Đào tạo Tham vấn 4

1. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 103
• c¸ch thøc giao tiÕp cña trÎ phô thuéc vµo ®é tuæi vµ møc ®é ph¸t triÓn cña trÎ.
• Do vËy, giao tiÕp cã hiÖu qu¶ víi trÎ ®ßi hái chóng ta ®iÒu chØnh hoÆc
thay ®æi c¸ch tiÕp cËn cña m×nh cho phï hîp víi møc ®é ph¸t triÓn cña
trÎ.
3. Vai trß cña nhµ tham vÊn khi lµm viÖc víi trÎ em vµ thanh thiÕu niªn: Ho¹t ®éng nhãm
nhá (35 phót)
• Yªu cÇu häc viªn chia thµnh c¸c nhãm nhá 4 hoÆc 5 ng−êi
• §Þnh nghÜa l¹i l¹i kh¸i niÖm cña tham vÊn vµ ph©n biÖt gi÷a tham vÊn vµ cè vÊn, nhÊn m¹nh
r»ng chóng ta ®ang häc ®Ó trë thµnh nhµ tham vÊn chø kh«ng ph¶i lµ nhµ cè vÊn
• Yªu cÇu c¸c nhãm tr¶ lêi nh÷ng c©u hái sau:
1. Nhµ tham vÊn sÏ lµm nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ nµo ®Ó gióp trÎ?
2. Vai trß cña nhµ tham vÊn khi lµm viÖc víi trÎ lµ g×?
• Dµnh cho mçi nhãm nhá kho¶ng 20 phót vµ mçi ng−êi kho¶ng 15 phót ®Ó tËp hîp l¹i nh÷ng
kh¸m ph¸ cña c¸ nh©n hoÆc cña nhãm ®ã
Ph¸t tµi liÖu 7.1: Vai trß cña nhµ tham vÊn khi lµm viÖc víi trÎ em
• Tr×nh bµy tãm t¾t c¸c th«ng tin quan träng nh− trong phÇn KiÕn thøc tham kh¶o.
• §−a ra tèi thiÓu 1 vÝ dô vÒ c¸ch thøc mµ nhµ tham vÊn cã thÓ gióp trÎ nhËn thøc
®−îc nh÷ng g× ®· x¶y ra víi c¸c em trong qu¸ khø cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn th¸i ®é
cña c¸c em hiÖn nay ra sao vµ c¸c em cã thÓ lµm g× ®Ó thay ®æi.
4 Hái häc viªn : T¹i sao viÖc gióp trÎ x¸c ®Þnh vµ ®èi mÆt víi c¸c c¶m gi¸c l¹i cã ý nghÜa? Ng−êi
lín cã thÓ gióp trÎ lµm viÖc nµy nh− thÕ nµo?
Ph¸t tµi liÖu 7.2: Gióp trÎ ®èi mÆt víi c¸c c¶m gi¸c
4 Hái häc viªn : Nhµ tham vÊn cã thÓ thÓ hiÖn sù t«n träng trÎ nh− thÕ nµo?
4. Giao tiÕp víi thanh thiÕu niªn: Tr×nh bµy vµ th¶o luËn (20 phót)
4 Hái häc viªn: Anh/chÞ nªn sö dông ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn nµo ®Ó giao tiÕp víi thanh thiÕu
niªn? C¸ch tiÕp cËn víi thanh thiÕu niªn kh¸c víi c¸ch tiÕp cËn víi trÎ nhá tuæi nh− thÕ nµo?
• ChØ ra r»ng nh÷ng trÎ lín, ®Æc biÖt lµ thanh thiÕu niªn th−êng cã xu h−íng hßa nhËp
víi b¹n cïng trang løa vµ kh«ng thÊy tho¶i m¸i khi giao tiÕp cëi më víi ng−êi lín.
Mét c¸ch ®Ó thu phôc lßng tin cña mét thanh thiÕu niªn lµ ®¶m b¶o víi c¸c em r»ng
mäi chuyÖn th¶o luËn víi nhau trong cuéc tham vÊn sÏ quot;®−îc gi÷ kÝn gi÷a hai ng−êi quot;
(vµ tÊt nhiªn lµ b¹n nªn gi÷ lêi høa!).
• §−a ra cho häc viªn mét sè gîi ý kh¸c vÒ giao tiÕp cã hiÖu qu¶ víi ng−êi vÞ thµnh
niªn (xem phÇn KiÕn thøc tham kh¶o)
Ph¸t tµi liÖu 7.3: C¸c b−íc trong giao tiÕp thanh thiÕu niªn.
5. Ra quyÕt ®Þnh: Ho¹t ®éng trÝ tuÖ vµ th¶o luËn (45 phót)
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

2. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 104
Chó ý: Ho¹t ®éng nµy cã thÓ ®−îc th¶o luËn theo nhãm hoÆc tõng c¸ nh©n
®−a ra quan ®iÓm cña m×nh sau ®ã th¶o luËn nhãm lín.
Ph¸t tµi liÖu ph¸t tay 7.4: C¸c c©u hái th¶o luËn: Ra quyÕt ®Þnh
• Yªu cÇu häc viªn dµnh kho¶ng 15 phót ph¶n håi c¸c c©u hái trong tµi liÖu.
• T¹o ®iÒu kiÖn th¶o luËn nhãm lín vµ so s¸nh nh÷ng c©u tr¶ lêi cña c¸c nhãm.
• ChØ ra r»ng viÖc mêi trÎ tham gia vµo viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn
cuéc sèng cña c¸c em bëi v×:
3. §iÒu ®ã t¹o cho nhµ tham vÊn c¬ héi ®Ó t¹o nªn m« h×nh c¸c kü
n¨ng ra quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶.
2. §iÒu ®ã gióp trÎ c¶m thÊy cã ®ñ kh¶ n¨ng, cã ®ñ phÈm chÊt vµ ®−îc
t¨ng c−êng n¨ng lùc.
Ph¸t tµi liÖu ph¸t tay 7.5: C¸c b−íc ®Ó ra nh÷ng quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cho c¸c häc viªn
tham kh¶o
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

3. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 105
ChÝnh v× lý do nµy mµ viÖc nhµ tham vÊn cã kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt vÒ c¸c kü n¨ng sèng – nh÷ng
®iÒu cã thÓ xuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm sèng lµ rÊt thó vÞ lµ rÊt cã ý nghÜa. Chóng ta kh«ng thÓ gióp
trÎ, vÝ dô, ®Ó hiÓu nh÷ng thay ®æi diÕn ra trong c¬ thÓ c¸c em trõ khi chóng ta hiÓu râ nh÷ng thay
®æi nµy trong chóng ta.
5. Gióp trÎ ra c¸c quyÕt ®Þnh tèt cho b¶n th©n vµ cho cuéc sèng cña c¸c em
D¹y trÎ nh÷ng kü n¨ng ra quyÕt ®Þnh tèt lµ mét c¸ch rÊt quan träng nhµ tham vÊn gióp ®ì th©n
chñ. H·y nhí l¹i thµnh ng÷ “Anh/chÞ cã thÓ cho mét ng−êi mét con c¸ ®Ó anh ta sèng qua ngµy
h«m ®ã, nh−ng anh/chÞ cã thÓ d¹y anh ta c¸ch c©u c¸ ®Ó sèng nèt phÇn ®êi cßn l¹i.” Trong tham
vÊn, chóng ta kh«ng ra quyÕt ®Þnh cho th©n chñ (cho hä c¸); thay vµo ®ã, chóng ta trang bÞ cho
trÎ nh÷ng c«ng cô cÇn thiÕt ®Ó c¸c em ra quyÕt ®Þnh cho chÝnh b¶n th©n c¸c em, vµ cho cuéc
sèng cña c¸c em.
§©y lµ chñ ®Ò quan träng sÏ ®−îc th¶o luËn ë phÇn sau.
Giao tiÕp víi thanh thiÕu niªn
Mét sè ®iÓm vÒ giao tiÕp víi thanh thiÕu niªn:
• H·y nh¹y c¶m vµ th«ng c¶m víi nh÷ng tr¶i nghiÖm cña thanh thiÕu
niªn. Lu«n nhí r»ng thanh thiÕu niªn lµ nh÷ng ng−êi ®ang cã nh÷ng thay
®æi vÒ t©m lý vµ x· héi; h·y ®Æt m×nh vµo vÞ trÝ cña thanh thiÕu niªn (th«ng
c¶m) khi anh/chÞ c¶m thÊy bÊt ®ång hoÆc kh«ng kiªn nhÉn ®−îc n÷a.
• H·y thÓ hiÖn sù quan t©m ®èi víi c¶m gi¸c, ý nghÜ cña thanh thiÕu niªn.
• Hái mét c¸ch nhÑ nhµng ®Ó t×m ra nh÷ng lý gi¶i cho hµnh vi cña th©n
chñ vÞ thµnh niªn mµ kh«ng chÊt vÊn hoÆc kÕt thóc ®ét ngét.
• Cè g¾ng hiÓu quan ®iÓm cña thanh thiÕu niªn tr−íc khi bµy tá quan
®iÓm cña b¶n th©n.
• Thõa nhËn r»ng thanh thiÕu niªn cã thÓ cã nh÷ng ý kiÕn kh¸c anh/chÞ,
chÊp nhËn c¸c ý kiÕn ®ã nh− mét dÊu hiÖu cho sù ph¸t triÓn c¸ nh©n cña
th©n chñ nÕu nã kh«ng tæn h¹i hay nguy hiÓm cho th©n chñ hay ng−êi kh¸c.
Tr¸nh bÊt ®ång víi c¸c th©n chñ thanh thiÕu niªn hay nãi r»ng c¸c em “sai”
• Mét sè th©n chñ, ®Æc biÖt lµ thanh thiÕu niªn, th−êng chia sÎ nhiÒu h¬n víi nh÷ng
nhµ tham vÊn, nh÷ng ng−êi kh«ng nh÷ng chØ hái mµ cßn chia sÎ tr¶i nghiÖm b¶n th©n
víi hä. NÕu anh/chÞ chØ nãi vÒ b¶n th©n, h·y tr¸nh lµm chñ cuéc nãi chuyÖn vµ h·y nghÜ
r»ng môc tiªu cña anh/chÞ lµ th©n chñ. Lu«n ®ång c¶m vµ liªn hÖ chuyÖn cña anh/chÞ víi
t×nh huèng cña th©n chñ. VÝ dô, “C« hoµn toµn hiÓu ch¸u sÏ rÊt buån khi b¹n ch¸u chuyÓn
®i. Khi ng−êi b¹n th©n nhÊt cña c« chuyÓn ®i thµnh phè kh¸c c« nhí lµ c« ®· rÊt buån vµ c«
®¬n. ”
• H·y nhí r»ng mét môc tiªu trong tham vÊn th©n chñ vÞ thµnh niªn lµ
gióp hä ph¸t triÓn suy nghÜ tõ quan ®iÓm bao gåm c¸c lùa chän kh¸c
nhau chøa ®ùng hai hay nhiÒu mÆt ®èi lËp. VÝ dô mét em g¸i cã thÓ tin
r»ng em chØ cã mét lùa chän duy nhÊt lµ nghØ häc v× em ®· thi tr−ît. Anh/chÞ
cã thÓ gióp c« bÐ nhËn ra c¸c kh¶ n¨ng kh¸c (vÝ dô, em cã thÓ häc ch¨m h¬n
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

4. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 106
trong lÇn thi tíi, nãi chuyÖn víi thÇy, c« gi¸o vÒ c¸ch em cã thÓ tr¶ nî bµi
thi…)
• Tr¸nh thÓ hiÖn th¸i ®é söng sèt hay bèi rèi khi trÎ tiÕt lé ®iÒu g× ®ã thùc
sù phiÒn to¸i hay g©y ®au khæ. ThÓ hiÖn sî h·i hay kh«ng tho¶i m¸i sÏ
chuyÓn tíi th©n chñ mét bøc th«ng ®iÖp r»ng c©u chuyÖn cña em qu¸ søc
cña anh/chÞ. TrÎ ®ã cã thÓ sÏ chän kh«ng “trót g¸nh nÆng” lªn anh/chÞ víi
nh÷ng th«ng tin mµ em thùc sù cÇn chia sÎ víi mét ai ®ã n÷a.
• Kh«ng ®èi xö kÎ c¶ víi th©n chñ vÞ thµnh niªn. H·y ®èi xö víi c¸c em
nh− nh÷ng ng−êi lín trÎ tuæi, nh÷ng ng−êi cã ®ñ n¨ng lùc suy nghÜ cho b¶n
th©n. Lµm ®−îc nh− thÕ trÎ sÏ tin cËy vµo anh/chÞ h¬n.
H·y nhí r»ng, nãi víi thanh thiÕu niªn víi th¸i ®é chÊp nhËn, th«ng c¶m, vµ
kh«ng chÊt vÊn lµ ®ang gióp ®ì hä. Khi lÇn ®Çu tiªn anh/chÞ gÆp gì mét thanh
thiÕu niªn (hoÆc bÊt cø mét th©n chñ nµo), h·y t×m ra mét sè ®iÓm vÒ ng−êi ®ã
mµ anh/chÞ cã thÓ t«n träng vµ nh÷ng c¸ch anh/chÞ cã thÓ th«ng c¶m víi t×nh
huèng cña th©n chñ. NÕu anh/chÞ kh«ng thÓ kh¸m ph¸ ra nh÷ng®iÒu nµy,
anh/chÞ sÏ kh«ng thÓ gióp ®ì th©n chñ.
Thanh thiÕu niªn th−êng cã hµng t¸ c¸c c¸ch ®Ó “kiÓm tra” nhµ tham vÊn. VÝ dô,
lóc ®Çu trÎ th−êng tõ chèi nãi chuyÖn víi nhµ tham vÊn. Víi mét sè trÎ, ®©y cã
thÓ lµ c¸ch ®Ò c¸c em b¶o vÖ minh tr−íc nh÷ng nçi ®au cã thÓ x¶y ra; c¸c em cã
thÓ nhgÜ r»ng nhµ tham vÊn còng nh− nh÷ng ng−êi lín kh¸c trong cuéc sèng cña
c¸c em, nh÷ng ng−êi ®· lµm h¹i vµ kh«ng hiÓu t×nh c¶nh cña c¸c em. Nhµ tham
vÊn kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng−êi cã quyÒn lùc gièng nh− thµy cè hoÆc bè mÑ, hä lµ
nh÷ng “®ång minh” cña trÎ; ng−êi mµ trÎ cã thÓ tin t−ëng. C¸ch tèt nhÊt ®Ò v−ît
qua “nh÷ng kiÓm tra” mµ trÎ sö dông lµ l¾ng nghe trÎ. Sù l¾ng nghe ch©n
thµnh, trung thùc vµ kh«ng ph¸n xÐt th−êng hiÕm khi x¶y ra trong cuéc ®êi cña
trÎ. Còng vËy hái c¸c c©u hái më, vÝ dô, “Ch¸u c¶m thÊy thÕ nµo vÒ chuyÖn
®ã?” “Víi ch¸u ®iÒu g× lµ quan träng trong tr¶i nghiÖm nµy?” “Ch¸u rót ra ®iÒu g×
tõ tr¶i nghiÖm nµy?” “Ch¸u cã thÓ nãi chi tiÕt h¬n vÒ ®iÒu nµy kh«ng?”
Ghi nhí: hç trî trÎ, nh−ng ®õng th−¬ng h¹i chóng
Anh/chÞ sÏ th−êng lµm viÖc víi nh÷ng trÎ ®· tr¶i nghiÖm qua nh÷ng nçi ®au khæ,
hoÆc gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n tét ®Ønh. §«i khi, xu h−íng tù nhiªn cña con
ng−êi lµ c¶m thÊy th−¬ng h¹i cho nh÷ng trÎ v« téi trong nh÷ng t×nh huèng ®au
khæ. Tuy nhiªn, sù th−¬ng h¹i cã ý tèt cña chóng ta cã thÓ mang l¹i nh÷ng
¶nh h−ëng nguy h¹i h¬n c¶ sù ®au khæ ®ã. NÕu ng−êi lín thÓ hiÖn th−¬ng h¹i
trÎ con, kh«ng cã lý do g× hîp lý h¬n lµ trÎ cã thÓ c¶m thÊy ®−îc biªn minh trong
sù th−¬ng h¹i ®ã. TrÎ cã thÓ dÔ dµng sèng mét cuéc sèng mµ lu«n c¶m thÊy
®¸ng tiÕc cho b¶n th©n m×nh; sau ®ã c¸c em kh«ng thÓ nhËn tr¸ch nhiÖm xö lý
c¸c nghÜa vô trong cuéc sèng vµ t×m kiÕm mét c¸ch v« väng mét ai ®ã hoÆc mét
c¸i g× ®ã ®Ó bï ®¾p cho em nh÷ng mÊt m¸t mµ cuéc sèng ®· chôp lªn em.
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

5. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 107
ChÝnh v× lý do nµy mµ viÖc nhµ tham vÊn cã kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt vÒ c¸c kü n¨ng sèng – nh÷ng
®iÒu cã thÓ xuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm sèng lµ rÊt thó vÞ lµ rÊt cã ý nghÜa. Chóng ta kh«ng thÓ gióp
trÎ, vÝ dô, ®Ó hiÓu nh÷ng thay ®æi diÕn ra trong c¬ thÓ c¸c em trõ khi chóng ta hiÓu râ nh÷ng thay
®æi nµy trong chóng ta.
5. Gióp trÎ ra c¸c quyÕt ®Þnh tèt cho b¶n th©n vµ cho cuéc sèng cña c¸c em
D¹y trÎ nh÷ng kü n¨ng ra quyÕt ®Þnh tèt lµ mét c¸ch rÊt quan träng nhµ tham vÊn gióp ®ì th©n
chñ. H·y nhí l¹i thµnh ng÷ “Anh/chÞ cã thÓ cho mét ng−êi mét con c¸ ®Ó anh ta sèng qua ngµy
h«m ®ã, nh−ng anh/chÞ cã thÓ d¹y anh ta c¸ch c©u c¸ ®Ó sèng nèt phÇn ®êi cßn l¹i.” Trong tham
vÊn, chóng ta kh«ng ra quyÕt ®Þnh cho th©n chñ (cho hä c¸); thay vµo ®ã, chóng ta trang bÞ cho
trÎ nh÷ng c«ng cô cÇn thiÕt ®Ó c¸c em ra quyÕt ®Þnh cho chÝnh b¶n th©n c¸c em, vµ cho cuéc
sèng cña c¸c em.
§©y lµ chñ ®Ò quan träng sÏ ®−îc th¶o luËn ë phÇn sau.
Giao tiÕp víi thanh thiÕu niªn
Mét sè ®iÓm vÒ giao tiÕp víi thanh thiÕu niªn:
• H·y nh¹y c¶m vµ th«ng c¶m víi nh÷ng tr¶i nghiÖm cña thanh thiÕu
niªn. Lu«n nhí r»ng thanh thiÕu niªn lµ nh÷ng ng−êi ®ang cã nh÷ng thay
®æi vÒ t©m lý vµ x· héi; h·y ®Æt m×nh vµo vÞ trÝ cña thanh thiÕu niªn (th«ng
c¶m) khi anh/chÞ c¶m thÊy bÊt ®ång hoÆc kh«ng kiªn nhÉn ®−îc n÷a.
• H·y thÓ hiÖn sù quan t©m ®èi víi c¶m gi¸c, ý nghÜ cña thanh thiÕu niªn.
• Hái mét c¸ch nhÑ nhµng ®Ó t×m ra nh÷ng lý gi¶i cho hµnh vi cña th©n
chñ vÞ thµnh niªn mµ kh«ng chÊt vÊn hoÆc kÕt thóc ®ét ngét.
• Cè g¾ng hiÓu quan ®iÓm cña thanh thiÕu niªn tr−íc khi bµy tá quan
®iÓm cña b¶n th©n.
• Thõa nhËn r»ng thanh thiÕu niªn cã thÓ cã nh÷ng ý kiÕn kh¸c anh/chÞ,
chÊp nhËn c¸c ý kiÕn ®ã nh− mét dÊu hiÖu cho sù ph¸t triÓn c¸ nh©n cña
th©n chñ nÕu nã kh«ng tæn h¹i hay nguy hiÓm cho th©n chñ hay ng−êi kh¸c.
Tr¸nh bÊt ®ång víi c¸c th©n chñ thanh thiÕu niªn hay nãi r»ng c¸c em “sai”
• Mét sè th©n chñ, ®Æc biÖt lµ thanh thiÕu niªn, th−êng chia sÎ nhiÒu h¬n víi nh÷ng
nhµ tham vÊn, nh÷ng ng−êi kh«ng nh÷ng chØ hái mµ cßn chia sÎ tr¶i nghiÖm b¶n th©n
víi hä. NÕu anh/chÞ chØ nãi vÒ b¶n th©n, h·y tr¸nh lµm chñ cuéc nãi chuyÖn vµ h·y nghÜ
r»ng môc tiªu cña anh/chÞ lµ th©n chñ. Lu«n ®ång c¶m vµ liªn hÖ chuyÖn cña anh/chÞ víi
t×nh huèng cña th©n chñ. VÝ dô, “C« hoµn toµn hiÓu ch¸u sÏ rÊt buån khi b¹n ch¸u chuyÓn
®i. Khi ng−êi b¹n th©n nhÊt cña c« chuyÓn ®i thµnh phè kh¸c c« nhí lµ c« ®· rÊt buån vµ c«
®¬n. ”
• H·y nhí r»ng mét môc tiªu trong tham vÊn th©n chñ vÞ thµnh niªn lµ
gióp hä ph¸t triÓn suy nghÜ tõ quan ®iÓm bao gåm c¸c lùa chän kh¸c
nhau chøa ®ùng hai hay nhiÒu mÆt ®èi lËp. VÝ dô mét em g¸i cã thÓ tin
r»ng em chØ cã mét lùa chän duy nhÊt lµ nghØ häc v× em ®· thi tr−ît. Anh/chÞ
cã thÓ gióp c« bÐ nhËn ra c¸c kh¶ n¨ng kh¸c (vÝ dô, em cã thÓ häc ch¨m h¬n
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

6. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 108
trong lÇn thi tíi, nãi chuyÖn víi thÇy, c« gi¸o vÒ c¸ch em cã thÓ tr¶ nî bµi
thi…)
• Tr¸nh thÓ hiÖn th¸i ®é söng sèt hay bèi rèi khi trÎ tiÕt lé ®iÒu g× ®ã thùc
sù phiÒn to¸i hay g©y ®au khæ. ThÓ hiÖn sî h·i hay kh«ng tho¶i m¸i sÏ
chuyÓn tíi th©n chñ mét bøc th«ng ®iÖp r»ng c©u chuyÖn cña em qu¸ søc
cña anh/chÞ. TrÎ ®ã cã thÓ sÏ chän kh«ng “trót g¸nh nÆng” lªn anh/chÞ víi
nh÷ng th«ng tin mµ em thùc sù cÇn chia sÎ víi mét ai ®ã n÷a.
• Kh«ng ®èi xö kÎ c¶ víi th©n chñ vÞ thµnh niªn. H·y ®èi xö víi c¸c em
nh− nh÷ng ng−êi lín trÎ tuæi, nh÷ng ng−êi cã ®ñ n¨ng lùc suy nghÜ cho b¶n
th©n. Lµm ®−îc nh− thÕ trÎ sÏ tin cËy vµo anh/chÞ h¬n.
H·y nhí r»ng, nãi víi thanh thiÕu niªn víi th¸i ®é chÊp nhËn, th«ng c¶m, vµ
kh«ng chÊt vÊn lµ ®ang gióp ®ì hä. Khi lÇn ®Çu tiªn anh/chÞ gÆp gì mét thanh
thiÕu niªn (hoÆc bÊt cø mét th©n chñ nµo), h·y t×m ra mét sè ®iÓm vÒ ng−êi ®ã
mµ anh/chÞ cã thÓ t«n träng vµ nh÷ng c¸ch anh/chÞ cã thÓ th«ng c¶m víi t×nh
huèng cña th©n chñ. NÕu anh/chÞ kh«ng thÓ kh¸m ph¸ ra nh÷ng®iÒu nµy,
anh/chÞ sÏ kh«ng thÓ gióp ®ì th©n chñ.
Thanh thiÕu niªn th−êng cã hµng t¸ c¸c c¸ch ®Ó “kiÓm tra” nhµ tham vÊn. VÝ dô,
lóc ®Çu trÎ th−êng tõ chèi nãi chuyÖn víi nhµ tham vÊn. Víi mét sè trÎ, ®©y cã
thÓ lµ c¸ch ®Ò c¸c em b¶o vÖ minh tr−íc nh÷ng nçi ®au cã thÓ x¶y ra; c¸c em cã
thÓ nhgÜ r»ng nhµ tham vÊn còng nh− nh÷ng ng−êi lín kh¸c trong cuéc sèng cña
c¸c em, nh÷ng ng−êi ®· lµm h¹i vµ kh«ng hiÓu t×nh c¶nh cña c¸c em. Nhµ tham
vÊn kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng−êi cã quyÒn lùc gièng nh− thµy cè hoÆc bè mÑ, hä lµ
nh÷ng “®ång minh” cña trÎ; ng−êi mµ trÎ cã thÓ tin t−ëng. C¸ch tèt nhÊt ®Ò v−ît
qua “nh÷ng kiÓm tra” mµ trÎ sö dông lµ l¾ng nghe trÎ. Sù l¾ng nghe ch©n
thµnh, trung thùc vµ kh«ng ph¸n xÐt th−êng hiÕm khi x¶y ra trong cuéc ®êi cña
trÎ. Còng vËy hái c¸c c©u hái më, vÝ dô, “Ch¸u c¶m thÊy thÕ nµo vÒ chuyÖn
®ã?” “Víi ch¸u ®iÒu g× lµ quan träng trong tr¶i nghiÖm nµy?” “Ch¸u rót ra ®iÒu g×
tõ tr¶i nghiÖm nµy?” “Ch¸u cã thÓ nãi chi tiÕt h¬n vÒ ®iÒu nµy kh«ng?”
Ghi nhí: hç trî trÎ, nh−ng ®õng th−¬ng h¹i chóng
Anh/chÞ sÏ th−êng lµm viÖc víi nh÷ng trÎ ®· tr¶i nghiÖm qua nh÷ng nçi ®au khæ,
hoÆc gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n tét ®Ønh. §«i khi, xu h−íng tù nhiªn cña con
ng−êi lµ c¶m thÊy th−¬ng h¹i cho nh÷ng trÎ v« téi trong nh÷ng t×nh huèng ®au
khæ. Tuy nhiªn, sù th−¬ng h¹i cã ý tèt cña chóng ta cã thÓ mang l¹i nh÷ng
¶nh h−ëng nguy h¹i h¬n c¶ sù ®au khæ ®ã. NÕu ng−êi lín thÓ hiÖn th−¬ng h¹i
trÎ con, kh«ng cã lý do g× hîp lý h¬n lµ trÎ cã thÓ c¶m thÊy ®−îc biªn minh trong
sù th−¬ng h¹i ®ã. TrÎ cã thÓ dÔ dµng sèng mét cuéc sèng mµ lu«n c¶m thÊy
®¸ng tiÕc cho b¶n th©n m×nh; sau ®ã c¸c em kh«ng thÓ nhËn tr¸ch nhiÖm xö lý
c¸c nghÜa vô trong cuéc sèng vµ t×m kiÕm mét c¸ch v« väng mét ai ®ã hoÆc mét
c¸i g× ®ã ®Ó bï ®¾p cho em nh÷ng mÊt m¸t mµ cuéc sèng ®· chôp lªn em.
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

7. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 109
C¸c b−íc trong giao tiÕp víi thanh
thiÕu niªn
• H·y nh¹y c¶m vµ th«ng c¶m víi nh÷ng tr¶i nghiÖm cña
thanh thiÕu niªn.
• H·y thÓ hiÖn sù quan t©m ®èi víi c¶m gi¸c, ý nghÜ, nh÷ng
bËn t©m cña thanh thiÕu niªn.
• Hái mét c¸ch nhÑ nhµng ®Ó t×m ra nh÷ng lý gi¶i cho hµnh
vi cña th©n chñ vÞ thµnh niªn mµ kh«ng ph¸n xö hoÆc kÕt
luËn®ét ngét.
• Cè g¾ng hiÓu quan ®iÓm cña thanh thiÕu niªn tr−íc khi
bµy tá quan ®iÓm cña b¶n th©n.
• Thõa nhËn r»ng thanh thiÕu niªn cã thÓ cã nh÷ng ý kiÕn
kh¸c anh/chÞ.
• Mét sè th©n chñ, ®Æc biÖt lµ thanh thiÕu niªn, th−êng chia
sÎ nhiÒu h¬n víi nh÷ng nhµ tham vÊn, nh÷ng ng−êi
kh«ng nh÷ng chØ hái mµ cßn chia sÎ tr¶i nghiÖm b¶n
th©n víi hä.
• H·y nhí r»ng mét môc tiªu trong tham vÊn th©n chñ vÞ
thµnh niªn lµ gióp hä ph¸t triÓn suy nghÜ tõ quan ®iÓm
bao gåm c¸c lùa chän kh¸c nhau chøa ®ùng hai hay
nhiÒu mÆt ®èi lËp.
• Tr¸nh thÓ hiÖn th¸i ®é söng sèt hay bèi rèi khi trÎ tiÕt lé
®iÒu g× ®ã thùc sù phiÒn to¸i hay g©y ®au khæ.
• Kh«ng ®èi xö kÎ c¶ víi th©n chñ vÞ thµnh niªn.
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

8. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 110
M«®un II: bµi iiI
Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
Môc tiªu:
• HiÓu ®−îc qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ tiÕp tôc ph©n biÖt ®−îc víi qu¸ tr×nh
cè vÊn
Häc c¸ch x¸c ®Þnh vÊn ®Ò trong tham vÊn vµ x¸c ®Þnh c¸c nguyªn nh©n s©u
•
xa trong vÊn ®Ò “næi cém“ cña th©n chñ
Thêi gian: Kho¶ng 3 tiÕng 30 phót
ho¹t ®éng gîi ý
Chó ý: Néi dung cña bµi häc nµy kh¸ gièng néi dung bµi häc M« h×nh tham vÊn
n¨m b−íc (M«®un I, Bµi V). §Ó tr¸nh nhÇm lÉn, h·y gi¶i thÝch râ rµng sù kh¸c
nhau gi÷a M« h×nh tham vÊn n¨m b−íc vµ Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tr−íc,
trong vµ sau bµi häc . (Nh×n chung, M« h×nh tham vÊn n¨m b−íc chñ yÕu lµ
khung cho qu¸ tr×nh tham vÊn nh− mét chØnh thÓ. Cßn qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn
®Ò lµ m« h×nh ®Ò gi¶i quyÕt tõng vÊn ®Ò, tõng khã kh¨n riªng lÎ ph¸t sinh trong
cuéc tham vÊn hoÆc trong c¸c b−íc cña cuéc pháng vÊn n¨m b−íc. Gi¶i thÝch
r»ng m« h×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®−îc giíi thiÖu trong bµi häc nµy nh»m h−íng
dÉn häc viªn qu¸ tr×nh xö lý c¸c vÊn ®Ò cña th©n chñ trong tham vÊn.
1. Bµi tËp l¾ng nghe: Ho¹t ®éng khëi ®éng (20 phót)
• Tr−íc buæi häc, lÊy ra mét bµi b¸o dµi kho¶ng hai, ba ®o¹n, liªn quan ®Õn vµi
sù kiÖn. ChuÈn bÞ 7-8 c©u hái liªn quan ®Õn néi dung bµi b¸o ®ã (vÝ dô: tªn,
ngµy th¸ng, ®Þa danh, sù kiÖn...). ChuÈn bÞ phÇn th−ëng 20,000VND (hoÆc
phÇn th−ëng kh¸c cã gi¸ trÞ t−¬ng øng ).
• Trong buæi häc, kh«ng giíi thiÖu, bÊt ngê nãi víi häc viªn, quot;c¸c anh/ chÞ ch¾c
®· cã ng−êi gÆp bµi b¸o nµy ë ®©u ®ãquot;, vµ ®äc to néi dung bµi b¸o ®ã lªn.
• Häc viªn sÏ cã vÎ ch¸n n¶n, kh«ng høng thó, hoÆc bèi rèi cho ®Õn khi anh chÞ
®äc xong bµi b¸o. H·y gi¬ tê 20.000VND lªn vµ nãi, quot;B©y giê t«i cã mét vµi
c©u hái vÒ néi dung bµi b¸o anh/ chÞ võa nghe. Anh/ chÞ nµo tr¶ lêi ®óng tÊt
c¶ c¸c c©u hái sÏ lµ ng−êi chiÕn th¾ng vµ nhËn ®−îc 20.000 ®ång nµyquot;
• §äc to c¸c c©u hái anh/ chÞ ®· chuÈn bÞ vµ cho häc viªn Ýt phót ®Ó viÕt ra c¸c
c©u tr¶ lêi. Cã vÎ nh− lµ sÏ ch¼ng cã ai tr¶ lêi chÝnh x¸c tÊt c¶ c¸c c©u hái.
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

9. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 111
Chó ý: Tèt nhÊt lµ anh/ chÞ chuÈn bÞ bµi b¸o cã chñ ®Ò kh«ng quen thuéc víi häc
viªn ®Ó mäi häc viªn ®Òu cïng nghe víi mét møc ®é hiÓu biÕt ban ®Çu.
4§Ó tãm l−îc ho¹t ®éng , h·y hái häc viªn nh÷ng c©u hái sau::
• TÊt c¶ c¸c anh/ chÞ ®· nghe bµi b¸o, nh−ng rÊt Ýt ng−êi trong chóng ta cã thÓ
nhí toµn bé c©u chuyÖn. T¹i sao vËy? (Kh«ng høng thó, kh«ng môc ®Ých,
kh«ng th«ng b¸o tr−íc vÒ phÇn th−ëng...)
• T¹i sao c¸c anh/ chÞ l¹i kh«ng nghe? §iÒu ®ã cã ph¶i cã ®Æc tr−ng kh«ng?
Chóng ta lµm thÕ nµo ®Ó c¶i thiÖn kü n¨ng nghe cña chóng ta? (H·y linh ho¹t,
tr¸nh sù xao l·ng, nghe ch¨m chó, nghe tÊt c¶ c¸c ý kiÕn, ch−a véi ®¸nh
gi¸/ph¸n xÐt, tËp trung chó ý vµo néi dung thay v× ph¶n øng ngay,...)
• NÕu anh/ chÞ ®−îc th«ng b¸o tr−íc r»ng anh/ chÞ sÏ nhËn ®−îc phÇn th−ëng
khi anh/ chÞ tr¶ lêi ®óng c¸c c©u hái, liÖu anh/ chÞ cã nghe mét c¸ch ch¨m chó
h¬n kh«ng? T¹i sao?
• Chóng ta lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ nghe ch¨m chó mµ kh«ng quan t©m ®Õn viÖc
cã phÇn th−ëng hay kh«ng?
2. §Þnh nghÜa vÊn ®Ò : Ho¹t ®éng c¸ nh©n (20 phót)
• Yªu cÇu häc viªn viÕt ra giÊy ®Þnh nghÜa vÒ mét vÊn ®Ò theo quan ®iÓm c¸
nh©n.
• Yªu cÇu mét häc viªn lªn b¶ng ghi chÐp c¸c c©u tr¶ lêi cña c¸c häc viªn vµ
tãm t¾t nh÷ng c©u tr¶ lêi gièng nhau. ChØ ra sù gièng vµ kh¸c nhau, ghi nhËn
c¸c c©u tr¶ lêi kh¸c nhau
Η Ph¸t tµi liÖu 12.1: §Þnh nghÜa mét vÊn ®Ò
• L−ít qua tµi liÖu, lµm râ tõng luËn ®iÓm vµ rót ra nh÷ng ý kÕn nhËn xÐt. §−a
ra vÝ dô ®Ó minh ho¹ cho c¸c luËn ®iÓm cña anh/chÞ, liªn hÖ c¸c kiÕn thøc
trong tµi liÖu víi c¸c c©u tr¶ lêi cña häc viªn.
Η Ph¸t tµi liÖu 12.2: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò theo tõng b−íc. L−ít nhanh
qua c¸c b−íc, so s¸nh kiÕn thøc trong tµi liÖu víi ý kiÕn cña häc viªn tõ ho¹t
®éng nhãm nhá.
3. Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò : Tr×nh bµy vµ Th¶o luËn (45 phót)
Chó ý: Khi tr×nh bµy bµi gi¶ng, h·y liªn hÖ gi÷a tµi liÖu vµ c¸c bµi häc cña ho¹t
®éng khëi ®éng (nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña l¾ng nghe ch¨m chó vµ cÈn
thËn). H·y nhí dõng tõng ®o¹n vµ ®Æt c¸c c©u hái ®Ó t¹o lËp mèi quan hÖ qua l¹i
gi÷a c¸c ®o¹n. LÊy vÝ dô tõ kinh nghiÖm b¶n th©n anh/chÞ ®Ó minh häa cho
nh÷ng luËn ®iÓm chÝnh vµ còng khuyÕn khÝch häc viªn chia sÎ c¸c kinh nghiÖm
cña hä.
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

10. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 112
ChØ ra r»ng ho¹t ®éng ®Þnh nghÜa vÊn ®Ò cho thÊy cã rÊt nhiÒu d¹ng
•
vÊn ®Ò kh¸c nhau, tõ nh÷ng vÊn ®Ò t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n ®Õn nh÷ng vÊn
®Ò v« cïng phøc t¹p.
• Trong tham vÊn, qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®−îc sö dông ®Ó gióp th©n
chñ tho¶ m·n c¸c nhu cÇu hay ®èi mÆt víi nh÷ng lo l¾ng. Nhµ tham
vÊn sÏ lµm viÖc víi th©n chñ ®Ó gióp hä gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cho chÝnh
b¶n th©n hä.; nhµ tham vÊn kh«ng ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p cho th©n chñ.
• ¸p dông qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, nhµ tham vÊn gióp th©n chñ ®èi
mÆt víi nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p hoÆc mang tÝnh ¸p lùc b»ng c¸ch chia
vÊn ®Ò thµnh c¸c ®¹i l−îng nhá h¬n vµ cã thÓ qu¶n lý. (Gi¶i thÝch r»ng
quan ®iÓm nµy sÏ ®−îc nãi chi tiÕt h¬n khi th¶o luËn tõng b−íc gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò).
3.1. b−íc 1: X¸c ®Þnh vÊn ®Ò
Môc tiªu cña giai ®o¹n 1 lµ x¸c ®Þnh b¶n chÊt cña nhu cÇu cña th©n
•
chñ th«ng qua nãi chuyÖn, ph¶n ¸nh vµ quan s¸t. C¸c c©u hái mµ
nhµ tham vÊn ®Æt ra ®Ó t×m kiÕm c©u tr¶ lêi trong giai ®o¹n nµy lµ:
quot;VÊn ®Ò lµ g×quot; vµ
quot;VÊn ®Ò n»m ë ®©uquot;?
• Chó ý: H·y sö dông vÝ dô minh ho¹ cho mçi giai ®o¹n trong qu¸ tr×nh gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò. C¸c vÝ dô cã thÓ trÝch tõ phÇn “KiÕn thøc tham kh¶o” hay tõ
kinh ngiÖm b¶n th©n cña c¸c anh/chÞ hoÆc t−ëng t−îng. §¶m b¶o r»ng phÇn
tr×nh bµy cña anh/chÞ tu©n theo ph−¬ng ph¸p cïng tham gia mét c¸ch triÖt ®Ó,
h·y hái häc viªn thËt nhiÒu c©u hái.
ViÖc x¸c ®Þnh vÊn ®Ò vµ c¸c nguyªn nh©n s©u xa cña chóng chÝnh x¸c
•
ngay tõ ®Çu ®Ó ®¶m b¶o r»ng qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®i ®óng
h−íng lµ rÊt quan träng.
VÊn ®Ò næi cém
4 Hái häc viªn xem hä hiÓu thÕ nµo lµ “vÊn ®Ò næi cém”.Cã g× kh¸c nhau gi÷a
vÊn ®Ò næi cém vµ vÊn ®Ò tiÒm Èn? Yªu cÇu häc viªn ®−a ra nh÷ng vÝ dô cô thÓ
tõ kinh nghiÖm cña hä.
quot;C¸c vÊn ®Ò næi cémquot; cña th©n chñ, lµ nh÷ng vÊn ®Ò khiÕn hä ®Õn víi
•
tham vÊn trong lÇn ®Çu. Chóng hÇu hÕt lµ quot;triÖu chøngquot; hay dÊu hiÖu cña
nh÷ng vÊn ®Ò tiÒm tµng s©u xa h¬n.
Kh«ng bao giê dõng l¹i ë quot;vÊn ®Ò næi cémquot; hay ®Æt gi¶ ®Þnh cho nh÷ng
•
vÊn ®Ò tiÒm tµng. Thay vµo ®ã h·y kh¸m ph¸ s©u h¬n c¸c khÝa c¹nh kh¸c
nhau trong ®êi sèng cña th©n chñ ®Ó cã ®−îc bøc tranh ®Çy ®ñ vÒ tÊt c¶ c¸c
nh©n tè cÊu thµnh vÊn ®Ò næi cém.
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

11. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 113
4 Liªn hÖ víi c¸c quan ®iÓm t−¬ng øng häc viªn nªu ra trong ho¹t ®éng nhãm
nhá. Hái häc viªn xem cã th¾c m¾c g× kh«ng?.
3.2. b−íc 2: Ph©n tÝch vÊn ®Ò
• Trong giai ®o¹n 2 cña qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, nhµ tham vÊn
vµ th©n chñ cïng ph©n tÝch kü l−ìng vÊn ®Ò vµ c¸c nguyªn nh©n s©u
sa cña chóng. Giai ®o¹n nµy ®−îc gäi lµ kh©u quot;®¸nh gi¸quot;. Môc
tiªu cña nhµ tham vÊn lµ t×m hiÓu b¶n chÊt vÊn ®Ò cña th©n chñ;
quot;Ai sÏ chÞu ¶nh h−ëng trùc tiÕp tõ vÊn ®Ò?quot;
quot;§©u lµ nguyªn nh©n s©u xa?quot;
quot;VÊn ®Ò ®· tån t¹i bao l©u?quot;
quot;Nh÷ng hµnh ®éng ®· thùc hiÖn tr−íc ®©y vµ hËu qu¶
cña nh÷ng hµnh ®éng ®ã lµ g×quot;?
• ViÖc x¸c ®Þnh nguån gèc s©u xa cña vÊn ®Ò th©n chñ ®ang gÆp ph¶i cã
thÓ lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi vµ phøc t¹p. ( Hái häc viªn trong khi ph©n
tÝch vÊn ®Ò, nhµ tham vÊn cÇn khai th¸c nh÷ng th«ng tin g×?). VÝ dô khi
ph©n tÝch vÊn ®Ò cÇn:
Khai th¸c chi tiÕt t×nh h×nh hiÖn t¹i;
Gia ®×nh vµ nguån gèc cña th©n chñ;
Quan hÖ cña th©n chñ víi nh÷ng ng−êi kh¸c; vµ
M«i tr−êng kinh tÕ - x· héi cña gia ®×nh th©n chñ trong
mèi quan hÖ víi c¸c nh©n tè kh¸c.
3.3. b−íc 3: §−a ra c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi
• Sau khi anh/chÞ vµ (c¸c) th©n chñ ®· th¶o luËn vµ xem xÐt vÊn ®Ò
cña th©n chñ mét c¸ch kü l−ìng, anh/chÞ chuyÓn sang x¸c ®Þnh
c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi, tr−íc tiªn, xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm cña th©n
chñ. Nh÷ng c©u hái mµ c¶ nhµ tham vÊn vµ th©n chñ ®Òu cè g¾ng ®Ó
tr¶ lêi trong giai ®o¹n nµy lµ:
quot;CÇn ph¶i lµm g× ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh hay gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò?quot;
quot;Ai ph¶i lµm ®iÒu ®ãquot; vµ
quot;Nh÷ng gi¶i ph¸p kh¶ thi cã thÓ ®−îc thùc hiÖn nh−
thÕ nµo?quot;
3.4. b−íc 4: §¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi
• Trong giai ®o¹n nµy, nhµ tham vÊn vµ th©n chñ sÏ ®¸nh gi¸ kü l−ìng
c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi cho vÊn ®Ò. Nhµ tham vÊn gióp th©n chñ xem
xÐt c¸c yÕu tè thuËn, nghÞch cña tõng gi¶i ph¸p ®· nªu ë giai ®o¹n 3.
Th©n chñ vµ nhµ tham vÊn còng x¸c ®Þnh c¸c nguån lùc cã thÓ hç trî
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

12. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 114
còng nh− g©y ra c¸c trë ng¹i tiÒm tµng ®èi víi c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi.
TÊt c¶ kÕ ho¹ch hµnh ®éng ®Òu nªn ®−îc ®Æt thø tù −u tiªn. Nãi c¸ch
kh¸c lµ, x¸c ®Þnh hµnh ®éng nµo lµ hµnh ®éng quan träng nhÊt cÇn
®−îc thùc hiÖn tr−íc tiªn.
4 Yªu cÇu häc viªn cã ý kiÕn vÒ t×nh huèng anh/chÞ sö dông ®Ó minh ho¹ cho
quan ®iÓm cña m×nh. C¸c b−íc nµo lµ phï hîp ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p kh¶
thi? Nh÷ng gi¶i ph¸p nµo cã thÓ ®−a ra cho t×nh huèng nµy?
3.5. b−íc 5: Ra quyÕt ®Þnh vµ Thùc hiÖn
• Trong b−íc 5, nhµ tham vÊn gióp th©n chñ ®i ®Õn quyÕt ®Þnh cuèi
cïng nh− lµ gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò vµ b¾t ®Çu thùc hiÖn c¸c thay ®æi.
C¸c quyÕt ®Þnh cuèi cïng lu«n lu«n ®−îc ®−a ra bëi c¶ th©n chñ vµ nhµ
tham vÊn. Nhµ tham vÊn vµ th©n chñ nªn lµm viÖc s¸t c¸nh bªn nhau
®Ó triÓn khai c¸c kÕ ho¹ch thiÕt thùc vµ râ rµng cho viÖc thùc hiÖn c¸c
gi¶i ph¸p. C¸c c©u hái quan träng cña giai ®o¹n nµy lµ:
quot;CÇn ph¶i lµm g×?quot;
quot;Ai ph¶i lµm ®iÒu ®ãquot;
quot;HËu qu¶ sÏ nh− thÕ nµo?quot;
quot;Khi nµo th× nã (hay tõng giai ®o¹n) sÏ ®−îc thùc hiÖnquot;
quot;§iÒu nµy sÏ ®−îc thùc hiÖn nh− thÕ nµoquot;; vµ
quot;Khi nµo th× nã kÕt thóc?quot;
3.6. b−íc 6: §¸nh gi¸ kÕt qu¶
• B−íc cuèi cïng trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc
®¸nh gi¸ c¸c kÕt qu¶ cña c¸c quyÕt ®Þnh ®· ®−îc ®−a ra vµ thùc
hiÖn. Trong giai ®o¹n nµy, nhµ tham vÊn lµm viÖc víi th©n chñ ®Ó x¸c
®Þnh xem c¸c ho¹t ®éng can thiÖp ®−îc tiÕn hµnh cã hiÖu qu¶ hay
kh«ng vµ cã cÇn thay ®æi, ®iÒu chØnh g× kh«ng. D−íi ®©y lµ nh÷ng ®iÒu
nhµ tham vÊn cÇn khai th¸c:
“KÕt qu¶ cã kh¶ quan kh«ng?”
“VÊn ®Ò cã ®−îc söa ch÷a kh«ng?”
“Gi¶i ph¸p cã thiÕt thùc kh«ng?”; vµ
“Cã hËu qu¶ bÊt ngê nµo x¶y ra kh«ng?”
• B−íc nµy cÇn ®−îc thùc sù tiÕn hµnh ®Þnh kú trong suèt qu¸ tr×nh gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng trë ng¹i tiÒm tµng vµ nh÷ng thiÕu sãt
tr−íc khi chóng trë thµnh ¸p lùc.
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

13. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 115
Hái häc viªn: NÕu biÓu hiÖn bÒ ngoµi cho thÊy sù can thiÖp lµ kh«ng cã hiÖu
qu¶ th× cã thÓ sai sãt ë ®iÓm nµo? (ViÕt nh÷ng c©u tr¶ lêi cña häc viªn lªn
b¶ng vµ gîi ý nh− sau nÕu cÇn thiÕt):
C¸c kh¶ n¨ng :
a. Ph−¬ng ph¸p can thiÖp (vÝ dô nhµ tham vÊn ®· lµm viÖc víi th©n chñ nh− thÕ
nµo);
b. §¸nh gi¸ ban ®Çu t×nh h×nh cña th©n chñ vµ x¸c ®Þnh vÊn ®Ò;
c. Tho¶ thuËn gi÷a nhµ tham vÊn vµ th©n chñ vÒ gi¶i ph¸p vµ nh÷ng ®iÒu cÇn
tiÕn hµnh
d. KÕ ho¹ch thùc hiÖn.
• NÕu sù ®¸nh gi¸ cuèi cïng chØ ra r»ng vÊn ®Ò ®· ®−îc gi¶i quyÕt vµ
kh«ng tån t¹i vÊn ®Ò næi cém nµo th× nhµ tham vÊn vµ th©n chñ nªn
tháa thuËn kÕt thóc quan hÖ (sau khi nhµ tham vÊn ®· ®¸nh gi¸ cao sù
thµnh c«ng cña gia ®×nh th©n chñ!)
4. Tæng kÕt bµi häc: (5 phót)
4yªu cÇu häc viªn tãm l−îc nh÷ng ®iÓm chÝnh cña bµi häc. Bæ sung nh÷ng ®iÓm
chÝnh ®−îc nhÊn m¹nh trong phÇn “KiÕn thøc tham kh¶o”
4 H·y hái xem häc viªn cã th¾c m¾c g× kh«ng. Yªu cÇu mét häc viªn gi¶i thÝch
l¹i sù kh¸c nhau gi÷a M« h×nh tham vÊn n¨m b−íc vµ Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn
®Ò. Lµm s¸ng tá nh÷ng nhÇm lÉn.
5. Bµi tËp t×nh huèng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò : Ho¹t ®éng nhãm nhá (90 phót)
Η Ph¸t tµi liÖu 12.3: Bµi tËp t×nh huèng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
• Yªu cÇu häc viªn chia thµnh c¸c nhãm nhá 4-5 ng−êi. Chän mét ng−êi ghi
chÐp vµ mét ng−êi tr×nh bµy (hai ng−êi kh¸c nhau). Giao cho mét nöa sè
nhãm t×nh huèng 1, sè nhãm cßn l¹i t×nh huèng 2.
• TiÕp theo, yªu cÇu c¸c nhãm chuÈn bÞ viÕt vµ nãi mét c¸ch chi tiÕt vÒ c¸ch hä
cã thÓ gióp trÎ vµ gia ®×nh trong c¸c kÞch b¶n sau ®©y theo m« h×nh gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò. NhÊn m¹nh r»ng häc viªn nªn xem xÐt c¸c vÊn ®Ò t©m lý cña
th©n chñ cïng víi c¸c yÕu tè kinh tÕ x· héi. Yªu cÇu häc viªn v¹ch ra 6 giai
®o¹n cña qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lªn giÊy lín.
• Sau 30-40 phót, yªu cÇu mçi nhãm tr×nh bµy phÇn th¶o luËn cña hä vµ mêi
c¸c häc viªn kh¸c th¶o luËn vµ cho ý kiÕn. Yªu cÇu mçi nhãm gi¶i thÝch t¹i
sao hä l¹i ®i ®Õn quyÕt ®Þnh ®ã vµ c¸c nh÷ng ®¸nh gi¸ nµo dÉn ®Õn ®Þnh
h−íng mµ hä lùa chän.
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

14. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 116
• Khi c¸c nhãm ®· kÕt thóc, so s¸nh c¸c t×m tßi cña c¸c nhãm cã cïng t×nh
huèng (1 vµ 2), cuèi cïng tãm l−îc phÇn lµm viÖc cña nhãm mét c¸ch chi tiÕt
v× chóng liªn quan ®Õn bµi gi¶ng tr−íc.
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

15. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 117
KiÕn thøc tham kh¶o
Giíi thiÖu
Nh− chóng ta ®· t×m hiÓu trong ho¹t ®éng ban ®Çu vÒ ®Þnh nghÜa vÊn ®Ò, cã rÊt
nhiÒu d¹ng vÊn ®Ò, tõ nh÷ng vÊn ®Ò t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n ®Õn v« cïng phøc t¹p.
Mét sè vÊn ®Ò cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh vµ gi¶i quyÕt kh¸ dÔ dµng qua qu¸ tr×nh
tham vÊn. Ch¼ng h¹n, nhµ tham vÊn cã thÓ d¹y mét cËu bÐ ®ang cã vÊn ®Ò vÒ
viÖc kÕt b¹n mét sè kü n¨ng x· héi c¬ b¶n ®Ó gióp cËu bÐ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng
hoµ nhËp víi b¹n cïng trang løa. Tuy nhiªn cã nhiÒu vÊn ®Ò ch¼ng h¹n nh− ®ãi
nghÌo, l¹m dông hoÆc ph©n biÖt ®èi xö rÊt khã gi¶i quyÕt. Râ rµng, chóng ta
kh«ng mong ®îi nhµ tham vÊn cã thÓ gi¶m ®−îc ®ãi nghÌo, nh−ng cã mét sè
biÖn ph¸p nhµ tham vÊn cã thÓ thùc hiÖn ®Ó gióp c¸c gia ®×nh ®−¬ng ®Çu víi
nh÷ng c¨ng th¼ng ph¸t sinh tõ nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p nµy(vÝ dô, gióp c¸c gia
®×nh tiÕp cËn c¸c nguån lùc ®Ó bæ sung thu nhËp vµ gi¶m bít khã kh¨n tµi chÝnh
trong cuéc sèng). Cïng víi viÖc gióp c¸c gia ®×nh t×m ®−îc c¸c nguån lùc kh¸c
nhau ( c«ng viÖc thùc ra cã chøc n¨ng cña c«ng t¸c x· héi nhiÒu h¬n), nhµ tham
vÊn cßn gióp th©n chñ gi¶i quyÕt c¸c mÆt t©m lý vµ t×nh c¶m bÞ ¶nh h−ëng bëi c¸c
vÊn ®Ò x· héi cã quy m« lín h¬n. Nhµ tham vÊn gióp th©n chñ ®èi mÆt víi nh÷ng
¸p lùc phøc t¹p b»ng c¸ch chia chóng thµnh c¸c ®¹i l−îng hoÆc c¸c b−íc nhá
h¬n vµ cã thÓ kiÓm so¸t ®−îc.
Nhµ tham vÊn sö dông qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Ó gióp th©n chñ tho¶ m·n
c¸c nhu cÇu hay gi¶m nhÑ nh÷ng lo l¾ng. Quan träng: Mét lÇn n÷a cÇn ph¶i
nhÊn m¹nh r»ng nhµ tham vÊn lµm viÖc víi th©n chñ ®Ó gióp hä gi¶i quyÕt vÊn
®Ò cho chÝnh b¶n th©n hä; nhµ tham vÊn kh«ng ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p cho th©n
chñ. §iÒu nµy lµm cho tham vÊn trë thµnh qu¸ tr×nh t¨ng c−êng n¨ng lùc, d¹y
cho th©n chñ c¸c kü n¨ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Ó hä cã thÓ ¸p dông chóng trong
®êi sèng. ViÖc chØ ®¬n thuÇn ®−a ra c¸c c©u tr¶ lêi hoÆc c¸c gi¶i ph¸p cho th©n
chñ hiÕm khi cã hiÖu qu¶.Nã phñ nhËn n¨ng lùc tù ®−a ra c¸c lùa chän ®óng cho
b¶n th©n hä vµ,hä c¶m thÊy bÞ ng¨n c¶n trong viÖc lµm chñ cuéc sèng cña m×nh.
ViÖc ®−a ra c¸c “c©u tr¶ lêi” hoÆc nãi ai ®ã nªn lµm g× kh«ng phï hîp trong tham
vÊn v×:
• Nã thÓ hiÖn r»ng anh/chÞ kh«ng tin t−ëng vµo n¨ng lùc tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
cña th©n chñ.
• Nã ¸m chØ r»ng anh/chÞ biÕt c¸i tèt nhÊt cho hä h¬n lµ chÝnh b¶n th©n hä; vµ
• Kh«ng bao giê cã c©u quot;tr¶ lêiquot; dÔ dµng cho c¸c vÊn ®Ò cña th©n chñ.
Gi¶ sö anh/chÞ ®ang lµm viÖc víi mét cËu bÐ mµ bè mÑ em ®· ®ét ngét qua ®êi.
Anh/chÞ kh«ng thÓ lµm cho bè mÑ cËu bÐ sèng l¹i còng nh− kh«ng thÓ lµm trÎ
c¶m thÊy tèt h¬n ngay lËp tøc. Nh−ng anh/chÞ cã thÓ hç trî trÎ b»ng c¸ch th«ng
c¶m, l¾ng nghe vµ t«n träng c¶m xóc cña trÎ vÒ th¶m kÞch ®ã cña em. Anh/chÞ
cã thÓ gióp cËu bÐ nhËn ra vµ sö dông chÝnh søc m¹nh cña em ®Ó v−ît qua giai
®o¹n khñng ho¶ng ban ®Çu.
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

16. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 118
b−íc 1: X¸c ®Þnh vÊn ®Ò
Môc tiªu cña giai ®o¹n 1 lµ x¸c ®Þnh b¶n chÊt cña nhu cÇu cña th©n chñ
th«ng qua nãi chuyÖn, ph¶n ¸nh vµ quan s¸t. C¸c c©u hái mµ nhµ tham vÊn
®Æt ra ®Ó t×m kiÕm c©u tr¶ lêi trong giai ®o¹n nµy lµ:
• quot;Cã vÊn ®Ò g×quot; vµ
quot;VÊn ®Ò n»m ë ®©uquot;?
•
§Ó minh ho¹ cho qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, chóng ta sö dông vÝ dô cña mét gia
®×nh ®ang cã cËu con trai c¶, cËu bÐ Trung, 14 tuæi, b¾t ®Çu nghiÖn hót. VÊn ®Ò
næi cém cÇn ®−îc gi¶i quyÕt kh¸ râ rµng: Trung sö dông thuèc phiÖn. Chó ý:
Nhµ tham vÊn th−êng tham vÊn víi hai d¹ng th©n chñ; nh÷ng th©n chñ t×m kiÕm
sù gióp ®ì, vµ nh÷ng th©n chñ tõ chèi sù gióp ®ì. Trung thuéc lo¹i th©n chñ thø
hai: em cã vÎ kh«ng muèn.
Khi x¸c ®Þnh vÊn ®Ò Trung nghiÖn ma tuý, anh/chÞ cÇn x¸c ®Þnh cµng chÝnh x¸c
cµng tèt b¶n chÊt cña vÊn ®Ò tõ quan ®iÓm cña c¸c thµnh viªn trong gia ®inh. (
gi¶ ®Þnh r»ng hä s½n lßng nãi chuyÖn víi anh/chÞ). Bè mÑ Trung cã thÓ nh×n vÊn
®Ò gièng Trung: quot;nã lµ th»ng con h−quot;. Nh−ng khi anh/chÞ lµm viÖc s©u s¸t h¬n
víi gia ®×nh (sö dông nhiÒu c©u hái më vµ c¸c kü n¨ng giao tiÕp b»ng lêi),
anh/chÞ cã thÓ ph¸t hiÖn ra r»ng vÊn ®Ò l¹i ph¸t sinh tõ c¸c nguyªn nh©n kh¸c.
Nãi kh¸c ®i vÊn ®Ò kh«ng ph¶i ë Trung.
C¸c ý kiÕn: Cã thÓ Trung vµ gia ®×nh kh«ng ®oµn kÕt. Cã thÓ Trung bÞ ng−îc
®·i hay bá r¬i. Cã thÓ do hoµn c¶nh gia ®×nh qu¸ khã kh¨n, Trung
ph¶i ra ®−êng kiÕm sèng vµ b¾t ®Çu giao du víi nh÷ng ®øa trÎ cã
¶nh h−ëng xÊu ®Õn b¶n th©n em.
TÊt nhiªn, cuèi cïng Trung còng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµnh vi cña chÝnh em,
vµ mét trong nh÷ng môc tiªu ®Æt ra cho nhµ tham vÊn lµ gióp em cai ®−îc thuèc
phiÖn. Nh−ng, nhµ tham vÊn muèn khai th¸c vÊn ®Ò mét c¸ch kü l−ìng ®Ó x¸c
®Þnh nguån gèc s©u xa, vµ gióp Trung hiÓu nh÷ng nguyªn nh©n s©u xa nµy vµ
häc c¸ch xö lý chóng phï hîp h¬n.
Chó ý: ViÖc anh/chÞ nhËn d¹ng vÊn ®Ò mét c¸ch ®óng ®¾n ngay tõ ®Çu ®Ó ®¶m
b¶o r»ng qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò sÏ ®i theo ®óng h−íng lµ rÊt quan träng. VÝ
dô, nÕu nhµ tham vÊn x¸c ®Þnh r»ng nh÷ng cËu bÐ mµ Trung ®ang giao du lµ
nguyªn nh©n khiÕn Trung nghiÖn hót, anh/chÞ ta cã thÓ bá qua nguyªn nh©n gia
®×nh.
C¸c vÊn ®Ò næi cém
quot;C¸c vÊn ®Ò næi cémquot; cña th©n chñ lµ nh÷ng vÊn ®Ò khiÕn th©n chñ ®Õn
tham vÊn lÇn ®Çu tiªn. Chóng hÇu hÕt lµ quot;triÖu chøngquot; hay dÊu hiÖu cña nh÷ng
vÊn ®Ò tiÒm tµng s©u xa h¬n. C«ng viÖc cña nhµ tham vÊn gÇn gièng nh− c«ng
viÖc kh¸m ph¸ (qua viÖc sö dông c¸c kü n¨ng tham vÊn) nguån gèc c¬ b¶n Èn
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

17. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 119
d−íi vÊn ®Ò næi cém vµ c¸ch chóng tù béc lé nh− thÕ nµo thµnh c¸c vÊn ®Ò hiÖn
t¹i. Trong t×nh huèng cña Trung, nhµ tham vÊn cã thÓ cè g¾ng ng¨n Trung dïng
thuèc phiÖn b»ng c¸ch nãi r»ng sö dông thuèc phiÖn lµ “sai”. Nh−ng c¸ch nµy
cã vÎ kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ nh− anh/chÞ nghÜ. BÊt cø ng−êi lín nµo còng cã
thÓ gi¶ng gi¶i cho em vÒ hµnh vi cña em, bè mÑ vµ ng−êi th©n cña Trung cã thÓ
®· lµm ®iÒu ®ã. C¸ch tiÕp cËn tèt h¬n cho nhµ tham vÊn lµ dµnh thêi gian ®Ó lµm
quen víi Trung, x©y dùng lßng tin víi em, cè g¾ng t×m hiÓu thËt nhiÒu vÒ cuéc
sèng cña em. Qua qu¸ tr×nh nµy,, nhµ tham vÊn cã thÓ hiÓu ®−îc nh÷ng nguyªn
nh©n s©u xa vÒ viÖc Trung sö dông thuèc phiÖn. (vÝ dô, hoµn c¶nh gia ®×nh em).
Kh«ng bao giê nªn dõng l¹i ë quot;vÊn ®Ò næi cémquot; hay ®Æt gi¶ ®Þnh vÒ nh÷ng
nguyªn nh©n s©u xa. Thay vµo ®ã h·y kh¸m ph¸ s©u h¬n c¸c khÝa c¹nh kh¸c
nhau trong ®êi sèng cña th©n chñ ®Ó cã ®−îc bøc tranh ®Çy ®ñ vÒ tÊt c¶ c¸c
nh©n tè cã thÓ cÊu thµnh nªn vÊn ®Ò næi cém. Khi chiÕc lèp xe ®¹p cña anh/chÞ
liªn tôc hÕt h¬i, anh/chÞ cã thÓ sÏ tiÕp tôc b¬m nã mçi khi anh/chÞ muèn ®i, nh−ng
sÏ cã lý h¬n nhiÒu nÕu anh/chÞ thay s¨m cho nã. T−¬ng tù, vÊn ®Ò næi cém chØ
cã thÓ ®−îc gi¶i quyÕt hoµn toµn khi c¸c nguyªn nh©n s©u xa ®−îc x¸c ®Þnh vµ
xö lý
H·y nhí r»ng, th©n chñ th−êng kh«ng nhËn ra ®−îc vÊn ®Ò cña hä, hoÆc hä cã
thÓ kh«ng thõa nhËn mét sè hµnh vi nhÊt ®Þnh (ch¼ng h¹n nh− sö dông ma tuý)
lµ cã vÊn ®Ò. Qua qu¸ tr×nh x©y dùng mèi quan hÖ tin t−ëng, trong ®ã th©n chñ
c¶m thÊy ®−îc chÊp nhËn, th× nh÷ng thay ®æi sÏ x¶y ra mÆc dï ®©y cã thÓ lµ giai
®o¹n khã kh¨n vµ l©u dµi, nã ®ßi hái sù kiªn tr× vµ lßng tËn t©m.
B−íc 2: Ph©n tÝch vÊn ®Ò
Trong giai ®o¹n 2 cña qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, nhµ tham vÊn vµ th©n chñ
cïng ph©n tÝch kü l−ìng vÊn ®Ò vµ c¸c nguyªn nh©n s©u xa cña chóng.
Giai ®o¹n nµy ®−îc gäi lµ kh©u quot;®¸nh gi¸quot;. Môc tiªu cña nhµ tham vÊn lµ t×m
hiÓu b¶n chÊt vÊn ®Ò cña th©n chñ;
quot;Ai sÏ chÞu ¶nh h−ëng trùc tiÕp tõ vÊn ®Ò?quot;
quot;§©u lµ nguyªn nh©n s©u xa?quot;
quot;VÊn ®Ò ®· tån t¹i bao l©u?quot;
quot;Nh÷ng hµnh ®éng ®· thùc hiÖn tr−íc ®©y vµ hËu qu¶ cña nh÷ng hµnh
®éng ®ã lµ g×quot;?
X¸c ®Þnh nguyªn nh©n s©u xa cña vÊn ®Ò cña th©n chñ lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi
vµ phøc t¹p. (Hái häc viªn : Trong khi ph©n tÝch vÊn ®Ò nhµ tham vÊn cÇn
nh÷ng th«ng tin g×?) Khi ph©n tÝch vÊn ®Ò cÇn:
Khai th¸c chi tiÕt t×nh huèng hiÖn t¹i;
Nguån gèc gia ®×nh cña th©n chñ;
Quan hÖ cña th©n chñ víi nh÷ng ng−êi kh¸c; vµ
M«i tr−êng kinh tÕ - x· héi cña gia ®×nh trÎ trong mèi quan hÖ víi c¸c nh©n
tè kh¸c.
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

18. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 120
Ch¼ng h¹n, trong tr−êng hîp cña Trung, sau khi ®· tham vÊn vµi lÇn víi gia ®×nh
em, anh/chÞ kh¸m ph¸ ra r»ng Trung bÞ ng−îc ®·i vÒ th©n thÓ hÇu hÕt thêi gian ë
nhµ. Em còng kh«ng cã kh¶ n¨ng häc hµnh vµ lu«n lu«n cã kÕt qu¶ thÊp ë trªn
líp vµ th−êng bÞ c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh gäi lµ quot;ngu ngècquot;. Anh/chÞ cã thÓ
kh¸m ph¸ ra r»ng bè Trung nghiÖn r−îu vµ ngo¹i t×nh. Gia ®×nh Trung rÊt nghÌo,
mÑ Trung suèt ngµy sèng trong buån ®au vµ phiÒn muén. Nh÷ng sù thËt nµy
lµm s¸ng tá vÊn ®Ò sö dông ma tuý cña Trung, vÊn ®Ò d−êng nh− lµ sù kÕt hîp
cña tÊt c¶ c¸c yÕu tè nãi trªn.
Còng trong b−íc nµy, nhµ tham vÊn cã thÓ t×m hiÓu c¸ch mµ bè mÑ Trung ®·
hoÆc ®ang gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nghiÖn hót cña em. Hä cã trõng ph¹t em kh«ng?
NÕu cã, b»ng c¸ch nµo? Sau ®Êy chuyÖn g× ®· x¶y ra? Hä cã b¸o cho chÝnh
quyÒn ®Þa ph−¬ng kh«ng? B¸o cho hä hµng kh«ng? Cho l¸ng giÒng biÕt kh«ng?
Quan träng h¬n c¶, ®Ó tr¸nh ®−a ra c¸c gi¶ ®Þnh, nhµ tham vÊn nªn hái Trung t¹i
sao em l¹i dïng thuèc phiÖn (víi th¸i ®é kh«ng ph¸n xÐt, kh«ng buéc téi).
Anh/chÞ cã thÓ thÓ hiÖn sù c¶m th«ng cña m×nh víi Trung nh− thÕ nµo trong c¸ch
tiÕp cËn cña m×nh? Anh/chÞ sÏ thÓ hiÖn vai trß hç trî, thay v× vai trß quyÒn lùc nh−
thÕ nµo? Anh/chÞ sÏ ph¶n øng nh− thÕ nµo nÕu Trung liªn tôc nãi r»ng quot;ch¸u
kh«ng biÕt?quot; Anh/chÞ sÏ ph¶n øng nh− thÕ nµo nÕu ch¸u nãi r»ng ch¸u dïng
thuèc v× chóng lµm ch¸u cã c¶m gi¸c tèt h¬n vµ ch¸u thÝch c¶m gi¸c ®ã? (H·y
th«ng c¶m, nh−ng kh«ng bá qua hµnh vi cña em)
b−íc 3: §−a ra c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi
Sau khi anh/chÞ vµ (c¸c) th©n chñ ®· th¶o luËn vµ xem xÐt vÊn ®Ò cña th©n
chñ mét c¸ch kü l−ìng, chuyÓn sang x¸c ®Þnh c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi, tr−íc tiªn,
xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm cña th©n chñ. Trong giai ®o¹n nµy nhµ tham vÊn gióp
th©n chñ x¸c ®Þnh tèi ®a c¸c c¸ch kh¸c nhau ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Anh/chÞ nªn
khuyÕn khÝch sù s¸ng t¹o, vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ nh÷ng ng−êi bÞ ¶nh h−ëng
bëi vÊn ®Ò cña th©n chñ cã c¬ héi nh− nhau trong viÖc tham gia vµo qu¸ tr×nh
nµy. ViÖc nhµ tham vÊn vµ th©n chñ ®¹t ®−îc sù nhÊt trÝ vµ hiÓu biÕt lÉn nhau vÒ
c¸c quyÕt ®Þnh nµy lµ rÊt cÇn thiÕt. Nh÷ng c©u hái chñ yÕu mµ c¶ nhµ tham vÊn
vµ th©n chñ ®Òu cè g¾ng ®Ó tr¶ lêi trong giai ®o¹n nµy lµ:
quot;CÇn ph¶i lµm g× ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh hay gi¶i quyÕt vÊn ®Ò?quot;
quot;Ai ph¶i lµm ®iÒu ®ãquot; vµ
quot;Nh÷ng gi¶i ph¸p kh¶ thi cã thÓ ®−îc thùc hiÖn nh− thÕ nµo?quot;
ë tr−êng hîp cña Trung, nhµ tham vÊn cã thÓ th¨m dß c¸c ý kiÕn tõ Trung vµ bè
mÑ em, hµnh ®éng nh− mét ng−êi trung gian vµ ng−êi hoµ gi¶i gi÷a ba ng−êi khi
cÇn thiÕt. Anh/chÞ nªn hy väng r»ng gia ®×nh sÏ cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau
cho gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi cao nhÊt. §iÒu nµy còng tèt, bëi nhiÖm vô chÝnh lµ
t¹o ra cµng nhiÒu gi¶i ph¸p kh¶ thi cµng tèt. CÇn ®¶m b¶o r»ng Trung vµ gia ®×nh
vµ ng−êi tham dù chñ yÕu vµo qu¸ tr×nh. C¸c gi¶i ph¸p cña hä lµ quot;®óngquot; hay quot;saiquot;
trong giai ®o¹n nµy lµ kh«ng quan träng. Quan träng h¬n c¶ lµ, nhµ tham vÊn
l¾ng nghe, hiÓu tÊt c¶ c¸c ý kiÕn cña hä mét c¸ch nghiªm tóc
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

19. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 121
Nhµ tham vÊn nªn cè g¾ng liªn kÕt c¸c ý kiÕn, khuyÕn khÝch Trung vµ bè mÑ em
hiÓu ý nhau. TÊt nhiªn lµ bè mÑ/ng−êi gi¸m hé kh«ng ph¶i bao giê còng cã mÆt,
®Æc biÖt lµ víi nh÷ng trÎ lang thang sèng c¸ch ly gia ®×nh, nh−ng hä nªn tham gia
ë bÊt cø khi nµo cã thÓ.
B−íc 4: §¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi
Trong giai ®o¹n nµy, nhµ tham vÊn vµ th©n chñ sÏ ®¸nh gi¸ kü l−ìng c¸c gi¶i
ph¸p kh¶ thi cho vÊn ®Ò. Nhµ tham vÊn gióp th©n chñ xem xÐt c¸c yÕu tè thuËn,
nghich cña tõng gi¶i ph¸p kh¶ thi ®· nªu ë giai ®o¹n 3. Th©n chñ vµ nhµ tham
vÊn còng cÇn x¸c ®Þnh c¸c nguån lùc hç trî còng nh− c¸c trë ng¹i tiÒm tµng cña
c¸c gi¶i ph¸p. TÊt c¶ kÕ ho¹ch hµnh ®éng ®Òu nªn ®−îc ®Æt thø tù −u tiªn. Nãi
c¸ch kh¸c lµ, x¸c ®Þnh hµnh ®éng nµo lµ hµnh ®éng quan träng nhÊt cÇn ®−îc
thùc hiÖn tr−íc tiªn?
Trë l¹i tr−êng hîp cña Trung, gi¶ sö bè em tin r»ng gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò lµ ®¸nh
®Ëp em th−êng xuyªn ®Ó r¨n d¹y em r»ng nghiÖn hót ma tuý lµ mét viÖc lµm sai
tr¸i. §iÒu nµy ch¾c ch¾n cã h¹i cho Trung c¶ vÒ thÓ chÊt lÉn t©m lý vµ cã thÓ
lµm vÊn ®Ò cµng trë nªn trÇm träng. (vÝ dô, ®iÒu nµy cã thÓ khiÕn Trung chèng
l¹i bè em nhiÒu h¬n ). Trung cã thÓ gi¶m hót hÝt, vµ cho r»ng em chØ quot;thØnh
tho¶ngquot; lµm viÖc ®ã, do ®ã trong t©m trÝ em, quot;gi¶i ph¸pquot; lµ hoµn toµn kh«ng cÇn
thiÕt. Tuy nhiªn, nhµ tham vÊn hiÓu r»ng sö dông ma tóy lµ nguy hiÓm vµ mang
tÝnh huû ho¹i tiÒm tµng. Nhµ tham vÊn cho r»ng viÖc Trung dÝnh vµo ma tuý lµ
®Ó gi¶i tho¸t c¸c c¶m gi¸c tiªu cùc vÒ b¶n th©n, vÒ hoµn c¶nh vµ gia ®×nh. Ng−êi
mÑ th× c¶m thÊy r»ng cÇn ph¶i ®−îc gi÷ Trung ë nhµ th−êng xuyªn kh«ng cho
giao du víi b¹n bÌ vµ nh− vËy bµ cã thÓ quot;canh chõngquot; ®−îc con m×nh. MÆc dï lµ
ý kiÕn tèt nh−ng ý kiÕn nµy kh«ng thùc tÕ; Trung cÇn ph¶i ®Õn tr−êng vµ giao l−u
víi b¹n bÌ ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn vÒ mÆt x· héi vµ vÒ trÝ tuÖ. ViÖc gi÷ em ë nhµ
®ång nghÜa víi sù thÊt b¹i trong viÖc v¹ch râ nguyªn nh©n s©u xa cña vÊn ®Ò vµ
cã thÓ kÝch ®éng em trèn ®i. ViÖc nµy cã thÓ sÏ phøc t¹p h¬n vµ cã thÓ lµm t¨ng
tÝnh nghiªm träng cña vÊn ®Ò.
Sau khi nghe hÕt c¸c ý kiÕn cña gia ®×nh, nhµ tham vÊn nªn ®Ò xuÊt c¸c gi¶i
ph¸p thay thÕ cho gia ®×nh nh»m mang l¹i lîi Ých lín nhÊt cho Trung. Trong giai
®o¹n nµy, nhµ tham vÊn vµ th©n chñ ph¶i ®Æt thø tù −u tiªn cho c¸c gi¶i ph¸p
(trong vÝ dô cña chóng ta, sù −u tiªn lµ nhu cÇu an toµn cña Trung).
§Ó ®¶m bµo r»ng Trung ®−îc an toµn, nhµ tham vÊn cã thÓ ®Ò nghÞ gia ®×nh ®Ó
Trung ë l¹i víi hä hµng mét thêi gian. Theo c¸ch nµy nhµ tham vÊn vµ gia ®×nh
cã thÓ tiÕp tôc lµm viÖc tõng b−íc vÒ mét sè nguyªn nh©n s©u xa khiÕn Trung sö
dông ma tóy. Trung còng cã mét thêi gian ng¬i nghØ t¹m thêi kh«ng bÞ ng−îc ®·i,
®iÒu rÊt cã h¹i cho søc khoÎ thÓ chÊt vµ t©m lý cña em
b−íc 5: Ra quyÕt ®Þnh vµ thùc hiÖn
Trong b−íc 5, nhµ tham vÊn gióp th©n chñ ®i ®Õn quyÕt ®Þnh cuèi cïng nh− lµ
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

20. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 122
gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò vµ b¾t ®Çu thùc hiÖn c¸c thay ®æi. C¸c quyÕt ®Þnh cuèi
cïng lu«n lu«n ®−îc ®−a ra bëi c¶ th©n chñ vµ nhµ tham vÊn. Nhµ tham vÊn vµ
th©n chñ nªn lµm viÖc cïng nhau ®Ó triÓn khai c¸c kÕ ho¹ch thiÕt thùc vµ râ rµng
cho viÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p. C©u hái quan träng cña giai ®o¹n nµy lµ:
quot;CÇn ph¶i lµm g×?quot;
quot;Ai ph¶i lµm ®iÒu ®ãquot;
quot;HËu qu¶ sÏ nh− thÕ nµo?quot;
quot;Khi nµo th× ®iÒu ®ã (hay tõng giai ®o¹n) sÏ ®−îc thùc hiÖnquot;
quot;§iÒu nµy sÏ ®−îc thùc hiÖn nh− thÕ nµoquot;; vµ
quot;Khi nµo th× kÕt thóc?quot;
Trë l¹i vÝ dô cña Trung vµ gia ®×nh, trong giai ®o¹n nµy, nhµ tham vÊn (cïng víi
gia ®×nh) ®−a ra gi¶i ph¸p cuèi cïng b»ng c¸ch gi¶i quyÕt tÊt c¶ c¸c nguyªn nh©n
cña vÊn ®Ò. Bëi gi¶i ph¸p do gia ®×nh ®Ò xuÊt trong b−íc 4 cã nh÷ng mÆt h¹n
chÕ nhÊt ®Þnh, nªn nhµ tham vÊn cã thÓ sö dông c¸c kü n¨ng c¶m th«ng vµ g©y
¶nh h−ëng (nghe vµ c¶m th«ng víi quan ®iÓm cña gia ®×nh tr−íc khi ®−a ra quan
®iÓm cña m×nh) víi môc tiªu thuyÕt phôc Trung vµ gia ®×nh ®ång ý c¸c gi¶i ph¸p
thay thÕ ®· ®Ò xuÊt nh»m mang l¹i lîi Ých lín nhÊt cho Trung.
NÕu gi¶i ph¸p ®· ®−îc mäi ng−êi ®ång ý, gia ®×nh ph¶i x¸c ®Þnh c¸c b−íc tiÕp
theo ®Ó thùc hiÖn. (Ch¼ng h¹n, hä ph¶i x¸c ®Þnh ng−êi hä hµng thÝch hîp ®Ó
Trung cã thÓ ë cïng vµ ®¶m b¶o lµ hä chÊp nhËn.) Nh−ng anh/chÞ lu«n nhí r»ng
anh/chÞ kh«ng thÓ “Ðp buéc” gia ®×nh ®−a ra vµ thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh; viÖc
nµy ph¶i xuÊt ph¸t tõ ý muèn cña hä.
B−íc tiÕp theo, nªn ®Ó Trung tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ mµ cã thÓ
mang l¹i cho em nh÷ng c¶m gi¸c tÝch cùc kh«ng bÞ ma tuý dÉn d¾t, giíi thiÖu em
lµm quen vµ ch¬i víi b¹n bÌ míi vµ ®Ó em xa rêi m«i tr−êng vµ nh÷ng b¹n bÌ ®·
sö dông ma tuý víi em. Tæ chøc nh÷ng cuéc gÆp gì th−êng xuyªn gi÷a Trung
víi bè mÑ (cã sù hiÖn diÖn cña nhµ tham vÊn) cho ®Õn khi nhµ tham vÊn tin r»ng
gia ®×nh cã kh¶ n¨ng xö sù víi nhau m«t c¸chyªn b×nh (kh«ng b¹o lùc hay ®ay
nghiÕn ®èi víi Trung)
§Ó khuyÕn khÝch Trung cai nghiÖn, nhµ tham vÊn cÇn ph¶i hÕt søc c¶m th«ng vµ
ñng hé em, nÕu kh«ng em cã thÓ cã c¶m thÊy m×nh lµ kÎ thï cña ng−êi lín. Nhµ
tham vÊn cÇn ®øng vÒ phÝa quan ®iÓm cña Trung, “C« biÕt ch¸u cã nhiÒu ®iÒu
khã kh¨n lµm ch¸u c¶m thÊy trong ng−êi kh«ng ®−îc tèt. Chóng ta th−êng xuyªn
muèn tho¸t khái nh÷ng c¶m gi¸c tåi tÖ ®ã. Nh−ng ma tóy lµ thø cã thÓ lµm cho
nh÷ng vÊn ®Ò trong ®êi ch¸u cuèi cïng trë nªn tåi tÖ h¬n”. ChØ ®¬n thuÇn “ra
lÖnh” Trung ph¶i bá ma tóy sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶, v× cuèi cïng Trung lµ ng−êi cã
quyÒn lùa chän.
§Ó gióp Trung tõ bá thuèc phiÖn, nhµ tham vÊn cÇn ph¶i gi¶i quyÕt ®−îc nhu cÇu
t©m lý cña em. Gi¶ sö sau khi trß chuyÖn thªm víi Trung, em tiÕt lé r»ng em
th−êng bÞ gäi lµ “ngu ngèc” vµ “h− ®èn” trong suèt kho¶ng thêi gian sèng víi gia
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

21. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 123
®×nh nªn em b¾t ®Çu chÊp nhËn nh÷ng ®ã lµ sù thËt. Em dïng ma tuý nh− lµ mét
®èi s¸ch cho nh÷ng c¶m gi¸c tiªu cùc vÒ b¶n th©n m×nh còng nh− sù tøc giËn
ph¶i k×m nÐn ®èi víi ng−êi bè ®· ng−îc ®·i em. Môc tiªu cña nhµ tham vÊn lµ c¶i
thiÖn lßng tù träng cña Trung, mét phÇn b»ng c¸ch ®Ò cao c¸c thÕ m¹nh cña em,
ñng hé nh÷ng viÖc lµm tèt cña em vµ khuyÕn khÝch em sö dông nh÷ng thÕ m¹nh
cña m×nh..
Sù chó ý cña nhµ tham vÊn tËp trung vµo viÖc gi¶i thÝch vµ m« h×nh ho¸ ph−¬ng
ph¸p lµm cha mÑ cã hiÖu qu¶ h¬n cho bè mÑ Trung. CÇn gi¶i thÝch cho hä vÒ
nh÷ng mÊt m¸t do sù ng−îc ®·i vÒ mÆt th©n thÓ còng nh− ng«n tõ ¸p ®Æt vµo
Trung. Nhµ tham vÊn còng ®ång thêi ph¶i lµm viÖc riªng víi Trung ®Ó kh¼ng
®Þnh víi Trung r»ng em kh«ng “ngu ngèc” vµ r»ng hµnh vi b¹o lùc cña bè ®èi víi
em kh«ng ph¶i lµ lçi cña em, vµ ®iÒu ®ã còng kh«ng cã nghÜa lµ em “xÊu”. Cuèi
cïng, cÇn ph¶i thiÕt lËp mét thêi gian thÝch hîp ®Ó ®−a Trung vÒ nhµ l©u dµi.
B−íc 6: §¸nh gi¸ kÕt qu¶
B−íc cuèi cïng trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc ®¸nh gi¸
c¸c kÕt qu¶ cña c¸c quyÕt ®Þnh ®· ®−îc ®−a ra vµ thùc hiÖn. Trong giai
®o¹n nµy, nhµ tham vÊn lµm viÖc víi th©n chñ ®Ó x¸c ®Þnh xem c¸c b−íc tiÕn
hµnh cã hiÖu qu¶ hay kh«ng vµ cã cÇn thay ®æi, ®iÒu chØnh g× kh«ng. D−íi ®©y lµ
nh÷ng ®iÒu anh/chÞ cÇn khai th¸c:
“KÕt qu¶ cã kh¶ quan kh«ng?”
“VÊn ®Ò cã ®−îc kh¾c phôc kh«ng?”
“Gi¶i ph¸p cã thiÕt thùc kh«ng?”; vµ
“Cã hËu qu¶ bÊt ngê nµo x¶y ra kh«ng?”
Chó ý: B−íc nµy cÇn ®−îc thùc sù tiÕn hµnh ®Þnh kú trong suèt qu¸ tr×nh gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng trë ng¹i tiÒm tµng vµ nh÷ng thiÕu sãt tr−íc khi
chóng trë thµnh ¸p lùc.
NÕu sù can thiÖp ®· lùa chän ®−îc x¸c ®Þnh lµ kh«ng hiÖu qu¶, cã thÓ do c¸c lý
do sau:
• Ph−¬ng ph¸p can thiÖp (vÝ dô, nhµ tham vÊn ®· lµm viÖc víi th©n chñ nh− thÕ
nµo);
• §¸nh gi¸ ban ®Çu vÒ t×nh h×nh cña th©n chñ vµ x¸c ®Þnh vÊn ®Ò;
• Tho¶ thuËn gi÷a nhµ tham vÊn vµ th©n chñ vÒ gi¶i ph¸p vµ nh÷ng ®iÒu cÇn
tiÕn hµnh
• KÕ ho¹ch thùc hiÖn.
NÕu sù ®¸nh gi¸ cuèi cïng chØ ra r»ng vÊn ®Ò ®· ®−îc gi¶i quyÕt vµ kh«ng tån t¹i
vÊn ®Ò næi cém nµo th× nhµ tham vÊn vµ th©n chñ nªn tháa thuËn kÕt thóc quan
hÖ (sau khi nhµ tham vÊn ®· ®¸nh gi¸ cao sù thµnh c«ng cña gia ®×nh th©n chñ !)
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

22. Khai th¸c c¸c nhu cÇu cña th©n chñ 124
Tæng kÕt bµi häc
• Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh ®¬n gi¶n vµ su«n sÎ. Nh−ng
m« h×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®−îc x©y dùng ®Ó chia nhá c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p
thµnh c¸c ®¹i l−îng nhá h¬n vµ cã thÓ qu¶n lý ®−îc.
• Ghi nhí r»ng qu¸ tr×nh kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i x¶y ra theo tr×nh tù vµ liªn tôc.
§«i khi cÇn quay l¹i c¸c giai ®o¹n tr−íc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn.
• Cuèi cïng, h·y nhí r»ng nhµ tham vÊn kh«ng bao giê ®−a ra “gi¶i ph¸p” cho
vÊn ®Ò cña th©n chñ!! Thay vµo ®ã, m« h×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®−îc x©y
dùng ®Ó gióp nhµ tham vÊn h−íng dÉn th©n chñ tiÕn tr×nh ®Ó gi¶i quyÕt vÊn
®Ò cho b¶n th©n hä.
Pháng theo A. E. Ivey. (1994). Intentional Interviewing and Counselling, pg. 343, unknown
author, in J.W. Newstrom and E.E.Scannell (1980), Games Trainers Play, p. 209, and
P.K. Odhner. (1998). Introduction to Social Work Practice: A Training Manual, Module III,
pp. 85-88.
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

23. HANDOUT 8.3 117
®Þnh nghÜa vÊn ®Ò
Mét vÊn ®Ò cã thÓ ®−îc ®Þnh nghÜa lµ:
1. “Nguån gèc cña sù ®au ®ín, sù khñng ho¶ng hay khã kh¨n... lµ
mét c©u hái phøc t¹p vµ ch−a ®−îc gi¶i quyÕt”;
2. “Mét c©u hái khã hoÆc kh«ng râ rµng; mét ®iÒu khã hiÓu hoÆc khã
gi¶i quyÕt” (theo tõ ®iÓn nhá Oxford, Ên b¶n míi 1991)
Khi x¸c ®Þnh vÊn ®Ò cïng th©n chñ, h·y xem xÐt
nh÷ng ®iÓm sau:
• C¸c vÊn ®Ò cã thÓ ph¸t sinh khi tån t¹i mét kho¶ng c¸ch gi÷a t×nh
h×nh hiÖn t¹i vµ gi¶i ph¸p mong ®îi lý t−ëng.
• C¸c vÊn ®Ò cã thÓ ph¸t sinh khi nhu cÇu cña mét ng−êi kh«ng
®−îc ®¸p øng mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ theo ý muèn b»ng c¸c nguån
lùc hay tiÖn Ých s½n cã trong x· héi.
• C¸c vÊn ®Ò cã thÓ ph¸t sinh do con ng−êi kh«ng cã kh¶ n¨ng t¹o
ra sù thÝch nghi tho¶ ®¸ng, c¶ vÒ mÆt c¸ nh©n vµ vÒ mÆt x· héi víi
c¸c nhu cÇu vµ ¸p lùc trong ®êi sèng th−êng ngµy.
• Th«ng th−êng th× “c¸c vÊn ®Ò næi cém” cña th©n chñ lu«n Èn chøa
nh÷ng vÊn ®Ò tiÒm tµng vµ s©u xa h¬n
Pháng theo Odhner, P.K. cho Maryknoll Hµ Néi (1998), Giíi thiÖu vÒ thùc hµnh c«ng t¸c x· héi:
CÈm nang tËp huÊn, QuyÓn III, trang 89-90
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

24. HANDOUT 8.3 117
ho¹t ®éng nhãm nhá: bµi tËp t×nh huèng gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò
t×nh huèng 1:
Mét bÐ g¸i 14 tuæi ®−îc khuyÕn khÝch ®Õn trung t©m tham vÊn cña
anh/ chÞ theo ®Ò nghÞ cña mét t×nh nguyÖn viªn. Ch¸u bÐ tr«ng s¸ng
sña, th©n thiÖn vµ cã vÎ nh− ch¸u rÊt thÝch c¸c b¹n kh¸c cïng ®Õn
trung t©m. Ch¸u nãi víi anh/ chÞ r»ng ch¸u “kh«ng cã vÊn ®Ò g×”,
ngoµi viÖc kh«ng cã ®ñ tiÒn. Ch¸u thÝch sèng ë Hµ néi h¬n lµ sèng
víi gia ®×nh ch¸u ë Hoµ B×nh. Nh−ng t×nh nguyÖn viªn th«ng b¸o cho
anh/ chÞ biÕt lµ ch¸u kh«ng cã gia ®×nh, ch¸u lín lªn tõ mét tr¹i trÎ må
c«i vµ thêi gian võa qua ch¸u trèn khái nhµ cña bè mÑ nu«i. . Cã b¸o
c¸o nªu râ r»ng c« bÐ ®· bÞ c−ìng hiÕp bëi mét ng−êi ®µn «ng nhiÒu
tuæi vµi tuÇn tr−íc ®©y.
t×nh huèng 2:
Mét ch¸u bÐ tr−íc ®©y lµ trÎ ®−êng phè ®· tham gia ch−¬ng tr×nh
phôc håi n¬i anh/ chÞ lµm viÖc, ®· trë vÒ ®oµn tô cïng gia ®×nh vµ ®i
häc. Trong mét lÇn tíi th¨m nhµ ch¸u, anh/ chÞ ph¸t hiÖn ra r»ng
ch¸u ®i häc kh«ng th−êng xuyªn v× mÑ cña ch¸u b¾t ch¸u ®i b¸n
hµng trang søc rÎ tiÒn trªn phè ®Ó kiÕm tiÒn
Môc tiªu:
Trong nhãm nhá cña anh/ chÞ, h·y chuÈn bÞ mét bµi viÕt vµ
mét bµi tr×nh bµy miÖng vÒ viÖc anh/ chÞ sÏ gióp ®ì nh÷ng
®øa trÎ trªn vµ gia ®×nh chóng nh− thÕ nµo b»ng c¸ch sö
dông m« h×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò theo tõng b−íc. Trong phÇn
tr×nh bµy, anh/ chÞ h·y cho vÝ dô vµ nªu lý do t¹i sao anh/ chÞ
chän c¸ch ®ã.
**H·y xem xÐt c¶ nh÷ng c¸ch thøc anh/ chÞ sÏ sö dông ®Ó
gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò/ nh÷ng lo l¾ng vÒ t©m lý cña trÎ vµ cña
gia ®×nh c¸c em.**
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

25. HANDOUT 8.3 117
Pháng theo Odhner, P.K. cho Maryknoll Hµ Néi (1998), Giíi thiÖu vÒ thùc hµnh c«ng t¸c x· héi:
CÈm nang tËp huÊn, QuyÓn III, trang 91.
Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tõng b−íc mét
B−íc 1
X¸c ®Þnh vÊn ®Ò
VÊn ®Ò lµ g× ? VÊn ®Ò n»m ë ®©u
B−íc 2
Ph©n tÝch vÊn ®Ò
Ai sÏ bÞ ¶nh h−ëng bëi vÊn ®Ò? Nguyªn nh©n lµ g×? VÊn ®Ò ®· tån t¹i bao
l©u? Tr−íc ®©y ®· thùc hiÖn biÖn ph¸p g× vµ kÕt qu¶ ®¹t ®−îc lµ g×?
B−íc 3
X©y dùng c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi (x©y dùng môc ®Ých, nghÜ nhanh c¸c ý
t−ëng vµ sù s¸ng t¹o)
CÇn ph¶i lµm g×? Ai sÏ ph¶i lµm? Lµm nh− thÕ nµo ?
B−íc 4
§¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi (xem xÐt c¸c mÆt thuËn vµ nghÞch cña
c¸c gi¶i ph¸p)
Cã s½n nh÷ng nguån lùc nµo? Gi¶i ph¸p cã thÓ bÞ c¶n trë bëi yÕu tè nµo?
VÊn ®Ò nµo cÇn ®−îc −u tiªn gi¶i quyÕt?
B−íc 5
Ra quyÕt ®Þnh (QuyÕt ®Þnh thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµo)
Nªn lµm g×? Ai ph¶i lµm ? KÕt qu¶ ra sao? Khi nµo nªn thùc hiÖn ? Thùc
hiÖn nh− thÕ nµo ?
B−íc 6
§¸nh gi¸ kÕt qu¶ (KiÓm tra xem cã cÇn chØnh lý hay söa ®æi g× kh«ng)
KÕt qu¶ cã tho¶ m·n kh«ng? C¸c vÊn ®Ò ®· ®−îc chØnh lý ch−a? C¸c gi¶i
ph¸p cã thùc tÕ kh«ng? Cã hËu qu¶ nµo kh«ng ®−îc l−êng tr−íc kh«ng?
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

26. HANDOUT 8.3 117
Pháng theo Odhner, P.K. cho Maryknoll Hµ Néi (1998), Giíi thiÖu vÒ thùc hµnh c«ng t¸c x· héi:
CÈm nang tËp huÊn, QuyÓn III, trang 93 in Davis, R.T. & Saur, W.G. (1995) for Holt, Romania,
M«®un I, trang 37-38.
QuyÓn I
Mo®un II, Bµi III: Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò