéãàëèéã çºâõºí
ò¿¿õèé ýäèéí íººö òàëààñ íü áóñ ìºí ò¿¿íèé àññèìèëÿöèéí áîëîí
áàéãàëèéí ¿éë÷èëãýýíèé ¿¿ðãèéíõ íü òàëààñ èæ á¿ðýí õàíäñàí çàð÷èì
áîë ýäèéí çàñãèéí åðºíõèé ¿íýëãýýíèé àðãà þì.
Ýäèéí çàñãèéí åðºíõèé ¿íýëãýýíèé õýìæýý (À) íü õýðýãëýýíèé
øóóä ¿íý (B), õýðýãëýýíèé øóóä áèø ¿íý (Ñ), áàéæ áîëîõ ¿íý (D),
îðøèí áóéí ¿íý (Å), ýëäýãäëèéí ¿íý (F) çýðãèéí íèéëáýðýýñ á¿ðäýíý.
A = B + C + D + E +F
Áàéæ áîëîõ ¿íèéí ¿ç¿¿ëýëòèéã òîîöîîëîõîä äýýðõýýñ óëàì
íàðèéí áàéíà. Ýíý íü áèîëîãèéí íººöèéã õîæèì èðýýä¿éä ãàð÷
áîëçîøã¿é õýðýãëýýíä çîðèóëæ õàäãàëñàí íººöèéí ¿íýëãýý þì. Òèéì
áîëîõîîð áàéæ áîëîõ ¿íý ãýäýã áîë õýðýãëýýíèé øóóä áà øóóä áóñ
¿íèéí çîõèöóóëñàí íèéëáýð þì.
Õýðýãëýýã¿éí ¿íý íü îðøèæ áóéí ¿íýä òóëãóóðëàäàã áºãººä ýíý
îéëãîëòîä áàéãàëèéí ãîî ¿çýñãýëýí, ò¿¿íèé ¿íýò ç¿éëñ ñàéí ñàéõíûã
õ¿íä ºãºõ ýð¿¿ë ìýíä, ñýòãýë ñàíààíû òààøààëààð èëýðõèéëýãääýã
áàéíà. Áàéãàëèéã ºíºº ¿åä áàéãàà óíàãàí òàíñàã òºðõººð íü õîé÷ ¿åäýý
¿ëäýýõýä õàäãàëæ õàìãààëàõàä áàãàã¿é çàðäàë ãàðãàíà, Áàéãàëèéã
õºíäºæ àøèãëààã¿éãýýñ îëæ áîëîõ îðëîãî, àøèã îëîõ áîëîìæ àëäñàí
çýðãèéã íýìæ ýíý ¿íèéã ãàðãàæ áîëíî. Äýýð áè÷ñýí "Òºëºõºä áýëýí
áàéõ" ¿íý ÷ ¿¿íä áàñ õàìààòàé.
Ýêîëîãèéí ¿íý íü õýðýãëýýíèé ¿íý, õýðýãëýýã¿éí ¿íèéí
íèéëáýðýýñ òîäîðõîé õóâèàð áàéãóóëñàí ýëýãäëèéí õýìæýýãýýð
èëýðõèéëýãäýíý. Ýöñèéí ä¿íä îéí íººöèéí ýäèéí çàñãèéí åðºíõèé
¿íýëãýýã õýðýãëýñíèé áîëîí õýðýãëýýã¿éí ¿íýí äýýð ýêîëîãèéí ¿íèéã
íýìñýí ä¿íãýýð èëýðõèéëæ áîëîõ þì.