1. Ñ A Ù N H G IA Ù
TH A Ø N H Q U A Û
Q U A Û N L YÙ
2. M U ÏC T IE Â U
Naém vöõng caùc coâng cuï duøng ñeå ñaùnh
giaù thaønh quaû quaûn lyù cuûa caùc trung
taâm traùch nhieäm trong moät toå chöùc, bao
goàm caùc baùo caùo kieåm soaùt, ROI vaø
EVA.
3. TR U N G TA ÂM TR A Ù C H
N H IE Ä M
Trung taâm traùch nhieäm laø moät boä phaän
trong moät toå chöùc maø caùc nhaø quaûn trò
cuûa noù ñöôïc giao traùch nhieäm quaûn lyù
moät phaàn caùc nguoàn löïc cuûa toå chöùc.
C où naê m loaïi trung taâm traùc h
nhie äm:
1. Trung taâm c hi phí
2. Trung taâm c hi tie âu
3. Trung taâm doanh thu
4. Trung taâm lôïi nhuaän
4. C O ÂN G C UÏ D UØ N G Ñ E Å
Ñ A Ù N H G IA Ù
TH A Ø N H Q U A Û Q U A Û N L YÙ
+ B A Ù O C A Ù O KIE ÅM S O A Ù T
+ R O I, E VA
5. C O Â N G D U ÏN G C U Û A B C K S
1. Khi caùc nhaø QL bieát tröôùc raèng KQ cuûa hoï
seõ ñöôïc ñaùnh giaù, hoï coù xu höôùng haønh
ñoäng sao cho phuø hôïp.
2. Ngay caû trong tröôøng hôïp khoâng theå thay ñoåi
moät söï kieän ñaõ vöøa xaûy ra, moät söï phaân tích
veà vieäc moät ngöôøi ñaõ thöïc hieän nhö theá naøo
trong quaù khöù, coù theå cho thaáy nhöõng caùch
ñeå ñaït ñöôïc keát quaû toát hôn trong töông lai.
6. C A Ù C B A Ù O C A Ù O KIE ÅM S O A Ù T
1 . Döï toaùn v aø phaân tíc h c he ânh le äc h ñöôïc
chuù troïng trong B C KS .
2. P haân boå C P : Tieâu thöùc phaân boå phaûi
ñaûm baûo khoâng chuyeån giao TNQL töø
TTTN naøy sang TTTN khaùc.
3. Döõ lieäu trong moät baùo caùo kieåm soaùt chæ
bao goàm caùc khoaûn D T v aø C P kie åm s oaùt
ñöôï c cuûa TTTN ñoù.
4. Thoâng tin thí c h hôïp duøng ñeå ñaùnh giaù
traùch nhieäm
quaûn lyù ?
7. Ñ A Ë C TR Ö N G C U Û A C A Ù C
BC KS
1. Phaûi lieân quan ñeán traùch nhieäm caù
nhaân.
2. Keát quaû thöïc teá phaûi ñöôïc so saùnh vôùi
chuaån möïc coù saün toát nhaát.
3. Thoâng tin quan troïng phaûi ñöôïc laøm noåi
baät.
8. T R A Ù C H N H IE Ä M C A Ù
N H AÂN
BCKS yeâu caàu DT, CP phaûi ñöôïc phaân
loaïi:
1 Theo caùc trung taâm traùch nhieäm
2. Doanh thu, chi phí ñöôïc phaân thaønh doanh
thu, chi phí kieåm soaùt ñöôïc vaø khoâng
kieåm soaùt ñöôïc
3. Chi phí coù theå kieåm soaùt ñöôïc phaân
theo caùc yeáu toá vaø theo chi tieát ñuû ñeå
cung caáp thoâng tin höõu ích cho vieäc
ñaùnh giaù traùch nhieäm quaûn lyù
9. S Ö Ï L Ö ÏA C H O ÏN T IE Â U
C H UAÅN
1. Chæ tieâu döï toaùn
2. Caùc tieâu chuaån coù tính lòch söû
3. Caùc tieâu chuaån töø beân ngoaøi.
Tie âu c huaån toát nhaát s öû d uï ng
trong phaân tí c h laø g ì?
10. N H Ö Õ N G T H O Â N G T IN Q U A N
T R O ÏN G
Caùc khoaûn muïc DT vaø CPø cuûa töøng
boä phaän c hæ ñöôïc ba ùo c a ùo khi
chuùng ñöôïc xem laø troïng yeáu, vì:
1. Neáu coù quaù nhieàu khoaûn chæ coù giaù
trò nhoû, seõ coù xu höôùng che laáp moät soá
khoaûn muïc thöïc söï quan troïng treân baùo
caùo.
2. Caùc khoaûn muïc ñöôïc trình baøy phaûi
ñaùp öùng ñöôïc muïc ñích cuûa baùo caùo
kieåm soaùt vaø phaûi ñöôïc nhaø quaûn lyù
quan taâm.
11. L öu yù:
1 . Taàm quan troï ng c uûa moät khoaûn
muï c c où nhaát thie át phaûi tyû le ä v ôùi
g iaù trò c uûa noù hay khoâng ?
2 . C où ne ân ñöôïc thöïc hie än the o
ng uye ân taé c ng oaïi le ä khi xaùc ñònh
thoâng tin quan troï ng phaûi ñöôï c laø m
noåi baät tre ân B C K S ?
12. T IE Â U C H U A Å N K YÕ T H U A Ä T
C UÛA B C KS
1. Caùc baùo caùo phaûi kòp thôøi.
2. Thoâng tin phaûi ñöôïc truyeàn ñaït moät
caùch
roõ raøng.
3. Caùc baùo caùo phaûi toaøn dieän.
4. Baùo caùo phaûi coù giaù trò nhieàu hôn chi
phí
ñaõ boû ra ñeå laäp baùo caùo.
13. T ín h k ò p t h ô ø i t h e å h ie ä n
ô û 2 k h ía c a ï n h :
(1) Thôø i kyø ñöôïc ba ùo c a ùo (T hôøi kyø
kieåm soaùt):
laø thôøi kyø ngaén nhaát maø ban quaûn lyù
coù theå can
thieäp moät caùch höõu ích vaø laø thôøi kyø
maø nhöõng
thay ñoåi ñaùng keå (quan troïng) trong keát
quaû hoaït
ñoäng c où the å xaûy ra.
(2) Khoa ûng c a ùc h thôø i gia n giöõa c uoá i
14. THO ÂNG TIN P HA Û I ÑÖ Ô ÏC TR U YE ÀN
ÑA ÏT MO ÄT C A Ù C H R O Õ R A Ø NG
Phaûi löïa choïn nhöõng khoaûn muïc ñeå coù theå
chuyeån taûi ñöôïc heát yù nghóa ñaõ döï ñònh vaø
phaûi saép xeáp nhöõng soá lieäu theo caùch nhaán
maïnh nhöõng moái quan heä ñaõ ñöôïc döï kieán.
Söï roõ raøng cuõng coù theå ñöôïc gia taêng neáu
nhöõng bieán ñoäng ñöôïc trình baøy theo soá tuyeät
ñoái cuõng nhö theo soá phaàn traêm.
Söï giaûi thích vaø veõ ñoà thò
Laøm troøn soá
15. B A Ù O C A Ù O P HA Û I
TO A Ø N D IE ÄN
Caùc baùo caùo kieåm soaùt haøng thaùng
phaûi toaøn dieän, töùc laø, c a ùc ba ùo c a ùo
da ø nh c ho nhöõng trung ta â m tra ùc h
nhie ä m c a á p tha á p hôn pha ûi thoá ng
nha á t va ø de ã lie â n he ä vôùi nhöõng
ba ùo c a ùo toå ng hôïp ñöôï c la ä p c ho
c a ùc trung ta â m tra ùc h nhie ä m c a á p
c a o hôn.
16. C HI P HÍ C HO VIE ÄC L A ÄP B A Ù O
C A ÙO
Thaät khoù maø ño löôø ng c hi phí c uûa moät
baùo c aùo, bôûi vì:
- Phaàn lôùn chi phí laäp baùo caùo laø chung vôùi
caùc khoaûn khaùc.
- Chi phí thöïc söï khoâng chæ coù chi phí laäp maø
coøn caû chi phí cuûa nhöõng giôø maø caùc nhaø
quaûn lyù söû duïng ñeå ñoïc baùo caùo khi hoï ñang
laøm moät vieäc khaùc.
Tuy nhieân, ta cuõng coù theå noùi raèng: Neáu
khoâng moät ai söû duïng baûng baùo caùo, thì noù
khoâng coù giaù trò.
17. Baùo caùo keát quaû kinh doanh boä phaän
(ñôn vò tính:
trieäu ñoàng)
Boä phaän: Khu vöïc
C T ñöôïc ch ia ra 2
C o ân Kh u vöïc
g KV A KV B
Ty
D oanh th u th u aàn 500 1 .000
1 .50
Bie án p h í s aûn xu aát cu ûa h aøng b aùn 780
0 200 580
S o á d ö ñaûm p h í s aûn xu aát 720 300 420
Bie án p h í b aùn h aøng vaø qu aûn lyù 220 1 00 1 20
(1) Soá dö ñaûm phí 500 200 300
18. Ñ P co ù th e å KS cu ûa caùc nh aø Q L 1 90 110 80
kh u vöïc
(2) SDBP coù theå KS cu ûa caùc nh aø 31 0 90 220
Q L KV
Ñ P kh o âng th e å kie åm s oaùt 70 20 50
(3) Soá dö boä phaän kh u vöïc 240 70 1 70
C h i p h í ch u ng kh o âng p h aân b o å 1 35
(4) Lôïi töùc hoaït ñoäng 1 05
19. Boä phaän: Saûn phaåm
P h aân ch ia K h u vöïc B th e o s aûn
Kh u p h aåm
vöïc Kh o âng S aûn S aûn S aûn S aûn
p h aân p h aåm p h aåm p h aåm p h aåm
B b oå 1 2 3 4
D oanh th u 300 200 1 00 400
1 .00
BP S AÛN 580
0 1 20 1 55 45 260
X U AÁT
SDÑ P SX 420 1 80 45 55 1 40
BP BH &Q L 1 20 60 15 25 20
SDÑ P 300 1 20 30 30 1 20
Ñ P co ù th e å K S 35 45 10 6 4 15
cu ûa nh aø Q L
BP D BP co ù
S 265 110 24 26 1 05
20. Ñ P kh o âng th e å KS 30 20 3 15 4 8
S D BP S P 235 1 07 9 22 97
C P ch u ng kh o âng 65
p h aân b o å
LN b o ä p h aän kh u 1 70
vöïc B
21. Ñ P B P coù theå trôû thaønh Ñ P chung ?
Ñ P chung coù caàn thieát phaûi tieán haønh phaân
boå cho caùc boä phaän khoâng ?
22. C O Â N G C U Ï Ñ A Ù N H G IA Ù
T R A Ù C H N H IE Ä M Q U A Û N
L YÙ C U Û A C A Ù C TR U N G
TA ÂM Ñ A ÀU TÖ
Tyû leä hoaøn voán ñaàu tö (ROI)
Giaù trò kinh teá taêng theâm (EVA)
23. M Ố I Q U A N H Ệ G I Ữ A L Ợ I NHU Ậ N VÔ Ù I
TA Ø I S A Û N ĐƯỢ C ĐẦ U T Ư
Tổng giám đốc của doanh nghiệp không chỉ có
quyền ra các quyết định lieân quanđñeán caùc
hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh
nghieäp, mà còn có quyền quyết định đến cả mức
độ, loại tài sản nào sẽ giao cho các bộ phận quản lý
để đầu tư. Vì vậy, công cụ sử dụng để đánh giá
thành quả quản lý ở các bộ phận quản lý phải gắn
liền giữa lợi nhuận mà họ mang về với mức độ tài
sản được đầu tư mà họ nhận được.
24. QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ
- Trước năm 1900, các công ty kinh doanh đều sử
dụng thu nhập thuần liên quan đến doanh thu và
chi phí hoạt động để đánh giá trách nhiệm của bộ
phận quản lý.
- Vào năm 1993, khi công ty Dupont Powder thực
hiện việc kết hợp các doanh nghiệp hoạt động
kinh doanh độc lập, đã phải đứng trước một thử
thách mà vào thời điểm thế kỷ 19 chưa từng có
một công ty nào gặp phải, đó là: làm sao có thể
phân bổ hợp lý nguồn löïc phục vụ cho từng loại
hình kinh doanh (các hoạt động sản xuất, mua -
bán hàng) hoàn toàn khác nhau của công ty?
25. + Để có thể giải quyết vấn đề trên, Công ty Dupont
đã xây dựng tiêu chuẩn đánh giá khả năng hoàn
vốn đầu tư ROI.
+ Ông Donaldson Brown, giám đốc tài chính của
Cty Dupont, đã mở rộng công thức ROI thành
hai tỷ số (hai tỷ số này đã được sử dụng từ thế kỷ
19): tyû s ua á t lợi nhuận trên doanh thu (P) và
số vòng quay tổng tài sản (T).
lôï i nhuaän D oanh thu
R O I = --------------- x ---------------
= P xT
D oanh thu Voán ñaàu
tö
26. NHƯỢC ĐIỂM TRONG KỸ THUẬT
ĐÁNH GIÁ CỦA ROI
+ Việc sử dụng tiêu chí lợi nhuận để đánh giá khả năng tạo
ra giá trị kinh tế trong dài hạn hoàn toàn không thích
hợp.
+ Việc sử dụng ROI để đánh giá tình hình tạo ra lợi nhuận
trong ngắn hạn cũng có những mặt hạn chế:
1. Những biểu hiện tăng ROI ở bộ phận quản lý
cũng có thể ảnh hưởng xấu đến muï c tie âu chung của
tổ c h ứ c , làm giảm giá trị KD lâu dài của đơn vị.
VD: Vì lôï i í c h của giám đốc bộ phận được đánh giá
dựa trên mức độ đáp ứng mục tiêu ROI, vì thế họ cố
tình làm cho LN tăng ảo, làm tăng hàng tồn kho , từ đó
làm sai lệch ROI tại bộ phận do mình quản lý.
27. Quý ROI Tỷ suất LN Số vòng quay
trên DT VĐ T
1 12 . 6 % 17 . 1% 0 .7 3 6
2 13 . 4 % 2 0 .2 % 0 .6 6 4
+ Khi nhìn vào15 . 4 % liệu2 2 . 7ta thấy 0 . 6 7 9
3 bảng số trên, % dường
như tình hình hoạt động khá tốt, tỷ lệ ROI tăng
theo từng quý.
+ K hi phân tích các yếu tố P và T trong ROI, ta
thấy có sự tăng mạnh củ a P và sự sụt giảm
củ a T ,
nguyên nhân là d o giám đốc bộ phận đã cho
sản
xuất sản phẩm khá nhiều trong quý 2 và quý 3
28. + Trong các tập đoàn đa dạng hóa hoạt động, tiêu
chuẩn đánh giá ROI coù theå cho một cái nhìn ảo
tưởng về tình hình hoạt động của doanh nghiệp, khi
đó, sự thật là các giám đốc bộ phận đã cố tình làm
tăng ROI nhưng bản chất là làm giảm giá trị kinh
doanh lâu dài của đơn vị.
+ Nếu chúng ta quá chú trọng vào các phép đo độc
lập trong ngắn hạn như lợi nhuận (ROI), sẽ thúc đẩy
các giám đốc bộ phận được phân quyền có hành vi
đi ngược lại lợi ích chung của công ty là cố tình làm
cho lợi nhuận tăng ảo.
29. 2. ROI ở bộ phận quản lý có dấu hiệu giảm xuống chưa
chắc ảnh hưởng xấu đến kết quả chung của tổ chức mà còn
có thể tạo ra giá trị kinh tế cho toàn công ty.
VÍ DỤ:
Chúng ta xem xét bộ phận quản lý A có vốn đầu tư
$90.000 và EBIT là $20.000 => ROI của bộ phận quản lý
này là 22.2%. Bộ phận quản lý này có chi phí sử dụng vốn
là 15%.
Một cơ hội đầu tư mới xuất hiện đòi hỏi lượng vốn đầu
tư $15.000, EBIT hàng năm từ dự án đầu tư này là $3.000.
=> => khả năng hoàn vốn từ cơ hội đầu tư mới là 20% >
15%
( LN toàn Cty tăng thêm $750).
Nhưng khi thực hiện dự án đầu tư mới này, ROI của bộ
phận A giảm từ 22% xuống còn 21.9% => kết quả cho
thấy là không nên thực hiện dự án đầu tư này => SAI =>
ROI không thích hợp để đánh giá tình hình hoạt động
của bộ phận quản lý A.
30. 3. Việc bán tài sản cũng có thể làm sai lệch ROI.
Ví dụ:
Giả sử bộ phận quản lý A có một tài sản có giá trị là
$20.000, thu nhập tạo ra từ tài sản này là $18.000, vậy
khả năng thu hồi vốn là 18% (tương ứng là $3.600). Nhưng
bộ phận quản lý có thể làm tăng ROI bằng cách bán tài sản
này. ROI của bộ phận A sau khi bán tài sản này là 23,4%.
=> Mặc dù ROI của bộ phận A đã tăng từ 22% lên
23,4%, nhưng nhà quản lý bộ phận A đã thực hiện một
quyết định không đúng đắn khi bán một tài sản mà khả năng
tạo ra thu nhập từ tài sản (18%) cao hơn chi phí sử dụng vốn
(15%). => ảnh hưởng đến mục tiêu chung của tổ chức .
31. 4. Một hạn chế khác là khi sử dụng ROI để so sánh
thành quả hoạt động của 2 bộ phận quản lý.
VD:
Giả sử có một bộ phận quản lý B với tổng tài sản là
$50.000 và thu nhập thuần là $12.500 => ROI của bộ
phận B là 25% > ROI của bộ phận A là 22%.
Tuy nhiên, thực chất bộ phận A vẫn có nhiều hơn bộ
phận B về tổng tài sản là $40,000 và thu nhập của bộ
phận A cũng cao hơn bộ phận B là $7.500 ($20.000 -
$12.500) => ROI tăng thêm của bộ phận A quản lý
thứ nhất là 18.75% (7,500 / 40,000) > chi phí sử dụng
vốn đặt ra cho bộ phận A là 15% => bộ phận A vẫn
kinh doanh có hiệ u qu ả hơn so với bộ phận B.
32. Tóm lại:
Những vấn đề trên của ROI đã làm hạn chế đi phần
nào khả năng đánh giá thành quả hoạt động của bộ
phận quản lý. Giám đốc bộ phận luôn mong muốn
tối đa hóa ROI thông qua việc tăng tử số và giảm
mẫu số (bằng cách töø choái các cơ hội đầu tư
môùi).
=> bất kỳ tài sản hay dự án đầu tư nào làm cho ROI
thấp đi so với mức bình quân hiện tại đều sẽ trở
thành muïc tieâu để giám đốc bộ phận bán đi tài
sản đó, hoặc từ bỏ không tham gia dự án đó.
33. GIÁ TRỊ KINH TẾ TĂNG THÊM
(ECONOMICS VALUE ADDED)
+ Từ những năm 1950 người ta đã đưa ra giải pháp
vượt qua những hạn chế của ROI, đó là sử dụng giá
trị kinh tế tăng thêm (EVA), có nguồn gốc từ chæ
tiêu đánh giá RI (thu nhập thaëng dö).
+ Giá trị kinh tế tăng thêm được một công ty tư vấn
quản trị Hoa Kỳ, Stern Steward, xây dựng và đăng ký
bản quyền. EVA ñöôïc tính dựa trên khái niệm lợi
nhuận kinh tế (economic profit) của các nhà kinh tế,
không phải lợi nhuận của kế toán.
+ YÙ nghóa phaân tích: EVA cuûa töøng trung
taâm ñaàu tö cho bieát töøng trung taâm ñaàu tö
ñaõ laøm giaøu theâm cho chuû sôû höõu bao
34. EVA ñöôïc tính nhö sau :
Giá trị kinh tế
Lợi nhuận hoạt Lãi suất Tổng tài Nợ ngắn
tăng thêm = - × -
động sau thuế bình quân sản hạn
(EVA)
Töông töï RI, EVA laø moät soá tuyeät ñoái. Tuy
nhieân, EVA khaùc RI ôû ba điểm quan troïng:
(1) Lôïi nhuaän trong coâng thöùc tính RI ñöôïc thay
baèng Lôïi
nhuaän hoaït ñoäng sau thu ế.
(2) Tyû leä hoaøn voán mong muoán toái thieåu trong
coâng thöùc tính
RI ñöôïc thay baèng Laõi suaát bình quaân.
(3) Voán ñaàu tö trong coâng thöùc tính RI ñöôïc thay
35. Laõi suaát bình quaân (Weighted-average
cost of capital (WACC)) ñöôïc tính nhö
Lãi suất đi sau: suất mong
Lãi
Vốn chủ
Lãi suất vay sau Nợ dài hạn + muốn của chủ
sở hữu
bình quân = thuế sở hữu
(WACC) Vốn chủ sở
Nợ dài hạn +
hữu
+ Chi phí söû duïng nguoàn taøi trôï töø nôï daøi haïn
laø chi phí laõi vay phaûi trả.
+ Chi phí söû duïng nguoàn taøi trôï töø chuû sôû höõu
laø chi phí cô hoäi cuûa chuû sôû höõu khi ñaàu tö
36. Ví duï: C o â n g t y S c o ù h a i n g u o à n t a ø i t r ô ï
la â u d a ø i la ø :
( 1) N ô ï d a ø i h a ï n l a ø 4 5 t y û ñ o à n g v ô ù i l a õ i
s u a á t 10 % .
( 2 ) N V C S H c o ù t h ò g ia ù la ø 4 5 t y û ñ o à n g
( g í a ù t r ò s o å s a ù c h l a ø 10 t y û ñ o à n g ) .
L a õ i s u a á t m o n g m u o á n c u û a c hạn s ô û
Nợ ngắn h u û
h ö õ u l a ø 14 % , T S T T N D N : 2 8 % (ngđ)
CửaN ô ï n Aa é n h a ï n c u û a C o â n g 400,000 2
hàng g t y S la ø
Cửañ o à n B, t r o n g ñ o ù :
t y û hàng g 600,000
Nhà máy chế biến thực phẩm 1,000,000
LN HÑ tröôùc Toång taøi
Cöûa haøng A thueá
3 tyû saûn tyû
20
C öûa haø ng B 6 tyû 75 45 tyû
n/m c heá bieán TP 3 tyû 6 18 tyû
37. G iaûi:
D o c hi phí laõi vay ñöôï c khaáu tröø tröôùc
khi tí nh thueá thu nhaäp doanh nghieäp, do
ñoù laõi s uaát ñi vay s au thueá s eõ laø : 10%
× ( 1-28% ) = 10% × 72% = 7, 2% .
L aõi s uaát bÏnh quaân ñöôï c tí nh nhö s au:
Lãi suất 7,20% × 45.000.000 ngđ + 14% × 45.000.000 ngđ
bình quân =
(WACC) 45.000.000 ngđ + 45.000.000 ngđ
= 10,60%
38. EVA cuûa töøng boä phaän ñöôïc tính nhö sau:
Nợ
Lợi nhuận hoạt Tổng
Lãi suất ngắn EVA (tỷ
động sau thuế - × tài sản - =
bình quân hạn đồng)
(tỷ đồng) (tỷ đồng) (tỷ đồng)
Cửa hàng A 3.00 × 72% - 10.60% × 20 - 0.4 = 2.16 - 2.08 = 0.0824
Cửa hàng B 6.75 × 72% - 10.60% × 45 - 0.6 = 4.86 - 4.71 = 0.1536
Nhà máy chế biến thực phẩm C3.60 × 72% - 10.60% × 18 - 1.0 = 2.59 - 1.80 = 0.7900
Phaân tích EVA cho thaáy caû ba boä phaän cuûa
Coâng ty S ñoùng goùp ñaùng keå vaøo giaù trò kinh
teá cuûa coâng ty: Cöûa haøng A: laøm giaøu theâm
cho chuû sôû höõu coâng ty 82,4 trieäu ñoàng; Cöûa
haøng B: 153,6 trieäu ñoàng; vaø Nhaø maùy cheá
39. MO ÄT S O Á VA Á N ÑE À NG HIE ÂN C Ö Ù U
1. L öï a c hoï n giöõa c hi phí ha y voá n
hoùa c hi phí khi
s öû duïng E VA .
Các tiêu chí đánh giá ROI và EVA trở nên cao hơn
so với mức tình trạng thực tế do sai lầm trong việc
phân loại các khoản chi phí vô hình thành các
khoản đầu tư.
2. AÛnh höôûng cuûa laïm phaùt ñeán ROI vaø
EVA.
3. Moái lieân keát giöõa ABC vaø EVA.