Νεοελληνική Γλώσσα Νεοελληνική Λογοτεχνία Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή

1. ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ
ΤΑΞΗ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ-
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ-
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ZAΡΚΟΓΙΑΝΝΗ ΕΥΑ

2. Κειμενο 1
Κοινωνική και πολιτική αγωγή
Γ΄ Γυμνασίου (κεφ.12.1)
Όπως κάθε κοινωνικός ρόλος (κεφ.3) προσδιορίζεται από ένα σύνολο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων,
έτσι και ο ρόλος του πολίτη συνδέεται με δικαιώματα αλλά και τις αντίστοιχες υποχρεώσεις. Ο πολίτης
έχει το δικαίωμα να γίνονται σεβαστές οι πολιτικές και θρησκευτικές του πεποιθήσεις ή το άσυλο της
κατοικίας του, αλλά έχει και την υποχρέωση να σέβεται και να προστατεύει τα αντίστοιχα δικαιώματα
όλων των άλλων μελών της Πολιτείας. Σε αντίθετη περίπτωση μιλάμε για κατάχρηση δικαιώματος,
δηλαδή ασκούμε το δικαίωμά μας σε βάρος των άλλων («Η καταχρηστική άσκηση δικαιώματος δεν
επιτρέπεται» άρθρο 25 παρ.3 Συντ.).
Εξάλλου, η σύγχρονη κοινωνία πολιτών, όπως είδαμε σε προηγούμενο κεφάλαιο (9.4.β), απαιτεί έναν
πολίτη που ενδιαφέρεται και συμμετέχει στην πολιτική και κοινωνική ζωή του τόπου με αλληλεγγύη
και σεβασμό προς τους άλλους.
Τα δικαιώματά μας επομένως περιορίζονται από αντίστοιχες υποχρεώσεις:
α) Yποχρέωση κοινωνικής ευθύνης και αλληλεγγύης, στο πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας πολιτών.
Αυτό σημαίνει ότι όλα τα δικαιώματα προΰποθέτουν την υποχρέωση σεβασμού προς το κοινωνικό
σύνολο (π.χ. έχω την υποχρέωση να σεβαστώ το βιβλίο που δανείστηκα από τη σχολική βιβλιοθήκη, να
δώσω μέρος της ατομικής ιδιοκτησίας μου για την κατασκευή δρόμου, να χρησιμοποιώ το περιβάλλον
χωρίς να το ρυπαίνω ή να το εξαντλώ).
β) Yποχρέωση τήρησης του Συντάγματος και των νόμων. Τόσο το Σύνταγμα (π.χ. φορολογική,
στρατιωτική, εκπαιδευτική και εκλογική υποχρέωση) όσο και οι νόμοι (π.χ. ώρες κοινής ησυχίας, κανονισμοί
για λύματα βιομηχανιών, περιορισμοί ατομικής ιδιοκτησίας), περιορίζουν τα δικαιώματα των ατόμων, προς
όφελος του δημόσιου συμφέροντος.

3. Κείμενο 2
Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου
Μακρυγιάννης (Απομνημονεύματα)
Είμαστε εις το «εμείς»
Ένα πράμα μόνον με παρακίνησε κι εμένα να γράψω ότι τούτην
την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί κι αμαθείς και
πλούσιοι και φτωχοί και πολιτικοί και στρατιωτικοί και οι πλέον
μικρότεροι άνθρωποι· όσοι αγωνιστήκαμεν, αναλόγως ο καθείς,
έχομεν να ζήσομεν εδώ. Το λοιπόν δουλέψαμεν όλοι μαζί, να την
φυλάμεν κι όλοι μαζί και να μην λέγει ούτε ο δυνατός «εγώ» ούτε ο
αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγει ο καθείς «εγώ»; Όταν αγωνιστεί
μόνος του και φκιάσει ή χαλάσει, να λέγει «εγώ»· όταν όμως
αγωνίζονται πολλοί και φκιάνουν, τότε να λένε «εμείς». Είμαστε
εις το «εμείς» κι όχι εις το «εγώ». Και εις το εξής να μάθομεν
γνώση, αν θέλομεν να φκιάσομεν χωριόν, να ζήσομεν όλοι μαζί.

4. Κείμενο 3
Αδιαφορία: η σοβαρότερη ασθένεια του 21ου αιώνα
Από την στιγμή που γεννιέται ένας άνθρωπος, μέχρι και τη στιγμή που πεθαίνει, βρίσκεται , χωρίς να το
επιλέγει, ενταγμένος σε ένα κοινωνικό πλαίσιο. Υποχρεωμένος να μάθει να ζει και να συμπεριφέρεται
σύμφωνα με αυτά που επιτάσσει και ορίζει η κοινωνία στην οποία έτυχε να ανήκει.
Κάθε άνθρωπος, λοιπόν, είναι αποτέλεσμα της κοινωνίας, μέσα στην οποία εκκολάφθηκε και ζεις. Έτσι,
αρκετές φορές όταν άνθρωποι από διαφορετικές κοινωνίες έρχονται σε επαφή, παρατηρούμε ποικίλα
φαινόμενα. Συχνά υπάρχει ανταλλαγή ιδεών και συμπεριφορών, εξέλιξη και κατανόηση ως προς τα
καινούργια δεδομένα. Συχνά όμως υπάρχει και η σύγκρουση. Απέχθεια, φόβος ή και μίσος. Μίσος και
φόβος προς το διαφορετικό…
Ζούμε σε έναν κόσμο, ο οποίος πάσχει. Πάσχει από τον πόνο και την δυστυχία των ανθρώπων. Ζούμε
σε μία κοινωνία, που αντί να πασχίζει, να μας ευαισθητοποιήσει ολοένα και περισσότερο, μας
σκληραγωγεί καθημερινά, καθιστώντας μας απαθείς σε εικόνες και καταστάσεις, που δεν θα έπρεπε.
Περπατάμε σε δρόμους γεμάτους από κορμιά σωριασμένα σε βρώμικες γωνίες, ψυχές στοιβαγμένες
κοντά σε κάδους σκουπιδιών και σε χάρτινες κούτες από μαγαζιά. Και τι κάνουμε γι’ αυτό; Συνεχίζουμε
να περπατάμε. Βιαζόμαστε. Γιατί είμαστε πολυάσχολοι. Γιατί οι ρυθμοί της καθημερινότητάς μας, δεν
μας επιτρέπουν, να κάνουμε λίγο χώρο στη ζωή μας γι’ αυτά τα άθλια κουφάρια… Μάλιστα
αποστρέφουμε το βλέμμα μας ταχύτατα. Απαιτούμε από την κοινωνία να κάνει το ίδιο. Να τους
κρύψει. Να μην τους βλέπουμε. Γιατί αν δεν τους βλέπουμε, τότε παύουν να υπάρχουν και το
πρόβλημα λύνεται… Ζούμε , λοιπόν, σε έναν κόσμο που νοσεί. Που νοσεί βαριά και η ασθένειά του
ονομάζεται “αδιαφορία”. Και όπως έχει ειπωθεί “η αδιαφορία είναι η σοβαρότερα ασθένεια του 21ου
αιώνα.”
Στόχος μας ήταν να βρούμε την θεραπεία. Να βρούμε το φάρμακο, που θα γιατρέψει την κοινωνία των
ανθρώπων από αυτή την επιδημία. Και το βρήκαμε. Και το φάρμακο αυτό ονομάζεται “αλληλεγγύη”
και είναι το πολυτιμότερο φάρμακο, καθώς για να το αποκτήσεις πρέπει να χαρίσεις τον ίδιο σου τον
εαυτό και το ενδιαφέρον σου, σε κάθε πλάσμα αυτού του πλανήτη, που πονάει, φοβάται και χρειάζεται
τη βοήθειά σου. Το πρώτο βήμα της θεραπείας, λοιπόν, είναι να γιατρέψουμε τον εαυτό μας. Και
ρωτάω. Εσύ; Είσαι έτοιμος να γιατρευτείς;
Της Μ. Λουΐζα Πολιτάκη – Ειδική Παιδαγωγός (https://steps.org.gr)

5. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Νοηματική - λεξιλογική εξομάλυνση
1. Διαβάστε το Κείμενο 1. Προσπαθήστε να δώσετε έναν δικό
σας ορισμό για τους παρακάτω όρους που εντοπίζετε:
κατάχρηση δικαιώματος, κοινωνική ευθύνη, αλληλεγγύη
2. Διαβάστε τα Kείμενα 2 και 3. Προσπαθήστε να εξηγήσετε
τυχόν μη οικείες για εσάς λέξεις μέσα από τα
συμφραζόμενα.
(Μπορείτε να αξιοποιήσετε, παράλληλα, το λεξικό της κοινής νεοελληνικής
στην ηλεκτρονική διεύθυνση:
http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html)

6. Σύγκριση κειμενικών ειδών
3. Πώς προσεγγίζουν τα κείμενα 2 και 3 την έννοια
της υπευθυνότητας;
4. Nα εξηγήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στο
κείμενο 2 και 3 λαμβάνοντας υπόψη την πρόθεση
του κάθε συγγραφέα.

7. Άσκηση μετασχηματισμού
5. Να εφαρμόσετε στο παρακάτω απόσπασμα τη διαδικασία της
ονοματοποίησης (ουσιαστικοποίησης) σε όποια ρηματικά
σύνολα μπορείτε. Ποιες αλλαγές παρατηρείτε στο ύφος του
αποσπάσματος;
Στόχος μας ήταν να βρούμε την θεραπεία. Να βρούμε το
φάρμακο, που θα γιατρέψει την κοινωνία των ανθρώπων από αυτή
την επιδημία. Και το βρήκαμε. Και το φάρμακο αυτό ονομάζεται
“αλληλεγγύη” και είναι το πολυτιμότερο φάρμακο, καθώς για να το
αποκτήσεις πρέπει να χαρίσεις τον ίδιο σου τον εαυτό και το
ενδιαφέρον σου, σε κάθε πλάσμα αυτού του πλανήτη, που πονάει,
φοβάται και χρειάζεται τη βοήθειά σου. Το πρώτο βήμα της
θεραπείας, λοιπόν, είναι να γιατρέψουμε τον εαυτό μας. Και
ρωτάω. Εσύ; Είσαι έτοιμος να γιατρευτείς;
Παράδειγμα: στόχος μας ήταν η εύρεση της θεραπείας

8. Παραγωγή πολυτροπικού κειμένου
6. Να αναπτύξετε σε ένα δικό σας κείμενο - το
οποίο θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του
σχολείου - την έννοια της ατομικής και κοινωνικής
ευθύνης στις δύσκολες στιγμές που διανύουμε ως
κοινωνία. Συνοδεύστε το κείμενο σας με μια εικόνα
που να συμπληρώνει το μήνυμα που επιδιώκετε να
μεταδώσετε.